MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Wojciech Kacprzak
Wykonywanie konserwacji i napraw instalacji gazowych
713[07].Z1.10
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr inż. Małgorzata Skowrońska
inż. Zygfryd Gajewski
Opracowanie redakcyjne:
mgr Wojciech Kacprzak
Konsultacja:
mgr inż. Jarosław Sitek
Korekta:
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 713[07].Z1.10.
 Wykonywanie konserwacji i napraw instalacji gazowych zawartego
w modułowym programie nauczania dla zawodu monter instalacji gazowych 713[07].
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
 SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej obowiązujące 7
podczas wykonywania konserwacji i napraw instalacji i przyłączy gazowych
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 11
4.1.3. Ćwiczenia 11
4.1.4. Sprawdzian postępów 12
4.2. Konserwacja i naprawa instalacji i przyłączy gazowych 13
4.2.1. Materiał nauczania 13
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 32
4.2.3. Ćwiczenia 33
4.2.4. Sprawdzian postępów 35
4.3. PrzeglÄ…dy okresowe instalacji gazowych 36
4.3.1. Materiał nauczania 36
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 42
4.3.3. Ćwiczenia 42
4.3.4. Sprawdzian postępów 43
5. Sprawdzian osiągnięć 44
6. Literatura 49
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Poradnik ten będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o zasadach konserwacji instalacji
i przyłączy gazowych, technologii prac naprawczych i demontażowych, pracach, które należy
wykonywać przy obowiązkowych okresowych kontrolach instalacji, także o zasadach
bezpieczeństwa pracy i ppoż. przy wykonywaniu prac gazoniebezpiecznych.
Poradnik zawiera:
- wymagania wstępne  wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane, abyś
bez problemów mógł korzystać z poradnika,
- cele kształcenia  wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,
 materiał nauczania  wiadomości teoretyczne niezbędne do osiągnięcia założonych celów
kształcenia i opanowania umiejętności zawartych w jednostce modułowej,
 zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy już opanowałeś określone treści,
 ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować
umiejętności praktyczne,
 sprawdzian postępów,
 sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi opanowanie
materiału całej jednostki modułowej,
 literaturę uzupełniającą.
Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela lub
instruktora o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność. Po
przerobieniu materiału spróbuj zaliczyć sprawdzian z zakresu jednostki modułowej.
Jednostka modułowa: Wykonywanie konserwacji i napraw instalacji gazowych, której treści
teraz poznasz, jest jednym z modułów koniecznych do zapoznania się z całokształtem prac
związanych z montażem i eksploatacją instalacji gazowych.
Bezpieczeństwo i higiena pracy
W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów bhp i higieny
pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju wykonywanych prac.
Przepisy te poznasz podczas trwania nauki.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
713[07].Z1
Technologia montażu instalacji gazowych
713[07].Z1.01
Wykonywanie prac przygotowawczo-zakończeniowych
podczas montażu instalacji gazowych
713(07).Z1.02
Wykonanie połączeń rur stalowych
w instalacjach gazowych
713[07].Z1.03
Wykonywanie połączeń rur miedzianych
w instalacjach gazowych
713[07].Z1.04
Wykonywanie połączeń rurociągów gazowych
z tworzyw sztucznych
713[07].Z1.05
Wykonywanie przyłączy do budynku
713[07].Z1.06
Instalowanie armatury i aparatury pomiarowej
713[07].Z1.07
Instalowanie szafek gazowych
i ich wyposażenia
713[07].Z1.08
Wykonywanie instalacji na gaz ziemny
713[07].Z1.09
Wykonywanie instalacji na gaz płynny
713[07].Z1.10
Wykonywanie konserwacji i napraw instalacji gazowych
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej  Wykonywanie konserwacji
i napraw instalacji gazowych powinieneś umieć:
- organizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii,
- określać właściwości fizyczne i chemiczne gazu ziemnego i paliw płynnych,
- dobierać i obsługiwać narzędzia monterskie,
- wykonywać przyłączenia rur stalowych, miedzianych i z tworzyw sztucznych,
- dokonywać pomiarów elementów składowych instalacji gazowej,
- oceniać stan techniczny rur i łączników stalowych i miedzianych wykorzystywanych do
montażu,
- wykonywać połączenia rozłączne rur instalacyjnych stalowych i miedzianych,
- wykonywać połączenia nierozłączne rur instalacyjnych stalowych metodą spawania
gazowego,
- wykonywać prace podczas montażu instalacji gazowej zgodnie z obowiązującymi
przepisami bhp i ochrony ppoż.,
- wykonywać prace przygotowawczo-zakończeniowe podczas montażu instalacji gazowych,
- wykonywać przyłącza gazowe do budynków,
- instalować armaturę i aparaturę pomiarową,
- instalować szafki gazowe wraz z ich wyposażeniem,
- wykonywać montaż instalacji gazowej na przegrodach budowlanych,
- demontować uszkodzone odcinki instalacji gazowej,
- klasyfikować urządzenia gazowe,
- stosować wytyczne lokalizacji urządzeń gazowych w pomieszczeniach,
- dobierać elementy uzbrojenia podejścia pod przybory gazowe,
- posługiwać się dokumentacją budowlaną,
- wykonywać przedmiary i obmiary robót,
- wykonywać pomiary i rysunki inwentaryzacyjne,
- uczestniczyć w dyskusji i wymieniać doświadczenia,
- korzystać z różnych z
ródeł informacji.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- zastosować przepisy bhp i ochrony ppoż. obowiązujące podczas konserwacji i napraw
instalacji oraz przyłączy gazowych,
- zorganizować i zlikwidować stanowisko konserwacji i napraw instalacji oraz przyłączy
gazowych,
- posłużyć się dokumentacją techniczną dotyczącą instalacji i przyłączy gazowych,
- zaplanować kolejność prac,
- dobrać narzędzia i sprzęt potrzebny do konserwacji i napraw instalacji oraz przyłączy
gazowych,
- ocenić stan techniczny materiałów stosowanych do konserwacji i napraw instalacji oraz
przyłączy gazowych,
- zlokalizować miejsce uszkodzenia instalacji i przyłączy gazowych,
- zastosować wymagania dotyczące konserwacji i napraw instalacji oraz przyłączy gazowych,
- sprawować nadzór nad eksploatacją instalacji i przyłącza gazowego,
- sprawdzić szczelność instalacji gazowych,
- posłużyć się przyrządami pomiarowymi podczas badania instalacji gazowych,
- sprawdzić funkcjonowanie armatury gazowej, urządzeń zabezpieczających
i sygnalizujÄ…cych,
- wykonać konserwację (smarować zawory) armatury gazowej,
- dokonać wymiany armatury gazowej, urządzeń zabezpieczających i sygnalizacyjnych,
- dokonać wymiany gazomierzy i reduktorów gazu,
- przeprowadzić próbę szczelności naprawionej instalacji i przyłącza gazowego,
- udrożnić instalację,
- odpowietrzyć instalacje gazowe,
- napełnić instalację gazem,
- uruchomić instalacje gazowe,
- usunąć gaz z uszkodzonego odcinka instalacji gazowej,
- zdemontować instalacje gazowe,
- przeprowadzić przegląd okresowy instalacji gazowych,
- wydać zalecenia pokontrolne,
- wykonać obmiar prac, rozliczyć robociznę, materiały i sprzęt,
- przygotować instalacje i przyłącza do odbioru,
- wykonać prace zgodnie z warunkami technicznymi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej obowiązujące podczas wykonywania
konserwacji i napraw instalacji gazowych
4.1.1. Materiał nauczania
Znajomość przepisów i zasad obowiązujących przy wykonywaniu konserwacji i napraw
instalacji gazowych jest szczególnie ważna w związku ze specyfiką i własnościami
fizyko-chemicznymi stosowanych w gospodarce komunalnej paliw gazowych.
Każdy monter instalacji gazowych wykonujący konserwację i naprawy instalacji gazowych
powinien zdawać sobie sprawę z niebezpieczeństwa, jakie gaz stwarza dla życia i zdrowia
ludzkiego (niebezpieczeństwo wybuchu, zatrucie organizmu). Wszelkie instalacje i urządzenia
gazowe muszą być absolutnie szczelne. Osoby zatrudnione przy konserwacji i naprawach
instalacji gazowych nie mogą używać otwartego ognia iskrzących narzędzi i elektronarzędzi oraz
iskrzących urządzeń elektrycznych. Muszą posiadać świadectwo kwalifikacyjne uprawniające do
wykonywania takich prac, wydane zgodnie z RozporzÄ…dzeniem Ministra Gospodarki, Pracy
i Polityki Społecznej z dnia 28 kwietnia 2003 r. (Dz.U. Nr 62 poz. 828) oraz Ustawę z 4 marca
2005 r. O zmianie ustawy  Prawo Energetyczne (Dz.U. Nr 62 poz. 552).
Podczas wykonywania prac konserwacyjno-remontowych pracownik może być narażony na
niebezpieczeństwo zatrucia lub wybuchu. Prace tego typu zalicza się do prac
gazoniebezpiecznych. Chcąc zminimalizować występujące tu zagrożenia, sprawę niezmiernie
ważną jest poznanie właściwości fizyko-chemicznych gazów stosowanych w gospodarce
komunalnej, środków ochrony osobistej a także poznania podstawowych zasad postępowania
podczas udzielania pierwszej pomocy.
Paliwa gazowe należą do najlepszych paliw ze względu na ich właściwości fizyczne. Można
je łatwo transportować rurociągami na dość duże odległości i doprowadzać w sposób prosty do
odbiorników, łatwo się spalają przy małych nadmiarach powietrza, a więc uzyskuje się wysoką
sprawność spalania, nie zanieczyszczają urządzeń, nie zapylają atmosfery, a przy tym można
w stosunkowo prosty sposób wprowadzać automatykę do sterowania procesem spalania.
BHP i Ochrona Zdrowia przy konserwacji i montażu
Paliwo gazowe stwarza niebezpieczeństwo dla życia i zdrowia ludzkiego. Z jednej strony
zmieszane z powietrzem lub innymi gazami posiada zdolność tworzenia mieszanin
wybuchowych, a z drugiej zaś strony szkodliwy i niebezpieczny jest jego bezpośredni wpływ na
organizm ludzki.
Z uwagi na powyższe, niezmiernie ważną sprawą jest świadomość zagrożenia użytkownika
paliw i stosowanie do jego usunięcia odpowiednich środków zabezpieczających życie i zdrowie
montera instalatora instalacji gazowych.
Gazy palne wykorzystywane w instalacjach i urządzeniach gazowych nie różnią się między
sobą prawie wcale pod względem zagrożenia wybuchem i wobec tego można stosować przy
wszystkich rodzajach gazów palnych takie same środki bezpieczeństwa.
Właściwości toksyczne gazów palnych
Z punktu widzenia fizjologicznego człowieka, gazy palne znacznie różnią się od siebie.
Oddziaływanie fizjologiczne gazów naturalnych, z których najczęściej spotykanym jest metan,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
polega, w przypadku dużej jego koncentracji w powietrzu, na duszącym działaniu,
spowodowanym brakiem tlenu niezbędnego do oddychania.
Oddziaływanie sztucznych gazów palnych, do których zalicza się między innymi gaz
koksowniczy, generatorowy i miejski jest bardzo szkodliwe ze względu na toksyczne działanie
tlenku węgla. Toksyczne działanie tlenku węgla na organizm ludzki w zależności od stężenia
i czasu działania obrazuje wykres pokazany na rysunku 1.
Rys. 1. Właściwości trujące tlenku węgla [5, s. 131]
Tlenek węgla, który stanowi jeden z podstawowych składników sztucznych gazów palnych,
a także występuje w gazach spalinowych powstałych przy niepełnym spalaniu paliw stałych,
ciekłych i gazowych, wykazuje bardzo silne własności trujące. Tlenek węgla jest gazem, który
według statystyk powoduje największą liczbę zatruć na świecie. Zatrucie następuje przez drogi
oddechowe i polega na tym, że tlenek wÄ™gla jest 250÷300 razy szybciej wiÄ…zany przez
hemoglobinę zawartą we krwi, niż tlenek pobierany z powietrza, co doprowadza do niedoboru
tlenu w organizmie. Tlenek węgla działa przede wszystkim na ośrodkowy układ nerwowy:
występuje ból głowy - zwykle szum w okolicy czoła, uczucie ściskania głowy, rozsadzania
czaszki, szum w uszach, nudności, wymioty i duszność. Śmierć przy zatruciu ostrym następuje
wskutek porażenia układu krążenia lub oddychania.
Najczęstszymi przyczynami zanieczyszczenia powietrza tlenkiem węgla w praktyce
gazowniczej jest:
 nieszczelność w przewodach i urządzeniach gazowych,
 niepełne spalanie paliwa,
 wadliwa praca palników gazowych,
 niewłaściwa wentylacja pomieszczeń.
Czysty tlenek węgla jest gazem bez zapachu i bezbarwnym. Gaz ziemny, suchy
i odsiarczony, składający się głównie z metanu, nie jest toksyczny, ale przy zawartości
w powietrzu powyżej 10% może działać dusząco na skutek niedoboru tlenu w powietrzu.
Gaz płynny węglowodorowy w dużych stężeniach ma własności narkotyczne. Może
wywołać lekkie zatrucie objawiające się bólem głowy, wymiotami i ogólnym osłabieniem. Przy
stężeniach powyżej 10% objawy te mogą już się pojawiać po 2 minutach wdychania.
Niezależnie od tego może, podobnie jak gaz ziemny oddziaływać dusząco na skutek braku tlenu
w powietrzu.
Środki z dziedziny techniki i bezpieczeństwa w gospodarce gazem służą do zapewnienia
następujących warunków:
a) szczelności instalacji gazowej,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
b) prawidłowości działania przyborów i urządzeń,
c) szybkiego wykrywania miejsc uchodzenia gazu a następnie bezzwłocznego usuwania
uszkodzeń,
d) szybkiego usuwania ulatniającego się do pomieszczeń gazu oraz spalin, ze względu na
możliwość powstania toksycznej lub wybuchowej mieszaniny gazu z powietrzem,
Warunki zapewniające szczelność instalacji to:
a) używanie do budowy instalacji gazowych rur, osprzętu i przyborów, których jakość
została potwierdzona certyfikatem na znak bezpieczeństwa,
b) prawidłowe wykonanie robót instalacyjno-montażowych,
c) przeprowadzenie ścisłej kontroli wykonania robót i działania przyborów i urządzeń,
d) systematyczna konserwacja i okresowa kontrola działania instalacji i przyborów w czasie
eksploatacji.
Z uwagi na omówione poprzednio wybuchowe i toksyczne własności gazów palnych,
szczególną ostrożność należy zachować przy następujących robotach:
a) odpowietrzaniu instalacji gazowych,
b) remoncie instalacji napełnionych gazem,
c) opróżnianiu i oczyszczaniu odwadniaczy,
d) czyszczeniu instalacji gazowych,
e) odcinaniu i demontażu odciętych przewodów gazowych,
f) przy pracach w pomieszczeniach zagazowanych (piwnice itp.),
g) wmontowywaniu trójników, pierścieni, kołnierzy do czynnych instalacji gazowych,
h) demontażu i naprawie przyborów gazowych.
