MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
A
ukasz Orzech
Wykonywanie konserwacji i naprawy maszyn górniczych
311[15].Z1.03
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr in\
. Jan Jureczko
mgr in\
. Aleksander Wrana
Opracowanie redakcyjne:
mgr in\
. Danuta Pawełczyk
Konsultacja:
mgr in\
. Gabriela Poloczek
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 311[15].Z1.03
 Wykonywanie konserwacji i naprawy maszyn górniczych , zawartego w modułowym
programie nauczania dla zawodu technik górnictwa podziemnego.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Posługiwanie się dokumentacją techniczno-ruchową (DTR) maszyn
i urządzeń górniczych 7
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzające 12
4.1.3. Ćwiczenia 13
4.1.4. Sprawdzian postępów 14
4.2. Zarządzanie i planowanie napraw i remontów 15
4.2.1. Materiał nauczania 15
4.2.2. Pytania sprawdzające 23
4.2.3. Ćwiczenia 23
4.2.4. Sprawdzian postępów 24
4.3. Przeglądy, konserwacja i naprawa obudowy zmechanizowanej 25
4.3.1. Materiał nauczania 25
4.3.2. Pytania sprawdzające 28
4.3.3. Ćwiczenia 29
4.3.4. Sprawdzian postępów 30
4.4. Przeglądy i naprawa pomp wirowych 31
4.4.1. Materiał nauczania 31
4.4.2. Pytania sprawdzające 37
4.4.3. Ćwiczenia 37
4.4.4. Sprawdzian postępów 39
4.5. Naprawa wiertnic 40
4.5.1. Materiał nauczania 40
4.5.2. Pytania sprawdzające 41
4.5.3. Ćwiczenia 41
4.5.4. Sprawdzian postępów 42
4.6. Naprawa hydraulicznych podzespołów górniczych oraz sposoby
zapobiegania korozji metali 43
4.6.1. Materiał nauczania 43
4.6.2. Pytania sprawdzające 47
4.6.3. Ćwiczenia 47
4.6.4. Sprawdzian postępów 48
4.7. Kontrola, obsługa i diagnostyka usterek na przykładzie systemu chłodzenia
kombajnu chodnikowego AM 75 49
4.7.1. Materiał nauczania 49
4.7.2. Pytania sprawdzające 52
4.7.3. Ćwiczenia 53
4.7.4. Sprawdzian postępów 54
5. Sprawdzian osiągnięć 55
6. Literatura 60
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy z dziedziny podstawowej
diagnostyki technicznej oraz prostych napraw maszyn i urządzeń górniczych pracujących
w podziemnych wyrobiskach górniczych.
W poradniku zamieszczono:
- wymagania wstępne zawierające wykaz wiedzy i umiejętności jakie powinieneś posiadać
aby móc sprawnie przyswoić materiał przedstawiony w tym opracowaniu,
- cele kształcenia opisujące umiejętności oraz wiedzę jaką zdobędziesz po zrealizowaniu
materiału zawartego w tym poradniku,
- materiał nauczania obejmujący teoretyczne podstawy omawianych zagadnień oraz
zawierający cenne wskazówki praktyczne przydatne w rzeczywistych warunkach
przemysłowych,
- sprawdzian osiągnięć, który umo\
liwi Ci sprawdzenie swoich wiadomości i umiejętności,
opanowanych podczas realizacji programu jednostki modułowej,
- literaturę, dzięki której będziesz mógł dokładniej poznać interesujące Cię tematy oraz
uzupełnić swoją wiedzę o dodatkowe informacje związane z zagadnieniami poruszanymi
w tym poradniku.
Podczas pobytu w pracowniach musisz przestrzegać regulaminów postępowania,
przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpo\
arowych, wynikających
z rodzaju wykonywanych prac i obsługi maszyn i urządzeń górniczych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
311[15].Z1
Wytwarzanie i naprawa części maszyn
i urządzeń górniczych
311[15].Z1.01
Posługiwanie się przyrządami
kontrolno-pomiarowymi
311[15].Z1.02
Wykonywanie podstawowych operacji
z zakresu obróbki materiałów
i spajania
311[15].Z1.03
Wykonywanie konserwacji
i naprawy maszyn górniczych
Schemat układu jednostek modułowych w module
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- korzystać z tablic fizycznych i mechanicznych,
- stosować podstawowe i pochodne jednostki układu SI,
- wykonywać działania na jednostkach,
- czytać rysunek techniczny,
- rozumieć podstawowe informacje w dokumentacji techniczno-ruchowej,
- posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu techniki ogólnie pojętej, mechaniki,
hydrauliki, pneumatyki i elektryki,
- wykonywać podstawowe operacje z zakresu obróbki materiałów i spajania,
- naprawiać i wytwarzać proste części maszyn,
- czytać schematy ideowe i wykonawcze,
- charakteryzować wymagania dotyczące bezpieczeństwa pracy przy naprawach, remontach
i konserwacji,
- korzystać z ró\
nych z
ródeł informacji.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- określić zakres prac wykonywanych podczas przeglądu technicznego i napraw,
- ocenić stan techniczny maszyn górniczych,
- zaplanować prace konserwacyjno-remontowe,
- wykonać czynności z zakresu eksploatacji maszyn i urządzeń: instalacyjne,
konserwacyjne, naprawcze i remontowe,
- scharakteryzować warunki techniczne napraw maszyn górniczych,
- posłu\
yć się dokumentacją techniczno-ruchową maszyn górniczych w celu
zidentyfikowania części do naprawy,
- wykonać drobne naprawy i wymianę uszkodzonych części, zespołów maszyn górniczych,
- montować i zdemontować zespoły maszyn górniczych,
- wykonać regulację zespołów i całego urządzenia i całego urządzenia,
- zastosować urządzenia komputerowe do sporządzania harmonogramów
i ewidencjonowania napraw i konserwacji,
- zastosować urządzenia komputerowe do regulacji procesów technologicznych,
- zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy i ochrony przeciwpo\
arowej podczas
remontów i napraw maszyn górniczych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Posługiwanie się dokumentacją techniczno-ruchową (DTR)
maszyn i urządzeń górniczych
4.1.1. Materiał nauczania
Nowoczesne maszyny i urządzenia pracujące w górnictwie coraz częściej są wyposa\
one w
nowatorskie rozwiązania techniczne proponowane przez producentów lub są wykonane w wersji
dostosowanej do konkretnych warunków, w których będą pracować. Efektem takiego rozwoju
technologicznego maszyn jest konieczność specjalistycznego przeszkolenia operatorów
obsługujących maszynę oraz dodatkowych pracowników zajmujących się zabezpieczeniem
technologicznym pracy maszyny. Za przykład mo\
e tu posłu\
yć kombajn ścianowy (rys. 1),
który wyposa\
ony w ró\
ne funkcje (począwszy od radiowego sterowania, poprzez
wykorzystanie: przemienników częstotliwościowych chłodzonych wodą, układów zraszania
zewnętrznego i sektorowego, bezpieczników przecią\
eniowych, ramion o du\
ej mocy
chłodzonych wodą, skończywszy na napięciu zasilania 3,3kV lub 6kV) stanowi sam w sobie
maszynę, wymagającą specjalistycznej wiedzy pracowników (m. in. operatora, hydraulika,
elektryka). W związku z tym wyszkoleni przez producenta pracownicy obsługi kombajnu,
powinni dobrze znać budowę i zasadę działania kombajnu, umieć dokonywać codziennej
konserwacji i przeglądów technicznych oraz drobnych napraw niewymagających obecności
serwisu producenta lub specjalnych części zamiennych. W przypadku gdy uszkodzenie
kombajnu lub jego nieprawidłowa praca jest nie do naprawienia przez pracowników obsługi,
wtedy odpowiednie słu\
by są zobowiązane do wezwania serwisu producenckiego.
Dobra znajomość budowy i zasady działania kombajnu jest mo\
liwa dzięki szkoleniom
pracowników przez producenta a tak\
e dzięki znajomości przez nich dokumentacji
techniczno-ruchowej maszyny (DTR). Dobra znajomość DTR czyli swoistej instrukcji obsługi
kombajnu, pozwala pracownikom prawidłowo nazywać części i podzespoły kombajnu oraz
znać wykaz części (zawarty w DTR) u\
ytych w maszynie.
W celu dopełnienia wszystkich wymagań dyrektywy związanej z odpowiedzialnością
producenta za wyrób, u\
ytkownik maszyny musi otrzymać dokumentację techniczno-ruchową
(instrukcją obsługi), której zawartość jest określona w dyrektywie maszynowej oraz normach
zharmonizowanych. Ogólnie rzecz biorąc dokumentacja techniczno-ruchowa (instrukcja
obsługi) musi zawierać wszystkie informacje niezbędne do transportu, przemieszczania,
magazynowania, uruchomienia, eksploatacji, utrzymania w ruchu (konserwacji), wyłączenia
z ruchu, demonta\
u, pozbywania się, jak równie\
postępowania w sytuacjach awaryjnych.
Informacje zawarte w dokumentacji powinny jednoznacznie definiować przeznaczenie maszyny
i zawierać instrukcje określające prawidłowe i bezpieczne u\
ytkowanie. Powinny ostrzegać o
ryzyku resztkowym oraz zagro\
eniach związanych z niedozwolonymi sposobami eksploatacji.
Wszystkie informacje muszą być zapisane w języku lub językach kraju, w którym maszyna
będzie eksploatowana oraz instrukcja w języku oryginalnym i powinny znajdować się w jednej
dokumentacji. Kupujący maszynę mo\
e wymagać, aby wraz z maszyną otrzymać od producenta
wyrobu finalnego równie\
