MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Sylwester Wesołowski
Wykonywanie konserwacji i naprawy elementów
i konstrukcji z blachy 721[01].Z1.08
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr in\
. Radosław Krzy\
anowski
mgr in\
. Bogusław Staniszewski
Opracowanie redakcyjne:
mgr in\
. Sylwester Wesołowski
Konsultacja:
mgr in\
. Jolanta Skoczylas
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 721[01].Z1.08
Wykonywanie konserwacji i naprawy elementów i konstrukcji z blachy, zawartego
w modułowym programie nauczania dla zawodu blacharz.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Konserwacja i naprawa wyrobów powszechnego u\
ytku wykonanych 7
z blachy
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzające 11
4.1.3. Ćwiczenia 11
4.1.4. Sprawdzian postępów 12
4.2. Konserwacja i naprawa uszkodzonych osłon maszyn i urządzeń 13
4.2.1. Materiał nauczania 13
4.2.2. Pytania sprawdzające 16
4.2.3. Ćwiczenia 16
4.2.4. Sprawdzian postępów 19
4.3. Planowanie procesu naprawy elementów i zespołów wykonanych z blachy 20
4.3.1. Materiał nauczania 20
4.3.2. Pytania sprawdzające 22
4.3.3. Ćwiczenia 22
4.3.4. Sprawdzian postępów 24
4.4. Kontrola jakości robót naprawczych i konserwacyjnych 25
4.4.1. Materiał nauczania 25
4.4.2. Pytania sprawdzające 27
4.4.3. Ćwiczenia 27
4.4.4. Sprawdzian postępów 28
4.5. Zapotrzebowanie na materiały do robót konserwacyjnych i naprawczych 29
4.5.1. Materiał nauczania 29
4.5.2. Pytania sprawdzające 31
4.5.3. Ćwiczenia 32
4.5.4. Sprawdzian postępów 33
4.6. Przepisy bhp ochrony p.po\
i ochrony środowiska 34
4.6.1. Materiał nauczania 34
4.6.2. Pytania sprawdzające 35
4.6.3. Ćwiczenia 36
4.6.4. Sprawdzian postępów 38
5. Sprawdzian osiągnięć 39
6. Literatura 44
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o metodach konserwacji i naprawy
elementów i konstrukcji z blachy, materiałach stosowanych do ich wykonywania, a tak\
e
ułatwi Ci wykonywanie konserwacji i naprawy wyrobów z blachy.
W poradniku zamieszczono:
 wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś
mieć opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej,
 cele kształcenia tej jednostki modułowej,
 materiał nauczania (rozdział 4), który umo\
liwia samodzielne przygotowanie się do
wykonania ćwiczeń i zaliczenia sprawdzianów. Obejmuje on równie\
ćwiczenia, które
zawierają wykaz materiałów, narzędzi i sprzętu potrzebnych do realizacji ćwiczeń. Przed
ćwiczeniami zamieszczono pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do ich wykonania.
Po ćwiczeniach zamieszczony został sprawdzian postępów. Wykonując sprawdzian
postępów powinieneś odpowiadać na pytania tak lub nie, co oznacza, \
e opanowałeś
materiał albo nie.
 sprawdzian osiągnięć, w którym zamieszczono instrukcję dla ucznia oraz zestaw zadań
testowych sprawdzających opanowanie wiedzy i umiejętności z zakresu całej jednostki.
Zamieszczona została tak\
e kartę odpowiedzi.
 wykaz literatury obejmujący zakres wiadomości dotyczących tej jednostki modułowej,
która umo\
liwi Ci pogłębienie nabytych umiejętności.
Je\
eli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela
lub instruktora o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną
czynność.
Jednostka modułowa: Wykonywanie konserwacji i naprawy elementów i konstrukcji
z blachy, której treści teraz poznasz stanowi jeden z elementów modułu 721[01].Z1
 Technologia robót blacharskich i jest oznaczona na zamieszczonym schemacie na stronie 4.
Bezpieczeństwo i higiena pracy
W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpo\
arowych, wynikających z rodzaju
wykonywanych prac. Przepisy te poznasz podczas trwania nauki.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
721[01].Z1
Technologia robót blacharskich
721[01].Z1.01
Posługiwanie się podstawowymi
pojęciami z zakresu blacharstwa
721[01].Z1.02
Wykonywanie elementów i przedmiotów
z blachy z zastosowaniem narzędzi ręcznych
721[01].Z1.03 721[01].Z1.04 721[01].Z1.05
Wykonywanie elementów Wykonywanie elementów Wykonywanie elementów
i przedmiotów z blachy i przedmiotów z blachy
i przedmiotów z blachy metodami
z zastosowaniem maszyn z zastosowaniem operacji obróbki plastycznej i cieplnej
i urządzeń mechanicznej obróbki skrawaniem
721[01].Z1.06
721[01].Z1.08
Wykonywanie nierozłącznych połączeń blach
Wykonywanie konserwacji i naprawy
elementów i konstrukcji z blachy
721[01].Z1.07
Wykonywanie monta\
u i demonta\
u elementów
i zespołów blacharskich
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
 rozpoznawać podstawowe materiały blacharskie,
 posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu blacharstwa,
 wykonywać szkice podstawowymi technikami rysunkowymi,
 dobierać materiały narzędzia i sprzęt do pracy,
 stosować podstawowe przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy,
 korzystać z ró\
nych z
ródeł informacji,
 wykonywać konserwację wyrobów z blachy,
 rozpoznawać uszkodzenie wyrobów z blachy,
 odczytywać i interpretować rysunki budowlane,
 organizować stanowiska składowania i magazynowania,
 dobierać sposób i środki transportu do rodzaju materiału,
 posługiwać się dokumentacją techniczną,
 wykonywać pomiary i rysunki inwentaryzacyjne,
 dobierać i zastosować odzie\
ochronną oraz środki ochrony osobistej, w zale\
ności od
prowadzonych prac blacharskich,
 przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przewidywać i zapobiegać
zagro\
eniom,
 stosować zasady współpracy w grupie,
 uczestniczyć w dyskusji, prezentacji.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
 określić celowość wykonywania konserwacji blach,
 scharakteryzować proces konserwacji,
 scharakteryzować techniki konserwacji,
 określić właściwości materiałów stosowanych w pracach konserwacyjnych,
 dobrać materiały w zale\
ności od rodzaju powierzchni przeznaczonej do konserwacji,
 odczytać z dokumentacji technologicznej sposoby konserwacji,
 zaplanować wykonanie konserwacji ró\
nych powierzchni,
 dobrać środki ochrony indywidualnej do rodzaju wykonywanych prac
konserwacyjnych,
 dobrać sprzęt i narzędzia do wykonania konserwacji,
 zorganizować stanowisko do prac konserwacyjnych zgodnie z wymaganiami ergonomii,
 przygotować powierzchnię do konserwacji,
 wykonać prace konserwacyjne zgodnie z dokumentacją technologiczną,
 zastosować ró\
ne techniki wykonania konserwacji,
 ocenić jakość wykonanych prac konserwacyjnych,
 sporządzić kalkulacje wykonania usług konserwacyjnych,
 zaplanować proces naprawy elementów i zespołów wykonanych z blachy,
 dobrać materiał, narzędzia i sprzęt do wykonania naprawy,
 dokonać demonta\
u i monta\
u elementów oraz podzespołów z blachy przewidzianych
do wymiany,
 dokonać naprawy uszkodzonego oblachowania maszyn i urządzeń,
 dokonać naprawy wyrobów powszechnego u\
ytku wykonanych z blachy,
 ocenić jakość wykonanej naprawy,
 sporządzić kalkulację wykonania naprawy,
 posłu\
yć się normami oraz dokumentacją technologiczną,
 zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo\
arowej
i ochrony środowiska podczas wykonywania pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Konserwacja i naprawa wyrobów powszechnego u\
ytku
wykonanych z blachy
4.1.1. Materiał nauczania
Obecnie na rynku mamy do czynienia z wyrobami wykonanymi z ró\
nego rodzaju blach.
Rozró\
niamy następujące rodzaje blach:
 stalowe czarne,
 stalowe ocynkowane,
 miedziane,
 cynkowe,
 tytanowo-cynkowe,
 ołowiane,
 aluminiowe.
Wśród wyrobów powszechnego u\
ytku mo\
emy wyró\
nić:
 naczynia i sprzęt domowy u\
ywany do celów gastronomicznych  rysunek numer 1,
 opakowania blaszane,
 elementy dekoracyjne,
 naczynia i sprzęt powszechnego u\
ytku  rysunek numer 2 i 3,
 wyroby u\
ywane do celów przemysłowych  rysunek numer 4,
 pokrycia dachowe.