Przy wymienionych pracach nie wolno posługiwać się otwartym ogniem, oraz iskrzącymi
urzÄ…dzeniami elektrycznymi. W wypadkach, gdy roboty wykonywane sÄ… w pomieszczeniach
zagazowanych, należy używać masek ochronnych lub aparatów tlenowych.
Åšrodki ochrony osobistej
Dla ochrony pracowników wykonujących czynności w warunkach grożących zatruciem lub
wybuchem stosuje się następujące ochrony osobiste: odzież ochronną, obuwie, rękawice, okulary
ochronne, maski itd.
Szczególnie ważne jest dobranie właściwej ochrony dróg oddechowych.
Do ochrony dróg oddechowych stosuje się aparaty izolujące umożliwiające oddychania
czystym powietrzem lub tlenem doprowadzonym z pewnej odległości z zewnątrz pomieszczenia
za pośrednictwem węży. Wadą tego urządzenia jest ograniczenie swobody ruchów konserwatora
instalacji gazowych. Znacznie bardziej wygodne są aparaty tlenowe izolujące. Mogą być one
używane w każdych warunkach zanieczyszczenia atmosfery trującymi gazami.
Wykrywanie gazu
Instalacje gazowe po pewnym okresie eksploatacji mogą wykazywać większe lub mniejsze
nieszczelności, a więc gazy palne i spaliny mogą się rozprzestrzeniać w pomieszczeniach
stanowiąc poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa monterów instalacji gazowej.
Do wykrywania związków palnych i toksycznych w obrębie instalacji i urządzeń gazowych
stosuje się różnego rodzaju urządzenia do wykrywania gazu określane ogólnie urządzeniami
gazometrycznymi.
Urządzenia te można ogólnie podzielić na:
- eksplozymetry,
- metanomierze,
- wykrywacze gazu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
Przyrządy gazometryczne mogą być stosowane zarówno do wykrywania nieszczelności
w instalacjach jak też, do wykonywania pomiarów zawartości gazu w powietrzu, a więc do
określenia stopnia zagrożenia wybuchem.
Szelki i pasy bezpieczeństwa.
Przy pracach w atmosferze zagazowanej, wykonywanych wewnątrz urządzeń i poniżej
terenu, monter, powinien założyć szelki bezpieczeństwa, przy użyciu których ciało przybiera
położenie wzdłuż kierunku ciągnienia. Wolny koniec linki powinien być uwiązany i trzymany
w rękach przez drugiego pracownika nadzorującego znajdującego się w strefie wolnej od gazu.
Ponieważ nie można mieć pewności, że jedna osoba poradzi sobie z wyciągnięciem
zemdlonego, pracownik nadzorujący powinien mieć zapewnioną pomoc przynajmniej jeszcze
jednego człowieka.
Do prac na wysokościach używa się pasa bezpieczeństwa z linką mocowaną do rusztowania.
Prace wykonywane przy pomocy elektronarzędzi
Podczas prac konserwacyjnych i remontowych w powszechnym użytkowaniu stosowane są
elektronarzędzia.
Do najczęściej występujących zagrożeń przy użytkowaniu elektronarzędzi można zaliczyć:
 porażenie prądem,
 oparzenia Å‚ukiem elektrycznym,
 powstanie pożaru.
Warunki bezpiecznego użytkowania elektronarzędzi.
Do pracy można dopuścić tylko elektronarzędzia i sprzęt z zasilaniem elektrycznym
posiadającym aktywne gwarancje producenta lub badania potwierdzające sprawność techniczną
i odpowiednią ochronę przeciwpożarową oraz posiadać znak bezpieczeństwa B zgodnie z normą
PN-85/B08400/02.
Sprzęt i elektronarzędzia powinny posiadać jednoznacznie określony numer (np. fabryczny)
i oznaczenie daty ostatniego badania kontrolnego. Każdorazowo przed rozpoczęciem pracy
należy sprawdzić wzrokowo stan wtyczki i przewodu zasilającego. Eksploatacja
elektronarzędzia z uszkodzonymi wtyczkami lub przewodami zasilającymi grozi porażeniem
prądem elektrycznym, oparzeniem łukiem elektrycznym i powstaniem pożaru. Przewody
zasilające elektronarzędzia należy zabezpieczyć tak, aby w czasie pracy nie została uszkodzona
izolacja i nie występowały naprężenia mechaniczne. Elektronarzędzia można podłączyć do
obwodów elektrycznych wykonanych zgodnie z przepisami i normami oraz odpowiednimi
zabezpieczeniami gwarantującymi dostatecznie szybkie samoczynne wyłączenie w przypadku
zwarcia. Szybkie zadziałanie zabezpieczenia decyduje o bezpieczeństwie obsługi
i o bezpieczeństwie przeciwpożarowym. Przy włączaniu elektronarzędzia należy sprawdzić
położenie wyłącznika. Osadzenie wtyczki w gniez
dzie wtyczkowym dozwolone jest tylko przy
wyłączonym elektronarzędziu.
Przy odłączeniu zasilania w pierwszej kolejności należy wyłączyć elektronarzędzie,
a w drugiej odłączyć przewód zasilający z gniazda wtykowego. Nie przestrzeganie powyższych
zasad grozi poparzeniem łukiem elektrycznym i ewentualnym porażeniem prądem elektrycznym.
Gdy elektronarzędzie znajduje się pod napięciem, nie wolno dotykać jego części
pracujących, np. piły, wiertła itp.
W razie zaniku napięcia należy wyjąć wtyczkę z gniazda.
Zabrania się użytkowania elektronarzędzi, które uległy uszkodzeniu, zalaniu wodą, mają
negatywne wyniki badań, u których w czasie pracy występuje nadmierne iskrzenie na
komutatorze, drgania lub inny rodzaj nieprawidłowej pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
Zabrania się użytkowania elektronarzędzi:
 na otwartym terenie podczas opadów atmosferycznych, w przypadku gdy elektronarzędzie
nie jest przystosowane do takich warunków pracy,
 w czynnych magazynach materiałów łatwopalnych i pomieszczeniach, w których istnieje
zagrożenie wybuchem (możliwość powstania pożaru względnie wybuchu od iskrzących
elementów napędu),
 przeciążenie elektronarzędzi przez nadmierny docisk, względnie nie uwzględnianie przerw
w pracy przy elektronarzędziach dostosowanych do pracy przerywanej.
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie zagrożenia stwarza paliwo gazowe dla życia i zdrowia ludzkiego?
2. Co to sÄ… prace gazoniebezpieczne?
3. Jakie urzÄ…dzenia stosuje siÄ™ do wykrywania gazu?
4. Jakie są przyczyny zanieczyszczenia powietrza tlenkiem węgla?
5. Jakie są objawy zatrucia tlenkiem węgla?
6. Jakie znasz środki ochrony osobistej pracowników w warunkach prac gazoniebezpiecznych?
7. Jakie zagrożenia występują przy używaniu elektronarzędzi?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Opracuj instrukcję użytkowania udarowej wiertarki elektrycznej.
Sposób wykonania ćwiczenia.
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem nauczania w zakresie zagrożeń występujących przy pracy
elektronarzędziami (pkt. 4.1.1),
2) dokonać analizy materiału jednostki modułowej ze szczególnym uwzględnieniem
bezpiecznego użytkowania wiertarki,
3) wykonać ćwiczenie,
4) zaprezentować wykonanie ćwiczenia,
5) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 stół,
 krzesło,
 zeszyt,
 ołówek,
 gumka,
 katalog elektronarzędzi,
 plansze elektronarzędzi,
 dokumentacja techniczno-ruchowa typowej wiertarki,
 literatura z rozdziału 6.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
Ćwiczenie 2
Dokonaj podziału urządzeń gazometrycznych i opisz ich zastosowanie.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem nauczania w zakresie rodzajów urządzeń gazometrycznych
(pkt. 4.1.1),
2) dokonać analizy materiału nauczania ze szczególnym uwzględnieniem typów urządzeń i ich
przeznaczenia,
3) zapoznać się z instrukcją obsługi eksplozymetru,
4) wykonać ćwiczenie,
5) zaprezentować wykonanie ćwiczenia,
6) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 stół,
 krzesło,
 zeszyt,
 ołówek,
 plansze stosowanych urządzeń gazometrycznych,
 instrukcja obsługi eksplozymetru,
 literatura z rozdziału 6.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Tak Nie
Czy potrafisz:
1) zorganizować stanowisko do wykonania ćwiczeń?
2) wymienić jakie są najczęstsze przyczyny zanieczyszczenia
powietrza tlenkiem węgla?
3) rozpoznawać objawy zatrucia tlenkiem węgla?
4) wymienić aparaty do ochrony dróg oddechowych?
5) obsługiwać elektronarzędzia?
6) obsługiwać eksplozymetr?
7) wskazać zagrożenia występujące przy używaniu elektronarzędzi?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
4.2. Konserwacja i naprawy instalacji gazowych
4.2.1. Materiał nauczania
Pod pojęciem konserwacji instalacji gazowych rozumieć należy ich ochronę przed
uszkodzeniami i niedrożnością oraz usuwanie drobnych uszkodzeń powodujących w skutkach
uszkodzenie poważniejsze. Konserwacja instalacji polega przede wszystkim usuwaniu
zaistniałych usterek, na jej zaizolowaniu farbą ochronną po uprzednim usunięciu rdzy, na
sprawdzeniu stanu jej zamocowania do ścian i stropów.
Do obowiązków montera w dziedzinie konserwacji, czyli obsługi zapobiegawczej instalacji
gazowej oraz urządzeń gazowych należy:
a) planowany przegląd przewodów gazowych, sprawdzanie ich szczelności i likwidowanie
miejsc nieszczelności,
b) sprawdzanie szczelności i należytego funkcjonawania kurków, jak również smarowanie,
docieranie i umocowywanie kurków na instalacji i przy urządzeniach gazowych,
c) sprawdzanie stanu gazomierzy i prawidłowości ich funkcjonowania,
d) uzupełnienie drobnych części brakujących w armaturze gazowej,
e) kontrola prawidłowości pracy urządzeń i zastosowanej automatyki,
f) sprawdzanie prawidłowości ciągu w kanałach spalinowych (do których przyłączone są
odbiorniki gazowe) i w kanałach wentylacyjnych,
g) odmrażanie domowych przewodów rozdzielczych w razie zamarzania w nich wilgoci,
powstałej z wilgotnego gazu (w terenie gdzie taki gaz występuje),
h) przeczyszczanie i przedmuchiwanie domowych instalacji gazowych,
i) systematyczne pouczanie pracowników administracji domów i ich mieszkańców
o przepisach bezpiecznego i racjonalnego posługiwania się gazem, w szczególności
wyjaśniania postępowania w razie stwierdzenia, że gaz się ulatnia.
Remontem nazywamy wszystkie czynności, jakie należy wykonać w celu doprowadzenia
instalacji, urządzeń gazowych do stanu pełnej sprawności technicznej. W zakres remontów
wchodzą prace związane z demontażem, czyszczeniem, naprawą lub wymianą części i zespołów,
montażem, przeprowadzeniem regulacji, sprawdzeniem szczelności i działania.
Każdy remont jest w zasadzie następstwem długotrwałej eksploatacji powodującej normalne
i przewidziane zużycie. Zdarzają się jednak przypadki, gdy remont jest następstwem całkowitego
braku konserwacji lub też konserwacji wykonywanej nieprawidłowo, niedbale
i niesystematycznie, co staje siÄ™ powodem przedwczesnego wyeksploatowania i awarii.
Sumiennie i właściwie wykonywane czynności konserwacyjne i remontowe przedłużają
znacznie okres używalności instalacji i urządzeń gazowych oraz gwarantują prawidłową,
oszczędną i bezpieczną ich eksploatację. Zabiegi konserwacyjne i remontowe powinny być
wykonywane przez pracowników wykwalifikowanych i posiadających odpowiednie świadectwo
kwalifikacyjne.
Przed przystÄ…pieniem do wykonywania prac konserwacyjnych lub naprawczych instalacji
gazowych należy ustalić wielkość zapotrzebowania materiałowego niezbędnego
do zrealizowania zamierzonej naprawy czy też konserwacji instalacji gazowej.
Zapotrzebowanie materiałowe do wykonania prac konserwacyjnych i naprawczych
instalacji gazowych
Ze względu na to, że prace konserwacyjne i remontowe dotyczą określonego fragmentu
instalacji gazowej podlegającej naprawie czy konserwacji, znajomość opracowania zasad
zestawień materiałów przez montera instalacji gazowych jest konieczne.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
Zapotrzebowanie materiałowe jest potrzebne do zakupu materiałów, z których będzie
wykonana naprawa lub konserwacja instalacji gazowej.
W przypadku, gdy na dany zakres naprawy została wykonana dokumentacja techniczna
należy przede wszystkim sporządzić przedmiar robót określający całą ilość i rodzaje materiałów,
jakie będą użyte przy planowanym zakresie prac. Przedmiar jest elementem wyjściowym do
wykonania kosztorysu, w którym zostanie rozliczona robocizna, materiał i sprzęt.
W praktyce, przy pracach naprawczych i konserwacyjnych, często zapotrzebowanie
koniecznych materiałów ustala się z natury. Mierzenie ilości robót, materiałów, nazywa się
obmiarem i dokonuje siÄ™ w celu rozliczenia siÄ™ montera ze zleceniodawcÄ… remontu czy
konserwacji. Prawidłowo przygotowane zapotrzebowanie materiałowe jest warunkiem dobrej
organizacji pracy.
Powinno zawierać wykaz potrzebnych materiałów i ich ilości. Obliczenia niezbędnych
materiałów dokonuje się na podstawie Katalogów Nakładów Rzeczowych lub Katalogów
Normatywnych, które uwzględniają ubytki materiału w procesie technologicznym.
Zestawienie materiałowe rozpoczyna się od określenia materiałów podstawowych, a na
zakończenie podaje się potrzebne materiały pomocnicze. Określenie ilości materiałów
podstawowych nie nastręcza trudności, gdyż ilości te otrzymuje się na podstawie albo projektu
albo obmiaru. Natomiast ilości materiałów pomocniczych uzyskuje się z katalogów bądz
na
podstawie doświadczeń. Zużycie materiałów pomocniczych nie wymienionych w KNR
używanych do wykonania danego zakresu robót, określa się procentowo od wartości materiałów
wymienionych w tablicy. Wielkość wskaz
nika procentowego materiałów pomocniczych jest
różna w zależności od pozycji kosztorysowej (tj. nakładów, rodzajów robót). Pomierzone,
obliczone i dobrane materiały podstawowe i pomocnicze wpisuje się w tabele zachowując
odpowiedni układ.
Rozliczenie robocizny, materiałów i sprzętu.
Podstawą do rozliczenia wykonanych robót jest prawidłowo sporządzony przedmiar.
Przedmiar robót wykonujemy na podstawie dokumentacji technicznej, która oprócz rysunków
technicznych, opisów szczegółowych dotyczących wykonywanych prac naprawczych czy też
konserwacyjnych, zawiera również opisy techniczne określające sposób wykonania naprawy,
konserwacji, rodzaje i wymiary zastosowanych materiałów, oraz typy i parametry
zastosowanych urządzeń.