dokumentację zastosowanych podzespołów i części. Ze względu na
obszerność i zakres informacji, jakie muszą być, zgodnie z wymaganiami dyrektyw i norm
zharmonizowanych, zawarte w dokumentacji techniczno-ruchowej, przy jej opracowaniu oprócz
konstruktora muszą uczestniczyć specjaliści z innych dziedzin np. środków ochrony osobistej
(zespół projektowy), wykorzystujący informacje z ró\
nych działów przedsiębiorstwa
(informacja wewnętrzna) jak równie\
od poddostawców (informacja zewnętrzna).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
Rys. 1. Ogólny schemat budowy kombajnu ścianowego [10]
Zgodnie z normatywami, u\
ytkownikom maszyn górniczych nale\
y przekazać informacje
niezbędne dla zapewnienia bezpieczeństwa pracy wyszczególnione w tabeli 1.
Tabela 1. Dokumentacja towarzysząca maszynie przekazywanej odbiorcy
Dane Przykłady
- nazwa,
Identyfikacja maszyny - typ (wersja),
- wytwórca wyrobu finalnego,
- warunki składowania maszyny,
Informacje dotyczące - wymiary, masa, środki cię\
kości maszyny i/lub
przechowywania i transportu podzespołów, zaczepy i uchwyty,
maszyny
- wskazówki dotyczące przemieszczania w wyrobiskach
górniczych (np. środki transportu, technologia transportu),
- wymagania dotyczące posadowienia/zakotwienia oraz
tłumienia drgań,
- warunki monta\
u,
- przestrzeń potrzebną do u\
ytkowania i konserwacji,
- dopuszczalne warunki środowiskowe (temperatura,
wilgotność, drgania, promieniowanie elektromagnetyczne
Informacje dotyczące
itp.),
uruchomienia maszyny
- warunki zasilania i instrukcje jego podłączenia,
- wskazówki dotyczące utylizacji odpadów,
- jeśli to konieczne zalecenia dotyczące środków
zapobiegawczych, jakie u\
ytkownik powinien uwzględnić
(specjalne urządzenia zabezpieczające, odległości
bezpieczeństwa, znaki i sygnały bezpieczeństwa itp.),
- warunki pracy maszyny tj. maksymalne nachylenie
Informacje dotyczące samej podłu\
ne i warunki pracy maszyny tj. maksymalne
maszyny nachylenie podłu\
ne i poprzeczne wyrobiska, stopień
zagro\
enia wybuchem itp.,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
- warunki stosowania maszyny,
- opis techniczny,
- instrukcje dotyczące jej monta\
u, osłon i/lub urządzeń
zabezpieczających,
- funkcje bezpieczeństwa,
- dane dotyczące zagro\
eń środowiskowych związanych
z eksploatacją maszyny (hałas, drgania, promieniowanie,
emisja gazów, par, pyłów, dopuszczalne stę\
enia gazów
toksycznych w spalinach),
- dane dotyczące wyposa\
enia elektrycznego,
- wykaz narzędzi specjalnych, w które maszyna powinna być
wyposa\
ona,
- informacje potwierdzające mo\
liwość zastosowania
maszyny i jej podzespołów (w tym wyposa\
enia
elektrycznego), w konkretnych warunkach lokalizacyjnych
(dokumenty potwierdzające zgodność wykonania
z wymaganiami obligatoryjnymi dla konkretnych
zastosowań),
- opis elementów sterowniczych,
- instrukcja nastawiania i regulacji,
- rodzaje i środki do zatrzymywania, w tym zatrzymywania
awaryjnego,
- informacja o ryzyku, którego nie mo\
na wyeliminować
mimo zastosowanych środków bezpieczeństwa,
- informacja o zagro\
eniach, które mogą wynikać
Informacje dotyczące
z określonych zastosowań maszyny i jej wyposa\
enia oraz
u\
ytkowania maszyny
niezbędnych w tych przypadkach środków ochronnych,
- informacja dotycząca niedozwolonego u\
ytkowania
maszyny,
- instrukcja dotycząca rozpoznawania i lokalizacji usterek,
naprawy oraz ponownego uruchomienia po dokonanej
interwencji,
- instrukcje, jeśli to konieczne, dotyczące stosowania środków
ochrony indywidualnej oraz zalecanego przeszkolenia,
- rodzaj, zakres i częstotliwość przeglądów,
- wykaz części podatnych na zu\
ycie i kryteria ich wymiany,
- informacje dotyczące prac utrzymania ruchu wymagających
określonych uprawnień, wiedzy technicznej lub szczególnych
umiejętności i wykonywanych przez przeszkolone osoby
(słu\
by utrzymania ruchu) lub serwis wytwórcy,
Informacje dotyczące
- instrukcja dotycząca prac utrzymania ruchu (wymiana części
utrzymania ruchu
itp.) nie wymagających specjalnych umiejętności
i wykonywanych przez u\
ytkowników,
- rysunki i wykresy umo\
liwiające personelowi ds.
konserwacji racjonalne wykonywanie swoich zadań
(w szczególności związanych z wykrywaniem i lokalizacją
defektów),
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
Informacje dotyczące
wyłączenie z ruchu, - odłączenie zasilania (zabezpieczenie stanu wyłączenia),
demonta\
u, transportu, je\
eli - kolejność poszczególnych operacji,
ma to związek z
- utylizacja odpadów,
bezpieczeństwem
- zasady postępowania w stanach awaryjnych (odłączenie
zasilania, zabezpieczenie maszyny itp.),
Informacje dotyczące sytuacji - rodzaj sprzętu przeciwpo\
arowego, jaki nale\
y stosować,
awaryjnych
- ostrze\
enie o mo\
liwości emisji/wycieku substancji
szkodliwych, jeśli jest to mo\
liwe wskazanie środków
zwalczania ich skutków.
Wa\
nym elementem niezbędnym do poprawnej pracy maszyny w warunkach górniczych
jest jej prawidłowy odbiór od producenta oraz monta\
na stanowisku pracy. Wią\
e się to nie
tylko z przeszkoleniem pracowników i dostarczeniem DTR, ale tak\
e z zapewnieniem
odpowiednich (wymaganych) dla danej maszyny warunków eksploatacji (np. odpowiedni
fundament lub konstrukcję dla pompy, zasilanie elektryczne wraz z odpowiednim
zabezpieczeniem, itp.). Kolejnym elementem niezbędnym dla poprawnej pracy maszyn
i urządzeń górniczych jest stosowanie odpowiednich (ściśle określonych w DTR lub innym
wią\
ącym dokumencie) materiałów eksploatacyjnych i części zamiennych (np. olejów,
smarów, uszczelnień, klejów, itp.). Tylko materiały zalecane do stosowania przez producenta
zapewnią odpowiednią trwałość i niezawodność pracy danej maszyny.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
Rys. 2. Fragment przykładowej instrukcji obsługi opisującej zasadę działania, konserwację
i wymianę sprzęgła przecią\
eniowego w kombajnie chodnikowym AM 75 [7]
W przypadku wystąpienia awarii urządzenia nale\
y zawsze postępować zgodnie ze
wskazówkami zawartymi w DTR (rys. 2), odpowiednich instrukcjach stanowiskowych
i przepisach BHP. Dotyczy to nie tylko naprawy danej maszyny ale tak\
e zabezpieczenia
miejsca awarii w sposób nie stwarzający dodatkowego niebezpieczeństwa (wyłączenie
napięcia zasilającego, odcięcie ciśnienia, zablokowanie mechaniczne, itp.). Nale\
y tak\
e
zapewnić aby wszelkiego rodzaju konserwacji, przeglądów, napraw i pomiarów dokonywali
odpowiednio przeszkoleni pracownicy, posiadający odpowiednie kompetencje do tych
czynności.
4.1.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jacy pracownicy mogą obsługiwać specjalistyczne maszyny górnicze?
2. Jakie elementy powinna zawierać DTR?
3. Co jest konieczne (oprócz szkoleń) do prawidłowego u\
ytkowania urządzenia?
4. Jak nale\
y postępować przy awarii urządzenia?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Odnalez
ć w DTR informacje na temat warunków zasilania wskazanego urządzenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z dokumentacją techniczno-ruchową urządzenia,
2) wyszukać danych dotyczących warunków (wymagań) zasilania,
3) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
4) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- treść niniejszego ćwiczenia oraz artykuły piśmiennicze,
- dokumentacja techniczno-ruchowa wybranego urządzenia.
Ćwiczenie 2
Odnalez
ć w DTR informacje na temat wymiany no\
y tnących w kombajnie
chodnikowym.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z dokumentacją techniczno-ruchową kombajnu chodnikowego,
2) wyszukać danych dotyczących sposobu wymiany no\
y tnących,
3) omówić sposób wykonania prac naprawczych,
4) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- treść niniejszego ćwiczenia oraz artykuły piśmiennicze,
- dokumentacja techniczno-ruchowa kombajnu chodnikowego.
Ćwiczenie 3
Wymienić zgodnie z DTR no\
e tnące w organie urabiającym kombajnu chodnikowego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować poprzednie ćwiczenie,
2) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania ćwiczenia,
3) wymienić no\
e postępując zgodnie z wytycznymi zawartymi w DTR,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
5) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- dokumentacja techniczno-ruchowa kombajnu chodnikowego,
- odpowiednie narzędzia i klucze,
- sprzęt ochrony osobistej,
- zapasowe no\
e tnące,
- notes na spostrze\
enia.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) podać informacje wymagane w DTR?
1
1