Rys. 1. Przykłady naczyń aluminiowych: a) garnek prosty, b) garnek wypukły, c) rondel sto\
kowy z wylewem,
d) garnek do mleka, e) patelnia, f) rondel prosty z wylewem [1, s. 279]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
Rys. 2. Części wiadra ocynkowanego: 1- płaszcz, 2  dno, 3  obręcz, 4  ucho, 5  pałąk [1, s. 285]
Rys. 3. Kotły ocynkowane : a) prosty, b) sto\
kowy [1, s. 285]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Rys. 4. Puszki do konserw: a) składana okrągła do mięsa, b) tłoczona do ryb, c) składna do ryb [1, s. 291]
Ka\
dy wyrób po pewnym czasie u\
ytkowania powinien być poddany konserwacji
lub naprawie lub ostatecznie wymieniony na nowy. Przed przystąpieniem do konserwacji
lub naprawy nale\
y ocenić stopień zu\
ycia danego wyrobu. Polega to na ocenie wizualnej,
podczas której sprawdza się między innymi:
 czy poszczególne elementy są całe i do siebie prawidłowo zamocowane,
 czy nie ma widocznych wgnieceń,
 czy wyroby nie są skorodowane,
 czy połączenia poszczególnych elementów są trwałe.
Prace konserwacyjne wykonuje się w celu przedłu\
enia \
ywotności danego wyrobu.
Podczas konserwacji lub naprawy nale\
y szczególną uwagę zwrócić na stosowanie się do
przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Wyroby z ocynkowanej, gdy powłoka cynku ulegnie korozji, konserwuje się przez
pomalowanie obu stron rzadką farbą olejną, chlorokauczukową, cynkową lub inną
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
antykorozyjną. Przed malowaniem blacha musi być oczyszczona z rdzy, brudu, kurzu
i odtłuszczona. Jedną z lepszych farb jest farba miniowa ołowiowa. Minia tworzy
na powierzchni pokrytego metalu szczelnie przylegającą do podło\
a twardą powłokę.
Są i inne bardzo dobre farby między innymi, ftalowa farba przeciwrdzeniowa miniowa lub
farba ftalowa modyfikowana przeciwrdzeniowo chromianowa.
Naprawy wyrobów wykonanych z blach cynkowych polegają na przylutowaniu łat.
Wyrobów z takich blach nie powleka się warstwami ochronnymi.
Na przykładzie beczki stalowej i imbryka aluminiowego omówiona zostanie naprawa
wyrobów blaszanych.
Beczki zalicza się do opakowań wielokrotnego u\
ytku. Jest kilka sposobów sprawdzenia
szczelności beczki, miedzy innymi: sprawdzenie poprzez napełnienie sprę\
onym powietrzem,
a następnie zanurzenie w wodzie, lub wypełnienie beczki wodą. W jednym i drugim
przypadku znajdziemy nieszczelności po czym nale\
y je zaznaczyć i dokonać naprawy (np.
przez lutowanie). Oprócz nieszczelności naprawa beczek mo\
e obejmować: prostowanie
płaszczy, wstawianie nowego dna, wymianę i pasowanie wieczek, wymianę i pasowanie
korków, prostowanie lub wymianę obręczy.
Jedną z usterką imbryków jest oberwanie nitów przytrzymujących pałąk imbryka.
W celu wykonania takiej naprawy nale\
y zapoznać się z rysunkiem numer 5
przedstawiającym poszczególne elementy naczynia. W gotowym wyrobie pałąk imbryka 5
połączony jest przegubowo z 2 uszami, a ka\
de ucho 4 przynitowane na stałe do płaszcza
imbryka trzema nitami aluminiowymi z łbami wpuszczonymi. Naprawa mocowania pałąka
polegać więc będzie na przynitowaniu sześcioma nitami aluminiowymi z łbami
wpuszczonymi ucha prawego i lewego do płaszcza imbryka.
Rys. 5. Imbryk aluminiowy: 1  płaszcz, 2  wylew lany, 3  pokrywa, 4  uszy, 5 - pałąk [1, s. 281]
Naprawa większości wyrobów z blachy obejmowała będzie wy\
ej wymienione
czynności, jednak mogą mieć one ró\
ny charakter w zale\
ności od produktu. W zale\
ności
od rodzaju blachy z jakiej został wykonany produkt naprawa samej blachy mo\
e odbywać
się przez lutowanie, spawanie lub zgrzewanie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
4.1.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Z jakich rodzajów blach mogą być wykonane wyroby powszechnego u\
ytku?
2. Co nale\
y sprawdzić podczas oceny wizualnej danego wyrobu?
3. W jaki sposób konserwuje się wyroby wykonane z czarnej blachy?
4. Jaką czynność nale\
y wykonać przed przystąpieniem do malowania wyrobów z blachy?
5. Jakimi farbami mo\
na malować wyroby z czarnych blach?
6. Czy wyroby wykonane z blach cynkowych powleka się warstwami ochronnymi?
7. W jaki sposób sprawdza się szczelność beczki?
8. W jaki sposób naprawia się nieszczelności płaszcza beczki?
9. Jakie czynności obejmuje napraw wyrobów z blachy?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Zaobserwuj, jak blacharz dokonuje naprawy polegającej na zaspawaniu nieszczelności
metalowej beczki. Sporządz
notatkę po zakończeniu ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy
i ergonomii,
2) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia  plan zapisać w zeszycie,
3) sprawdzić szczelność beczki,
4) zaznaczyć miejsca nieszczelne w beczce,
5) sporządzić notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,
6) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia w formie ustnej,
7) dokonać oceny ćwiczenia pod względem jakości wykonania naprawy.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
 elektrody,
 papier ścierny,
 spawarka,
 pilnik,
 literatura z rozdziału 6 dotycząca konserwacji i naprawy wyrobów powszechnego u\
ytku
wykonanych z blachy.
Ćwiczenie 2
Przygotuj powierzchnię blachy stalowej czarnej do konserwacji polegającej
na pomalowaniu farbą antykorozyjną. Sporządz
notatkę po zakończeniu ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy
i ergonomii,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
2) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia  plan zapisać w zeszycie,
3) oczyścić powierzchnię blachy za pomocą szczotki drucianej,
4) odtłuścić blachę rozcieńczalnikiem do zmywania powierzchni przed malowaniem,
5) pomalować blachę farbą antykorozyjną,
6) sporządzić notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,
7) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia w formie ustnej,
8) zaprezentować efekty swojej pracy,
9) dokonać oceny ćwiczenia pod względem jakości wykonania konserwacji.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
 farba antykorozyjna,
 papier ścierny,
 pędzel,
 szczotka druciana,
 pilnik,
 literatura z rozdziału 6 dotycząca konserwacji i naprawy wyrobów powszechnego u\
ytku
wykonanych z blachy.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) określić z jakiego rodzaju blach mogą być wykonane wyroby
powszechnego u\
ytku?
2) określić, co nale\
y sprawdzić podczas oceny wizualnej danego
wyrobu?
3) scharakteryzować czynności jakie nale\
y wykonać przed
przystąpieniem do naprawy lub konserwacji wyrobu z blachy?
4) omówić sposób konserwacji wyrobów wykonanych z czarnej
blachy?
5) wymienić rodzaje farb jakimi mo\
na malować wyroby z czarnych
blach?
6) wyjaśnić sposoby sprawdzania szczelności beczki?
7) scharakteryzować sposoby naprawiania nieszczelności w beczce?
8) wymienić czynności obejmujące naprawę wyrobów z blachy?
9) opisać sposoby połączeni blach?
10) wyjaśnić sposób naprawy bie\
ącej pokrycia dachowego?
11) omówić sposób naprawy głównej pokrycia dachowego
wykonanego z blachy?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
4.2. Konserwacja i naprawa uszkodzonych osłon maszyn
i urządzeń
4.2.1. Materiał nauczania
Maszyny i urządzenia powinny posiadać Dokumentację Techniczno-Ruchową.
W dokumentacji tej oprócz informacji dotyczących samej konstrukcji oraz przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy znajdują się wytyczne do eksploatacji. Ka\
da z maszyn
powinna posiadać kartę przeglądów okresowych i napraw, w której zawarte są informacje
dotyczące wykonanego przeglądu oraz napraw danego elementu maszyny. Podczas
przeglądów okresowych dokonuje się między innymi konserwacji maszyn. Konserwacja
maszyn to czynności wykonywane w celu utrzymania maszyny lub urządzenia w stanie
gotowości do natychmiastowego u\
ytku. Do konserwacji nale\
ą:
 codzienne czyszczenie i smarowanie maszyny,
 przeglądy maszyn w wyznaczonych odstępach czasu zgodnie z Dokumentacją
Techniczno-Ruchową,
 naprawy drobnych uszkodzeń, regulacja maszyny, usuwanie luzów itp.,
 wymiana części zu\
ywających się.