Przedmiar przedstawiony w formie tabelarycznej, w której podajemy takie dane jak:
- numer pozycji obmiarowej,
- oznaczenie elementu robót (np. roboty demontażowe, instalacyjne, zakończeniowe, itp.),
- opis pozycji kosztorysowej w formie skróconej,
- jednostka miary,
- ilości obmiarowe.
Tab. 1. Przykładowy przedmiar prac demontażowo-instalacyjnych [z
ródło własne ]
Nr Podstawa Opis robót Ilość
Roboty demontażowe
1 Demontaż rurociągów stalowych średnicy 25-32mm.
KNR
4-02
0308/02 szt 10,0
KNR Demontaż kurka gazowego średnicy 15-50mm w instalacji.
2
4-02
0310/05
szt
1,0
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
 Roboty instalacyjne
KNR Rurociągi instalacji gazowych o średnicy nominalnej 32mm
3 2-15 o połączeniach spawanych, na ścianach w budynkach
mieszkalnych.
0303/01
m
8,0
KNR Rurociągi instalacji gazowych o średnicy nominalnej 25mm
4
2-15 o połączeniach gwintowanych, na ścianach w budynkach
mieszkalnych.
0301/03
m
3,0,
KNR Kurki gazowe przelotowe o średnicy 20-25mm.
5
2-15
0310/02
Szt.
1,0
Zasady przedmiarowania poszczególnych rodzajów robót podane są w założeniach ogólnych
i szczegółowych części opisowej Katalogów Nakładów Rzeczowych (KNR) lub innych
Katalogów Normatywnych stosowanych do rozliczania robót. Katalogi te stanowią materiał
z
ródłowy, w którym znajdują się:
- normy robocizny, czyli czas pracy potrzebny do wykonania określonego rodzaju czynności,
- materiały potrzebne do wykonania danego zakresu robót np.: ilość, rodzaj, średnicę rur
zastosowanych w instalacji, ilość kształtek lub łączników występujących na określonym
odcinku przewodu instalacji oraz materiały pomocnicze i procentowy naddatek dla
materiałów użytych w instalacji wynikający z nieuniknionych ubytków i odpadów
związanych z procesem technologicznym powstałym przy wbudowywaniu tych materiałów,
- czas pracy sprzętu potrzebnego do wykonania danego rodzaju pracy.
Tab. 2. Przykładowy kosztorys dla naprawy instalacji gazowej [z
ródło własne ]
Nr, Podstawa, opis robót, nakłady Jm Norma Cena Robocizn Materiały Sprzęt
Roboty demontażowe
1 KNR 4-02 0308/02 Demontaż rurociągów
stalowych średnicy 25-32mm
10 m
Robocizna
Monterzy instalacji sanit.
r-g
0,08 0,00 0,00
Robotnicy gr.I r-g
0,07 0,00 0,00
0,00
Materiały pomocnicze (od R) 10 0,00
Razem pozycja 0,00
2 KNR 4-02 0310/05
Demontaż kurka gazowego średnicy 15-50mm
w instalacji.
1 szt
Robocizna
Monterzy instalacji sanit. r-g
0,28 0,00 0,00
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
Materiały pomocnicze (od R) % 10 0,00
Razem pozycja 0,00
Roboty instalacyjne
3 KNR 2-15 0303/01 RurociÄ…gi instalacji
gazowych o średnicy nominalnej 32mm o
połączeniach spawanych, na ścianach w
budynkach mieszkalnych.
8 m
Robocizna
Monterzy instalacji sanit.
r-g 0,2206 0,00 0,0
Spawacze gr. II r-g 0,5908 0,00 0,0
Robotnicy gr. I r-g 0,1739 0,00 0,0
0,0
Materiały
Rury stalowe czarne dn=32mm.
m 1,03 0,00 0,00
Haki i uchwyty do rur. szt 0,66 0,00 0,00
Tlen techniczny sprężony. m3 0,014 0,00 0,00
Acetylen techniczny rozpuszczony. kg 0,013 0,00 0,00
Drut stalowy do spawania. kg 0,019 0,00 0,00
MateriaÅ‚y pomocnicze. °/ 1,1 0,00
0,00
Sprzęt
Samochód skrzyniowy 5t.
m-g 0,0189 0,00 0,00
Razem pozycja 0,00
4 KNR 2-15 0301/03 RurociÄ…gi instalacji
gazowych o średnicy nominalnej 25mm o
połączeniach gwintowanych, na ścianach w
budynkach mieszkalnych.
3 m
Robocizna
Monterzy instalacji sanit.
r-g
0,3677 0,00 0,00
Robotnicy gr.I r-g
0,1804 0,00 0,00
0,00
Materiały
Rury stalowe S czarne gwintowane d=25mm.
1,04
0,00 0,00
A
ączniki żeliwne czarne 25mm.
szt
0,906 0,00 0,00
Haki i uchwyty do rur. szt
0,76 0,00 0,00
Materiały pomocnicze %
1,4 0,00
0,00
Sprzęt
Samochód skrzyniowy 5t.
m-g
0,0161 0,00 0,00
Razem pozycja 0,00
5 KNR 2-15 0310/02 Kurki gazowe przelotowe
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
średnicy 20-25mm.
1 szt
Robocizna
Monterzy instalacji sanit.
r-g 0,19 0,00 0,00
Robotnicy gr.I
r-g 0,11 0,00 0,00
0,00
Materiały
Kurki gazowe mosiężne przelotowe d=20mm.
szt 1 0,00 0,00
Klucze do zaworów gazowych.
szt 1 0,00 0,00
Materiały pomocnicze.
% 0,6 0,00
0,00
Razem pozycja 0,00
Na podstawie przedmiarów i tablic KNR sporządzamy zestawienie potrzebnych materiałów.
Przedmiar robót i Katalogi Nakładów Rzeczowych oprócz rozliczenia robocizny i sprzętu
określają nam ilości materiałów do wykonania określonego zakresu robót.
Wpisane do tabeli materiały powinny mieć wszystkie oznaczenia i ewentualnie podany
numer PN. Opisy te powinny być zgodne z oznaczeniami występującymi na rysunkach i opisem
technicznym projektu technicznego.
Podanie dokładnych danych jest bardzo ważne, gdyż wiąże się to z prawidłowym
wykonaniem instalacji, jej funkcjonowaniem i bezpieczeństwem pracy.
Tab. 3. Przykładowe zestawienie materiałów [z
ródło własne ]
Lp Nazwa Jm Ilość Cena Wartość
1 Acetylen techniczny rozpuszczony.
kg 0,104 0,00 0,00
2 Drut stalowy do spawania.
kg 0,152 0,00 0,00
3 Haki i uchwyty do rur.
szt 7,560, 0,00 0,00
4 Klucze do zaworów gazowych. 1,0001
szt 0,00 0,00
;
5 Kurki gazowe mosiężne przelotowe d=20rrun.
szt 1,000 0,001 0,00
6 A
ączniki żeliwne czarne 25mm.
szt 2,718 0,00 0,00
7 Rury stalowe czarne dn=32mm.
szt 8,240 0,00 0,00
8 Rury stalowe S czarne gwintowane d=25mm.
m 3,120 0,00 0,00
9 Tlen techmczny sprężony.
m3 0,112 0,00 0,00
Razem
0,00
W związku z faktem, że monter zajmujący się konserwacją i naprawami instalacji gazowych
ma do czynienia na co dzień z różnego rodzaju gazami palnymi, powinien posiadać wiedzę
na temat rodzajów gazów i ich właściwości fizyko-chemicznych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
Podział paliw gazowych
Paliwa gazowe stosowane w gospodarce komunalnej w kraju i rozprowadzane wspólną
siecią są objęte polską normą: PN-C-04750  Paliwa gazowe. Klasyfikacja, oznaczenia
i wymagania
Zgodnie z tą normą, paliwa w zależności od sposobu ich pozyskiwania dzieli się na 4 grupy,
które z kolei obejmują kilka podgrup określonych nominalnymi wartościami liczby Wobbego.
Podzial jest następujący:
- grupa I(GS) - gazy sztuczne z przetworzenia paliw stałych, ciekłych i gazowych
oraz ich mieszaniny z gazem ziemnym lub propanem i butanem; grupa obejmuje
trzy podgrupy: 25, 30 i 35;
- grupa II (GZ) - gazy ziemne pochodzenia naturalnego, których głównym
składnikiem jest metan (gazy wysokometanowe, zaazotowane, kopalniane); grupa
obejmuje 5 podgrup: 25, 30, 35, 41,5 i 50;
- grupa III (GPB)  propan-butan techniczny, propan techniczny, butan techniczny
i butan (gazy węglowodorowe płynne C3-C4);
- grupa IV (GP) - mieszaniny propanu i butanu technicznego z powietrzem.
Klasyfikację ogólną paliw zestawiono w tab. 4.
Tab. 4. Klasyfikacja paliw gazowych [8, s. 204].
Liczba Wobbiego
Ciepło Wartość
Ciśnienie przed palnikiem KPa
MJ/m3
spalania opałowa
Podgrupa
Grupa Rodzaj gazu
MJ/m3 MJ/m3
Dopuszcz.
Nr
Wartość
Zakres minimalne nominalne maksymalne
nominalna
Nie mniej niż
wartości
25 25 23-27 16,5 15 0,60 0,80 1,10
I GS  gazy sztuczne 30 30 27-32,5 18,5 16,5 0,80 1,00 1,20
35 35 32,5-37,5 20 17,5 0,80 1,00 1,20
25 25 23-27 18 16 0,60 0,80 1,10
30 30 27-32,5 22 20 1,05 1,30 1,60
GZ  gazy ziemne
II 35 35 32,5-37,5 16 24 1,05 1,30 1,60
pochodzenia naturalnego
41,5 41,5 37,5-45 30 27 1,75 2,00 2,30
50 50 45-54 34 31 1,60 2,00 2,50
GPB  gazy
węglowodorowe płynne 
III PN-82/C-96000 87 118 108 3,0 3,60 4,20
(daneorjentacyjne dla par
propano-butanu z butli)
GP  mieszanina
IV propanobutanu 25 25 23-27 24 22 0,60 0,80 1,10
z powietrzem
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
Własności fizyko-chemiczne paliw gazowych
Podstawowymi właściwościami paliw gazowych są: ciepło spalania i wartość opałowa,
gęstość i gęstość względna, liczba Wobbego, prędkość spalania, granice zapłonu, granica
wybuchowości oraz zapotrzebowanie na powietrze do spalania.
" ciepło spalania Qc określa ilość ciepła w kJ/m3 pozyskiwaną podczas spalania, do
produktów finalnych 1 m3 gazu, przy czym woda występuje w produktach spalania
w postaci cieczy, a temperatura produktów jest równa temperaturze gazu przed spaleniem,
" wartość opałowa Qw określa ciepło spalania pomniejszone o ciepło parowania wody
wydzielanej w czasie spalania; ciepło spalania jest wyższe od wartości opałowej o około
10%.
Ponieważ w większości urządzeń, w których są spalane paliwa chemiczne, woda jest
wydalana z resztą spalin w postaci pary, dlatego za dyspozycyjną ilość ciepła doprowadzaną
do urządzenia z paliwem przyjmuje się jego wartość opałową, a nie ciepło spalania, odnosząc
właśnie do niej użyteczny efekt cieplny w celu określenia sprawności przetworzenia. Jest to
powszechnie obowiązująca zasada. W technice kotłowej istnieją tzw. kotły kondensujące,
w których następuje schłodzenie spalin poniżej temperatury punktu rosy i wykroplenie
zawartej w nich pary wodnej oddającej swoje ciepło skraplania. W tych warunkach
sprawność przetworzenia (sprawność cieplna kotła) może być nawet większa niż 100%.
" Gęstość właściwa gazu jest stosunkiem jego masy do objętości i ma wymiar kg/m3.
Wyraża ona masę 1 m3 gazu w warunkach normalnych.
" Gęstość względna gazu jest stosunkiem mas jednakowych objętości gazu i powietrza,
znajdujących się w takich samych warunkach ciśnienia i temperatury. Jest wielkością
bezwymiarowÄ… i oznacza siÄ™ jÄ… symbolem d.
" Liczba Wobbego W jest ilorazem ciepła spalania gazu i pierwiastka kwadratowego
z gęstości względnej, wyrażanym najczęściej w MJ/m3.
Liczba Wobbe go jest parametrem określającym ilość ciepła dostarczonego przez palnik
gazowy podczas spalania gazu przy zachowaniu stałego ciśnienia gazu,
Qc
W=
d
gdzie: Qc  ciepło spalania gazu w kJ/m3 , lub kcal/m3 ,
d  gęstość względna gazu; stosunek gęstości gazu do gęstości powietrza
przy jednakowym ciśnieniu i temperaturze,
Liczba Wobbe go służy do porównania obciążenia cieplnego aparatów gazowych przy
stosowaniu różnych gazów palnych. Dąży się do tego, aby stosując różne gazy, uzyskiwać
jednakowe wartości liczby Wobbe go przy zachowaniu tych samych ciśnień dostarczania
gazu.
" Szybkość spalania gazu (cm/s) jest to szybkość, z jaką przesuwa się płomień mieszaniny
gazu z powietrzem lub tlenem względem tej mieszaniny; szybkość spalania gazu zależy od
jego składu  największą szybkość spalania mają gazy zawierające dużą ilość wodoru, a
małą, mieszaniny zawierające węglowodory.
" Granice zapłonu określają procentowe graniczne zawartości paliwa gazowego
w mieszaninie z powietrzem (minimalną i maksymalną), pomiędzy którymi zachodzi
proces jej spalania. Poza tymi granicami mieszanka jest niepalna. Przyczyną niepalności
w obu przypadkach jest niedostateczne stężenie jednego ze składników (gazu lub
powietrza), co powoduje, że wywiązujące się ilości ciepła po rozpoczęciu procesu
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
spalania sÄ… niewystarczajÄ…ce do podgrzania sÄ…siadujÄ…cych czÄ…stek mieszaniny do
temperatury zapłonu i podtrzymania palenia się mieszaniny.
" Granice wybuchowości gazu  jest to przedział wartości liczbowych, ograniczony dolną
i górną granicą wyrażoną w procentach ilości gazu palnego w stosunku do ogólnej ilości
mieszaniny gazowo-powietrznej; w granicach tych zawsze istnieje groz
ba wybuchu.
Każda wartość pośrednia między dolną (DGW) a górną granicą (GGW) jest mieszanką
wybuchowÄ….
Paliwa gazowe, które posiadają niską dolną granicę wybuchowości, są szczególnie
niebezpieczne.
" Zapotrzebowanie na powietrze do spalania, zależy od składu procentowego mieszaniny
gazowej (do pełnego spalania gazu w aparatach gazowych niezbędny jest nadmiar
powietrza rzędu 10-30%);
" Skład spalin zależy również od składu mieszaniny gazów. Produktami pełnego spalania są:
dwutlenek węgla (CO2), woda (H2O), tlenki azotu (NO);
W tabeli 5 zestawiono wartości liczbowe własności fizykochemicznych gazów palnych
będących głównym składnikiem paliw gazowych.