2) posługiwać się DTR lub instrukcją obsługi?
1
1

3) wyszukiwać potrzebnych informacji w DTR lub instrukcji obsługi?
1
1

4) wykonywać na podstawie zapisów w DTR niezbędne naprawy
i konserwacje maszyn? 1
1

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
4.2. Zarządzanie i planowanie napraw i remontów
4.2.1. Materiał nauczania
Wielozmianowy system wydobycia węgla w zakładach górniczych, wymusza niejako na
słu\
bach maszynowych ciągły nadzór nad podległym im parkiem maszynowym. Nadzór ten
polega nie tylko na bie\
ących naprawach uszkodzonego sprzętu, ale przede wszystkim na
przeglądach technicznych (codziennych i okresowych) umo\
liwiających bezawaryjną pracę
urządzenia podczas procesu wydobycia. Jak wiadomo, naprawy wynikające z nagłej awarii
urządzeń są bardziej kosztowne ni\
naprawy planowane lub remonty. W związku z tym coraz
większy nacisk kładzie się na codzienny nadzór nad maszynami wykonywany przez
przeszkolony personel, jak i na odpowiednie planowanie remontów.
W warunkach konieczności ciągłego utrzymania ruchu maszyn w kopalni, prace
wydobywcze zostały tak zorganizowane, aby przynajmniej jedna zmiana robocza miała
charakter tzw. remontowy. Zmiana remontowa umo\
liwia przeprowadzenie planowanych
napraw maszyn i urządzeń, wymianie, demonta\
u lub przetransportowaniu tych podzespołów,
które nadają się do remontu poza miejscem u\
ytkowania oraz umo\
liwia dokonanie
dokładniejszych konserwacji, przeglądów i oględzin w celu oceny stanu technicznego
urządzenia.
Technologiczna dokumentacja remontowa jest zbiorem dokumentów określających
technologię przygotowania oraz plan realizacji remontu. Podstawowym dokumentem jest plan
technologiczny remontu określonego urządzenia. Po za tym w zale\
ności od specyfiki
wydziałów remontowych oraz zakresu programu remontowego w dokumentacji technologicznej
mogą występować: karty technologiczne części i monta\
u, instrukcje operacyjne demonta\
u,
monta\
u, robót spawalniczych, obróbki cieplnej, obróbki skrawaniem, regulacji części, np.
technologia do wykonania specjalnego oprzyrządowania wykorzystywanego przy remoncie
określonych typów maszyn, normy i zestawienie zbiorcze zu\
ycia materiałów na jednostkę
remontową, normatywy słu\
ące dla określenia normy czasu wykonania poszczególnych prac
remontowych, zestawienie obcią\
enia maszyn i urządzeń technicznych wydziału remontowego,
specyfikacja części zespołów materiałów i półfabrykatów dostarczanych przez komórkę
realizującą dostawy np. przez komórkę zaopatrzenia, specyfikację części zamiennych
wykonywanych przez własne komórki produkcyjne np. oddział produkcji i regeneracji części
zamiennych.
Normowanie robót remontowych jest to określanie lub wyznaczanie czasu wykonania
robót remontowych np. w okresie 1 zmiany roboczej lub wyznaczenie czasu potrzebnego na
wykonanie określonego zadania remontowego np. wyremontowanie jednego podzespołu.
Normą czasu w zakresie prac konserwacyjno-remontowych nazywamy obowiązujący czas
wyznaczony na wykonanie określonej operacji lub zespołu kilku operacji. Normy te powinny
być opracowywane przez technologów, specjalistów z zakresu działalności konserwacyjno-
remontowej i zatwierdzone przez dyrekcję przedsiębiorstwa.
Planowanie remontów wymaga ustalenia i zbilansowania zapotrzebowania na środki
materiałowo-technologiczne i pracę \
ywą z obecnie dysponowanymi zasobami. Dokładne
ustalenie zapotrzebowania na poszczególne zasoby wymaga przede wszystkim określenia ich
wielkości dla czynności tworzących ró\
ne zakresy rzeczowe remontów maszyn i urządzeń
oraz ustalenia przewidywanego do wykonania w danym okresie programu tych remontów.
Funkcja planowania jest jednym ze składników procesu zarządzania gospodarką remontową
w przedsiębiorstwie. Skuteczność jej realizacji zale\
y od dopływu informacji które dostarcza
system zarządzania (mo\
e być informatyczny). Istotą planowania jest ustalenie:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
1) celów jego działania,
2) środków wykorzystywanych do ich realizacji,
3) warunków w jakich środki te mogą być stosowane,
4) wskaz
ników ekonomicznych niezbędnych do tworzenia projektów planów remontów
a tak\
e dla analizy i weryfikacji elementów bazy normatywnej.
Organizacja stanowisk remontowych:
Stanowisko robocze jest podstawowym ogniwem wydziału remontowego. Według
charakteru wykonywanych robót mo\
emy je podzielić na:
1) ręczne,
2) maszynowo-ręczne,
3) maszynowe,
4) aparaturowe.
W zale\
ności od ilości pracowników pracujących na jednym stanowisku wyró\
nia się
stanowiska:
1) jednoosobowe,
2) wieloosobowe (brygadowe).
Według rodzaju wykonywanych remontów stanowiska robocze mo\
na podzielić na:
1) stanowiska demonta\
u,
2) mycia,
3) prób technicznych,
4) prób zdawczych,
5) obróbki skrawaniem,
6) obróbki plastycznej,
7) obróbki chemicznej,
8) obróbki cieplnej,
9) spawania elektrycznego,
10) spawania acetylenowego,
11) metalizacji natryskowej.
Techniczno-organizacyjne przygotowanie remontów składa się z prac konstrukcyjnych
i technologicznych.
Konstrukcyjne przygotowanie prac remontowych obejmuje sporządzenie:
1) niektórych rysunków remontowanej maszyny,
2) schematów kinematycznych, hydraulicznych i elektrycznych,
3) schematów smarowania,
4) specyfikacji części wymiennych,
5) ogólnego rysunku maszyny.
Technologiczne przygotowanie prac remontowych obejmuje:
1) opracowanie projektu procesu technologicznego,
2) instrukcji części, zespołów i kontroli technicznej,
3) rysunku konstrukcji oprzyrządowania remontowego,
4) norm zu\
ycia materiałów,
5) przestrzennego rozplanowania procesu technologicznego,
6) instrukcję o charakterze ogólnym.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
Wspomaganie komputerowe w zarządzaniu gospodarką konserwacyjno-naprawczą:
Za pomocą systemu komputerowego wspomagania przetwarzania danych w zakresie
mo\
na:
1) Budować system informatyczny w skład którego wchodzą:
- pełna dokumentacja,
- łatwe wsparcie procesu planowania,
- przejrzystość terminologii,
- redukcja przestojów maszyn i urządzeń,
- mo\
liwość szybkiego przeprowadzenia analizy uszkodzeń powstających w miejscach
szczególnie nara\
onych,
- przejrzystość kosztów,
- wspieranie i kontrola,
- rozgraniczenie dotyczące kosztów robocizny i materiałów,
- gromadzenie danych o dostawcach,
- kontrola i ocena zapasów,
- ulepszanie planowania potrzeb.
2) Zwiększyć dyspozycyjność maszyn i urządzeń przez:
- gromadzenie danych o czasie wykorzystania maszyn i urządzeń,
- gromadzenie danych o trwaniu postoju.
Nale\
y tak\
e:
- określić miejsca w urządzeniach i maszynach szczególnie nara\
onych na uszkodzenia na
podstawie analizy czasów przestojów,
- analizować przyczyny powstania uszkodzeń poprzez określenie ich cech
charakterystycznych oraz częstotliwości występowania.
Wspomaganie komputerowe w zarządzaniu gospodarką naprawczą jest jednym
z elementów CIE, czyli komputerowo zintegrowanego eksploatowania. CIE obejmuje:
1) CDS  komputerowe systemy diagnozowania,
2) CAS  komputerowo wspomagane obsługiwanie,
3) CAR  naprawy wspomagane komputerowo,
4) CAU  komputerowo wspomaganie u\
ytkowanie.
CAR  jest to system napraw, jest on integralną częścią systemu obsługi. Na podstawie
diagnozy o stanie niezdatności wyrobu jest on kierowany do systemy naprawczego.
Najczęściej jest on powtórnie diagnozowany w celu uściślenia diagnozy, która stanowi
podstawy do zło\
enia zamówienia na części zamienne, narzędzia i personel o odpowiednich
kwalifikacjach.
Główne funkcje wspomagania komputerowego to:
1) transmisja danych,
2) zarządzanie materiałami,
3) szeregowanie zadań i transport bliski,
4) analiza danych.
Logistyka w eksploatacji środków trwałych
Pojęcie eksploatacja jest ró\
nie rozumiane przez ró\
nych ludzi. In\
ynier pod tym
pojęciem rozumie najczęściej u\
ytkowanie lub u\
ytkowanie wraz z naprawami, konserwacją
itp. maszyn i urządzeń lub instalacji technicznej. Nieco wę\
szym rozumieniem eksploatacji
jest przyjęcie, \
e jest to ogół czynności związanych z wykorzystaniem maszyn i urządzeń
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
technicznych, zespołów maszyn do realizacji celów (procesów) podstawowych, w sposób
maksymalnie efektywny gospodarczo. Do najwa\
niejszych czynników wpływających na
proces eksploatacji mo\
na zaliczyć:
1) dobór materiałów konstrukcyjnych,
2) obróbkę technologiczną elementów,
3) oraz przyjęte rozwiązania konstrukcyjne
4) sposób u\
ytkowania, a w tym równomierność pracy, wielkość i charakter maksymalnych
obcią\
eń, warunki u\
ytkowania
5) zakres, jakość i częstość zabiegów konserwacyjno-regulacyjnych, remontów planowo-
zapobiegawczych, jakości technologii napraw, w tym technologii regulacji części,
dokładność identyfikacji stanów elementów itp.
Kontrola jakości w wydziale remontowym ma za zadanie sprawdzenie czy w wyniku
wykonania remontu maszyn, uzyskały one właściwą lub pierwotną wartość u\
ytkową.
Właściwa wartość u\
ytkowa maszyny (urządzenia) to stan techniczny przewidziany przez
u\
ytkownika, który pozwoli na pełne jej wykorzystanie zgodnie z przeznaczeniem
technologicznym przy zachowaniu pewności ruchu, bezpieczeństwa pracy, estetycznego
wyglądu itp.
Działalność w zakresie kontroli jakości w wydziale remontowym jest realizowana przez:
1) pracowników remontowych we właściwym zakresie w czasie wykonywania prac
remontowych,
2) przez pracownika sekcji kontroli jakości organizacyjnie podporządkowanej kierownikowi
działu kontroli technicznej,
3) pracowników, przedstawicieli komórek u\
ytkujących w ramach odbioru maszyny,
4) komisje kontrolno-odbiorcze powołane w celu odbioru maszyn i urządzeń technicznych
po remoncie.
Rozró\
niamy następujące rodzaje kontroli:
1) kontrola wstępna,
2) kontrola w czasie wykonywania operacji przez robotników (samokontrola),
3) kontrola nadzorcza,
4) kontrola międzyoperacyjna,
5) kontrola ostateczna i odbiór wykonywanych remontów.
Kontrola wstępna  ma charakter zapobiegawczy, powinna być stosowana systematycznie
w odniesieniu do części przenoszących obcią\
enia lub sporadycznie w zale\
ności od specyfiki
i stanu gospodarki magazynowej i w odniesieniu do pozostałych materiałów, przed wydaniem
ich na stanowiska robocze. Zgodność sprawdza się względnie na rodzaj, jakość porównując
oznaczenia materiału z danymi dokumentami technicznymi.
Kontrola w czasie wykonywania operacji przez robotników (samokontrola)  ma
szczególne znaczenie w zapewnieniu jakości wykonywanych remontów. Wa\
ność tego
zagadnienia powinno doceniać kierownictwo wydziału remontowego i systematycznie
wymagać od całego personelu remontowego pracującego w komórkach ruchu. Czas kontroli
musi być uwzględniony w ogólnym czasie wykonywania danej operacji. W dokumentacji
techniczno  ruchowej muszą być określone czynności kontrolne, kolejność ich wykonywania,
jakimi przyrządami pomiarowymi i pomocami się posługiwać. Bardzo istotnym czynnikiem
zapewniającym sprawną organizację wydziału jest konieczność zorganizowania odpowiednich
stanowisk do kontroli jakości, odnośnie mechanizmów i zespołów oraz dokonania pomiarów
parametrów technicznych, wskazujących na stan badanego zespołu (maszyny).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
Kontrola nadzorcza wykonywana jest przez personel kierowniczy wydziału remontowego
i powinna być prowadzona z częstotliwością zale\
ną od specyfiki i skomplikowania
wykonywanych operacji i kwalifikacji pracowników. W ramach kontroli nadzorczej
w zale\
ności od stanowiska kontrolującego, kontrolowana jest jakość wykonywanych prac
monta\
owych, regulacja zespołów, regeneracja i produkcja części zamiennych, przy
jednoczesnym sprawdzeniu przebiegu procesu technologicznego, stanu środków
i oprzyrządowania na stanowiskach monta\
owo-demonta\
owych, środków produkcyjnych na
stanowiskach regeneracji i produkcji części zamiennych, ich przygotowanie do pracy oraz
warunki na stanowiskach.
Kontrola międzyoperacyjna powinna być organizowana na stanowiskach monta\
u du\
ych
i skomplikowanych maszyn i urządzeń technicznych, po wykonaniu operacji warunkujących
zachowanie podstawowych parametrów technicznych monta\
u. Kontrola ta w zale\
ności od
specyfiki organizacyjnej i wykonania prac w wydziale remontowym mo\
e być wykonywana
po wykonaniu ka\
dej operacji lub po pewnej określonej grupie kilku operacji.
Podsystem Podsystemy Podsystemy Podsystem Podsystem Podsyste Podsystem
zakładania i analizy oceny planowania oceny m analizy przetwarzania
aktualizacji eksploatacji trwałości i napraw pracowników decyzyjne danych i
zbiorów maszyn i niezawodności naprawczych j napraw informacji
danych urządzeń maszyn
Zakładanie Tworzenie Tworzenie Tworzenie Tworzenie Tworzeni Prezentacj
zbiorów informacji informacji informacji informacji e a danych i
informacji dotyczącyc dotyczącyc dotyczących dotyczących informacj informacji
katalogowyc h pracy h trwałości wykazu oceny
Tworzenie Konwersja i
operacji pracowników
informacji wyszukiwani
elementarnyc naprawczych
Zakładanie Tworzenie Tworzenie
analitycznej e informacji
h napraw
zbiorów informacji informacji
Tworzenie
informacji dotyczącyc dotyczących
Tworzenie
informacji
Tworzenie
zmiennych h oceny
informacji
kontrolnej
informacji
niezawodności
dotyczących
regulacyjne
Tworzenie
operacyjnego
Tworzenie
informacji
zakresu
informacji
dotyczącyc
napraw
kontrolnych
h kosztów
Tworzenie
informacji
Tworzenie
dotyczących
informacji
planów zu\
ycia
kontrolnych
poszczególnyc
h zasobów
naprawczych
Tworzenie
optymalnych
harmonogram
ów napraw
Tworzenie
informacji
dotyczących
kosztów
napraw
Tworzenie
informacji
kontrolno
regulacyjnej
Analiza
decyzji
Rys. 3. System komputerowego wspomagania zarządzania gospodarką naprawczą [9]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
Zastosowanie komputerowego wspomagania w gospodarce naprawczej wymaga
uprzedniego opracowania systemu organizacji, zarządzania i sterowania tym działem. Ka\
dy
z wymienionych elementów systemu uzyskuje poprzez swoje wejście, informacje
o aktualnych zdarzeniach zachodzących w procesie u\
ytkowania maszyn i urządzeń, a tak\
e
informacje o środkach wymaganych do realizacji powierzonych im funkcji. Wyró\
nia się
wielkości zadane normatywnie, które w ramach czasu trwania danego procesu naprawczego są
wielkościami ustalonymi w sposób optymalny i stanowią podstawę do podejmowania
aktualnych decyzji.
Do wielkości zadanych zalicza się równie\
takie, które dostarczają do niektórych
podsystemów procesu naprawczego (do podsystemu planowania i kontroli przebiegu robót
naprawczych) informacje o rzeczywistych parametrach (rodzaje i zakresy prac,
pracochłonność, koszty) informacji uzyskanych w ubiegłych przebiegach procesów.
W modelu systemu główną pozycję zajmuje podsystem planowania, który wyznacza
zadania dla pozostałych podsystemów.
Podsystem planowania powiązany jest z procesem podstawowym poprzez pewne
informacje, które określają wymaganą dyspozycyjność maszyn i urządzeń w rozpatrywanym
okresie planistycznym, wymuszone przestoje obiektów, poziom nakładów przeznaczony na
działalność konserwacyjno-naprawczą. Niezbędne jest określenie informacji z eksploatacji
maszyn i urządzeń. Planowanie w sferze gospodarki naprawczej przebiega w dwóch
płaszczyznach:
- strategicznej
- operacyjnej
Planowanie strategiczne polega na określaniu takiej strategii gospodarki naprawczej,
która spełni kryterium działania systemu. Natomiast planowanie operacyjne dotyczy
wyznaczenia przebiegu prac naprawczych oraz wymaganych do ich realizacji środków
materiałowo-technicznych i siły ludzkiej.
Podsystem przygotowania konstrukcyjnego i technologicznego napraw. Podstawą
prawidłowej gospodarki środkami trwałymi jest dokumentacja techniczna. Obok ju\