Podczas konserwacji nale\
y zwrócić uwagę na wszystkie części maszyny a zwłaszcza te,
od których zale\
ą: prawidłowe działanie maszyny i bezpieczeństwo jej obsługi. Pracownik
obsługujący maszynę ma obowiązek zwracać uwagę na ewentualne uszkodzenia powstające
na skutek eksploatacji maszyny. Je\
eli pracownik zauwa\
y usterkę w maszynie lub
urządzeniu zagra\
ające jego bezpieczeństwu powinien zgłosić to przeło\
onemu. Konserwacji
poszczególnych zespołów maszynowych nie mo\
e dokonywać osoba nie mająca do tego
uprawnień.
Wa\
ną czynnością konserwacyjną jest smarowanie. Smarowanie ma na celu zmniejszenie
tarcia między współpracującymi częściami, co zwiększa trwałość i sprawność maszyny.
Jednocześnie smarowanie zapobiega powstawaniu korozji na częściach maszyny.
Smarowaniu podlegają wszystkie ruchome części napędu, jak przekładnie zębate, prowadnice
itp.
Większość maszyn i urządzeń posiada osłony metalowe zabezpieczające elementy
ruchome (rysunek numer 5 i 6) lub osłony chroniące przed odrzutem obrabianego materiału.
Osłony takie muszą być wykonane z materiałów odpornych na zniszczenie np. podczas
odrzutu materiału obrabianego. Dlatego wa\
ny jest kształt i grubość blachy, z jakiego jest
wykonana osłona. Maszyny bez osłon nie mogą być u\
ytkowane.
Osłony wykonane z blachy czarnej lub ocynkowanej, gdy powłoka cynku ulegnie ju\

korozji, konserwuje się przez pomalowanie obu stron rzadką farbą olejną, chlorokauczukową,
cynkową lub inną antykorozyjną. Przed pomalowaniem blachę nale\
y starannie oczyścić
szczotkami drucianymi lub papierem ściernym z rdzy, brudu i kurzu.
Do konserwacji blach u\
ywana jest minia ołowiowa, sporządzona na pokoście lnianym
lub fabrycznie sporządzona miniowa farba olejna. Minia tworzy na powierzchni pokrytego
metalu szczelnie przylegającą do podło\
a twardą powłokę. Do konserwacji słu\
y te\
farba
przeciwrdzeniowa miniowa lub farba ftalowa modyfikowana przeciwrdzeniowa
chromianowa.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
Rys. 6. No\
yce gilotynowe mechaniczne bez osłony metalowej na części ruchome maszyny [5, s. 35]
Rys. 7. No\
yce krą\
kowe zwykłe z osłoną na części ruchome maszyny [5, s. 36]
Wszelkie naprawy osłon z blachy wykonuje się po przeglądzie i ich starannym
oczyszczeniu. Podczas przeglądu nale\
y między innymi sprawdzać:
 czy poszczególne elementy osłony są całe prawidłowo zamocowane,
 czy na osłonie nie ma wgnieceń,
 czy osłony są skorodowane,
 czy połączenia poszczególnych elementów są trwałe.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
 Naprawa bie\
ąca polega na załataniu wszystkich dziur, szczelin, pęknięć, wyprostowaniu
wgnieceń oraz umocowaniu obluzowanych części osłony. W pierwszej kolejności
przygotowuje się łaty, które mocuje się przez lutowanie, spawanie lub nitowanie
w uszkodzone miejsce. A
aty nale\
y wykonywać z tego samego materiału co osłona.
Je\
eli w czasie przeglądu oka\
e się, \
e liczba dziur, pęknięć, w\
erów i wgnieceń jest
bardzo du\
a, to koszt naprawy mo\
e przekroczyć koszt nowej osłony. W takiej sytuacji lepiej
jest wymienić osłonę na nową.
Osłony mogą mieć ro\
ny kształt począwszy od prostego a skończywszy na sto\
ku.
Przykład rozwinięcia osłony w kształcie sto\
ka przedstawia rysunek numer 7, natomiast
walca numer 8.
Rys. 8. Rozwinięcie osłony w kształcie sto\
ka [1, s. 304]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
Rys. 9. Rozwinięcie osłony w kształcie walca [1, s. 45]
4.2.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Na czym polega konserwacja maszyn?
2. Z jakiego materiału powinna być wykonana osłona?
3. W jakim celu stosuje się osłony w maszynach?
4. Jakie znasz sposoby konserwacji osłon?
5. Jakie czynności nale\
y wykonać przed pomalowaniem osłon?
6. Co nale\
y sprawdzać podczas przeglądu osłon?
7. Kiedy nale\
y wymienić starą osłonę na nową?
8. Na czym polega naprawa bie\
ąca osłony maszyny?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dokonaj konserwacji osłony osłaniającej paski klinowe (zgodnie z Dokumentacją
Techniczno-Ruchową) polegającej na pomalowaniu jej miniową farbą olejną. Sporządz

notatkę po zakończeniu ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy
i ergonomii,
2) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia  plan zapisać w zeszycie,
3) wyłączyć maszynę,
4) zdemontować osłonę,
5) dokonać oględzin osłony,
6) usunąć starą powłokę malarską z osłony,
7) wykonać konserwację,
8) sporządzić notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,
9) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia w formie ustnej,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
10) zaprezentować efekt swojej pracy,
11) dokonać oceny ćwiczenia pod względem jakości wykonania konserwacji osłony.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
 miniowa farba olejna,
 papier ścierny,
 rozcieńczalnik
 szczotka druciana,
 pędzel,
 naczynie na farbę,
 literatura z rozdziału 6 dotycząca konserwacji i naprawy uszkodzonych osłon maszyn
i urządzeń .
Ćwiczenie 2
Dokonaj naprawy bie\
ącej osłony osłaniającej paski klinowe polegającej na załataniu
dziur przez nitowanie. Sporządz
notatkę po zakończeniu ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy
i ergonomii,
2) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia  plan zapisać w zeszycie,
3) wyłączyć maszynę,
4) zdemontować osłonę,
5) dokonać oględzin osłony,
6) zlokalizować dziury w osłonie,
7) zamocować łaty przez nitowanie w osłonie,
8) sporządzić notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,
9) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia w formie ustnej,
10) zaprezentować efekt swojej pracy,
11) dokonać oceny ćwiczenia pod względem jakości wykonania konserwacji osłony.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
 blachę stalową o grubości 0,5 mm,
 nity,
 wiertarka,
 nitownica,
 literatura z rozdziału 6 dotycząca konserwacji i naprawy uszkodzonych osłon maszyn
i urządzeń .
Ćwiczenie 3
Dokonaj konserwacji osłony osłaniającej tarcze szlifierki (zgodnie z Dokumentacją
Techniczno-Ruchową) polegającej na likwidacji wgnieceń. Sporządz
notatkę po zakończeniu
ćwiczenia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
 Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy
i ergonomii,
2) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia  plan zapisać w zeszycie,
3) wyłączyć maszynę,
4) zdemontować osłonę,
5) dokonać oględzin osłony,
6) zlikwidować wgniecenia płaszcza osłony,
7) zamontować osłonę,
8) sporządzić notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,
9) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia w formie ustnej,
10) zaprezentować efekt swojej pracy,
11) dokonać oceny ćwiczenia pod względem jakości wykonania likwidacji wgnieceń osłony.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
 klepadła,
 młotki blacharskie,
 kowadełka,
 dwuróg blacharski,
 zestaw kluczy oczkowych,
 literatura z rozdziału 6 dotycząca konserwacji i naprawy uszkodzonych osłon maszyn
i urządzeń .
Ćwiczenie 4
Dokonaj naprawy głównej osłony osłaniającej tarcze szlifierki (zgodnie z Dokumentacją
Techniczno-Ruchową) polegającej na wymianie na nową. Sporządz
notatkę po zakończeniu
ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy
i ergonomii,
2) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia  plan zapisać w zeszycie,
3) wyłączyć maszynę,
4) zdemontować osłonę,
5) przygotować miejsce monta\
u nowej osłony,
6) zamontować nową osłonę,
7) sporządzić notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,
8) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia w formie ustnej,
9) zaprezentować efekt swojej pracy,
10) dokonać oceny ćwiczenia pod względem jakości wymiany osłony.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
 papier ścierny,
 szczotka druciana,
 zestaw kluczy oczkowych,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
 literatura z rozdziału 6 dotycząca konserwacji i naprawy uszkodzonych osłon maszyn
i urządzeń.