Tab. 5. Fizykochemiczne własności gazów [8, s. 207]
Granica
Ilość teoretyczna
Gęstość w
wybuchowości
Ciepło Wartość
warunkach Gęstość
Nazwa gazu spalania opałowa
powietrza spalin
normalnych względna
dolna górna
MJ/m3 MJ/m3
do spalania mokrych
kg/m3
% obj. % odj.
m3/m3 m3/m3
Wodór 0,09 0,07 12,950 10,910 2,39 2,88 4,0 75,0
Tlenek węgla CO 1,25 0,967 12,810 12,810 2,39 2,88 12,5 75,0
Metan CH4 0,717 0,55 40,400 36,280 9,52 10,52 4,9 15,4
Etan C2H6 1,35 1,05 71,400 65,240 16,66 18,16 3,0 15,4
Propan C3H8 2,019 1,56 103,220 94,870 23,80 25,80 2,1 9,5
Butan C4H10 2,703 2,9 133,830 125,200 31,10 33,44 1,5 8,4
Powietrze 1,293 1
Para wodna 0,804 0,622
Azot N2 1,251 0,967
Dwutlenek węgla CO2 1,975 1,527
Tlen O2 1,429 1,105
Orientacyjne wartości do mieszanin
Gaz węglowy 0,65 0,5 21,000 19,000 4,6 5,3 5,3 31,0
Gaz koksowniczy 0,65 0,5 19,000 17,000 4,1 4,8 - -
Gaz wodny 0,7 0,55 12,000 11,000 2,2 3,0 6,0 70,0
Gaz ziemny 0,75 0,58 39,000 35,000 9,5 10,5 4,8 13,5
Gaz płynny (pary) 2,35 1,82 117,000 109,000 27,5 29,0 1,8 9,0
Gazy płynne
W procesach rafinacji ropy naftowej powstają również gazy porafineryjne, jako produkty
uboczne tych procesów. Gazy te składają się z cięższych węglowodorów gazowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
pokrewnych składnikom ropy naftowej i gazu ziemnego i stanowią z
ródło otrzymywania tak
zwanego gazu płynnego.
Pod nazwą gaz płynny rozumie się gazy: propan, propylen, butan i butylen oraz
mieszaniny tych gazów. W praktyce najczęściej używane są gazy propan i butan. Gazy te
w temperaturze otoczenia oraz pod stosunkowo niewielkim ciśnieniem par własnych ulegają
skraplaniu. Niewielkie ciśnienie potrzebne do skraplania tych gazów, umożliwia ich
magazynowanie w stosunkowo cienkościennych, a tym samym i lekkich butlach
i zbiornikach. Ciśnienie wywierane przez pary mieszaniny propanu i butanu zależne jest od
temperatury oraz udziału procentowego tych gazów w mieszaninie. Ciśnienie par propanu
i butanu i ich mieszanin w zależności od temperatury podaje tabela 6 [11, s. 41].
Tab. 6. Ciśnienie par propanu, butanu i ich mieszanin (w MPa) [11, s. 41]
Propan %
Temperatura par 100 80 60 40 20 -
°
C
Butan %
-20 40 60 80 100
-10 0,24 0,197 0,15 1,10 0,04 -
0 0,385 0,325 0,255 0,18 0,10 -
+10 0,57 0,48 0,39 0,29 0,175 0,045
+20 0,77 0,66 0,54 0,42 0,27 0,12
+ 30 1,02 0,88 0,74 0,575 0,40 0,195
+ 40 1,33 1,17 0,98 0,78 0,55 0,30
+ 50 1,73 1,50 0,27 1,02 0,74 0,42
Gaz płynny jest korzystny w użyciu między innymi ze względu na niskie koszty
transportu w porównaniu z innymi paliwami
Gaz płynny transportowany w butlach nie wymaga wysokich ciśnień, gdyż ciśnienie
nasycenia, czyli ciśnienie, przy którym następuje zmiana fazy gazowej w ciekłą
i odwrotnie, zależy od temperatury i składu gazu.
Podczas odbioru par gazu z butli następuje jego odparowywanie. W przypadku
propanu parowanie jego ustaje, gdy temperatura gazu osiÄ…gnie -43°C, a w przypadku
butanu 0°C. Z butli można wiÄ™c pobierać tylko takÄ… ilość gazu, jaka odparuje z fazy
ciekłej w wyniku doprowadzenia ciepła z otoczenia. Podczas eksploatacji butli, przy
poborze w fazie gazowej następuje zmiana składu mieszaniny w butli. Prędzej odparowuje
propan, a pod koniec eksploatacji w butli może pozostać prawie czysty butan, którego
parowanie ustaje w temperaturze 0°C.
Ze względu na znaczny przyrost ciśnienia i objętości gazu płynnego przy wzroście
temperatury, nie należy napełniać gazem całej objętości butli. Dla butli gazowej
napełnienie gazem płynnym nie powinno przekraczać 90% objętości natomiast dla
zbiorników 85%.
Porównując ciężary właściwe powietrza  [1,293 kg/m3], propanu  [2,019 kg/m3] i butanu
 [2,703 kg/m3] widać, że pary propanu i butanu są cięższe od powietrza. Gaz płynny
w fazie gazowej, niezależnie od jego składu, jest zawsze cięższy od powietrza i w fazie
gazowej spływa szybko ku ziemi, wypiera powietrze i opada podobnie jak woda. Wypełnia
on każde wgłębienie i może je długo zalegać, gdyż wolno miesza się z powietrzem. Dlatego
zbiorników z gazem płynnym nie należy ustawiać w pomieszczeniach, w których podłogi leżą
poniżej poziomu terenu.
Ciężar 1 dm3 ciekłego gazu wynosi: propanu - 0,511 kg, butanu 0,580 kg.
Objętość 1 kg ciekłego gazu wynosi: propanu - 1,96 dm3, butanu - 1,72 dm3.
Wartość opałowa propanu Qw=93400 kJ/m3 lub Qw=46300 kJ/kg.
Wartość opałowa butanu Qw=128500 kJ/m3 lub Qw=45650 kJ/kg.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
Zużycie gazu płynnego określa się w kilogramach. Jednakże można również określić
zużycie gazu w litrach wiedzÄ…c, że przy 15°C z 1 kg ciekÅ‚ego propanu otrzymuje siÄ™ 522,5 dm3
gazu, a z 1 kg ciekłego butanu 395 dm3 gazu (przy ciśnieniu normalnym).
Konserwacje i naprawy instalacji gazowej
Wśród szeregu prac konserwacyjnych przy instalacjach gazowych największy kłopot może
sprawić konserwatorom częściowe lub całkowite zatkanie się przewodu gazowego. Brak
drożności może być spowodowany wytrącaniem się z gazu wody lub naftalenu (w przypadku
gazów sztucznych), a najczęściej tlenków żelaza, czyli rdzy. Woda lub naftalen, przy braku
odpowiedniego spadku nie spływa do odwadniacza, lecz pozostaje w przewodzie gazowym.
Tego typu zatkanie można rozpoznać po zachowaniu się płomienia na palnikach kuchni
gazowej, który będzie się raz zwiększał, raz malał, inaczej mówiąc płomień będzie  falował .
Tlenki żelaza, które się zbierają przeważnie w dolnych partiach instalacji poziomej,
powstają na skutek korozji ścianek wewnętrznych stalowych rur gazowych. Rdza w postaci
drobnych odprysków (łusek) nagromadzona w jednym punkcie przewodu, najczęściej
w miejscach, gdzie następuje zmiana kierunku przepływu gazu, powoduje stopniowe
zmniejszanie przekroju, aż do całkowitego jego zatkania. Oczywiście tego rodzaju zakłócenia
najczęściej występują w starych instalacjach gazowych. Nowe instalacje są na to mniej narażone
i tego typu zatkania są rzadko spotykane. Materiały obecnie stosowane przy budowie instalacji
gazowych są lepszej jakości i mniej narażone na utlenianie się. Ponadto coraz częściej stosowane
instalacje wykonywane z rur miedzianych zmniejszajÄ… ten problem do minimum.
Samo stwierdzenie braku drożności instalacji jest stosunkowo proste w porównaniu
z trudnościami wynikającymi z ustalenia miejsca powstania  korka . Przed przystąpieniem
jednak do czynności lokalizowania miejsca zatkania się przewodu należy dokładnie się upewnić,
czy przypadkiem spostrzeżone zakłócenia spadku ciśnienia lub złego palenia się gazu nie
dotyczą tylko jednego palnika lub przyboru. Jeśli okaże się, że zatkanie nie nastąpiło w palniku,
należy sprawdzić działanie gazomierza, który może być również powodem zablokowania
przepływu gazu, a w następnej kolejności dokonać sprawdzenia instalacji dopływowej.
Sprawdzania instalacji najlepiej dokonywać posługując się tak zwaną  U-rurką na zasadzie
pomiaru ciśnienia gazu w poszczególnych dostępnych odcinkach instalacji gazowej. Miejsce
zatkania ustala się dokonując kolejno pomiarów ciśnień, począwszy od punktu poboru gazu do
punktu normalnego ciśnienia, sprawdzając w kierunku przeciwnym do kierunku przepływu gazu.
Miejsce szukane będzie się znajdowało między dwoma ostatnimi pomiarami ciśnienia
(pomiarem wykazującym ciśnienie niższe i pomiarem ciśnienia normalnego). Dokładność
zlokalizowania  korka będzie zależeć od odległości między punktami pomiarów. Im odcinki
będą krótsze, tym prawdopodobieństwo dokładnego ustalenia miejsca będzie większe.
Przeczyszczania odcinków instalacji gazowej możemy dokonywać przez przedmuchiwanie
sprężonym powietrzem, azotem lub dwutlenkiem węgla oraz metodą mechaniczną za pomocą
zastosowania drutu, spirali itp. W przypadkach trudniejszych należy dany odcinek wymienić
na nowy.
Po opróżnieniu instalacji z gazu, kondensat oraz suchą rdzę łatwo usunąć, natomiast
usunięcie wilgotnej warstwy rdzy sprawia wiele trudności. W przewodach ułożonych
prawidłowo woda zbiera się w odwadniaczach, skąd łatwo ją można usunąć przez otwarcie
odwadniacza. W innych przypadkach , tzn. gdy woda znajduje siÄ™ w przewodzie, usuwa siÄ™ jÄ…
przez wydmuchanie.
Zatkane przewody czyści się za pomocą sprężonego powietrza lub butli gazowych
ze sprężonym azotem lub dwutlenkiem węgla. Przedmuchiwanie prowadzi się od najmniejszego
przekroju w kierunku większego.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
Zbiornik sprężarki łączy się wężem gumowym z przewodem gazowym, a następnie szybko
otwiera zawór zbiornika, skąd powietrze pod ciśnieniem wpada do przewodów usuwając
zanieczyszczenia.
Przedmuchiwanie prowadzić należy aż do całkowitego usunięcia zanieczyszczenia.
Przewody odkryte można przy tym lekko opukiwać młotkiem, aby ułatwić odpadanie
przylegających do ścianek warstewek rdzy i zanieczyszczeń. Chcąc uniknąć zanieczyszczenia
pomieszczeń można na wylocie umocować worek jutowy nasączony wodą lub inny materiał
przepuszczający powietrze, ale zatrzymujący stałe cząstki osadów.
Jeżeli sprężonym powietrzem nie można usunąć zatkania, wówczas należy posługiwać się
drutem, a jeżeli i to nie wystarczy, przewody należy rozebrać.
Sprężany dwutlenek węgla (CO2) w butlach jest używany tylko w wyjątkowych
przypadkach do czyszczenia przewodów, tzn. tam, gdzie sprężarka powietrzna nie wystarcza,
a mianowicie, gdy chodzi o wyższe ciśnienie, nieosiągalne sprężarką powietrzną. W żadnym
przypadku ciÅ›nieÅ„ wyższych niż 2÷3 MPa (ciÅ›nienie w butli CO2 wynosi 15 MPa) nie należy
używać z uwagi na możliwość uszkodzenia instalacji; powodują one często zerwanie instalacji.
Przy stosowaniu metody przedmuchiwania należy zabezpieczyć urządzenia gazowe
i gazomierz przed ewentualnymi zanieczyszczeniami poprzez odcięcie od naprawianej instalacji.
Nie wolno używać do przedmuchiwania instalacji tlenu w butlach. Po przedmuchaniu tlen
pozostaje w przewodach, łączy się następnie z gazem i daje mieszaninę łatwo wybuchającą,
groz
niejszą w skutkach od zwykłej mieszaniny gazu z powietrzem. Po przedmuchaniu
przewodów sprężonym powietrzem czy dwutlenkiem węgla należy wykonać próbę szczelności
przed uruchomieniem instalacji, gdyż w czasie przedmuchiwania mogły powstać niewidoczne
uszkodzenia przewodów, połączeń gwintowanych, kurków, kształtek itp.
W pomieszczeniu, w którym stwierdzano powonieniem obecność gazu, należy wszystkie
kurki przyborów gazowych zamknąć. Okna i drzwi otworzyć oraz zamknąć kurek przy
gazomierzu. Nie wchodzić do tych pomieszczeń z otwartym płomieniem, nie zapalać zapałek
i nie palić papierosów ze względu na niebezpieczeństwo eksplozji.
Gaz w mieszkaniach może pochodzić z nieszczelnych kurków i ruchomych połączeń
przyborów, np. węży gumowych. Powodem mogą być także nieszczelne przewody gazowe.
Obecność gazu w pomieszczeniach mieszkalnych szczególnie w zimie spowodowana może być
pęknięciem przewodu głównego na ulicy wskutek zamarznięcia ziemi. Gaz szukając drogi ujścia
przedostaje się przez mury budynków, wzdłuż kabli, innych przewodów lub gromadzi się
w rurach kanałów odpływowych.
W przypadku stwierdzenia nieszczelności instalacji na kurkach gazowych, powstałych
w wyniku np. przedmuchania instalacji, można tę nieszczelność usunąć przez dotarcie stożka
w gniez
dzie za pomocÄ… pasty do docierania, a w przypadku gdy nie da to pozytywnego rezultatu
kurek wymienia się na nowy. Przy stwierdzeniu nieszczelności na połączeniach gwintowanych
należy nieszczelne połączenia rozłączyć i ponownie skręcić po ich doszczelnieniu.
Rys. 2. Prawidłowe nawijanie pakuł [6, s. 62]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
Rura powinna być wkręcana od minimum 1,5 do 2,0 cm długości gwintu, w złączkę.
Prawidłowość i szczelność skręcenia sprawdza się następująco: rura musi obracać się bardzo
ciężko, a na obwodzie styku rury z kształtką lub złączką powinien być widoczny wyciśnięty przy
skręcaniu materiał uszczelniający.
W przypadku, gdy w trakcie, skręcania widać, że złączka swą krawędzią spycha owinięte na
gwincie rury szczeliwo należy rurę wykręcić, oczyścić z uszczelnienia i ponownie uszczelnić.
Wspomniane wyżej zjawisko może być spowodowane zbyt grubą warstwą nawiniętych
konopi lub zbyt płytkim nacięciem gwintu. W tym drugim przypadku należy gwint pogłębić
za pomocą gwintownicy. Na szczelneść skręcanych połączeń i dobre ich wykonanie należy
w czasie montażu instalacji gazowych zwracać szczególną uwagę, żeby uniknąć konieczności
rozmontowywania całego przewodu w przypadku trzy krotnych negatywnych wyników próby na
szczelność instalacji gazowej.