standardowego przygotowania konstrukcyjnego swoje miejsce w dokumentacji technicznej
powinno znalez
ć technologiczne przygotowanie napraw, podstawą którego powinna być
dokumentacja naprawcza.
Dokumentacja technologiczna powinna się składać z:
1) opisu technologicznego naprawy,
2) rysunków technologicznych do wykonania specjalnego oprzyrządowania,
wykorzystywanego przy naprawie określonych układów, bloków lub elementów maszyn
i urządzeń,
3) instrukcji weryfikacji części,
4) instrukcji kontroli jakości,
5) normatywów słu\
ących do określenia normy czasu wykonywania poszczególnych
operacji naprawczych,
6) przestrzennej organizacji stanowiska naprawczego,
7) wyposa\
enia technologicznego,
8) rozplanowania stanowisk naprawczych i BHP,
9) specyfikacji części, zespołów, materiałów, półfabrykatów, kosztów dostarczenia przez
komórkę realizującą dostawy, specyfikacji części wymiennych wykonywanych przez
własne stanowiska obróbcze.
Podsystem wykonywania napraw. Podstawowym zadaniem tego podsystemu jest
realizacja napraw w określonych terminach i zakresach ustalonych przez podsystem
planowania. Jednostki funkcjonalne tego podsystemu to:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
1) planowanie wykonawcze i realizacja,
2) ewidencja wykonywanych napraw.
Zadania jednostki realizacji robót naprawczych jest zapewnienie ich wykonania zgodnie
z planem. Temu celowi słu\
y bie\
ące uaktualnianie zakresu rzeczowego i harmonogramu
napraw, informowanie o pracach wykonywanych i do wykonania oraz kontrola ich postępu.
Jednostka ewidencyjna wykonanych zadań naprawczych dostarcza informacji
o faktycznie zrealizowanych naprawach, nakładach pracy, zu\
ycia części wymiennych
i materiałów, wykorzystanie sprzętu pomocniczego itp. Dane te umo\
liwiają okresową
weryfikację wielkości normatywów.
Warunkiem efektywnego wykorzystania czasu pracy brygad naprawczych, realizujących
zadania o określonym zakresie, jest organizacja w wydziale naprawczym sprawnie
funkcjonującej rozdzielni robót. Ogólne zasady pracy rozdzielni polegają na wcześniejszym
przygotowaniu prac naprawczych wraz z odpowiednią dokumentacją, częściami wymiennymi,
materiałami, narzędziami i wyposa\
eniem. Pracownik naprawczy powinien otrzymywać tylko
taką kartę pracy dla której istnieją warunki realizacji tj. kiedy dostarczono części, materiały
z magazynu, narzędzia, oprzyrządowanie oraz gdy zagwarantowano współdziałanie innych
specjalności. Karty powinny być przechowywane w odpowiedniej tablicy lub szafie
rozdzielczej.
Wykonanie naprawy jako równie\
regeneracja i produkcja części wymiennych powinny
podlegać kontroli jakości bez względu na zakres i czas ich wykonania.
Podsystem produkcji i regeneracji części. Jego zadaniem jest produkcja części
wymiennych do planowanych napraw oraz wykonawstwo niezbędnych elementów
w przypadku wystąpienia awarii maszyn lub urządzeń, wymagających wykonania
uszkodzonej części.
Podsystem zaopatrzenia i magazynowania jest to gospodarka materiałowa w podsystemie
dotyczącym działalności w zakresie od zaopatrzenia do momentu ustalenia potrzebnych części
i materiałów do prac naprawczych poprzez zamówienie, magazynowanie i przechowywanie
w toku realizacji procesów naprawczych i produkcji części wymiennych a\
do kontroli
i analizy ich zu\
ycia
Podsystem identyfikacji i hierarchicznego kodowania jest to system symbolizacji części
i zespołów maszyn, urządzeń powinien stanowić podstawę dla wszystkich prac związanych
z: przygotowaniem robót naprawczych,
1) wykonawstwem napraw zarówno bezpośrednio w obiekcie jak równie\
prac związanych
z regulacją części zu\
ytych i produkcją nowych,
2) rozliczaniem napraw.
System symbolizacji powinien charakteryzować się następującymi cechami:
1) zwartością  symbol powinien zawierać najmniejszą mo\
liwą liczbę znaków, która ma
wpływ na pracochłonność przetwarzania informacji oraz mo\
liwość popełnienia błędów,
2) jednoznacznością  symbol identyfikujący określoną pozycję powinien eliminować
wszystkie inne,
3) elastycznością  mo\
liwością rozbudowy bez naruszania istniejących struktur,
4) mo\
liwością łatwego grupowania poszczególnych symboli i ich wzajemnego
porządkowania.
W warunkach systemu komputerowego przetwarzanie danych, wdro\
enie odpowiedniej
symbolizacji umo\
liwia wykonanie następujących czynności:
1) sporządzenie wykazów części i zespołów dla określonych zakresów napraw,
2) sporządzenie rocznych planów zaopatrzenia w części i zespoły,
3) opracowanie planów napraw,
4) rozliczanie napraw itp.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
Podsystem kontroli. Do zadań wykonywanych przez ten podsystem nale\
ą:
1) zbieranie informacji o wyró\
nionych stanach wejścia i wyjść podsystemu wykonawstwa
napraw
2) porównanie ich z informacjami ujętymi w odpowiednich planach tworzonych
w podsystemie planowania napraw i konserwacji
3) oceny odchyleń  w przypadku pozytywnej oceny, przekazanie informacji do podsystemu
planowania w przypadku negatywnej do podsystemu regulacji.
Podsystem regulacji. Do zadań tego podsystemu nale\
ą:
1) ustalenie sposobów działania, które nale\
y podjąć w sytuacjach decyzyjnych
rozpoznanych przez system kontroli,
2) określenie wariantów tego działania,
3) dokonywanie łącznie z podsystemem analizy wyboru optymalnego działania.
Podsystem regulacji otrzymuje z podsystemu planowania, informacje precyzujące zasady
jego funkcjonowania i zasady jego regulacji. Na tej podstawie określa się metody i środki,
które powinny być stosowane w ró\
nych sytuacjach wymagających podjęcia decyzji.
Poszczególne informacje regulujące przekazuje się do podsystemu analizy w celu oceny ich
skuteczności i ustalenia stopnia wpływu na stan systemu wykonawczego.
Podsystem analizy. Do zadań tego podsystemu nale\
ą:
1) zbieranie informacji o wyró\
nionych stanach podsystemu wykonawstwa napraw
dotyczącym m.in. terminów i rodzajów wykonywanych zabiegów planowanych
i awaryjnych, rodzaju i liczby wymienionych części, pracochłonności itp.
2) oceny podejmowanych decyzji i obiektywności działań podsystemu wykonawstwa
napraw.
Pozyskane w tym podsystemie wyniki analizy wykorzystuje się równie\
do doskonalenia
funkcjonowania podsystemów planowania i regulacji.
System komputerowego wspomagania
Podsystem zakładania i aktualizacji zbiorów danych, którego głównym zadaniem jest
zało\
enie określonych zbiorów. Podstawowymi operacjami wykonywanymi w procesie
przetwarzania są konwersje:
1) wejściowe,
2) sortowania,
3) wybieranie,
4) kontrola programowych danych z
ródłowych.
W wyniku przetwarzania danych otrzymuje się odpowiednie zbiory i wydruki kontrolne
określające przebieg przetwarzania, dane przyjęte przez kontrole programowe i wytyczne do
zbiorów oraz wykazy pozycji błędnych, które nie zostały zarejestrowane w pamięci
komputera
Podsystem analizy eksploatacji maszyn i urządzeń. W modułach tego podsystemu
wykonuje się procedury modyfikacji pierwotnych zbiorów kartotekowych. Do
przeprowadzenia operacji modyfikacji słu\
ą dane z
ródłowe. Przykładowe operacje to
procedury ustalania czasu pracy maszyn, urządzeń i ich elementów, czasu przestojów i ich
eksploatacji.
Podsystem oceny trwałości i niezawodności maszyn i urządzeń oraz ich elementów.
W modułach tego podsystemu wykonuje się modyfikację kartotekową określonych
charakterystyk. Do przeprowadzenia operacji modyfikacji słu\
ą dane z
ródłowe.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
4.2.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Co to jest zmiana remontowa?
2. Na czym polega planowanie remontów?
3. Co obejmuje technologiczne przygotowanie remontu?
4. Co wchodzi w skład systemu komputerowego dotyczącego gospodarki maszynami
i remontami?
5. Jakie są rodzaje i czym zajmuje się kontrola jakości?
6. Z jakich podsystemów składa się program zarządzający gospodarką naprawczaą?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Określić terminy konserwacji okresowych na podstawie DTR i danych komputerowych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować wymagania zawarte w DTR dotyczące okresowych konserwacji
wybranego urządzenia,
2) porównać wytyczne producenta z harmonogramem napraw i konserwacji prowadzonych
w programie komputerowym,
3) dobrać optymalny termin następnej konserwacji,
4) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- dokumentacja techniczno-ruchowa wybranego urządzenia,
- komputer z programem do prowadzenia gospodarki naprawczej,
- notes na spostrze\
enia.
Ćwiczenie 2
Określić termin, zakres oraz inne niezbędne elementy planowanego remontu wskazanej
maszyny.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować wymagania zawarte w DTR dotyczące okresowych konserwacji
wybranego urządzenia,
2) określić zakres prac remontowych,
3) określić ilość czasu (roboczogodzin) potrzebnych na wykonanie remontu,
4) oszacować koszty planowanych prac,
5) wyznaczyć termin rozpoczęcia i okres trwania remontu,
6) przeanalizować i uwzględnić dodatkowe czynniki mogące mieć wpływ na planowany
remont,
7) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
8) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- dokumentacja techniczno-ruchowa wybranego urządzenia,
- wykaz i cennik części potrzebnych do remontu,
- przykładowe wyceny ekonomiczne,
- notes na spostrze\
enia.
Ćwiczenie 3
Ocenić poprawność zakresu i opłacalności naprawy za pomocą dostępnych danych
komputerowych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować wymagania zawarte w DTR dotyczące naprawy wybranego urządzenia,
2) określić zakres prac naprawczych,
3) określić ilość czasu (roboczogodzin) potrzebnych na wykonanie naprawy,
4) oszacować koszty planowanych prac,
5) wyznaczyć termin rozpoczęcia i okres trwania naprawy,
6) przeanalizować i uwzględnić dodatkowe czynniki mogące mieć wpływ na planowaną
naprawę,
7) wprowadzić powy\
sze dane do komputera i wykonać symulację planowanej naprawy,
8) porównać wyniki symulacji z propozycją programu i dokonać oceny poprawności zakresu
i opłacalności naprawy,
9) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
10) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- dokumentacja techniczno-ruchowa wybranego urządzenia,
- wykaz i cennik części potrzebnych do remontu,
- przykładowe wyceny ekonomiczne,
- komputer z programem do prowadzenia gospodarki naprawczej,
- notes na spostrze\
enia.
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) określić zakres potrzebnych napraw na podstawie DTR?
1
1