Ćwiczenie 5
Dokonaj naprawy bie\
ącej osłony osłaniającej paski klinowe polegającej na załataniu
dziur przez lutowanie. Sporządz
notatkę po zakończeniu ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy
i ergonomii,
2) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
3) wyłączyć maszynę,
4) zdemontować osłonę,
5) dokonać oględzin osłony,
6) zlokalizować dziury w osłonie,
7) zamocować łaty przez lutowanie,
8) sporządzić notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,
9) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia w formie ustnej,
10) zaprezentować efekt swojej pracy,
11) dokonać oceny ćwiczenia pod względem jakości wykonania konserwacji osłony.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
 blachę stalową o grubości 0.5 mm,
 cyna,
 wiertarka,
 lutownica,
 literatura z rozdziału 6 dotycząca konserwacji i naprawy uszkodzonych osłon maszyn
i urządzeń.
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) określić na czym polega konserwacja maszyn?
2) omówić z jakich materiałów mo\
e być wykonana osłona?
3) wyjaśnić w jakim celu stosuje się osłony w maszynach?
4) wymienić czynności, jakie nale\
y wykonać przed pomalowaniem
osłon?
5) scharakteryzować sposoby konserwacji osłon?
6) określić, co nale\
y sprawdzać podczas przeglądu osłon?
7) omówić, na czym polega naprawa bie\
ąca osłon?
8) określić, kiedy nale\
y wymienić starą osłonę na nową?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
4.3. Planowanie procesu naprawy elementów i zespołów
wykonanych z blachy
4.3.1. Materiał nauczania
Podstawowym warunkiem sprawnego i prawidłowego przebiegu procesu naprawy
elementów wykonanych z blachy jest właściwa organizacja pracy. Od organizacji zale\
y
równie\
uzyskanie zało\
onej wydajności pracy. Dobrze zorganizowana naprawa przebiega
w sposób ciągły i równomierny bez niepotrzebnych przerw. Mo\
na to osiągnąć dzięki
zorganizowanemu cyklowi działań. Cykl działań zorganizowanych składa się z następujących
etapów:
 określenia jasnego celu,
 określenia środków i warunków jakie trzeba osiągnąć, aby zrealizować zamierzony cel,
 przygotowanie warunków i środków,
 wykonania planowanych czynności,
 kontrolowanie na bie\
ąco jakości pracy.
Proces naprawy to zespół technologicznie powiązanych czynności wykonywanych przez
jednego lub kilku pracowników. W celu zorganizowania prawidłowo procesu naprawy nale\
y
wziąć pod uwagę ni\
ej wymienione procesy robocze:
 przygotowanie miejsca pracy,
 zdemontowanie elementów do naprawy, je\
eli jest to konieczne,
 przygotowanie w warsztacie elementów do naprawy,
 wykonanie naprawy lub nowego elementu,
 zamontowanie elementu na właściwe miejsce.
Ka\
dy z tych procesów dzieli się na operacje. Nie są one zazwyczaj organizacyjnie
jednorodne i mogą być wykonywane przez jednego lub kilku pracowników.
Dobra organizacja pracy polega na racjonalnym i przemyślanym podziale wśród
pracowników. Podczas pracy indywidualnej wszystkie czynności musi wykonywać jeden
pracownik, a co za tym idzie nie mo\
na osiągnąć du\
ej wydajności.
Podczas produkcji nowego powtarzalnego wyrobu z góry mo\
na określić, które
czynności i jak będą wykonywane. Naprawa, zaś wymaga przede wszystkim wstępnej oceny:
co i w jaki sposób nale\
y naprawić, a dopiero wtedy mo\
na przejść do etapu organizowania
stanowiska pracy. Organizacja stanowiska naprawy w warsztacie powinna być tak
opracowana aby zapewniała ergonomiczne i bezpieczne warunki pracy  rysunek numer 9.
Niezbędnym wyposa\
eniem stanowiska pracy blacharza jest stół oraz narzędzia.
Narzędzia powinny znajdować się w zasięgu ręki pracownika. Stojaki oraz sprzęt pomocniczy
nale\
y rozstawiać w takim miejscu gdzie jest on potrzebny, a po wykonaniu odpowiednich
czynności składować w miejscu przechowywania. Podczas prac związanych z lutowaniem lub
malowaniem nale\
y bezwzględnie pamiętać o prawidłowej wentylacji stanowiska pracy.
Miejsce pracy nale\
y zawsze utrzymywać w czystości.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
Rys. 10. Rozplanowanie warsztatu blacharskiego [6, s. 469]
Planowanie procesu naprawy elementów i zespołów wykonanych z blachy polega na
sporządzeniu harmonogramu i określeniu zakresu robót naprawczych. Zakres robót
naprawczych ustala się na podstawie przeglądu technicznego. Po takim przeglądzie tworzy się
opis prac naprawczych i konserwacyjnych, a następnie harmonogram napraw, w którym
umieszcza się informację o terminach i sposobach usunięcia usterek lub dokonania naprawy.
Poni\
sza tabela nr1 przedstawia przykładowe planowanie procesu naprawy elementów
wykonanych z blachy.
Tabela 1. Planowanie procesu naprawy elementów wykonanych z blachy.
Lp. Rodzaj Przegląd Naprawa Naprawa
elementu techniczny bie\
ąca główna
1. Obudowa a. Oględziny a. Oględziny a. Demonta\

obudowy.
zewnętrze. zewnętrze.
b. Mycie
b. Określenie b. Określenie
i czyszczenie
zakresu prac. zakresu prac.
elementów.
c. Weryfikacja
elementów,
określenie
zakresu robót
Planowanie wykonania konserwacji ro\
nych powierzchni dokonuje się analogicznie jak
dla elementów wykonanych z blachy.
Nie zawsze zdemontowany element nadaje się do naprawy. Niekiedy nale\
y wykonać
nowy i zamontować go w miejsce starego. W celu wykonania nowego wyrobu nale\
y
posługiwać się kartą instrukcyjną. Przykład takiej karty przedstawia rysunek 10.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
Rys. 11. Karta instrukcyjna wycinania i wytłaczania denka wiadra [1, s. 299]
4.3.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Co jest podstawowym warunkiem sprawnej i prawidłowo wykonanej naprawy?
2. Z jakich etapów składa się cykl działań zorganizowanych?
3. Co nazywamy procesem naprawy?
4. Jakie procesy robocze wchodzą w prawidłowo zorganizowany proces naprawy?
5. Na czym polega dobra organizacja pracy?
6. Jak nale\
y organizować miejsce pracy w warsztacie pracy?
7. Jak nale\
y układać narzędzia na stanowisku pracy?
8. Dlaczego stanowisko pracy nale\
y utrzymywać w stałej czystości?
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Zaplanuj proces naprawy i konserwacji szafy metalowej. Sporządz
notatkę
po zakończeniu ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy
i ergonomii,
2) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia  plan zapisać w zeszycie,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
3) zaplanować narzędzia niezbędne do wykonania naprawy
4) zaplanować materiał niezbędny do wykonania naprawy,
5) zaplanować zgodnie z wymogami ergonomii rozmieszczenie narzędzi i materiałów
na stole,
6) zaplanować rozmieszczenie narzędzi dodatkowych w tym no\
yc gilotynowych oraz
zawijarki,
7) sporządzić notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,
8) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia w formie ustnej,
9) zaprezentować efekt swojej pracy,
10) dokonać oceny ćwiczenia pod względem zasad ergonomii.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
 blacha stalowa o grubości 0.5 mm,
 nity,
 farba antykorozyjna,
 papier ścierny,
 cyna,
 wiertarka,
 nitownica,
 lutownica,
 szczypce uniwersalne,
 no\
yce ręczne do cięcia blachy,
 no\
yce gilotynowe do cięcia blachy,
 literatura z rozdziału 6 dotycząca planowania procesu naprawy elementów i zespołów
wykonanych z blachy.
Ćwiczenie 2
Zaplanuj proces naprawy i konserwacji rury stalowej ocynkowanej o średnicy 150mm.
Sporządz
notatkę po zakończeniu ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy
i ergonomii,
2) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia  plan zapisać w zeszycie,
3) zaplanować narzędzia niezbędne do wykonania naprawy
4) zaplanować materiał niezbędny do wykonania naprawy,
5) zaplanować zgodnie z wymogami ergonomii rozmieszczenie narzędzi i materiałów
na stole,
6) zaplanować rozmieszczenie narzędzi dodatkowych w tym no\
yc gilotynowych oraz
zawijarki,
7) sporządzić notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,
8) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia w formie ustnej,
9) zaprezentować efekt swojej pracy,
10) dokonać oceny ćwiczenia pod względem zasad ergonomii.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
 blacha stalowa o grubości 0,5 mm,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
 nity,
 farba antykorozyjna,
 papier ścierny,
 cyna,
 wiertarka,
 nitownica,
 lutownica,
 szczypce uniwersalne,
 no\
yce ręczne do cięcia blachy,
 no\
yce gilotynowe do cięcia blachy,
 zawijarka,
 literatura z rozdziału 6 dotycząca planowania procesu naprawy elementów i zespołów
wykonanych z blachy.