Celem ułatwienia rozłączania instalacji, np. dla jej oczyszczenia, najczęściej wmontowuje
się tzw. długie gwinty. Są to krótkie odcinki rur z dwóch stron nagwintowane, na długości
dwukrotnie większej niż normalnie. Na długi gwint nakręca się przeciwnakrętkę przed
wkręceniem gwintu do złączki. Przeciwnakrętkę dociska się kluczem do krawędzi złączki
(rys. 3).
Dodatkowo należy jeszcze podkreślić, że zbyt silne skręcanie gwintów przy użyciu kluczy
o długim ramieniu grozi w konsekwencji zerwaniem gwintu lub urwaniem rury. Ta sama uwaga
dotyczy dociskania nakrętek na długich gwintach.
Rys. 3. DÅ‚ugi gwint [5, s. 19]
Nieszczelności w instalacjach gazowych szczególnie w instalacjach starego typu
powodowane są często tym , że były uszczelniane farbą i pokostem. Materiały te po wyschnięciu
zmniejszają swoją objętość co powoduje , że połączenia przestają być szczelne.
Tradycyjnie przeprowadzony remont instalacji gazowej, polegajÄ…cy na zdemontowaniu
starych i zamontowaniu nowych rur, jest kosztowny i uciążliwy dla lokatorów. Alternatywą jest
doszczelnienie instalacji przy użyciu emulsji polimeryzującej. Remont polega na wprowadzeniu
do instalacji gazowej emulsji pod ciśnieniem około 0,7 MPa. Uszczelnia ona, od zaworu
głównego do odbiorników, nawet najmniejsze uszkodzenia i połączenia gwintowane instalacji
gazowej. Maksymalna grubość powłoki uszczelniającej wynosi około 0,5mm, uszczelnianie nie
zmniejsza więc średnicy rur i można je wykonywać kilkakrotnie. Zaletą takiej metody jest też
fakt, że podczas naprawy instalacji nie prowadzi się uciążliwych prac murarskich i malarskich.
Doszczelnienie będzie skuteczne przez wiele lat, pod warunkiem, że połączenia gwintowane nie
zostaną rozkręcone podczas eksploatacji. Technologia ta jest już stosowana w Polsce od kilku lat
i staje siÄ™ coraz bardziej popularna. Stosuje siÄ™ jÄ… w budynkach mieszkalnych jedno
i wielorodzinnych, a także w obiektach zabytkowych. Emulsja uszczelniająca jest niepalna i nie
wydziela związków szkodliwych dla zdrowia. Jest to dyspersja żywic syntetycznych.
Do uszczelnienie instalacji dÅ‚ugoÅ›ci 25 m i przekroju od 1 do 1 ½ zużywa siÄ™ okoÅ‚o 2 kg
emulsji. Prace należy prowadzić w temperaturze powyżej +10oC. Emulsję w fabrycznie
zamkniętych pojemnikach można przechowywać do 24 miesięcy. Po polimeryzacji tworzywo
uszczelniające pozostaje trwale elastyczne  nie pęka pod wpływem odkształceń konstrukcji
budynku, nie jest wrażliwe na wibracje. Rury zabezpieczone takim preparatem nie korodują.
Po zakończeniu pracy urządzenia i narzędzia można umyć wodą.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
Aby przeprowadzić kompletne uszczelnienie instalacji gazowych, należy:
 zdemontować gazomierze i urządzenia gazowe,
 oczyścić instalację sprężonym azotem,
 napełnić instalację emulsją uszczelniającą za pomocą pompy membranowej (stałe ciśnienie
wynoszące minimum 0,6 MPa powinno być utrzymywane w instalacji przez co najmniej
2 godziny),
 zlać nadmiar środka uszczelniającego,
 osuszyć instalację za pomocą dmuchawy  czas schnięcia wynosi od 2 do 24 h
(w zależności od długości instalacji), jeżeli preparat nie będzie wysuszony, może spływać
po ściankach instalacji,
 przeprowadzić próbę ciśnieniową  przez 30 minut instalacja nie może wykazać spadku
ciśnienia.
Właściwą konserwację gazomierzy powinien przeprowadzać dostawca gazu, który jest
właścicielem, a zarazem jedyną jednostką odpowiedzialną za ich stan techniczny. Stąd też rola
konserwatora domowych urządzeń gazowych jest w tym przypadku ograniczona i sprowadzać
się może tylko do kontroli szczelności obudowy i połączeń gwintowych gazomierza z punktu
widzenia bezpieczeństwa odbiorcy gazu.
Dotyczy to równiez
reduktorów średniego ciśnienia, wbudowanych obok gazomierzy,
usytuowanych przeważnie na ścianach zewnętrznych budynków mieszkalnych.
Niezależnie od powyższego, konserwatorzy powinni zwracać uwagę na stan czystości tych
urządzeń oraz na stopień ich zabezpieczenia przed ewentualnymi szkodliwymi wpływami
atmosferycznymi. W przypadku stwierdzenia jakichkolwiek nieprawidłowości zagrażających
bezpieczeństwu użytkownika lub jego otoczenia, należy niezwłocznie powiadomić o stanie
zagrożenia dostawcę gazu.
Prace naprawcze instalacji są często konsekwencją nieprawidłowości w instalacjach
gazowych nieodpowiednio wykonanych lub zaprojektowanych. Zdarzają się też dość często
poprawki w instalacjach gazowych wykonywane przez monterów, nie posiadających
dostatecznej wiedzy i kwalifikacji zawodowych. Wykonywane przez nich zmiany nie spełniają
wymagań, jakie stawiają aktualne warunki techniczne, jakim powinny odpowiadać instalacje
gazowe. Naprawa urządzeń gazowych polega prawie wyłącznie na wymianie uszkodzonych
części instalacji i armatury na nowe oraz usuwaniu stwierdzonych nieprawidłowości
w wykonaniu instalacji gazowej.
Przed rozpoczęciem naprawy przewodów gazowych należy kurki zamknąć na czas
potrzebny da usunięcia nieszczelności. O zamknięciu i otwarciu dopływu gazu do instalacji
gazowej muszą być powiadomieni użytkownicy instalacji gazowej.
Najczęściej występujące nieprawidłowości w instalacji gazowej dotyczą:
1. przyłączy, w których:
- zastosowano połączenia skręcane w miejscach, w których powinny być one spawane,
- występują przewężenia przewodów przy łączeniu rur o różnych średnicach,
- wadliwie wykonano połączenie spawane,
- wadliwie wykonano połączenie przewodów z polietylenu i stali,
- zastosowano polietylen nie dopuszczony aprobatÄ… technicznÄ…,
- połączenia rur polietylenu i stali zamontowano zbyt blisko budynku,
- jest zły stan techniczny kurków głównych,
- niewłaściwie zlokalizowano kurki główne,
- utrudniono dostęp lub go nie przewidziano do kurków głównych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
Jednym z najpoważniejszych uszkodzeń w przyłączach jest uszkodzenie rurociągu
gazowego. W przypadku uszkodzenia izolacji stalowego rurociągu gazowego w przyłączu do
budynku należy wykonać naprawę uszkodzonej powierzchni. Naprawę można wykonać ręcznie
taśmami polietylenowymi na zimno.
Najczęściej usuwanie uszkodzeń odbywa się następująco:
 usunąć uszkodzoną izolację z nadmiarem po około 20 cm z każdej strony,
 oczyścić powierzchnię rury,
 pokryć odkryty odcinek warstwą roztworu butylokauczuku i żywic termokurczliwych
w toluenie,
 osuszyć miejsce i położyć łatę z butylomastiku,
 owinąć odkryte miejsca pierwszą warstwą taśmy izolacyjnej z naddatkiem po około 10 cm
z każdej strony,
 owinąć drugą warstwą zewnętrzną taśma izolacyjna z naddatkiem po około 15 cm z każdej
strony.
Taśmy mają właściwości samowulkanizujące na zimno i zespalają się ze sobą w obrębie
nałożonych warstw. Izolacje taśmami polietylenowymi miejsca uszkodzonego pokazuje
rysunek 4.
1- podkład butylokauczukowy, 2- taśma zewnętrzna, 3- taśma wewnętrzna, 4- wypełnienie ubytku butylomastikiem,
5- istniejÄ…ca izolacja, 6- rura stalowa
Rys. 4. Naprawa uszkodzonej izolacji na zimno. [ 2, s. 175]
Prace naprawcze rurociągów polietylenowych w przyłączu do budynku wykonuje się
za pomocą odpowiednich kształtek lub specjalistycznych urządzeń. Metoda naprawy jest różna
w zależności od rodzaju i wielkości uszkodzenia.
W przypadku niedużych uszkodzeń najczęściej stosuje się naprawę z zastosowaniem
elektromufy naprawczej (rys. 5)
Rys. 5. Naprawa uszkodzenia z jednym cięciem gazociągu przy zastosowaniu elektromyfy naprawczej. [ 1, s. 200]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
Niekiedy naprawa rurociągu wymaga cięcia gazociągu w jednym lub w dwóch miejscach,
a do usunięcia trzeba zastosować więcej niż jedną elektromufę (rys. 6).
Rys. 6. Naprawa uszkodzenia z jednym cieciem gazociągu przy zastosowaniu dwóch elektromuf
(w tym jednej naprawczej). [ 1, s. 200]
Naprawy rurociągów polietylenowych nie wymagających cięcia wykonuje się przy
zastosowaniu różnego rodzaju urządzeń w postaci muf dzielonych , siodeł elektrooporowych czy
też opasek jedno lub dwuczęściowych (rys. 7, 8, 9).
Wybór rodzaju zastosowanego urządzenia uzależniony jest od rodzaju uszkodzenia
i parametrów rurociągu. Posiadają certyfikaty na znak bezpieczeństwa.
Rys. 7. Naprawa uszkodzenia bez cięcia gazociągu przy zastosowaniu elektromufy dzielonej [1, s. 200]
Rys. 8. Naprawa uszkodzenia bez cięcia gazociągu przy zastosowaniu siodła elektrooporowego [1, s. 201]
Rys. 9. Zabezpieczenie uszkodzenia bez cięcia gazociągu przy zastosowaniu obejmy (opaski) dwudzielnej stalowej
lub opaski jednoczęściowej [ 1, s. 201]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
Po wykonaniu prac naprawczych należy dokonać sprawdzenia jakości połączenia
naprawczego oraz sprawdzić jego szczelność przy pomocy eksplozymetru lub pianki w aerozolu.
2. reduktorów ciśnienia gazu, w których:
- dokonano lokalizacji baterii reduktorów lub pojedynczych reduktorów wewnątrz budynku,
- nieprawidłowo dobrano liczę i rodzaj reduktorów,
- zaniechano synchronizacji w regulacji reduktorów,
- połączono króćce od strony zasilania gazem bez możliwości kompensacji wydłużeń,
- zastosowano zbyt duże naprężenia na połączeniach króćców dolotowych do reduktorów od
strony zasilania oraz na połączeniach I i II stopnia redukcji,
- jest niedrożność filtrów reduktora,
- jest brak przewodu upustowego z reduktora,
- jest niesprawność zaworów dolotowych,
- są nieprawidłowości połączeń kulisto-stożkowych od strony zasilania połączeń
gwintowanych po stronie odbioru niskiego ciśnienia,
- są uszkodzenia korpusów reduktorów.
3. instalacji doprowadzających gaz do mieszkań, w których:
- brak uszczelnień przy przejściach przez ścianę zewnętrzną budynku,
- nieprawidłowo rozmieszczono przewody gazowe w stosunku do innych instalacji,
- brak tulei przy przejściach przewodów przez ściany i stropy budynku,
- jest nadmiernie rozbudowana instalacja rozprowadzajÄ…ca na poziomie piwnic
i oszczególnych kondygnacjach,
- jest zbyt duża liczba zastosowanych kształtek i kurków,
- są zbyt małe średnice przewodów,
- są wadliwie wykonane połączenia skręcane,
- jest nieprawidłowa lokalizacja urządzeń gazowych na poziomie piwnic,
- są wady techniczne połączeń urządzeń gazowych z przewodem,
- są wady techniczne urządzeń gazowych,
- jest korozja przewodów i innych elementów instalacji.
4. gazomierzy, w których:
- stwierdzono umieszczenie gazomierzy w nieodpowiednich pomieszczeniach,
- stwierdzono nieprawidłowe usytuowanie gazomierzy,
- są błędy rozwiązania połączeń gazomierzy z instalacją,
- sÄ… wady techniczne gazomierzy.
5. instalacji w mieszkaniach lub innych pomieszczeniach budynku, w których:
- niewłaściwe poprowadzono przewody gazowe w stosunku do innych instalacji,
- zastosowano nieodpowiednie materiały, z których wykonano przewody,
- stwierdzono wady techniczne połączeń poszczególnych odcinków instalacji,
- stwierdzono niewłaściwą lokalizację urządzeń gazowych,
- jest zły stan techniczny urządzeń gazowych,
- są nieszczelności lub niesprawność kurków odcinających przed urządzeniami gazowymi,
- są nieprawidłowo dobrane długości przewodu podłączeniowego do urządzenia,
- jest brak możliwości dostępu do zaworu odcinającego dopływ gazu do urządzenia,
- jest korozja przewodów i innych elementów instalacji.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
6. przewodów spalinowych oraz kanałów wentylacyjnych i spalinowych, w których:
- stwierdzono niedrożność przewodów i kanałów,
- są zbyt małe przekroje przewodów i kanałów,
- są nieprawidłowości podłączenia urządzeń gazowych do przewodów spalinowych,
- stwierdzono podłączenie przewodów spalinowych do kanałów wentylacyjnych,
- stwierdzono korozję przewodu spalinowego (szczególnie kolanek),
- stwierdzono niesymetryczne osadzenie przewodu spalinowego w stosunku do czopucha
urzÄ…dzenia,
- są nieszczelności połączenia przewodu spalinowego z kanałem spalinowym,
- stwierdzono wyprowadzenie przewodu spalinowego bezpośrednio przez ścianę zewnętrzną,
- stwierdzono ułożenie przewodu spalinowego bez spadku w kierunku urządzenia,
- zastosowano przewód spalinowy złej jakości.
Części zapasowe i zamienne
Przy dokonywaniu zabiegów konserwacyjno-remontowych konieczne jest posiadanie
odpowiedniej ilości części zapasowych gwarantujących szybką wymianę i doprowadzenie
urządzenia do pełnej sprawności ruchowej. Asortyment części zamiennych uzależniony jest od
rodzaju odbiorników gazowych oraz od stopnia ich wyposażenia w urządzenia dodatkowe.
Części zapasowe powinny charakteryzować się pełną wymiennością, bez konieczności ich
dopasowywania, a w żadnym przypadku przerabiania.
Materiały pomocnicze
Przy pracach konserwacyjno-remontowych oprócz narzędzi i części zamiennych niezbędne
są materiały pomocnicze do przemywania, smarowania, uszczelniania, zabezpieczania
antykorozyjnego itp.
W celu zmniejszenia tarcia między powierzchniami ciernymi oraz nadmiernego zużywania
się elementów automatyki bądz
też innych części urządzeń gazowych stosuje się smary stałe lub
płynne.
Smary stałe są to zawiesiny cząsteczek soli kwasów organicznych w olejach mineralnych
w postaci mazi, natomiast smary płynne są to oleje, głównie pochodzenia mineralnego,
otrzymywane w procesie destylacji ropy naftowej.