2) zaplanować termin i kosztorys planowanego remontu?
1
1

3) przeprowadzić przygotowania remontu pod kątem technologicznym?
1
1

4) posłu\
yć się narzędziami komputerowymi do planowania
i nadzorowania remontem? 1
1

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
4.3. Przeglądy, konserwacja i naprawa obudowy
zmechanizowanej
4.3.1. Materiał nauczania
Stan techniczny obudowy zale\
y zmechanizowanej w du\
ej mierze zale\
y od:
- dobrej organizacji słu\
b maszynowych,
- posiadanego przez kopalnię zaplecza warsztatowo-remontowego,
- odpowiedniego zaopatrzenia w części zamienne.
Konserwacja obudowy znajdującej się w ruchu polega na systematycznym
przeprowadzaniu przeglądów, usuwaniu stwierdzonych drobnych usterek i wymianie
uszkodzonych części i podzespołów. Słu\
by prowadzące konserwację (hydraulicy, ślusarze)
powinny znać budowę i konstrukcję obudowy zmechanizowanej, zasadę jej pracy i zasadę
pracy jej poszczególnych podzespołów. Słu\
by te powinny być przeszkolone w zakresie
prowadzenia konserwacji i w warunkach dołowych oraz powinny posługiwać się wyłącznie
narzędziami do tych czynności przewidzianymi (pozwala to na szybsze wykonywanie prac
konserwacyjnych oraz uniknięcie uszkodzeń sprzętu i wypadków przy pracy).
Szczególnie czuły na obsługę i czynności konserwacyjne jest układ hydrauliczny.
Największym niebezpieczeństwem dla jego poprawnego działania są zanieczyszczenia cieczy
oraz stosowanie niewłaściwej cieczy roboczej. W obudowach hydraulicznych stosuje się
najczęściej niskoprocentową emulsję wodno-olejową. Aby zapobiec przedostawaniu się
zanieczyszczeniom do układu hydraulicznego, ka\
de zdemontowane połączenie hydrauliczne
nale\
y zabezpieczyć przez zało\
enie zaślepek i kapturków ochronnych. W celu zapewnienia
optymalnej organizacji konserwacji kompletu ścianowej obudowy, zaleca się powierzenie
odpowiedzialności jednemu ślusarzowi hydraulikowi określonej liczby zestawów (zawsze
tych samych). Zestawy w ścianie powinny być ponumerowane wg kolejności monta\
u.
Rys. 4. Przykład sekcji obudowy zmechanizowanej Glinik 11/26POz [11]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
W celu prawidłowego u\
ytkowania obudów zmechanizowanych, nale\
y przeprowadzać
ich codzienne i okresowe przeglądy techniczne. Do codziennych przeglądów, wykonywanych
na początku ka\
dej zmiany roboczej, nale\
y sprawdzenie:
- instalacji elektrycznej silnika pompy agregatu zasilającego obudowę pod kątem
bezpieczeństwa ruchu, pracy zaworu rozładowania pompy, filtrów współpracujących
z agregatem,
- zaworów odcinających, zainstalowanych na przewodach magistralnych oraz
prawidłowości poło\
enia pozostałych zaworów,
- stanu elementów mechanicznych (zwłaszcza pod względem wygięć, deformacji stropnicy,
uszkodzeń stojaków, połączeń z przenośnikiem, pęknięć połączeń spawanych konstrukcji
nośnej, uszkodzeń połączeń sworzniowych i zabezpieczeń sworzni, zgięć drągów
tłokowych przesuwników, zgięć rdzenników, głębokich rys na gładzi rdzenników, itp.),
- ochrony przewodów magistralnych prowadzonych w chodniku i w obrębie wnęki
ścianowej,
- szczelności instalacji w miejscach dostępnych bez demonta\
u (szczelność połączeń
przewodów magistralnych i złączek odgałęziających, stojaków hydraulicznych,
rozdzielaczy, itp.),
- stanu gotowości do pracy wszystkich zestawów (sekcji) obudowy,
- za pomocą wskaz
ników ciśnień bloków zaworowych, prawidłowego przejmowania
obcią\
enia od stropu przez podpory zestawu,
- pracy pompy (szczególnie pod kątem uzyskiwanego ciśnienia), poziomu cieczy roboczej
w zbiorniku oraz rezerwy cieczy roboczej zapewniającej właściwe zasilanie dla
przewidywanego na danej zmianie roboczej postępu przodka.
Przeglądy okresowe (średnio co 7 14 dni), w zale\
ności od stopnia zu\
ycia obudowy,
intensywności jej eksploatowania oraz ucią\
liwości warunków górniczo-geologicznych
w jakich pracuje, obejmują:
- sprawdzenie szczelności złączy przewodów giętkich,
- sprawdzenie prostoliniowości stropnic i prawidłowości działania osłon wychylnych
znajdujących się na końcach stropnic,
- sprawdzenie połączeń stojakowych bloków zaworowych ze stojakami,
- sprawdzenie umocowania stojaków w stropnicach i spągnicach
- zdjęcie wszystkich osłon zewnętrznych i sprawdzenie czy znajdujące się pod (za) nimi
części nie zostały uszkodzone lub poluz
nione.
Tabela 2. Przykładowe uszkodzenia obudowy, przyczyny ich powstawania i sposoby naprawiania
uszkodzenie przyczyna sposób naprawy
zbyt małe ciśnienie w sprawdzić ciśnienie
przewodzie zasilającym w magistrali zasilającej
niecałkowicie wyrabowany
wyrabować zestaw
zestaw
zestaw nie przesuwa się przy usunąć ze spągu przeszkody
prawidłowym przesterowaniu du\
e zanieczyszczenia spągu (bryły węgla i kamienia),
dz
wigni rozdzielacza wokół zestawu szczególnie między
czterodrogowego zestawem a przenośnikiem
uszkodzony przesuwnik wymienić przesuwnik
uszkodzony rozdzielacz
wymienić rozdzielacz
sterujący układem
czterodrogowy
przesuwnym
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
zbyt niskie ci śnienie sprawdzić ciśnienie
w magistrali zasilającej w magistrali zasilającej
uszkodzony blok zaworowy wymienić blok zaworowy
podpora hydrauliczna podczas uszkodzony stojak wymienić stojak
rozpierania nie wysuwa się lub
zanieczyszczony filtr
wymienić lub wyczyścić filtr
wysuwa się bardzo powoli
siatkowy w bloku
siatkowy
stojakowym
uszkodzony rozdzielacz
wymienić rozdzielacz
czterodrogowy
skrzywiony rdzennik,
zdeformowana tuleja wymienić podporę
prowadząca
podpora hydrauliczna nie uszkodzony blok zaworowy wymienić blok zaworowy
rabuje się lub rozdzielacz lub rozdzielacz
czterodrogowy czterodrogowy
zanieczyszczony przewód przemyć lub wymienić
spływowy przewód
uszkodzony zawór
podpora nie utrzymuje przelewowy lub zwrotny wymienić blok zaworowy
podporności przy poło\
eniu w bloku zaworowym
dz
wigni w pozycji  0 wewnętrzny przeciek
wymienić podporę
w podporze
zbyt niskie ciśnienie sprawdzić ciśnienie
w magistrali w magistrali zasilającej
uszkodzony blok zaworowy wymienić blok zaworowy
podpora stropnicy lub podpora
zanieczyszczony filtr
końcówki wychylnej stropnicy
siatkowy w bloku wymienić lub wyczyścić filtr
nie wsuwa się albo przesuwa
zaworowym
się bardzo powoli
uszkodzony rozdzielacz
wymienić rozdzielacz
czterodrogowy
uszkodzona podpora wymienić podporę
podpora stropnicy lub podpora uszkodzony zawór
końcówki wychylnej stropnicy przelewowy lub zwrotny wymienić blok zaworowy
nie stabilizuje poło\
enia w bloku zaworowym
stropnicy w poło\
enie  0 wewnętrzny przeciek
wymienić podporę
dz
wigni rozdzielacza w podporze
zbyt niskie ciśnienie w sprawdzić ciśnienie
magistrali zasilającej w magistrali zasilającej
przesuwnik korekcyjny osłon uszkodzony rozdzielacz
wymienić rozdzielacz
nie wysuwa się lub nie wsuwa czterodrogowy
się albo przesuwa się bardzo zamknięty lub
powoli niedostatecznie otwarty otworzyć zawór
zawór odcinający
uszkodzony przesuwnik wymienić przesuwnik
zbyt niskie ciśnienie sprawdzić ciśnienie
przesuwnik korekcyjny
w magistrali zasilającej w magistrali zasilającej
spągnic nie wysuwa się lub
uszkodzony przesuwnik wymienić przesuwnik
wysuwa się bardzo powoli
uszkodzony rozdzielacz wymienić rozdzielacz
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
czterodrogowy
zbyt niskie ciśnienie sprawdzić ciśnienie
w magistrali zasilającej w magistrali zasilającej
przesuwnik osłony czoła
uszkodzony blok zaworowy wymienić blok zaworowy
ściany nie wysuwa się lub
uszkodzony rozdzielacz
wysuwa się bardzo powoli wymienić rozdzielacz
czterodrogowy
uszkodzony przesuwnik wymienić przesuwnik
przesuwnik osłony czoła uszkodzony sterowany zawór
ściany nie stabilizuje zwrotny w bloku wymienić blok zaworowy
poło\
enia przy ustawieniu zaworowym
dz
wigni rozdzielacza uszkodzony przesuwnik 
wymienić przesuwnik
w poło\
eniu  0 przeciek wewnętrzny
Wszystkie usterki znalezione w czasie przeglądu powinny być niezwłocznie usunięte.
Naprawę uszkodzonych elementów i zespołów obudowy ogranicza się w wyrobisku
ścianowym wyłącznie do wymiany na nowe (lub wyremontowane w warsztatach zaplecza
maszynowego) elementy i podzespoły.
Przy naprawie uszkodzeń obowiązuje następująca kolejność postępowania:
- na początku nale\
y usunąć usterki związane z nieszczelnością układu hydraulicznego,
w celu zmniejszenia strat cieczy roboczej i ciśnienia, oraz usterki związane z utratą
odporności zestawu (polega to na dociskaniu połączeń hydraulicznych, wymianie
uszczelek, przewodów, złączek, bloków zaworowych, itp.),
- następnie likwiduje się uszkodzenia elementów łączących poszczególne zespoły
(dokręcanie śrub, wymiana uszkodzonych sworzni, uzupełnienie brakujących zawleczek,
likwidacja luzów, itp.),
- naprawy specjalistyczne wykonuje się w wyspecjalizowanym warsztacie remontowo-
naprawczym.
4.3.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie są warunki utrzymania dobrego stanu technicznego obudowy zmechanizowanej?
2. Jakie czynności nale\
y wykonać aby zapobiec przedostawaniu się zanieczyszczeniom do
zdemontowanego układu hydraulicznego?
3. Jak często nale\
y przeprowadzać przeglądy techniczne obudów zmechanizowanych?
4. Jak często nale\
y kontrolować poziom cieczy roboczej w zbiorniku oraz rezerwy cieczy
roboczej zapewniającej właściwe zasilanie?
5. Jak często nale\
y przeprowadzać kontrolę połączeń stojakowych bloków zaworowych ze
stojakami?
6. Jakie mogą być przyczyny nieutrzymywania podporności przez podporę hydrauliczną
przy poło\
eniu dz
wigni w pozycji  0 ?
7. Do jakiego rodzaju uszkodzeń obudowy mo\
e prowadzić zbyt niskie ciśnienie
w magistrali zasilającej?
8. Jakie mogą być przyczyny zbyt wolnego wysuwania się przesuwnika osłony czoła ściany?
9. Do czego mo\
e prowadzić zanieczyszczenie filtra siatkowego w bloku zaworowym?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wymienić siłownik hydrauliczny będący podporą końcówki wychylnej stropnicy
w wybranej przez nauczyciela sekcji obudowy zmechanizowanej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować zapisy w DTR dotyczące planowanej wymiany,
2) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania ćwiczenia,
3) wymienić siłownik hydrauliczny postępując zgodnie z wytycznymi zawartymi w DTR,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
5) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- dokumentacja techniczno-ruchowa sekcji obudowy zmechanizowanej,
- odpowiednie narzędzia i klucze,
- sprzęt ochrony osobistej,
- zapasowy siłownik hydrauliczny,
- notes na spostrze\
enia.
Ćwiczenie 2
Wymienić rozdzielacz czterodrogowy sterujący układem sterującym w wybranej przez
nauczyciela sekcji obudowy zmechanizowanej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować zapisy w DTR dotyczące planowanej wymiany,
2) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania ćwiczenia,
3) wymienić rozdzielacz czterodrogowy postępując zgodnie z wytycznymi zawartymi
w DTR,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
5) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- dokumentacja techniczno-ruchowa sekcji obudowy zmechanizowanej,
- odpowiednie narzędzia i klucze,
- sprzęt ochrony osobistej,
- zapasowy rozdzielacz czterodrogowy,
- notes na spostrze\
enia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
Ćwiczenie 3
Wyczyścić filtr siatkowy w bloku zaworowym wybranej przez nauczyciela sekcji
obudowy zmechanizowanej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować zapisy w DTR dotyczące planowanej czynności,
2) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania ćwiczenia,
3) zdemontować filtr, rozebrać go a następnie dokładnie wyczyścić przeznaczonymi do tego
celu detergentami,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
5) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- dokumentacja techniczno-ruchowa sekcji obudowy zmechanizowanej,
- odpowiednie narzędzia i klucze,
- sprzęt ochrony osobistej,
- detergenty do czyszczenia filtrów,
- notes na spostrze\
enia.
4.3.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wskazać warunki konieczne dla prawidłowej konserwacji obudowy
1
1