4.3.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wyjaśnić sposób prawidłowo wykonanej naprawy
2) omówić, z jakich etapów składa cykl działań zorganizowanych?
3) scharakteryzować na czym polega proces naprawy?
4) omówić na czym polega dobra organizacja pracy?
5) scharakteryzować sposób organizacji stanowiska pracy
w warsztacie pracy?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
4.4. Kontrola jakości robót naprawczych i konserwacyjnych
4.4.1. Materiał nauczania
W celu określenia jakości robót naprawczych lub konserwacyjnych, trzeba znać
warunki techniczne dla wykonania danego wyrobu. W warunkach technicznych
wykonania podane są wymagania, jakie powinna spełniać dokumentacja techniczna,
materiał i wykonane roboty. Dokumentacja techniczna powinna zawierać: część
rysunkową i część opisową. W części rysunkowej zawarte są rysunki dotyczące
wykonania całego wyrobu lub jego poszczególnych elementów, zaś część opisowa zawiera
między innymi materiał z jakiego powinien być wykonany wyrób oraz sposób łączenia
poszczególnych elementów
W czasie kontroli jakości robót naprawczych i konserwacyjnych wyrobów z blachy
sprawdza się:
 zgodność robót naprawczych lub konserwacyjnych z dokumentacją,
 dokładność wykonania robót naprawczych, tj. np. czy nie ma w wyrobie dziur,
pęknięć, czy złącza są wykonane prawidłowo.
Sprawdzenie zgodności z dokumentacją polega na porównaniu wykonanych robót
naprawczych z dokumentacją rysunkową i opisową oraz stwierdzeniu ich zgodności
na podstawie oględzin i pomiarów. Wszelkie badania wykonanych prac przeprowadza
się porównując stan faktyczny z warunkami technicznymi. Je\
eli badania dadzą wynik
zadowalający, to roboty naprawcze zostają przyjęte. Roboty uznane za wykonane
niezgodnie z warunkami technicznymi nie mogą być przyjęte i muszą być ponownie
poprawione i przedstawione do ponownego odbioru. Sprawdzenie kształtu wyrobu polega
z reguły na pomiarze kątów, długości krawędzi, wielkości średnicy oraz na określeniu
chropowatości powierzchni. Dokładność pomiaru powinna być jak największa.
W celu dokonania pomiaru nale\
y posługiwać się odpowiednimi narzędziami.
Do pomiarów mniej dokładnych u\
ywa się przymiaru kreskowego z podziałką milimetrową.
Mierzenie polega na przyło\
eniu przymiaru do krawędzi mierzonego przedmiotu w taki
sposób, aby zero podziałki pokrywało się z początkiem krawędzi przedmiotu, a następnie
odczytuje się liczbę odpowiadającą krańcowej krawędzi przedmiotu. W celu określenia
np. grubości blachy musimy posłu\
yć się suwmiarką. Pomiaru suwmiarką dokonuje
się w następujący sposób: pomiędzy rozsunięte szczęki suwmiarki wkłada się mierzony
przedmiot i dosuwa się suwak do zetknięcia szczęk z krawędzią przedmiotu. Następnie
dokonuje się odczytu. Suwmiarką mo\
emy równie\
dokonać pomiaru średnicy i głębokości
otworów. Do pomiarów głębokości słu\
y wysuwka głębokościomierza, wysuwka z korpusu
prowadnicy. Aby dokonać pomiaru średnicy otworu umieszcza się szczęki suwmiarki do
pomiarów wewnętrznych wewnątrz otworu i dokonuje odczytu. Dokładność pomiaru
suwmiarką wynosi od 0,02mm do 0,1mm, jednak\
e niekiedy u\
ywa się suwmiarek o większej
dokładności pomiaru (0,05mm i 0,02mm). Jednym z prostszych czynności sprawdzających
jakość robót naprawczych jest sprawdzenie kąta prostego danego elementu. Czynność taką
wykonuje się przy u\
yciu kątownika, bądz
poprzez sprawdzenie przekątnych. Określenie zaś
innego kąta ni\
90o mo\
na dokonać kątomierzem. W pracach warsztatowych u\
ywa
się zazwyczaj kątomierzy zwykłych i uniwersalnych. Kątomierz zwykły ma wartość podziałki
wynoszącą 1o. Mierzenia kąta dokonuje się poprzez przystawienie kątomierza do mierzonego
kata ustawieniu rozwartości ramion tak, aby krawędzie pomiarowe przylegały do powierzchni
tworzących kąt mierzony; między ramionami a przedmiotem nie powinno być prześwitów.
Kątomierz uniwersalny słu\
y do pomiarów kątów z dokładnością do 10 lub 15 minut. Składa
się z dwóch współśrodkowo osadzonych podzielni. W celu określenia mierzonego kąta
odczytuje się na podziałce głównej stopnie, a na podziałce noniusza minuty.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
 Sprawdzenia płaskości powierzchni dokonuje się za pomocą liniałów kontrolnych.
Najbardziej pospolity to liniał krawędziowy ze skosem dwustronnym. Jeden koniec takiego
liniału jest ścięty pod kątem 45o, co umo\
liwia sprawdzenie prostoliniowości powierzchni
schodzących się pod kątem ostrym. W celu sprawdzenia prostoliniowości, na przedmiocie
umieszcza się liniał i obserwuje pod światło szczelinę między liniałem a przedmiotem.
Nie nale\
y przesuwać liniału z jednego miejsca na drugie, poniewa\
wtedy krawędz
szybko
się zu\
ywa.
Kontrola jakości napraw wykonanych za pomocą lutowania polega na sprawdzeniu:
 zgodności robót naprawczych z dokumentacja,
 szczelności połączenia (np. naczynia na wodę),
 estetyki wykonania,
 trwałości połączenia.
Kontroli jakości wykonanych napraw elementów, dokonuje się na podstawie kart
instrukcyjnych dla kontroli jakości. Przykładową kartę do kontroli jakości przedstawiono na
rysunku 11.
Karty takie zawierają:
 rysunek warsztatowy elementu przeznaczonego do kontroli,
 wykaz sprawdzeń wymiarów,
 wykaz potrzebnych przyrządów pomiarowych.
Rys. 12. Karta instrukcyjna dla kontroli jakości [1, s. 299]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
4.4.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie wymagania zawierają warunki techniczne wykonania i odbioru robót?
2. Z jakich części składa się dokumentacja techniczna danego wyrobu?
3. Co zawiera część rysunkowa dla danego wyrobu?
4. Co zawiera część opisowa dla danego wyrobu?
5. Co nale\
y sprawdzić podczas kontroli jakości robót naprawczych wyrobów z blachy?
6. Jak dokonuje się sprawdzenia zgodności robót naprawczych z dokumentacją techniczną?
7. Kiedy daną naprawę lub konserwację mo\
emy uznać za prawidłowo wykonaną?
8. Jakim narzędziem dokonuje się pomiaru grubości blachy?
9. W jaki sposób dokonuje się pomiaru płaskości danego elementu?
10. Co nale\
y sprawdzać podczas kontroli jakości napraw wykonanych za pomocą
lutowania?
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dokonaj oceny jakości naprawy rury spustowej. Naprawa polegała na uszczelnieniu
i pomalowaniu wyrobu. Sporządz
notatkę po zakończeniu ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy
i ergonomii,
2) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia  plan zapisać w zeszycie,
3) sporządzić opis jakości wykonania naprawy,
4) sporządzić notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,
5) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia w formie ustnej,
6) dokonać oceny ćwiczenia pod względem jakości wykonanej naprawy.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
 arkusz papieru,
 przybory do pisania,
 literatura z rozdziału 6 dotycząca kontroli jakości robót naprawczych i konserwacyjnych.
Ćwiczenie 2
Dokonaj oceny jakości naprawy beczki stalowej na wodę. Naprawa polega
na wyprostowaniu płaszcza zewnętrznego beczki i pomalowaniu. Sporządz
notatkę
po zakończeniu ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy
i ergonomii,
2) sprawdzić jakość wyprostowania płaszcza beczki,
3) sprawdzić jakość pomalowania płaszcza beczki,
4) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
5) ocenić jakość wykonanych napraw,
6) sporządzić opis jakości wykonania naprawy beczki,
7) sporządzić notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,
8) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia w formie ustnej.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
 notatnik,
 przybory do pisania,
 literatura z rozdziału 6 dotycząca kontroli jakości robót naprawczych i konserwacyjnych.