Do konserwowania kurków gazowych szczególnie narażonych na wpływ temperatury
należy stosować smary stałe o odpowiedniej charakterystyce, odpowiadającej warunkom pracy
w określonym środowisku. Użycie niewłaściwego smaru powoduje zapiekanie, a nawet
zaklinowanie (zatarcie) kurka, zwłaszcza w podwyższonej temperaturze.
Smary płynne stosowane są bardzo rzadko, tylko w niektórych elementach automatyki
i to ściśle według wskazań producenta. Jeżeli nie ma wyraz
nych przeciwwskazań, zaleca się
stosowanie oleju transformatorowego.
Do przemywania konserwowanych elementów automatyki lub innych części urządzeń
gazowych można używać naftę, olej napędowy, benzynę ekstrakcyjną, spirytus skażony, pod
warunkiem zachowania jak najdalej idących środków ostrożności ze względu na własności palne
i wybuchowe tych płynów. Podobne wymagania obowiązują przy stosowaniu antykorozyjnych
powłok ochronnych, niektórych rodzajów farb, lakierów i emalii.
Stosowanie materiałów uszczelniających, jak: klingeryt, guma, tworzywa sztuczne, konopie,
minia ołowiowa, pasty uszczelniające itp., wymaga uwzględniania ich własności
fizykochemicznych i mechanicznych, w zależności od ich przeznaczenia i warunków pracy.
Tworzywa sztuczne stosowane są w postaci gotowych wymiarowych uszczelek, które
w zależności od rodzaju materiału mogą być używane dla każdych warunków pracy.
Do uszczelniania połączeń gwintowanych używa się tradycyjnie włókien konopnych
z uszczelniającymi pastami, taśmy teflonowe oraz tworzywa anaerobowe.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
Narzędzia
Każdy konserwator powinien być wyposażony w komplet narzędzi monterskich w ilościach
i w składzie przewidzianym dla danego zakresu robót konserwacyjno-naprawczych oraz
w urządzenia gazometryczne. Do przenoszenia i przechowywania narzędzi i niezbędnych
materiałów pomocniczych powinna służyć specjalnie do tego celu przeznaczona i dostosowana
torba monterska. Narzędzia powinny znajdować się w należytym stanie technicznym, bez
widocznych uszkodzeń, ubytków, śladów korozji lub przemęczenia materiału.
Nie wolno używać kluczy lub podobnych narzędzi, które mogłyby powodować uszkodzenie
elementów demontowanych lub montowanych. Jest to szczególnie ważne przy pracach
konserwacyjnych układów automatyki gazowej.
Do prac gazowych najbardziej wskazany i zalecany jest zestaw narzędzi tzw. nieiskrzących.
Są to narzędzia wykonywane z twardych stopów metali kolorowych bądz
też stalowe
powlekane warstwą zabezpieczającą przed ewentualnym zaiskrzeniem w momencie zetknięcia
się ze stalą. Narzędzia te są jeszcze mało rozpowszechnione, mimo że są już od dawna
stosowane w przemyśle, gdzie istnieje większe zagrożenie powstania mieszaniny wybuchowej.
Prace konserwacyjno-remontowe są pracami, przy których pracownik jest lub może być
narażony na niebezpieczeństwo wybuchu lub zatrucia. Prace takie mogą być wykonywane przez
ludzi posiadających ważne świadectwo kwalifikacyjne w zakresie eksploatacji przy urządzeniach
i instalacjach gazowych. Pomimo tego, że prace gazoniebezpieczne należą do wyjątków
w gospodarce komunalnej nie można wykluczyć jednak takich przypadków. Prace te nie są
wykonywane przez pojedynczego pracownika, co jest podyktowane zwiększeniem
bezpieczeństwa pracowników, polegającym na tym, że pracownik pracujący w strefie
niebezpiecznej jest ubezpieczany przez drugiego pracownika znajdujÄ…cego siÄ™ w strefie
bezpiecznej. W takim układzie pracownik ubezpieczający w razie potrzeby zawsze jest w stanie
zorganizować natychmiastową pomoc zagrożonemu.
Do prac tzw. gazoniebezpiecznych związanych z instalacją gazową należą:
podłączenia nowych odbiorników gazowych,
-
- wyłączanie i podłączanie po remontach,
- podłączanie przyłączy domowych do instalacji gazowej,
- usuwanie skutków awarii,
- likwidacja nieszczelności instalacji gazowej,
- podłączanie nowych reduktorów,
- montaż i demontaż elementów wyposażenia instalacji gazowych.
Miejsce takiej pracy powinno być oznaczone odpowiednimi tablicami ostrzegawczymi.
Prace niebezpieczne w obecności ulatniającego się gazu mogą być wykonywane:
a) na otwartym powietrzu,
b) w pomieszczeniach naziemnych,
c) w pomieszczeniach podziemnych - studzienkach lub piwnicach.
Najbardziej niebezpieczne sÄ… prace w pomieszczeniach podziemnych lub niedostatecznie
wentylowanych. Niezależnie od możliwości zatrucia gazem lub wybuchu zdarzają się wypadki
zapalenia gazu uchodzącego przez nieszczelności. Awaryjne gaszenie palącego się gazu można
wykonać za pomocą następujących środków w zależności od wielkości płomienia.
a) mokrej gliny o konsystencji ciasta,
b) mokrej płachty brezentowej lub koca
c) strumienia wody,
d) gaśnicy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
Przy pracach prowadzonych w warunkach niebezpiecznych, niedopuszczalne jest
wprowadzenie jakiegokolwiek z
ródła ognia lub iskry, które mogą spowodować zapłon lub
wybuch gazu.
Zapłon gazu może nastąpić wskutek:
1) oddziaływania nagrzanych powierzchni urządzeń lub urządzeń gazowych,
2) zaiskrzenia włącznika lub innego urządzenia elektrycznego,
3) wejścia z otwartym ogniem,
4) iskrzenia narzędzi pracy, np. przy uderzeniu kluczem o nakrętkę,
5) uderzeń podkutymi butami o betonową podłogę,
6) wyładowań elektrycznych w ubraniach z włókien sztucznych,
7) samozapalenia osadów (związki siarki i żelaza) przy czyszczeniu zbiorników gazowych,
8) innych nie wymienionych przypadków.
Dla uniknięcia zapłonu gazu zespół wykonujący prace powinien zachować wszelkie środki
ostrożności oraz posługiwać się specjalnym sprzętem ochronnym i narzędziami nie iskrzącymi.
W razie nagłej konieczności użycia narzędzia mogącego spowodować iskrzenie konieczne
jest pokrycie go warstwą smaru. Przewody gazowe, przez które przepływał gaz zanieczyszczony
związkami siarki, należy przed przystąpieniem do prac remontowych starannie przedmuchać
parÄ… wodnÄ….
Do oświetlenia można stosować tylko lampy typu górniczego w wykonaniu
przeciwwybuchowym.
Wszędzie tam, gdzie to jest możliwe, należy przed rozpoczęciem prac odciąć dopływ gazu
i dobrze przewietrzyć pomieszczenie. Wszelkie czynności wykonywane w atmosferze
zagazowanej są złem koniecznym i powinny być ograniczone do minimum.
Brygada wykonująca prace gazoniebezpieczne powinna posiadać sprzęt dostosowany
do rodzaju wykonywanych prac. W skład wyposażenia wchodzą:
- przewoz
ne sprężarki powietrzne z narzędziami pneumatycznymi,
- agregaty oświetleniowe wraz z lampami w wykonaniu przeciwwybuchowym,
- elektryczne agregaty spawalnicze z napędem spalinowym lub elektrycznym,
- aparaty do spawania i cięcia gazowego,
- urządzenie do hermetycznego nawiercania otworów gazociągów,
- środki łączności (przenośne aparaty telefoniczne, radiotelefony),
- aparaty kontrolno-pomiarowe (termometry, manometry, wykrywacze CO, metanomierze),
- sprzęt ochronny dróg oddechowych dostosowany do wszelkich rodzajów gazów
rozprowadzanych w danej sieci,
- sprzęt przeciwpożarowy,
- apteczka pierwszej pomocy.
Pracownicy brygady powinni posiadać odzież ochronną i sprzęt ochronny osobistej zgodnie
z normatywami obowiązującymi w przemyśle gazowniczym [3, s. 354].
Napełnianie instalacji gazem
Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 16.8.1999
roku w sprawie warunków technicznych użytkowania budynków mieszkalnych
(Dz.U. nr 74 poz.826), w przypadku przebudowy instalacji lub jej remontu należy przed
przekazaniem jej do użytkowania przeprowadzić główną próbę szczelności.
Główną próbę szczelności przeprowadza się odrębnie dla części instalacji przed
gazomierzami i odrębnie dla pozostałej części instalacji za gazomierzami.
Główną próbę szczelności przeprowadza się na instalacji nie posiadającej zabezpieczenia
antykorozyjnego, po jej oczyszczeniu, zaślepieniu końcówek, otwarciu kurków i odłączeniu
odbiorników gazu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
Manometr użyty do przeprowadzenia głównej próby szczelności powinien spełniać
wymagania klasy 0,6 i posiadać świadectwo legalizacji.
Zakres pomiarowy manometru powinien wynosić:
1) 0-0,06 MPa w przypadku ciśnienia próbnego wynoszącego 0,05 MPa,
2) 0-0,16 MPa w przypadku ciśnienia próbnego wynoszącego 0,1 MPa.
Ciśnienie czynnika próbnego w czasie przeprowadzania głównej próby szczelności
powinno wynosić 0,05 MPa. Dla instalacji lub jej części znajdującej się w pomieszczeniu
nieszkalnym ciśnienie czynnika próbnego powinno wynosić 0,1 MPa.
Wynik głównej próby szczelności uznaje się za pozytywny, jeżeli w czasie 30 minut od
ustabilizowania się ciśnienia czynnika próbnego nie nastąpi spadek ciśnienia.
Z przeprowadzenia głównej próby szczelności sporządza się protokół, który powinien być
podpisany przez właściciela budynku oraz wykonawcę instalacji gazowej.
W przypadku, gdy instalacja gazowa nie została uruchomiona w okresie 6 miesięcy od daty
przeprowadzenia głównej próby szczelności - próbę tę należy przeprowadzić ponownie.
Bezpośrednio przed uruchomieniem instalacji po remoncie należy sprawdzić, czy wszystkie
miejsca wypływu gazu są zamknięte (kurki, zawory, palnik urządzeń gazowych itp.).
Otwarcie dopływu gazu do instalacji gazowej związane jest z możliwością powstania
mieszaniny gazu z powietrzem w granicach zapłonu, co stanowi istotne zagrożenie dla
odbiorców gazu. Uruchomienie instalacji gazowej polega więc również na usunięciu
z przewodów mieszaniny gazu palnego z powietrzem, czyli tzw."odpowietrzaniu".
Odprowadzenie mieszaniny z przewodów należy wykonywać na zewnątrz budynku z końcówek
instalacji, a w przypadku pionów - na najwyższych kondygnacjach budynków mieszkalnych oraz
na palnikach wszystkich urządzeń gazowych.
Usunięcie mieszaniny gazu i powietrza z przewodów można stwierdzić za pomocą sprzętu
specjalistycznego. Jednak, jak wynika z praktyki eksploatacyjnej, można uznać, że są one
usunięte wówczas, gdy na zewnątrz zastanie odprowadzona ilość gazu równa 2- do 3- krotnej
pojemności "odpowietrzanych" przewodów. Prostym sposobem kontroli usunięcia z przewodów
mieszaniny gazu z powietrzem jest skierowanie, po pewnym okresie odpowietrzania, strumienia
gazu (np. za pomocą elastycznego przewodu) do naczynia z roztworem mydła. Naczynie to
przenosi się w miejsce nie zagrożone wybuchem np. na balkon, loggię lub parapet otwartego
okna, a następnie podpala powstające pęcherzyki. Palenie wybuchowe wskazuje na to,
iż instalacja powinna być poddana dalszemu odpowietrzaniu, natomiast palenie spokojne
oznacza, że można zakończyć ten proces. Dopuszcza się, aby krótkie odcinki instalacji, na
przykÅ‚ad podÅ‚Ä…czenia urzÄ…dzeÅ„ gazowych (3÷4m) odpowietrzać bezpoÅ›rednio do pomieszczenia
pod warunkiem czynnej i sprawnej wentylacji i przy otwartych oknach. Po odpowietrzeniu
instalacji należy sprawdzić działanie wszystkich kurków urządzeń gazowych przez kilkakrotne
zmniejszenie i zwiększenie płomienia, zgaszenie go, a następnie ponowne zapalenie.
Sprawdzeniem tym muszą być objęte wszystkie kurki każdego urządzenia gazowego. Instalację
można uznać za uruchomioną i nadającą się do eksploatacji, jeżeli odpowietrzaniu poddano
wszystkie jej składniki oraz urządzenia gazowe, a także jeżeli w trakcie tych prac sprawdzono,
czy wszystkie zamontowane urządzenia gazowe funkcjonują prawidłowo.
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Na czy polega konserwacja instalacji gazowej?
2. Na czy polega naprawa i remont instalacji gazowej?
3. Co może by przyczyną niedrożności przewodu gazowego?
4. W jaki sposób zlokalizować miejsce zatkania przewodu?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
5. Jakim gazem należy przedmuchiwać instalację?
6. Jakim sprzętem najwygodniej przedmuchiwać przewód?
7. Jakich ciśnień nie należy przekraczać podczas udrażniania przewodu gazowego?
8. Jakich gazów nie należy używać do przedmuchiwania instalacji gazowej?
9. Jak usunąć nieszczelność na kurku stożkowym?
10. Jak praktycznie sprawdzić szczelność skręcenia gwintowanego?
11. Za pomocą jakiego rozwiązania połączenia łatwiej rozłącza się połączenia gwintowane?
12. Kto jest odpowiedzialny za konserwacjÄ™ gazomierzy?
13. Gdzie najczęściej występują nieprawidłowości w instalacji gazowej?
14. Jakie części zapasowe powinien posiadać konserwator instalacji gazowych?
15. Czym konserwator uszczelnia połączenia w instalacjach gazowych?
16. Jakie narzędzia powinien posiadać konserwator?
17. Co to sÄ… prace gazoniebezpieczne?
18. Jaką próbę szczelności instalacji należy wykonać po jej naprawie?
19. Co to jest  odpowietrzenie przewodów gazowych?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dokonaj wymiany nieszczelnego kurka gazowego w czynnej instalacji z rur stalowych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) dobrać ubranie oraz sprzęt ochrony osobistej,
3) dobrać odpowiednie narzędzia,
4) dobrać odpowiedni kurek i materiały uszczelniające,
5) odciąć gaz kurkiem odcinającym przy gazomierzu,
6) usunąć gaz z odcinka instalacji i przewentylować pomieszczenie,
7) wykonać wymianę kurka,
8) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
9) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 instalacja gazowa z nieszczelnym kurkiem,
 klucze monterskie,
 kurek gazowy,
 materiały uszczelniające (taśma teflonowa lub włókna konopne z pastą uszczelniającą)
 ubranie ochronne, rękawice,
 literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 2
Wykonaj próbę szczelności instalacji gazowej po wymianie nieszczelnego kurka gazowego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) dobrać odpowiedni sprzęt i narzędzia,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
3) podłączyć do instalacji manometr do pomiaru ciśnienia próbnego,
4) ustalić ciśnienie próbne zgodnie z wymaganiami,
5) napełnić instalację gazową gazem obojętnym,
6) wykonać próbę szczelności zgodnie z obowiązującymi warunkami technicznymi,
7) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
8) sprawdzić protokół z przeprowadzonej próby szczelności,
9) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 instalacja gazowa z wymienionym kurkiem,
 butla z gazem obojętnym,
 manometr,
 klucze monterskie,
 ubranie ochronne, rękawice,
 literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 3
Zdemontuj odcinek rury w celu jej oczyszczenia i wykonaj jego montaż na tzw. długi gwint.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) dobrać ubranie i sprzęt ochrony osobistej,
3) dobrać odpowiednie narzędzia,
4) dobrać materiały uszczelniające (taśmę teflonową lub włókna konopne z pastą
uszczelniajÄ…cÄ…),
5) rozmontować połączenie na długi gwint,
6) zdemontować odcinek rury do oczyszczenia,
7) oczyścić rurę,
8) zamontować oczyszczoną rurę i uszczelnić,
9) zamontować połączenie na długi gwint i uszczelnić,
10) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
11) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 stół monterski,
 instalacja z zanieczyszczonym odcinkiem rury,
 klucze monterskie,
 złączka i przeciwnakrętka dla długiego gwintu,
 materiały uszczelniające (taśma teflonowa lub włókna konopne z pastą uszczelniającą),
 szczotka druciana, drut stalowy,
 sprężarka sprężonego powietrza lub butla z CO2,
 narzędzia ślusarskie (młotek, kombinerki, gwintownica)
 ubranie robocze, rękawice, nakrycie głowy,
 literatura z rozdziału 6.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
4.2.4. Sprawdzian postępów
Tak Nie
Czy potrafisz:
1) określić obowiązki konserwatora instalacji gazowych?