zmechanizowanej?
2) wykonać czynności zaliczane do codziennych przeglądów, które
1
1

powinny być wykonywane na początku ka\
dej zmiany roboczej?
3) wykonać czynności wykonywane w trakcie przeglądów okresowych
1
1

(co 7-14 dni)?
4) naprawić typowe uszkodzenia obudowy zmechanizowanej?
1
1

5) wyjaśnić przyczyny powstawania uszkodzeń obudowy
1
1

zmechanizowanej oraz sposoby ich naprawiania.
6) wskazać prawidłową kolejność postępowania obowiązującą podczas
1
1

naprawy uszkodzeń obudowy zmechanizowanej?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
4.4. Przeglądy i naprawa pomp wirowych
4.4.1. Materiał nauczania
W miarę zu\
ywania się części wewnętrznych pompy wzrastają straty i maleje sprawność
pompy, która zaczyna wtedy pracować nieekonomicznie. Poprzez wymianę we właściwym
czasie części zu\
ytych mo\
na przedłu\
yć okres u\
ytkowania pompy i zmniejszyć straty
energii. Dlatego prócz doraz
nych napraw i remontów planowych, nale\
y poddawać pompy
okresowym przeglądom technicznym.
Producenci pomp, jako kryterium wykonania przeglądu technicznego, często podają ilość
godzin pracy pompy (roboczogodziny). Średnim okresem pomiędzy przeglądami dla pomp
pompujących wodę czystą lub nieznacznie zabrudzoną jest czas 1500 godzin pracy. Je\
eli
pompowana woda zawiera znaczne ilości zanieczyszczeń mechanicznych lub gdy
zanieczyszczenia mają właściwości silnie ścierające lub korodujące (np. woda zasolona), to
przeglądy pomp nale\
y wykonywać odpowiednio częściej.
Czas między przeglądami powinien zostać określony indywidualnie dla ka\
dego typu
pompy w zale\
ności od warunków pracy pompy. Czas między przeglądami mo\
e zostać
skrócony w przypadku stwierdzenia niewłaściwej pracy pompy. Celem przeglądu jest ocena
stopnia zu\
ycia poszczególnych części pompy i ewentualne zakwalifikowanie ich do
wymiany.
Podczas przeglądu pomp wirowych nale\
y zwrócić uwagę na stopień zu\
ycia wirników,
kierownic odśrodkowych i dośrodkowych, pierścieni uszczelniających, ślizgowych
i oporowych, tulei dystansowych i uszczelniających, panewek ło\
ysk ślizgowych, czopów
wałów i ło\
ysk tocznych.
Niektóre usterki pomp wirowych mo\
na usunąć w czasie pracy pompy, inne będą
wymagały zatrzymania pompy. W ka\
dym przypadku nale\
y ustalić przyczynę
nieprawidłowej pracy i ją usunąć. W przypadku gdy wystąpi więcej ni\
jedna przyczyna
nieprawidłowej pracy pompy, wtedy nale\
y kolejno usunąć je wszystkie. Przy ustalaniu
przyczyn nale\
y w pierwszej kolejności eliminować przyczyny zewnętrzne, łatwe do
sprawdzenia.
Tabela 3. Typowe uszkodzenia pomp wirowych, przyczyny ich powstawania i sposoby naprawiania
uszkodzenie przyczyna sposób naprawy
zbyt niski poziom cieczy
w zbiorniku dolnym (rząpiu),
pompa ma zmniejszoną uruchomić pompę dopiero
kosz ssawny nie jest
wydajność lub nie pompuje po podniesieniu się cieczy
zanurzony lub jest za mało
cieczy w zbiorniku dolnym (rząpiu)
zanurzony, pompa zasysa
powietrze,
częściowo lub całkowicie kosz ssawny jest oblepiony
oczyścić siatkę kosza
zatkane otwory w siatce kosza zanieczyszczeniami lub jest
ssawnego i odmulić rząpie
ssawnego zamulony
wskutek nieszczelności
zaworu stopowego ciecz po
nieszczelny zawór stopowy w napełnieniu (zalaniu) pompy
uszczelnić zawór stopowy
koszu ssawnym i rurociągu ssawnego spływa
do rząpia, a pompa się
zapowietrza
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
w pompie występuje
przebudować rurociąg
kawitacja, opór hydrauliczny
(zmniejszyć jego długość,
rurociągu ssawnego
zbyt du\
y opór hydrauliczny ilość kolan), zwiększyć
spowodowany jest zbyt du\
ą
rurociągu ssawnego średnicę rurociągu od
jego długością, du\
ą liczbą
średnicy króćca ssawnego
łuków i kolan lub zatkaniem
pompy
rurociągu
prawidłowo uło\
yć rurociąg
ssawny tak aby wznosił się
rurociąg ssawny jest z
le do pompy lub jeśli nie da się
powietrze znajdujące się w uło\
ony i tworzą się worki zmienić uło\
enia rurociągu
rurociągu ssawnym powietrzne, po uruchomieniu to zabudować zawór
pompa nie pompuje cieczy odpowietrzający
w najwy\
szym punkcie
rurociągu
nieszczelności np. rurociągu
ssawnego, zaworów
zasysanie powietrza przez bezpieczeństwa, zaworów
zlikwidować nieszczelności
pompę manometrycznych, lejka do
zalewania pompy, zaworów
odpowietrzających,
niedostateczne napełnienie
nieszczelny zawór stopowy zatrzymać pompę i ponownie
(zalanie) przewodu ssawnego i
w koszu ssawnym lub złe napełnić ją cieczą i dobrze
pompy cieczą przed
zalanie pompy odpowietrzyć
uruchomieniem
nie wolno regulować
zamknięta lub za mało otwarta wydajności pompy zasuwą całkowicie otworzyć zasuwę
zasuwa na przewodzie na przewodzie dopływowym lub zawór na przewodzie
dopływowym poniewa\
powoduje to dopływowym
powstawanie kawitacji
uszkodzony kosz ssawny lub
zatkane ciałami stałymi kanały rozebrać pompę i usunąć
pozostałości zanieczyszczeń
wirnika zanieczyszczenia
w rurociągu po jego monta\
u
zatkane ciałami stałymi kanały zanieczyszczenie które rozebrać pompę i usunąć
kierownicy przepłynęło przez wirnik zanieczyszczenia
erozyjne działanie
przepływającej cieczy wymienić zu\
yty wirnik
znacznie zu\
yty wirnik
zanieczyszczonej i pierścienie uszczelniające
mechanicznie
zbyt du\
a szczelina w zatrzymać pompę
uszczelnieniu czołowym rozregulowanie szczeliny i wyregulować szczelinę
wirnika (pompy typu OA
, PH osiowej osiową śrubą na uchu tulei
i PG-200P) ło\
yskowej
znacznie zu\
yte kierownice
zu\
ycie eksploatacyjne wymienić kierownice
(nadmierne zu\
ycie łopatek)
brak śrub, wkrętów, kołków
obracająca się kierownica lub niewłaściwe nimi zało\
yć nowe wkręty, śruby,
odśrodkowa dokręcenie kierownicy do kołki ustalające
kadłuba
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
zatrzymać silnik i zamienić
odwrotny kierunek obrotów nieprawidłowy kierunek
ze sobą 2 fazy w skrzynce
pompy obrotów silnika
zaciskowej silnika
napiąć pasy klinowe lub
zbyt niska prędkość obrotowa
poślizg na pasach klinowych zmienić przeło\
enie
silnika napędowego
przekładni
uzupełnić smar takim samym
brak smaru w ło\
ysku
gatunkiem
usunąć nadmiar smaru do
nadmiar smaru w ło\
ysku
wymaganego poziomu
usunąć stary smar, wymyć
nieodpowiedni gatunek
ło\
ysko i zastosować
smaru
właściwy gatunek smaru
usunąć zanieczyszczony
zanieczyszczenie ło\
ysk smar, wymyć ło\
ysko
ciałami stałymi i zastosować nowy czysty
smar
tarcie części wirujących rozmontować pompę
grzanie się ło\
ysk tocznych
o obudowę ło\
yska i ustawić luz osiowy
zatrzymać pompę i ustawić
niewspółosiowe ustawienie
ją współosiowo względem
wałów pompy i silnika
silnika
zwiększyć przepływ wody
niedostateczne chłodzenia
chłodzącej lub oczyścić
ło\
yska wodą
komory wodne
pęknięcie elementu tocznego
wymienić ło\
ysko na nowe
lub uszkodzenie ło\
yska
złe wykonanie wału w zdemontować pompę
miejscu osadzenia ło\
yska i przeszlifować wał
zu\
ycie ło\
yska wymienić ło\
ysko na nowe
uzupełnić smar takim samym
grzanie się ło\
ysk ślizgowych brak smaru w ło\
ysku
gatunkiem oleju
usunąć nadmiar oleju do
nadmiar smaru w ło\
ysku
wymaganego poziomu
usunąć stary smar, wymyć
nieodpowiedni gatunek oleju ło\
ysko i zastosować
właściwy gatunek oleju
usunąć zanieczyszczony
zanieczyszczenie ło\
ysk smar, wymyć ło\
ysko
ciałami stałymi i zastosować nowy czysty
olej
zatrzymać pompę i odsunąć
tarcie części wirujących wirującą tarczę uszczelnienia
o obudowę ło\
yska labiryntowego od pokrywy
ło\
yska
zatrzymać pompę i ustawić
niewspółosiowe ustawienie
ją współosiowo względem
wałów pompy i silnika
silnika
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
zwiększyć przepływ wody
niedostateczne chłodzenia
chłodzącej lub oczyścić
ło\
yska wodą
komory wodne
nie obracający się pierścień zatrzymać pompę i uwolnić
smarujący pierścień
zbyt mały luz pomiędzy rozebrać pompę
czopem wału i panewką i powiększyć luz
w początkowym okresie
pracy (zanim panewki się nie
zła gładkość panewek
dotrą) zwiększyć