Ćwiczenie 3
Dokonaj oceny jakości naprawy wiadra ocynkowanego. Naprawa polegała
na zalutowaniu pęknięć. Sporządz
notatkę po zakończeniu ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy
i ergonomii,
2) sprawdzić jakość wykonania lutowania wiadra,
3) sprawdzić szczelność wiadra,
4) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
5) ocenić jakość wykonanych napraw,
6) sporządzić opis jakości wykonania naprawy wiadra,
7) sporządzić notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,
8) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia w formie ustnej.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
 notatnik,
 przybory do pisania,
 literatura z rozdziału 6 dotycząca kontroli jakości robót naprawczych i konserwacyjnych.
4.4.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) scharakteryzować, jakie wymagania zawierają warunki techniczne
wykonania i odbioru robót?
2) omówić, z jakich części składa się dokumentacja techniczna
danego wyrobu?
3) wymienić, co zawiera część rysunkową dla danego wyrobu?
4) omówić, co nale\
y sprawdzić podczas kontroli jakości robót
naprawczych wyrobów z blachy?
5) ocenić, kiedy daną naprawę lub konserwację mo\
emy uznać za
prawidłowo wykonaną?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
4.5. Zapotrzebowanie na materiały do robót konserwacyjnych
i naprawczych
4.5.1. Materiał nauczania
Ustalenia ilość materiału potrzebnego do wykonania naprawy wyrobów blaszanych
wykonuje się na podstawie norm zu\
ycia. Norma zu\
ycia materiałów jest to ilość materiałów
niezbędna do wykonania danego elementu zgodnie z ustalonymi wymaganiami technicznymi.
Normy zu\
ycia podaje się w odpowiednich jednostkach, jak w metrach kwadratowych,
sztukach, kilogramach Na przykład blachę obmierza się w kilogramach lub metrach
kwadratowych z podaniem jej rodzaju i grubości. Bardzo pomocne przy obliczaniu
zapotrzebowania na materiały są katalogi nakładów rzeczowych, w skrócie KNR. Zawierają
one informacje dotyczące sposobu wykonania oraz ilości i rodzajów materiałów jakie
są potrzebne do wykonania danego wyrobu.
Przykład 1.
Norma zu\
ycia materiałów na wykonanie rury o średnicy 150 mm z blachy stalowej
ocynkowanej. Nakłady materiałów na 100szt. według Katalogu Nakładów Rzeczowych
nr 2-02 wynoszą:
 blacha stalowa ocynkowana płaska o grubość 0,5 mm (100 szt.) 54,0 kg.
 spoiwo cynowo ołowiane LC 60 (100 szt.) 4,2 kg.
 kwas solny (100 szt.) 4,2 kg.
Przykład 2.(100 szt.) 4,2kg.
Normy zu\
ycia materiałów na uzupełnienie rur w odcinkach o długości ponad 1m.
Nakłady materiałów na 1mb rury według Katalogu Nakładów Rzeczowych nr 4-01 wynoszą:
 blacha stalowa ocynkowana płaska o grubości 0,5 mm (1mb) 2,35 kg.
 spoiwo cynowo-ołowiane (1mb) 0,025 kg.
 kwas solny
Zamawiając ilość materiału nale\
y zwiększyć jego ilość o wielkość odpadu. Odpady
i ubytki powstają między innymi w czasie transportowania, przechowywania, procesów
technologicznych.
Jednym z nowszych sposobów określenia zapotrzebowania materiałowego jest obliczenie
przy u\
yciu programów komputerowych. Tabela numer 1 przedstawia stronę z jednego
z programów ułatwiających obliczanie nie tylko zapotrzebowania ale i wartości danych
materiałów, robocizny i sprzętu.
Rozró\
niamy następujące metody norm zu\
ycia materiałów:
 statystyczną,
 doświadczalno-produkcyjną,
 analityczno-obliczeniową,
 doświadczalno-laboratoryjną.
Metoda statystyczna polega na obliczeniu potrzebnej ilości materiałów na podstawie
danych o ich rzeczywistym zu\
yciu przy takich samych robotach w przeszłości.
Metoda doświadczalno-produkcyjna polega na rejestrowaniu dokładnie odmierzonych
ilości materiałów wydanych na potrzeby produkcji oraz zmierzeniu po zakończeniu pracy
liczby wykonanych jednostek produkcji i ilości pozostałych materiałów.
Metoda analityczno-obliczeniowa polega na obliczeniu ilości wbudowywanych
materiałów na podstawie rysunków elementów.
Podczas stosowania metody doświadczalno-laboratoryjnej określa się właściwości
materiałów, kontroluje prawidłowość technologii, dokładnie mierzy ilość zu\
ytych
materiałów oraz określa ubytki i straty.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
Tabela nr1.Ustalenie zapotrzebowania materiałowego.
Podstawowym materiałem w blacharstwie jest blacha. W celu prawidłowego ustalenia jej
zapotrzebowania nale\
y znać jej kształt i rozwinięcie.
Ustalając rozwinięcie wyrobu nale\
y uwzględnić wszystkie naddatki na połączenia,
podgięcia, prze\
łobienia i zawinięcia. Trasując wyrób składający się z oddzielnych
elementów nale\
y zawsze robić to w taki sposób, aby zajmowały one mo\
liwie najmniej
miejsca na arkuszu. Pozwoli to na znaczną oszczędność blachy poprzez zminimalizowanie
bezu\
ytecznych odpadów. Prawidłowe oraz błędne rozmieszczenie poszczególnych
elementów na arkuszu przedstawia rysunek 13.
Rys. 13. Przykład prawidłowego i błędnego usytuowania wyrobu w obszarze arkusza.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
 Znając wymiary gabarytowe rozwinięcia mo\
emy łatwo ustalić niezbędne, minimalne
wymiary arkusza blachy, lub (gdy elementów jest więcej) ile danych elementów zmieści się
na jednym arkuszu.
Sytuacja nieco się komplikuje w przypadku, gdy element będzie poddawany operacji
gięcia. Miejsce gięcia blachy ulega odkształceniu w postaci wycinka powierzchni walcowej
o wewnętrznym promieniu gięcia r. Sytuację tę przedstawia rysunek 14.
Długość rozwinięcia elementu obliczyć nale\
y ze wzoru:
L=
gdzie:
n  skrót, wielkość wynikająca z faktu, \
e długość łuku jest mniejsza od zewnętrznych
wymiarów naro\
nika.
A i B  wymiary zewnętrzne elementu
n = 2(r+s)  l
l = (r+0,5s)
w powy\
szych wzorach:
l  długość łuku gięcia,
r  wewnętrzny promień gięcia
s- grubość giętej blachy
Rys. 14. Naro\
nik gięty pod katem prostym.
W przypadku wykonywania operacji usztywnienia obrze\
y (np. naczynia) drutem, nale\
y
obliczyć długość usztywnionego obwodu. Podobnie wylicza się długość płaskownika. Śruby,
nity, gwoz
dzie itp. wylicza się w sztukach lub kilogramach na wyrób z podaniem rodzaju
(średnicy, materiału, długości).
4.5.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczenia.
1. Jak określa się ilość materiału potrzebnego do naprawy danego wyrobu?
2. Co musimy znać w celu określenia rodzaju materiału do naprawy?
3. Jak określa się ilość materiału potrzebnego do konserwacji danego wyrobu?
4. W jakim celu oblicza się ilość materiałów do konserwacji lub naprawy?
5. Co nale\
y uwzględnić ustalając rozwinięcia wyrobu?
6. Jak nale\
y umieszczać trasowane wyroby na arkuszu?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
4.5.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
W oparciu o katalogi, które udostępni ci nauczyciel, sporządz
zapotrzebowanie
materiałowe na wykonanie naczynia z blachy stalowej ocynkowanej w kształcie
prostopadłościanu. Sposób łączenia oraz wymiary naczynia ustali nauczyciel. Sporządz

notatkę po zakończeniu ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) obliczyć ilość poszczególnych materiałów,
2) zapisać zapotrzebowanie na materiały,
3) sporządzić notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,
4) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia w formie ustnej,
5) zaprezentować efekt swojej pracy.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
 arkusz papieru,
 instrukcja do zadania,
 przybory do pisania,
 kalkulator,
 katalogi bran\
owe,
 literatura z rozdziału 6 dotycząca zapotrzebowania na materiały do robót
konserwacyjnych i naprawczych.