2) zlokalizować miejsce zatkania przewodu?
3) usunąć zanieczyszczenie z przewodu?
4) usunąć nieszczelność kurka odcinającego?
5) uszczelnić skutecznie połączenie skręcane?
6) wykonać próbę główną instalacji gazowej?
7) odpowietrzyć instalację po remoncie?
8) uruchomić ponownie instalację po remoncie?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
4.3. PrzeglÄ…dy okresowe instalacji gazowych
4.3.1. Materiał nauczania
Zgodnie z ustawÄ… z dnia 7 lipca 1994 roku (Dz.U. Nr 89 poz. 414)  Prawo Budowlane
ostatni tekst jednolity zawarty w Dz. U. Nr 80 poz. 718 z 2003 r. ze zmianÄ… z dnia 28.07.2005
(Dz. U. Nr 163 poz. 1364 z 2005 r. ), instalacje gazowe powinny być w czasie użytkowania
poddawane kontrolom.
Prawo budowlane nakłada obowiązek kontroli instalacji gazowych na właścicieli lub
zarządców obiektów budowlanych.
Kontrole stanu technicznego instalacji gazowej powinny przeprowadzać osoby posiadające
kwalifikacje (świadectwo kwalifikacyjne) wymagane przy wykonywaniu dozoru nad
eksploatacją urządzeń i instalacji gazowych.
Kontrole instalacji gazowych powinny być przeprowadzane co najmniej raz w roku.
Polegają one na sprawdzeniu stanu technicznego instalacji, przewodów kominowych
(dymowych, spalinowych i wentylacyjnych).
W ramach corocznych przeglądów instalacji należy w szczególności dokonać:
- przeglądu piwnic, w których zlokalizowane są instalacje,
- przeglądu dostępu do zaworów i kurków,
- sprawdzenia przejść przewodów przez zewnętrzne ściany budynków, sprawdzenia
stężenia gazu w piwnicach,
- kontroli szczelności połączeń gwintowanych i kurków,
- sprawdzenia stężenia gazu przy pomocy eksplozymetru na górnych piętrach
w budynkach wyposażonych w sanitarne kanały zbiorcze,
- sprawdzenia stężenia gazu we wnękach gazomierzowych, szczelności połączeń i stanu
gazomierza,
- sprawdzenia stanu aparatów gazowych w lokalach, prawidłowości ich działania
i przebiegu procesu spalania,
- sprawdzeniu stanu elastycznych podłączeń przyborów gazowych pod katem zgodności
z wymaganymi atestami,
- sprawdzenia stanu przewodów spalinowych,
- sprawdzenia funkcjonowania przewodów wentylacyjnych,
- pomalowania przewodów instalacji gazowej w piwnicach na kolor żółty.
Z przeprowadzonego przeglądu należy sporządzić protokół, w którym zostaną zawarte
następujące dane:
1. data przeprowadzenia przeglÄ…du,
2. skład zespołu przeprowadzającego przegląd,
3. zakres przeglÄ…du,
4. ustalenia wynikające z wizji lokalnej i przeprowadzonych pomiarów,
5. ustalenia dotyczÄ…ce dopuszczenia instalacji do dalszej eksploatacji,
6. wnioski w sprawie przeprowadzenia niezbędnych prac, przeróbek lub inwestycji,
7. podpisy osób wykonujących przegląd i właściciela (zarządcy) obiektu.
Oryginał protokołu należy dołączyć jako załącznik do książki obiektu budowlanego. Organy
kontrolne zobowiązane są do przechowywania kopii w/w protokółu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
Szczególne traktowanie kontroli instalacji gazowych jest zrozumiałe ze względu na
potencjalne zagrożenie bezpieczeństwa jej użytkowników oraz straty powstałe w przypadku
ewentualnej awarii.
Awaria instalacji gazowej może spowodować wypadki śmiertelne mieszkańców,
a w skrajnych przypadkach katastrofÄ™ budowlanÄ….
Okresowa kontrola roczna powinna obejmować przede wszystkim sprawdzenie:
- kurków głównych,
- odcinków instalacji na poziomie piwnic,
- pionów gazowych,
- odcinków instalacji od gazomierzy do urządzeń gazowych,
- urządzeń gazowych,
- podłączeń urządzeń gazowych do kanałów spalinowych i stanu technicznego tych
kanałów,
- szczelności przewodów instalacji gazowych.
Baterie reduktorów oraz pojedyńcze reduktory stanowią element składowy sieci gazowych,
w zwiÄ…zku z czym za ich kontrolÄ™ odpowiedzialny jest dostawca gazu.
Kontrola kurków głównych
W kontrolowanym budynku w pierwszej kolejności należy zlokalizować kurki główne oraz
ocenić, uwzględniając obowiązujące przepisy, prawidłowość ich lokalizacji, a także dostępność
umożliwiającą w każdych warunkach wyłączenie dopływu gazu. Jeżeli instalacja gazowa
w budynku posiada więcej niż jeden kurek główny, należy sprawdzić czy w widocznym miejscu
jest umieszczona informacja, ile kurków głównych wymaga wyłączenia, aby nastąpiło odcięcie
dopływu gazu do budynku.
Należy również sprawdzić, czy kurki są sprawne i umożliwiają odcięcie dopływu gazu
(szczelność wewnętrzna), a także skontrolować szczelność zewnętrzną korpusu kurka i połączeń
z instalacjÄ….
Kontrolę szczelności zewnętrznej kurków głównych należy dokonać miejscowo
z zastosowaniem roztworów płynów powierzchniowo czynnych, wykrywaczy gazów palnych
o dokładności wskazań co nąjmniej 0,1 % zawartości gazu w powietrzu lub innych urządzeń.
W trakcie kontroli kurków głównych zlokalizowanych w pomieszczeniach należy sprawdzić
czy znajdująca się tam instalacja elektryczna spełnia warunek elektroenergetycznego urządzenia
przeciwwybuchowego.
Kontrola odcinków instalacji na poziomie piwnic
W trakcie przeprowadzania kontroli okresowej tej części instalacji gazowej w budynku
należy w szczególności sprawdzić:
- usytuowanie przewodów instalacji gazowych w stosunku do innych przewodów, takich jak
instalacja wodociągowa, kanalizacyjna, ciepłej wody, centralnego ogrzewania, elektryczna
itp,
- sposób wykorzystania pomieszczeń, przez które prowadzona jest instalacja na poziomie
piwnic,
- szczelność zewnętrzną i stan techniczny elementów wyposażenia takich jak: kurki
odcinąjące, odwadniacze, kolana, złączki, trójniki, połączenia spawane itp,
- stan zabezpieczenia powierzchni rur oraz ewentualny stopień korozji przewodów gazowych.
Kontrola pionów gazowych
W trakcie kontroli tych odcinków instalacji należy w szczególności sprawdzić :
- sposób wykonania przejść przez stropy,
- zabezpieczenie antykorozyjne przewodów,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
- połączenia skręcane (jeżeli takie występują) oraz kurki odcinające,
- odcinki instalacji od pionu do kurka przed gazomierzem - w przypadku gdy gazomierz
usytuowany jest na klatce schodowej budynku (poza mieszkaniem).
Kontrola odcinków instalacji od gazomierzy do urządzeń gazowych
Do kontroli tej części instalacji gazowej w budynku zalicza się przeprowadzenie
następujących czynności:
- ocenę prawidłowości lokalizacji gazomierzy (miejsca ich umieszczenia), odległości
gazomierzy od urządzeń gazowych, liczników elektrycznych itp.,
- sprawdzenie szczelności połączeń gazomierza z instalacją,
- zewnętrzne oględziny gazomierza - stanu technicznego obudowy i liczydła (uwagi w tym
zakresie należy przekazać dostawcy gazu),
- przegląd odcinków instalacji od gazomierza do urządzeń gazowych (sposób prowadzenia,
zamocowania, zabezpieczenia przed korozją, stan techniczny połączeń, kształtek
instalacyjnych itp),
- sprawdzenie czy przed wszystkimi urzÄ…dzeniami sÄ… kurki odcinajÄ…ce oraz czy sÄ… one
szczelne wewnętrznie,
- sprawdzenie czy nie występują niezabezpieczone zaślepkami kurki po zdemontowanych
urzÄ…dzeniach gazowych.
Kontrola urządzeń gazowych
Przeglądowi i ocenie stanu technicznego urządzeń gazowych w zakresie ich przydatności do
dalszej bezpiecznej eksploatacji podlegajÄ… wszystkie urzÄ…dzenia gazowe zainstalowane
u odbiorców. Dla urządzeń standardowych, jakimi są: kuchnie gazowe i grzejniki wody
przepływowej, należy szczególnie zwrócić uwagę na stan techniczny palników gazowych, ich
szczelność i sprawność funkcjonalną gwarantującą bezpieczną obsługę.
Kontola podłączeń urządzeń gazowych do kanałów spalinowych i stanu technicznego tych
kanałów
Urządzeniami gazowymi wymagającymi podłączeń do kanałów spalinowych są grzejniki
wody przepływowej, kotły gazowe centralnego ogrzewania oraz inne urządzenia gazowe
określone w przepisach szczegółowych. W trakcie kontroli należy sprawdzić stan techniczny
przewodów, ich szczelność na całym odcinku od urządzenia do wlotu spalinowego. Ponadto
wskazane jest stwierdzenie, czy w pomieszczeniu zainstalowane są w prawidłowy sposób kratki
wentylacyjne.
Kontrola szczelności przewodów instalacji gazowych
Wszystkie odcinki instalacji gazowych od kurka głównego do urządzeń gazowych (łącznie
z urządzeniami gazowymi) powinny być poddane kontroli szczelności.
Po uprzednim sprawdzeniu wysokości ciśnienia roboczego w instalacji, wszystkie miejsca
potencjalnego uchodzenia gazu takie jak: kurki, kształtki, odwadniacze, połączenia skręcane
należy pokryć roztworem płynu powierzchniowo czynnego (np. roztwór wody z mydłem).
Tworzenie się na powierzchni elementów instalacji baniek świadczy o uchodzeniu w tym
miejscu gazu do otoczenia. Zabronione jest badanie szczelności połączeń i elementów
wyposażenia instalacji gazowej z wykorzystaniem otwartego ognia.
W przypadku, gdy odcinki instalacji gazowych pokryte są warstwą tynku, podany wyżej
sposób kontroli szczelności odcinków instalacji nie jest możliwy do wykonania. W takich
pomieszczeniach, z braku innych możliwości, dla oceny szczelności instalacji gazowej należy
sprawdzić zawartość związków palnych w powietrzu. W tym celu należy odizolować kolejne
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
pomieszczenia od otoczenia, a więc zamknąć okna, drzwi oraz wyloty przewodów
wentylacyjnych na okres co najmniej 1 godziny. Po tym okresie czasu należy dokonać kontroli
zawartości związków palnych w danym pomieszczeniu z wykorzystaniem odpowiedniego
wykrywacza. Jeżeli wykonane pomiary w kilku miejscach pomieszczenia wykażą stężenie
związków palnych powyżej 0,1% stanowić to będzie podstawę do zakwalifikowania odcinków
instalacji do dalszej kontroli. W takim przypadku należy dokonać szczegółowych oględzin
miejsc lokalizacji instalacji, usunąć warstwę tynku i znalez
ć przyczynę występowania gazu
w powietrzu.
Ze względów technicznych i funkcjonalnych zaleca się wykonywać próby szczelności
osobno dla odcinków instalacji gazowych od kurka głównego do gazomierza i osobno
od gazomierza do urządzeń gazowych.
Z każdej okresowej kontroli instalacji gazowej, należy sporządzić protokoły pokontrolne
zawierające elementy wymienione w załączonych wzorach (Tabela 7 i 8) [12, s. 158].
Tab. 7. Protokół przeglądu instalacji gazowej [ 14, s. 206]
Protokół przeglądu pionowych odcinków instalacji gazowych
oraz instalacji rozprowadzajÄ…cych w mieszkaniach.
- Przykład -
Adres..............................................................................................................
Właściciel lub użytkownik budynku ............................................................
1. Liczba pionów instalacji gazowych ..........................................................
2. Lokalizacja pionów instalacji gazowych ................................................
3. Liczba odbiorców na kondygnacji ............................................................
4. Miejsce lokalizacji gazomierzy ...........................................................
5. Uwagi dotyczące pionów instalacji gazowych .........................................
6. Szczelność pionowych odcinków instalacji gazowych ............................
7. Przegląd instalacji w poszczególnych mieszkaniach
7.1 Nr mieszkania ................................................................................
7.2 Ocena stanu technicznego gazomierza .........................................
7.3 Szczelność gazomierza oraz przyłączy do gazomierza ................
7.4 Wyposażenie odbiorcy w urządzenia gazowe ..............................
7.5 Ocena stanu technicznego przyłączy do urządzeń gazowych
.........................................................................................................
7.6 Ocena stanu technicznego urządzeń gazowych ............................
7.7 Ocena stanu technicznego instalacji rozprowadzajÄ…cej w mieszkaniu
odbiorcy.....................................................................
7.8 Szczelność instalacji rozprowadzającej w mieszkaniu .................
7.9 Zgodność instalacji gazowej z obowiązującymi przepisami .......
7.10 Wstępna ocena wentylacji oraz odprowadzenia spalin z urządzeń
gazowych.......................................................................
7.11 Uwagi i zalecenia pokontrolne .....................................................
Data przeglÄ…du technicznego .........................................................................