intensywność chłodzenia
wymienić panewki
zbyt du\
y luz pomiędzy
i ewentualnie przeszlifować
czołem wału i panewką
czoło wału
wymienić szczeliwo
zbyt mocno ściśnięte i ponownie lekko
szczeliwo i równomiernie docisnąć
dławik
odkręcić śruby dociskające
krzywe ustawienia dławika dławik i ponownie lekko
i równomiernie je dokręcić
wymienić szczeliwo, do
grzanie się dławnicy
zanieczyszczenia w dławnic doprowadzić wodę
szczeliwie (piasek lub muł) z zewnątrz pod
odpowiednim ciśnieniem
otworzyć zawory odcinające
brak dopływu wody do
lub doprowadzić ciśnienie
dławnicy ssawnej
dozamka hydraulicznego
niedro\
ność doprowadzenia ponownie zmontować
wody dławnicę
wymontować obie tuleje,
tarcie między tuleją na wale oczyścić i zeskrobać
i tuleją w kadłubie tłocznym nierówności, sprawdzić
wymiary na zgodność z DTR
utrudniony odpływ wody oczyścić przewód lub
z kadłuba tarczy odcią\
ającej wymienić na nowy
grzanie się tarczy odcią\
ającej
zatarcie lub uszkodzenie
wymienić pierścienie na
pierścienia ślizgowego lub
nowe
tarczy oporowej
przepływ cieczy pod
zdemontować tarczę
pierścieniem oporowym lub
i sprawdzić stan uszczelnień
ślizgowym
zatrzymać pompę,
zbyt długa praca pompy przy
wystudzić, odpowietrzyć
zamkniętej zasuwie
i uruchomić
grzanie się kadłuba pompy
zatrzymać pompę,
niewyłączenie pompy
wystudzić, odpowietrzyć
zapowietrzonej
i uruchomić
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
zasysanie powietrza przez
uszczelnić rurociąg
nieszczelny rurociąg ssawny
zasysanie powietrza przez wymienić szczeliwo
dławnicę ssawną i ponownie docisnąć dławik
za du\
a wysokość ssania
wywołana zbyt du\
ą podnieść poziom cieczy
geometryczną wysokości w rząpiu lub obni\
yć poziom
ssania (w pompie występuje ustawienia pompy
kawitacja)
przebudować rurociąg
(zmniejszyć jego długość,
zbyt du\
e opory przepływu ilość kolan), zwiększyć
na rurociągu ssawnym średnicę rurociągu od
średnicy króćca ssawnego
pompy
za mało otwarta zasuwa na
przewodzie dopływowym otworzyć zasuwę na
hałaśliwa praca pompy przy pracy pompy przewodzie ssawnym
z napływem
przymknąć zasuwę na
przewodzie tłocznym lub
zbyt du\
a wydajność pompy
zmienić przeło\
enie
przekładni pasowej
prawidłowo uło\
yć rurociąg
ssawny tak aby wznosił się
przestrzenie wypełnione do pompy lub jeśli nie da się
powietrzem znajdują się zmienić uło\
enia rurociągu
w rurociągach to zabudować zawór
odpowietrzający
w najwy\
szym
wymienić ło\
ysko toczne lub
zu\
yte ło\
ysko wyremontować ło\
ysko
ślizgowe
nie dokręcone śruby dokręcić poluzowane śruby
i nakrętki i nakrętki
zbyt lekki fundament na
zwiększyć masę fundamentu
którym ustawiona jest pompa
wykonać na nowo otwory
obluzowanie się śrub pod śruby fundamentowe
fundamentowych w betonie i ponownie śruby zalać
nadmierne drgania pompy betonem
obluzowanie się nakrętek
dokręcić nakrętki
śrub fundamentowych
obluzowanie się śrub
łączących pompę lub silnik dokręcić śruby
z ramą fundamentową
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
ustawić na sprzęgle
niewspółosiowe ustawienie
współosiowość pompy
pompy i silnika
i silnika
wymontować wał
zgięty wał i wyprostować go lub
wymienić na nowy
poluzowanie się nakrętek na
mocno dokręcić nakrętki
wale
zbyt du\
y luz między wymienić zu\
yte panewki
czopem wału i panewką w i ewentualnie czop wału
ło\
ysku ślizgowym zeszlifować
zu\
ycie bie\
ni ło\
yska
tocznego lub pęknięcie wymienić ło\
ysko na nowe
elementu tocznego
rozmontować pompę
i wywa\
yć zespól wirujący
złe wywa\
enie zespołu dynamicznie (jeśli nie ma
wirującego takiej mo\
liwości to
wywa\
ać statycznie
poszczególne wirniki)
rozmontować pompę
częściowe zatkanie kanałów
i usunąć zanieczyszczenia
wirnika
wirnika
dokręcić obluzowane śruby
z
le umocowany przewód
lub wykonać dodatkowe
ssawny lub tłoczny
umocnienia
usunąć przyczynę
powstawania worków
wypełnione powietrzem
powietrznych w przewodach
przestrzenie w rurociągach
i sprawdzić uło\
enie
rurociągów
praca pompy w kawitacji usunąć przyczyny kawitacji
zamknąć zasuwę na
uruchomienie pompy przy
tłoczeniu i ponownie
otwartej zasuwie
nadmierny pobór mocy w uruchomić pompę
czasie rozruchu wyprostować wał, wyczyścić
unieruchomiony zespół
ze skrystalizowanej soli
wirujący
pompę
przymknąć zasuwę na
praca pompy przy zbyt du\
ej
tłoczeniu lub obni\
yć
wydajności
prędkość obrotową
nadmierny pobór mocy ocieranie wirników wymienić niewspółosiowo
podczas pracy pompy o pierścienie uszczelniające wykonane elementy
wymienić elementy na nowe
zatarta lub skrzywiona tarcza
wykonane z odpowiednich
odcią\
ająca
materiałów
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
tarcie części wewnętrznych wymontować wał
spowodowane skrzywieniem i wyprostować go lub
wału wymienić na nowy
niedostatecznie dotarte
ło\
ysko ślizgowe lub zbyt nale\
y dotrzeć ło\
ysko lub
mały luz między czopem zwiększyć luz
a panewką
zbyt mocno dociśnięty wymienić szczeliwo na nowe
dławik i lekko docisnąć dławik
tarcie suche w szczelinach powiększyć szczelinę
spowodowane zbyt małym między tuleją osadzoną
dopływem cieczy do tarczy w kadłubie tłocznym i tuleją
odcią\
ającej ochronną na wale pompy
utrudniony odpływ wody wyczyścić przewód lub
z kadłuba tarczy odcią\
ającej wymienić na nowy
ustawić na sprzęgle
niewspółosiowe ustawienie
współosiowość pompy
pompy i silnika
i silnika
4.4.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Na co nale\
y zwrócić uwagę podczas przeglądu pomp wirowych?
2. Co jest przyczyną kawitacji?
3. Kiedy nale\
y wymieniać uszczelnienia na poszczególnym elementach pompy?
4. Co jest przyczyną grzania się ło\
ysk tocznych pompy?
5. Jak usunąć przyczyny nadmiernych wibracji pompy?
6. Co jest przyczyną zwiększonego poboru mocy pompy?
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wymienić uszczelnienie rurociągu ssawnego wybranego zespołu pompowego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować zapisy w DTR dotyczące planowanej wymiany,
2) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania ćwiczenia,
3) rozmontować odpowiednio rurociąg uzyskując dostęp do uszkodzonego uszczelnienia,
4) wymienić uszczelnienie rurociągu ssawnego postępując zgodnie z wytycznymi zawartymi
w DTR,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- dokumentacja techniczno-ruchowa pompy i rurociągu,
- odpowiednie narzędzia i klucze,
- sprzęt ochrony osobistej,
- zapasowe uszczelnienie,
- notes na spostrze\
enia.
Ćwiczenie 2
Rozebrać pompę i usunąć zanieczyszczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować zapisy w DTR dotyczące budowy i demonta\
u pompy,
2) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania ćwiczenia,
3) rozmontować odpowiednio pompę uzyskując dostęp do zanieczyszczonych przestrzeni,
4) wyczyścić pompę odpowiednimi środkami czyszczącymi postępując zgodnie
z wytycznymi zawartymi w DTR,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- dokumentacja techniczno-ruchowa pompy,
- odpowiednie narzędzia i klucze,
- sprzęt ochrony osobistej,
- odpowiednie środki czyszczące i konserwujące,
- notes na spostrze\
enia.
Ćwiczenie 3
Wymienić ło\
ysko toczne na wale wybranej przez nauczyciela pompy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować zapisy w DTR dotyczące budowy i demonta\
u pompy,
2) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania ćwiczenia,
3) rozmontować odpowiednio pompę uzyskując dostęp do uszkodzonego ło\
yska,
4) wymienić uszkodzone ło\
ysko u\
ywając odpowiednich metod i narzędzi postępując
zgodnie z wytycznymi zawartymi w DTR,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- dokumentacja techniczno-ruchowa pompy,
- odpowiednie narzędzia i klucze,
- sprzęt ochrony osobistej,
- zapasowe ło\
ysko toczne,
- notes na spostrze\
enia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
4.4.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) Jak nale\
y przeprowadzać przeglądy pomp wirowych?
1
1