Ćwiczenie 2
Przygotuj zapotrzebowanie materiałowe w celu wykonania konserwacji szafy metalowej
o wymiarach szerokość 60 cm, głębokość 45 cm, wysokość 200 cm. Sporządz
notatkę
po zakończeniu ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) ocenić stopień uszkodzeń
2) obliczyć ilość poszczególnych materiałów,
3) zapisać zapotrzebowanie na materiały,
4) sporządzić notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,
5) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia w formie ustnej,
6) zaprezentować efekt swojej pracy,
7) dokonać oceny ćwiczenia pod względem prawidłowego wyliczenia ilości materiałów.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
 notatnik,
 instrukcja do zadania,
 przybory do pisania,
 linijka,
 kalkulator,
 katalogi bran\
owe,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
 literatura z rozdziału 6 dotycząca zapotrzebowania na materiały do robót
konserwacyjnych i naprawczych.
4.5.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) scharakteryzować, w jaki sposób ustala się ilość materiału
potrzebnego do naprawy danego wyrobu?
2) ustalić, co musimy znać w celu określenia rodzaju materiału do
naprawy?
3) omówić, jak określa się ilość materiału potrzebnego do
konserwacji danego wyrobu?
4) określić, w jakim celu oblicza się ilość materiałów do konserwacji
lub naprawy?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
4.6. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy ochrony
przeciwpo\
arowej i ochrony środowiska
4.6.1. Materiał nauczania
Zgodnie ze standardem dla zwodu, blacharze wykonują prace produkcyjne, remontowo-
modernizacyjne oraz prototypowe w zakresie obróbki i kształtu elementów z blachy i profili
kształtowych na potrzeby ogólne przemysłu i budownictwa, a tak\
e lotnictwa, wyposa\
enie
statków, przemysłu samochodowego, renowacji zabytków oraz codziennego u\
ytku.
Większość prac wykonywanych jest w warsztatach. Wobec tego wymagania ogólne
dla pomieszczeń, stanowiska pracy i pracownika są następujące:
 pomieszczenia pracy, w których znajdują się stanowiska pracy blacharze, powinno
spełniać warunki:
 wysokość  minimum 3,0 m,
 rozmieszczenie stołów i innych urządzeń, maszyn, szaf  takie, aby przejścia między
nimi wynosiły:
 75 cm  w przypadku jednego pracownika (w uzasadnionych przypadkach dopuszcza
się 50 cm),
 100 cm  w przypadku konieczności jednoczesnego poruszania się osób w przeciwnych
kierunkach,
 drogi transportowe w warsztacie powinny być:
b = a + 30 cm  dla ruchu pieszego jednokierunkowego,
b = 2a + 60 cm  dla ruchu pieszego dwukierunkowego,
gdzie a  szerokość ładunku niesionego przez pracownika,
b  szerokość drogi transportowej,
 podłoga  równa , nieśliska, niepyląca bez progów pomiędzy pomieszczeniami.
Prawidłowa organizacja stanowiska roboczego blacharza powinna zapewniać bezpieczne
i łatwe wykonywanie pracy w wyniku stosowania odpowiedniej ochrony przed czynnikami
niebezpiecznymi (urazami), szkodliwymi i ucią\
liwymi (hałas, wibracje, du\
e i zbędne
obcią\
enie pracownika). Na ka\
dego z pracowników jednocześnie zatrudnionych
w pomieszczeniach stałej pracy powinno przypadać 13 m3 wolnej objętości pomieszczenia
oraz co najmniej 2 m2 wolnej powierzchni podłogi.
Stół warsztatowy powinien spełniać poni\
sze wymagania:
 wysokość 80-90 cm,
 mieć mocną konstrukcję,
 blat odporny na uderzenia.
Narzędzia blacharskie powinny być utrzymywane w dobrym stanie technicznym.
Bezpieczeństwo pracy blacharza w du\
ej mierze zale\
y od jakości narzędzi. Wszelkiego typu
sprzęt pomocniczy powinien być równie\
utrzymywany w dobrym stanie technicznym.
Zabrania się u\
ywania narzędzi i sprzętu uszkodzonego.
Podczas pracy na stole powinny znajdować się tylko te narzędzia, które są niezbędne do
wykonania pracy. Je\
eli jest to mo\
liwe, powinny być one poukładane na stole w zasięgu ręki
blacharza.
Roboty blacharskie stwarzają mo\
liwość skaleczenia blachą. Z tego te\
względu zaleca
się, aby pracownik podczas przenoszenia, układania czy cięcia lub kształtowania blachy
u\
ywał rękawic ochronnych. Blacharze powinni być zaopatrzeni w podręczną apteczkę ze
środkami dezynfekującymi i opatrunkowymi.
Oprócz pracy w pomieszczeniach blacharz wykonuje równie\
prace na wysokości.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
Zgodnie z obowiązującymi przepisami ka\
da praca wykonywana powy\
ej jednego metra jest
uznana za pracę na wysokości. Pracownika pracującego na wysokości nale\
y zaopatrzyć
w szelki bezpieczeństwa połączone z linką hamowną połączoną ze stałym elementem obiektu.
W miejscu pracy nie wolno gromadzić zbędnych materiałów łatwopalnych. Powinny być
one składowane w miejscu przeznaczonym do tego celu.
Podczas robót blacharskich powstają odpady blach. Racjonalne gospodarowanie
odpadami ró\
nego rodzaju blach polega na ich wykorzystaniu do drobnych elementów. Ścinki
nie nadające się ju\
do wykorzystania nale\
y gromadzić w miejscu przeznaczonym do tego
celu. Nie wolno wyrzucać blach do pojemników np. ze śmieciami bytowymi.
Po zgromadzeniu większej ilości odpadów blach nale\
y je wywieść na złomowisko.
Elementy napędowe wszystkich typów maszyn blacharskich, powinny być zabezpieczone
za pomocą osłon. Korpusy maszyn o napędzie elektrycznym powinny być uziemione, aby
zapobiec pora\
eniu prądem elektrycznym obsługującego pracownika. Maszyny stacjonarne
powinny być na stałe umocowane do fundamentów aby uniemo\
liwić ich przesuwanie lub
przewrócenie się.
Ka\
da maszyna posiada urządzenia sterownicze. Wierzch urządzenia sterowniczego
(przycisków) powinien być lekko wklęsły lub o rowkowanej powierzchni przycisku co
obrazuje rysunek 15.
Rys. 15. Przekroje prawidłowych przycisków [5, s. 367]
4.6.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jaka powinna być minimalna wysokość w pomieszczeniach, w których znajdują
się stanowiska pracy blacharza?
2. Jaka powinna być minimalna szerokość przejścia pomiędzy stołami warsztatowymi
w przypadku pracy jednego pracownika?
3. Ile wynosi szerokość drogi transportowej w warsztatach dla ruchu pieszego
jednokierunkowego?
4. Jakie wymogi musi spełniać podłoga w pomieszczeniach blacharskich?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
5. Ile wynosi powierzchnia wolnej przestrzeni podłogi na jednego pracownika
w pomieszczeniu stałej pracy?
6. Jaką wysokość powinien mieć stół warsztatowy?
7. Kiedy wolno pracownikowi pracować uszkodzonymi narzędziami?
8. Czy podczas przenoszenia blach pracownik musi mieć rękawice ochronne?
9. Kiedy mówimy, \
e pracownik pracuje na wysokości?
10. Jakie zabezpieczenia musi posiadać pracownik pracujący na wysokości?
4.6.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Zaplanuj stanowisko pracy dla blacharza w pomieszczeniu o wymiarach 4 x 3 m.
Sporządz
notatkę po zakończeniu ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zaplanować rozmieszczenie maszyn,
2) zaplanować rozmieszczenie stołów,
3) zaplanować drogi komunikacyjne,
4) zaplanować miejsce składowania odpadów,
5) sporządzić szkic,
6) sporządzić notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,
7) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia w formie ustnej,
8) zaprezentować efekt swojej pracy,
9) dokonać oceny ćwiczenia pod wzglądem zasad ergonomii.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
 notatnik,
 przybory do pisania,
 linijka,
 literatura z rozdziału 6 dotycząca bezpieczeństwa i higieny pracy.
Ćwiczenie 2
Zaplanuj sposób postępowania z materiałami pomocniczymi stosowanymi do lutowania,
uwzględniając ochronę środowiska. Sporządz
notatkę po zakończeniu ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zaplanować sposób postępowania z materiałami pomocniczymi stosowanymi
do lutowania, uwzględniając ochronę środowiska,
2) sporządzić notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,
3) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia w formie ustnej,
4) zaprezentować efekt swojej pracy,
5) dokonać oceny ćwiczenia pod względem ochrony środowiska.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
 Wyposa\
enie stanowiska pracy:
 notatnik,
 przybory do pisania,
 literatura z rozdziału 6 dotycząca bezpieczeństwa i higieny pracy i ochrony środowiska.