Skład i podpis członków zespołu dokonującego przegląd ...........................
Uwaga:
Punkt 7 protokółu, z uwagi na często dużą liczbę mieszkań w budynku, wskazane jest
wykonać jako załącznik w formie tabeli.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
Tab. 8. Protokół przeglądu przyłącza gazowego [ 14, s. 207]
Protokół przeglądu przyłączy instalacji gazowych
oraz instalacji rozprowadzajÄ…cej w piwnicach.
- Przykład -
Adres .................................................................................................. ..................
Właściciel lub użytkownik budynku .................................................. ..................
1. Liczba klatek schodowych w budynku ...................................................
2. Liczba przyłączy do budynku .................................................................
3. Miejsce lokalizacji kurków głównych ....................................................
4. Uwagi dotyczące miejsca lokalizacji kurków głównych ........................
5. Uwagi dotyczące prowadzenia przewodów rozprowadzających instalacji
gazowych w piwnicach ...........................................................
6. Wyposażenie dodatkowe instalacji gazowej na poziomie piwnic
..................................................................................................................
7. Szczelność instalacji rozprowadzającej .................................................
8. Uwagi dodatkowe w zakresie zgodności instalacji rozprowadzającej z
obowiÄ…zujÄ…cymi przepisami ...................................................................
9. Uwagi i zalecenia pokontrolne ...............................................................
Data przeglÄ…du technicznego instalacji .........................................................
Skład i podpisy członków zespołu dokonującego przegląd ..........................
UrzÄ…dzenia pomiarowe
Podczas prac kontrolnych instalacji i przyłączy gazowych stosuje się różnego rodzaju
urządzenia pomiarowe określane ogólnie urządzeniami gazometrycznymi. Tego typu urządzenia
ze względu na konieczność ich powszechnego używania, muszą się cechować prostotą obsługi,
niezawodnością działania i określoną potrzebami czułością oraz dokładnością pomiaru.
Urządzenia gazometryczne służą głównie do wykrywania stężeń gazów w powietrzu, ale
mogą również służyć do lokalizowania nieszczelności w przewodach i na armaturze instalacji
gazowej. Najczęściej stosowanymi urządzeniami gazometrycznymi są:
 metanomierze,
 eksplozymetry,
 tlenomierze,
 wykrywacze gazów toksycznych.
Metanomierze służą do określania zawartości procentowej metanu w powietrzu.
W zależności od przeznaczenia różnią się one zakresami pomiarowymi. Eksplozymetry określają
procent dolnej granicy wybuchowości gazu (DGW) i muszą być dostosowane do danego rodzaju
gazu. Wyskalowane sÄ… najczęściej od 0÷100% DGW.
Tlenomierzami mierzy się stężenie tlenu na stanowisku pracy.
Wykrywacze gazów toksycznych używane są do określenia obecności substancji
toksycznych w powietrzu. Przy urządzeniach i instalacjach gazowych używa się wykrywaczy
tlenku węgla, benzenu, siarkowodoru itp. Zakresy pomiarowe tych czujników obejmują
najwyższe dopuszczalne stężenie danego gazu w powietrzu.
W pomieszczeniach narażonych na nadmierną emisję gazów toksycznych, stosuje się
urządzenia przeznaczone do ciągłego monitorowania obecności gazu toksycznego w powietrzu,
w których przekroczenia stężeń są sygnalizowane optycznie i akustycznie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
Przykłady urządzeń gazometrycznych:
Rys. 10. Wykrywacz CO, O2, DGW [7, s. 294] Rys. 11. Eksplozymetr [7, s. 294]
a) wykrywacz CO, b) wykrywacz gazów wybuchowych i toksycznych,
c) wykrywacz z wymiennymi wskaz
nikami rurkowymi
Rys. 12. Przykładowe wykrywacze gazu [7, s. 294]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41
1- zasilanie 240V, 2- lampa ciągłego sygnału, 3- lampa modulowanego sygnału, 4- lampka normalnej pracy bez
przekroczeń NDS, 5- zaciski sterownicze.
Rys. 13. Stacjonarny detektor tlenku węgla [7, s. 295]
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Co jaki czas dokonuje siÄ™ okresowej kontroli instalacji gazowej?
2. Jaki zakres czynności obejmuje coroczny przegląd instalacji?
3. Na czym polega kontrola kurków gazowych?
4. Na czym polega kontrola odcinków instalacji na poziomie piwnic?
5. Na czym polega kontrola pionów gazowych?
6. Jak wykonuje się kontrolę szczelności przewodów instalacji gazowej?
7. Do czego służą eksplozymetry?
8. Do czego służą wykrywacze gazu?
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Określ kolejne czynności dla sprawdzenia szczelności czynnej instalacji gazowej. Wykonaj
zestawienie sprzętu i aparatury kontrolno-pomiarowej oraz podaj warunki techniczne
przeprowadzenia kontroli szczelności.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się z materiałem nauczania w zakresie obowiązkowych kontroli instalacji
gazowych (materiał nauczania pkt 4.3.1),
3) dokonać analizy materiału nauczania pod kątem sposobu wykonywania kontroli przewodów
instalacji gazowej,
4) zapoznać się z instrukcją wykonania zadania,
5) zapoznać się z dokumentacją techniczna zadania,
6) opisać kolejne czynności oraz wykonać niezbędne wykresy i zestawienia,
7) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
8) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 stół,
 krzesło,
 zeszyt,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
42
 ołówek,
 gumka,
 instrukcja zawierajÄ…ca dokumentacjÄ™ zadania,
 dokumentacja technicznÄ… zadania,
 katalog przyrządów gazometrycznych,
 literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 2
Wykonaj sprawdzenie czynnej instalacji gazowej w ramach corocznych przeglądów. Prace
wykonaj w obecności osoby uprawnionej do wykonywania tego typu prac.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się z materiałem nauczania z zakresu okresowych kontroli instalacji gazowych
(materiał nauczania pkt 4.3.1),
3) dokonać analizy materiału nauczania pod kątem sposobu i zakresu wykonania corocznych
przeglądów instalacji gazowych,
4) zapoznać się z instrukcją wykonania ćwiczenia,
5) dobrać narzędzia i sprzęt do wykonania kontroli instalacji gazowej,
6) dobrać urządzenie pomiarowe gazometryczne,
7) dobrać ubranie i środki ochrony osobistej,
8) wykonać ćwiczenie,
9) wypełnić protokół pokontrolny,
10) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
11) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 aparatura kontrolno-pomiarowa do sprawdzania szczelności,
 klucze monterskie,
 instrukcja do wykonania ćwiczenia,
 literatura z rozdziału 6.
4.3.4. Sprawdzian postępów
Tak Nie
Czy potrafisz:
1) dobrać odpowiednie narzędzie do wykonania kontroli instalacji gazowej?
2) dobrać odpowiednie przyrządy gazometryczne do wykonania kontroli
szczelności instalacji gazowej?
3) dokonać kontroli instalacji w zakresie obowiązującym przy corocznych
przeglÄ…dach?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
43
5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uważnie instrukcję zanim zaczniesz rozwiązywać zadania.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem pytań testowych.
4. Przed wykonaniem każdego zadania lub udzieleniem odpowiedzi na pytania przeczytaj
bardzo uważnie polecenia.
5. Test zawiera 20 pytań o różnym stopniu trudności. Są to pytania: zamknięte wielokrotnego
wyboru.
6. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, zakreślając kółeczkiem
prawidłową odpowiedz
. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedz
przekreślić
znakiem X i otoczyć kółkiem prawidłową odpowiedz
.
7. Za każde poprawne rozwiązanie zadania otrzymasz jeden punkt.
8. Test składa się z dwóch części o różnym stopniu trudności:
I część  poziom podstawowy
II część  poziom ponadpodstawowy.
9. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
10. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie na
póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.
11. Na rozwiÄ…zanie testu masz 45 min.
Powodzenia
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
44
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
I część
1. Jeżeli podczas kontroli instalacji gazowej stwierdzono niekontrolowany wypływ gazu
nieprzekraczajÄ…cy 5 dm3 /h to tÄ… instalacjÄ™:
a) można eksploatować,
b) należy ją natychmiast wyłączyć z eksploatacji,
c) doszczelnić w dowolnym czasie,
d) doszczelnić natychmiast.
2. Gaz ziemny wysokometanowy GZ50 należy do:
a) 6 grupy,
b) 2 grupy,
c) 4 grupy,
d) 8 grupy.
3. Wartość DGW dla metanu to:
a) 10%,
b) 2,5%,
c) 5%,
d) 9,5%.
4. Podczas stosowania metody sztucznego oddychania częstotliwość wdechu powinna
wynosić:
a) 5 x na minutÄ™,
b) 5÷10 x na minutÄ™,
c) 20÷25 x na minutÄ™,
d) 15÷17 x na minutÄ™.
5. Do gaszenia pożarów grupy A służą gaśnice:
a) pianowa,
b) halonowa,
c) proszkowa,
d) śniegowa.
6. Do obowiązków konserwatora instalacji gazowej należy:
a) konserwacja gazomierzy,
b) sprawdzanie szczelności przewodów i likwidowanie nieszczelności,
c) konserwacja reduktorów średniego ciśnienia,
d) wymiana gazomierzy.
7. Udrożnianie odcinków instalacji dokonujemy przez przedmuchiwanie:
a) azotem,
b) tlenem,
c) gazem GZ50,
d) gazem propano-butanowym.
8. Wysokość ciśnienia przedmuchania zanieczyszczonego przewodu to:
a) 0,5÷0,6 MPa,
b) 1,0÷1,5 MPa,
c) 0,1÷0,15 MPa,
d) 0,01÷0,05 MPa.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
45
9. Celem ułatwienia rozłączenia instalacji gwintowanej stosuje się głównie:
a) krótkie gwinty,
b) długie gwinty,
c) złączki rozłączne,
d) kształtki przejściowe.
10. Przed rozpoczęciem naprawy przewodów gazowych należy powiadomić:
a) dostawcÄ™ gazu,
b) administratora budynku,
c) straż pożarną,
d) użytkowników instalacji gazowej.
11.  Odpowietrzenie instalacji gazowej polega na usuwaniu z przewodów:
a) gazu palnego,
b) wody,
c) mieszanki gazu palnego z powietrzem,
d) gazu obojętnego.
12. Po przeróbce instalacji gazowej należy wykonać próbę szczelności:
a) ciśnieniem roboczym,
b) główną,
c) ciśnieniem dwukrotnie większym od ciśnienia roboczego,
d) wcale nie trzeba jej robić.
13. Ciśnienie czynnika próbnego w czasie przeprowadzania próby po przeróbce instalacji
w pomieszczeniu niemieszkalnym wynosi:
a) 0,05 MPa,
b) 0,15 MPa,
c) 0,2 MPa,
d) 0,5 MPa.
14. Przyrządy gazometryczne służą do pomiaru:
a) ciśnienia gazu,
b) przepływu gazu,
c) DGW I GGW,
d) do zlokalizowania nieszczelności instalacji gazowej.
15. Prace konserwacyjno-remontowe może wykonywać pracownik posiadający:
a) dyplom czeladnika w zakresie hydraulika,
b) świadectwo kwalifikacyjne w zakresie dozoru i eksploatacji przy urządzeniach
i instalacjach gazowych,
c) dyplom ukończenia zasadniczej szkoły zawodowej,
d) dyplom mistrza w zawodzie monter instalacji sanitarnych.
16. Uwolniony z butli gaz propanowy w stosunku do powietrza:
a) ma tą samą gęstość,
b) jest lżejszy,
c) jest około 1,6 razy cięższy,
d) jest około 2,5 razy cięższy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
46
II część
17. Okresowe kontrole instalacji gazowych powinny odbywać się co:
a) 2 lata,
b) 1 rok,
c) 4 lata,
d) 3 lata.
18. Ciśnienie czynnika próbnego w czasie przeprowadzania kontroli instalacji co 1 rok wynosi:
a) 0,05 MPa,
b) 5 MPa,
c) 10 MPa,
d) 0,1 MPa.
19. Na podejściu przed urządzeniem gazowym zgodnie z obowiązującymi warunkami powinien
być:
a) trójnik do wykonywania próby szczelności instalacji,
b) dwuzłączka, kurek odcinający i trójnik do wykonywania próby szczelności,
c) dwuzłączka i trójnik do wykonywania próby szczelności,
d) tylko zawór kulowy.
20. Przedmuchiwanie zatkanych przewodów gazowych przeprowadza się w kierunku:
a) od najmniejszego przekroju do większego przekroju,
b) od największego przekroju do najmniejszego przekroju,
c) wymienia siÄ™ rury gazowe i nie przedmuchuje,
d) jest obojętne w jakim kierunku.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
47
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
Wykonywanie konserwacji i napraw instalacji gazowych
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Numer Odpowiedz

Punktacja
pytania
1. a b c d
2. a b c d
3. a b c d
4. a b c d
5. a b c d
6. a b c d
7. a b c d
8. a b c d
9. a b c d
10. a b c d
11. a b c d
12. a b c d
13. a b c d
14. a b c d
15. a b c d
16. a b c d
17. a b c d
18. a b c d
19. a b c d
20. a b c d
Razem
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
48
6. LITERATURA
1. Barczyński A., Podziemski T.: Sieci gazowe polietylenowe. PGNiG S.A., Warszawa 2002
2. BÄ…kowski K. : Gazyfikacja. WNT, Warszawa 1996
3. BÄ…kowski K. : Sieci gazowe, projektowanie  budowa. ARKADY, Warszawa 1978
4. BÄ…kowski K. : Sieci i instalacje gazowe. WNT, Warszawa 2002
5. BÄ…kowski K., BartuÅ› J. ,Zajda R.: Projektowanie instalacji gazowych. Arkady, Warszawa
1975
6. Cieślowski S. Krygier K. : Instalacje sanitarne cz.1 i 2. WS i P, Warszawa 1998
7. Dyb J., Miś R., Zawadzki T. : Egzamin kwalifikacyjny osób zajmujących się eksploatacją
sieci, urządzeń i instalacji gazowych. KABE, Krosno 2002
8. Lebiedowski M.: Uzbrojenie terenu. WPA
, A
ódz
2004
9. Otoka W. : Konserwacja i naprawa instalacji i urządzeń gazowych. ZZDZ, Warszawa 1974
10. Praca zbiorowa: Technologia instalacji wodociÄ…gowych i gazowych. REA, Warszawa 1998
11. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z 17 IX 1999 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny
pracy przy urzÄ…dzeniach i instalacjach energetycznych (Dz.U. 80 poz. 912)
12. Rozporządzenie Min .Spraw Wewnętrznych i Administracji z 16 VIII 1999 r, w sprawie
warunków technicznych użytkowania budynków mieszkalnych (Dz. U. Nr 74 z 9 IX 1999 r.
poz. 836) w zakresie rozdziałów 13 i 14
13. Woz
niak L.: Eksploatacja domowych urządzeń gazowych. ZZDZ, Warszawa 1978
14. Zajda R., Gebhardt Z.: Instalacje gazowe oraz lokalne sieci gazów płynnych.
COBO-PROFIL, Warszawa 1995
15. Zajda R. Tymiński B.: Instalacje i urządzenia gazowe. CSG-PGNIG, Warszawa 1999
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
49