Ćwiczenie 3
Dokonaj oceny zagro\
eń , jakie mogą pojawić się stanowisku pracy blacharza. Sporządz

notatkę po zakończeniu ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) wymienić zagro\
enia na stanowisku pracy blacharza,
2) zaprezentować efekt swojej pracy,
4) dokonać oceny ćwiczenia pod względem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
 notatnik,
 przybory do pisania,
 literatura z rozdziału 6 dotycząca bezpieczeństwa i higieny pracy i ochrony środowiska.
Ćwiczenie 4
Opracuj opis bezpiecznej pracy na stanowisku pracy spawacza z uwzględnieniem
ochrony przeciwpo\
arowej. Sporządz
notatkę po zakończeniu ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) rozró\
niać zagro\
enia ochrony przeciwpo\
arowej na stanowisku pracy spawacza,
2) wyeliminować zagro\
enia ochrony przeciwpo\
arowej na stanowisku pracy spawacza,
3) opracować opis bezpiecznej pracy na stanowisku pracy spawacza z uwzględnieniem
ochrony przeciwpo\
arowej,
4) sporządzić notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,
5) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia w formie ustnej,
6) zaprezentować efekt swojej pracy,
7) dokonać oceny ćwiczenia pod względem przepisów ochrony przeciwpo\
arowej.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
 notatnik,
 przybory do pisania,
 literatura z rozdziału 6 dotycząca bezpieczeństwa i higieny pracy i ochrony
przeciwpo\
arowej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
4.6.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) ustalić minimalną wysokość w pomieszczeniach, w których
znajduje się stanowisko pracy blacharza?
2) określić minimalną szerokość przejść pomiędzy stołami
warsztatowymi?
3) scharakteryzować wymogi jakie musi spełniać podłoga w
pomieszczeniach blacharskich?
4) ustalić wysokość stołu warsztatowego?
5) wymienić zabezpieczenia jakie powinien posiadać pracownik
podczas pracy na wysokości?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uwa\
nie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań o ró\
nym stopniu trudności. Są to zadania wielokrotnego wyboru.
5. Za ka\
dą poprawną odpowiedz
mo\
esz uzyskać 1 punkt.
6. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi. Dla ka\
dego zadania podane
są cztery mo\
liwe odpowiedzi: A, B, C, D. Tylko jedna odpowiedz
jest poprawna;
wybierz ją i zaznacz kratkę z odpowiadającą jej literą znakiem X.
7. Staraj się wyraz
nie zaznaczać odpowiedzi. Je\
eli się pomylisz i błędnie zaznaczysz
odpowiedz
, otocz ją kółkiem i zaznacz ponownie odpowiedz
, którą uwa\
asz
za poprawną.
8. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
9. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłó\
rozwiązanie
zadania na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.
10. Po rozwiązaniu testu sprawdz
czy zaznaczyłeś wszystkie odpowiedzi na KARCIE
ODPOWIEDZI.
11. Na rozwiązanie testu masz 45 min.
Powodzenia
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Podczas przenoszenia blach w magazynie pracownik powinien
a) mieć zało\
one rękawice.
b) u\
ywać szelek bezpieczeństwa.
c) poruszać się tylko do przodu.
d) u\
ywać nakolanników.
2. Konserwacja wyrobów z czarnej blachy polega na
a) skrobaniu.
b) myciu wodą.
c) piaskowaniu.
d) pomalowaniu farbą antykorozyjną.
3. Prace konserwacyjne wykonuje się w celu
a) podniesienia estetyki wyrobu.
b) nadania nowych cech u\
ytkowych.
c) przedłu\
enia \
ywotności danego wyrobu.
d) zmniejszenia \
ywotności danego wyrobu.
4. Przed pomalowaniem farbą miniową blachy nie nale\
y
a) natłuszczać.
b) odtłuszczać.
c) czyścić z rdzy.
d) czyścić z brudu.
5. Połączenia blach nie wykonuje się przez
a) lutowanie.
b) nitowanie.
c) zgniatanie.
d) zgrzewanie.
6. Naprawa bie\
ąca osłony z blachy nie obejmuje takiej czynności jak
a) prostowania
b) czyszczenia.
c) wymiany na nową.
d) łatania pęknięć.
7. Naprawa główna osłony z blachy to
a) prostowanie
b) czyszczenie.
c) wymiana na nową.
d) łatanie pęknięć.
8. Dokumentacja techniczno ruchowa danej maszyny zawiera informacje dotyczące
a) eksploatacji maszyny.
b) złomowania maszyny.
c) reklamacji w razie awarii.
d) temperatury powietrza w jakiej powinna pracować pracownik obsługujący maszynę.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
9. Podstawowym warunkiem sprawnego i prawidłowego przebiegu procesu naprawy
elementów wykonanych z blachy jest
a) właściwa organizacja pracy.
b) znajomość metod naprawczych.
c) poprawność wykonania naprawy.
d) znajomość zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.
10 Dobrze zorganizowana naprawa przebiega w sposób
a) niezorganizowany ale ciągły.
b) ciągły ale z małymi przerwami.
c) niezorganizowany z małymi przerwami.
d) ciągły i równomierny bez niepotrzebnych przerw.
11. Do cyklu działań zorganizowanych nie wchodzi następujący etap
a) określenie jasnego celu.
b) przygotowanie warunków i środków.
c) kontrolowanie na bie\
ąco jakości pracy.
d) zgłoszenie przeło\
onemu przystąpienia do naprawy.
12. Proces naprawy polega na
a) trwałym przywróceniu sprawności.
b) nadaniu estetycznego wyglądu.
c) chwilowym poprawieniu warunków pracy.
d) przedłu\
eniu \
ywotności maszyny.
13. Stanowisko pracy nale\
y utrzymywać w stałej czystości poniewa\

a) powinno ładnie wyglądać.
b) wyrób mo\
e się pobrudzić.
c) nale\
y zapewnić bezpieczną pracę.
d) wymaga tego przeło\
ony.
14. Minimalna wysokość w pomieszczeniach, w których znajdują się stanowiska pracy
blacharza powinna wynosić
a) 2,2 m.
b) 2,5 m.
c) 2,8 m.
d) 3,0 m.
15. Do cyklu działań zorganizowanych nie wchodzi następujący etap
a) określenie jasnego celu.
b) przygotowanie warunków i środków.
c) kontrolowanie na bie\
ąco jakości pracy.
d) zgłoszenie przeło\
onemu przystąpienia do naprawy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41
16. Jakich informacji nie zawierają warunki techniczne wykonania i odbioru robót
blacharskich?
a) wymagań dotyczących wykonania robót.
b) wymagań dotyczących zastosowanego materiału.
c) wymagań dotyczących mo\
liwości psychofizycznych pracownika.
d) wymagań, jakie powinna spełniać dokumentacja techniczna, materiał i wykonane
roboty.
17. W czasie kontroli jakości robót naprawczych i konserwacyjnych wyrobów z blachy
sprawdza się
a) czy naprawy dokonywał jeden czy dwóch pracowników.
b) czy materiał do naprawy był pobrany z odpowiedniego magazynu.
c) czy pracownik ma wymagane kwalifikacje do wykonywania napraw.
d) zgodność robót naprawczych lub konserwacyjnych z dokumentacją.
18. Naprawa bie\
ąca osłony z blachy nie obejmuje takiej czynności jak
a) prostowania
b) czyszczenia.
c) łatania pęknięć.
d) wymiany na nową.
19. Podłoga w pomieszczeniach blacharskich nie powinna być
a) równa.
b) pyląca.
c) betonowa.
d) antypoślizgowa.
20. Ile wynosi minimalna powierzchnia wolnej przestrzeni podłogi na ka\
dego pracownika
jednocześnie zatrudnionego w pomieszczeniu stałej pracy?
a) 0,75 cm2.
b) 1,5 m2.
c) 1,8 m2.
d) 2,0 m2.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
42
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
Wykonywanie konserwacji i naprawy elementów i konstrukcji z blachy
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
43
6. LITERATURA
1. Poradnik in\
yniera i technika budowlanego ARKADY Warszawa 1986
2. Poradnik majstra budowlanego. ARKADY, Warszawa 1992
3. W. Szenejko: Blacharstwo, Warszawa 1967
4. Warunki techniczne wykonania i odbioru robót budowlano-monta\
owych. Tom I
Budownictwo ogólne część 1. ARKADY, Warszawa 1990
5. S. Mac: Obróbka metali, Warszawa 1996
6. W. Martinek, Z. Michnowski: Dekarstwo i blacharstwo budowlane, Warszawa 1999
7. J. Kawecki, J. Świdziński, S. Zgorzelski: Technologia blacharstwo, Warszawa 1991
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
44