2) Określić przyczyny kawitacji?
1
1

3) umiejętnie dokonać wymiany ło\
ysk tocznych?
1
1

4) poprawnie wymienić uszczelnienie wybranego elementu pompy?
1
1

5) zdiagnozować podstawowe przyczyny awarii pomp wirowych?
1
1

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
4.5. Naprawa wiertnic
4.5.1. Materiał nauczania
Naprawy wiertnic powinny być wykonywane tylko w warsztacie przez
wyspecjalizowanych mechaników i elektryków. Jakiekolwiek naprawy połączone
z częściowym lub całkowitym rozbieraniem maszyny są na stanowisku niedopuszczalne.
Wiertnica powinna być obsługiwana przez osoby zaznajomione z jej konstrukcją i obsługą na
specjalnym przeszkoleniu. Warunkiem wydajnej i bezawaryjnej pracy wiertnicy jest
przestrzeganie instrukcji obsługi wiertnicy oraz dokonywanie okresowych przeglądów stanu
technicznego wiertnicy i usuwanie najdrobniejszych usterek, które mogą pociągać za sobą
większe uszkodzenia.
Tabela 4. Przykładowe uszkodzenia wiertnic, przyczyny ich powstawania i sposoby naprawiania (na przykładzie
wiertnicy WD-02)
usterki przyczyny sposób usuwania
zbadać stan przewodów,
uszkodzone lub obluzowane
wymienić uszkodzone,
przewody elektryczne
dokręcić zaciski przewodów.
sprawdzić wyłącznik
uszkodzony wyłącznik
w warsztacie elektrycznym,
wiertniowy
usunąć uszkodzenie.
po przełączeniu wyłącznika
sprawdzić stan w warsztacie
wiertniowego w prawo lub w
elektrycznym, w razie
lewo nie mo\
na uruchomić
uszkodzony silnik
konieczności wymienić
silnika
stojan.
sprawdzić zabezpieczenia.
w razie uszkodzenia naprawę
uszkodzony wyłącznik
przeprowadzić w warsztacie
elektrycznym.
wymontować włącznik
silnik ma tylko jeden kierunek
uszkodzona dioda germanowa wiertnicowy i wymienić
obrotów
diodę.
uchwyt wiertła ślizga się po przeczyścić uchwyt, przemyć
wiertle nie przekazując c lub zanieczyszczony uchwyt naftą, w razie zu\
ycia szczęk
obrotów wymienić je.
zu\
ycie płytki sprzęgła
wymienić płytki sprzęgłowe.
wielopłytkowego
brak posuwu roboczego
zu\
yty gwint nakrętki
wymienić nakrętkę
wrzeciona
wymienić brązową tuleję
zu\
yte sprzęgło sto\
kowe
brak posuwu manewrowego sto\
kową sprzęgła.
(szybkiego) zu\
yty gwint nakrętki
wymienić nakrętkę wrzeciona.
wrzeciona
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
4.5.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Czy naprawy wiertnic połączone z ich częściowym lub całkowitym rozbieraniem mogą
być wykonywane na stanowisku pracy?
2. Jakie mogą być przyczyny braku mo\
liwości uruchomienia silnika po przełączeniu
wyłącznika wiertniowego w prawo lub w lewo?
3. Jak nale\
y usunąć usterkę związaną z uszkodzeniem wyłącznika?
4. Do jakiej usterki mogą doprowadzić wyrobione szczęki lub zanieczyszczony uchwyt
wiertła?
5. Jakie mogą być przyczyny brak posuwu roboczego?
6. Jak nale\
y usunąć usterkę związaną z uszkodzoną diodą germanową?
7. Do czego mo\
e prowadzić zu\
ycie sprzęgła sto\
kowego lub gwintu nakrętki wrzeciona?
4.5.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Naprawić wyłącznik elektryczny wiertnicy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować zapisy w DTR dotyczące planowanej naprawy,
2) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania ćwiczenia,
3) przetransportować wiertnicę w miejsce przeznaczone do napraw,
4) odłączyć napięcie zasilające wiertnicę,
5) rozmontować wyłącznik elektryczny i sprawdzić jego poprawność działania postępując
zgodnie z wytycznymi zawartymi w DTR,
6) w przypadku braku mo\
liwości naprawy wyłącznika wymienić na nowy,
7) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
8) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- dokumentacja techniczno-ruchowa wiertnicy,
- odpowiednie narzędzia i klucze,
- sprzęt ochrony osobistej,
- zapasowy wyłącznik elektryczny,
- notes na spostrze\
enia.
Ćwiczenie 2
Wymienić płytki sprzęgła wielopłytkowego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować zapisy w DTR dotyczące planowanej wymiany,
2) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania ćwiczenia,
3) przetransportować wiertnicę w miejsce przeznaczone do napraw,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41
4) odłączyć napięcie zasilające wiertnicę,
5) rozmontować sprzęgło wielopłytkowe i sprawdzić zu\
ycie jego płytek postępując zgodnie
z wytycznymi zawartymi w DTR,
6) w przypadku zu\
ycia wymienić płytki na nowe,
7) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
8) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- dokumentacja techniczno-ruchowa wiertnicy,
- odpowiednie narzędzia i klucze,
- sprzęt ochrony osobistej,
- zapasowy płytki sprzęgła,
- notes na spostrze\
enia.
4.5.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) określić warunki bezpiecznej obsługi i naprawy wiertnic?
1
1

2) określić warunki wydajnej i bezawaryjnej pracy wiertnicy?
1
1

3) wskazać typowe uszkodzenia wiertnic?
1
1

4) wymienić najczęstsze przyczyny uszkodzenia wiertnic?
1
1

5) opisać sposoby naprawiania wiertnic w zale\
ności od rodzaju
stwierdzonej usterki? 1
1

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
42
4.6. Naprawa hydraulicznych podzespołów górniczych oraz
sposoby zapobiegania korozji metali
4.6.1. Materiał nauczania
Układy hydrauliczne składają się z elementów o du\
ej dokładności wykonania i monta\
u.
Prawidłowe ich funkcjonowanie, niezawodność pracy i trwałość zale\
ą zarówno od
prawidłowej konstrukcji i technologii wykonania, jak te\
od warunków ich eksploatacji, od
obsługi, konserwacji i napraw.
Warunki eksploatacji elementów i urządzeń hydraulicznych w podziemiach kopalń,
a zwłaszcza w przodkach eksploatacyjnych o zmiennej temperaturze, wilgotności,
w atmosferze zanieczyszczonej pyłem węglowym lub kamiennym, w maszynach górniczych
poddawanych często wibracjom, są wyjątkowo trudne. W związku z tym górnicy, którzy
obsługują urządzenia hydrauliczne, powinni znać budowę, zasadę działania i zasady
eksploatacji tych urządzeń, jak równie\
zagro\
enia jakie mogą one stwarzać.
Naprawy elementów hydraulicznych maszyn i urządzeń górniczych wykonuje się
najczęściej w miejscach pracy tych urządzeń (np. w przodkach), w warsztacie kopalnianym
(na dole lub na powierzchni), w wyspecjalizowanym zakładzie naprawczym lub u producenta.
W przodkach dokonuje się raczej prostych napraw polegających na wymianie uszkodzonego
elementu. W warsztatach kopalnianych wykonuje się bardziej skomplikowane naprawy oraz
niewielkie remonty. Jeśli kopalnia nie posiada mo\
liwości naprawy urządzenia, wtedy
naprawę wykonuje wyspecjalizowany zakład naprawczy lub producent.
Tabela 5. Przykładowe uszkodzenia podzespołów hydraulicznych oraz ich potencjalne przyczyny
uszkodzenie przyczyna
wyciek medium uszkodzeniem elementu (np. uszczelnienia), lub
roboczego z układu nieprawidłowym monta\
em,
nieprawidłowe połączenie silnika, zbyt mała jego mocą, zbyt
brak działania pompy
niskie napięcie zasilania silnika, uszkodzenie sprzęgła
mimo włączonego
łączącego silnik z pompą, uszkodzenie pompy lub bardzo du\
e
silnika elektrycznego
jej zanieczyszczenie
wysoki hałas pracy du\
e opory w kanałach ssawnych pompy (wysoki dz
więk),
pompy zapowietrzenie układu, kawitacja w kanałach ssawnych pompy
brak działania
zbyt mała wydajność pompy przy odpowiednim ciśnieniu
siłowników lub silnika
zasilania, otwierający się przy zbyt niskim ciśnieniu zawór
obrotowego pomimo
bezpieczeństwa lub przelewowy, uszkodzenia w układzie
działającej pompy
tłocznym lub sterowniczym
zasilającej
zbyt mała wydajność pompy (spowodowana zu\
yciem pompy
zbyt wolny ruch
uszkodzeniem uszczelek pompy), uszkodzenie układu
siłowników lub silnika
hydraulicznego (spowodowane nieszczelnościami rurociągów,
obrotowego
pęknięciami przewodów hydraulicznych, itp.)
otwieranie się zaworu
bezpieczeństwa lub przecią\
enie układu hydraulicznego, uszkodzenie odbiornika
przelewowego w (np. zagniecenie cylindra siłownika, zgięcie tłoczyska, itp.),
chwili włączenia nieodpowiednie nastawienie zaworu
odbiornika
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
43
Po zidentyfikowaniu uszkodzenia, podzespół rozmontowuje się, czyści, wymienia części
na nowe lub regeneruje oraz wykonuje niezbędne operacje, jak docieranie, uszczelnianie, itp.
Po naprawie przeprowadza się regulacje urządzenia i poddaje odpowiednim badaniom
sprawdzającym. Przy usuwaniu awarii elementów elektrohydraulicznych, np. rozdzielaczy
sterowanych elektromagnetycznie, to w pierwszej kolejności sprawdza się układ elektryczny.
Na poni\
szym rysunku przedstawiono schemat przykładowego rozdzielacza hydraulicznego.
Rys. 5. Schemat budowy rozdzielacza hydraulicznego (w korpusie 1 wokół otworu wzdłu\
nego wykonane są kanały
pierścieniowe połączone z przyłączem w korpusie. Przecięcia kanałów pierścieniowych z otworem głównym tworzy
krawędzie sterujące korpusu. W korpusie głównym znajduje się ruchomy tłoczek sterujący 3. Je\
eli tłoczek sterujący
zostanie przesunięty to łączy on ze sobą lub oddziela kanały korpusu. Ró\
ne funkcje sterownicze wynikają bezpośrednio
z kształtu tłoczka sterującego. Przesuwanie tłoczka sterującego następuje w wyniku zmiany poło\
enia dz
wigni 3,
przy udziale sworznia 8 i popychacza 9. Powrót tłoczka sterującego wraz z elementami sterującymi do poło\
enia
wyjściowego zapewniają sprę\
yny centrujące 5 - w wykonaniu ze sprę\
ynami powrotnymi.
Uszczelnienie rozdzielacza do płyty odbywa się dzięki pierścieniom uszczelniającym 7) [13]
Korozja
Korozja jest przyczyną niszczenia wielu wyrobów. Szczególny problem stanowi korozja
metali, a w tym korozja wyrobów \
eliwnych i stalowych. Skorodowane przedmioty tracą
swoje właściwości u\
ytkowe i muszą być zastąpione nowymi. Elementy konstrukcji
budowlanych, części maszyn oraz inne wykonane z metali wyroby ulegają korozji, ze względu
na niestabilność metalu. Istnieje zale\
ność między szybkością korozji a wpływem środowiska.
Du\
a wilgotność, znaczne wahania temperatury, tropikalny klimat, kwaśne opary, pot z rąk
i inne szkodliwe substancje powodują przyśpieszenie procesów korozji. Czynnikami
wpływającymi na przebieg procesów korozji są tak\
e: jakość powierzchni, stopień
przetworzenia metalu i jego skład chemiczny oraz warunki magazynowania.
Korozją metali nazywamy stopniowe niszczenia metali wskutek chemicznego lub
elektrochemicznego oddziaływania środowiska. Ośrodkiem powodującym korozję mo\
e być:
powietrze, gazy, woda, roztwory kwasów, zasad, soli, ziemia np. Metalami odpornymi na
korozję są: platyna, złoto, srebro, pozostałe metale w mniejszym lub większym stopniu
poddają się działaniu korozji. Rozró\
nia się dwa podstawowe rodzaje korozji:
- chemiczną,
- elektrochemiczną.
Korozja chemiczna polega na niszczącym działaniu gazów lub cieczy nie będących
elektrolitami na powierzchnię materiału. W wyniku takiego oddziaływania na powierzchni
metalu mogą tworzyć się tlenki, siarczki, węgliki lub azotki. Czasem powstałe związki ściśle
przylegają do materiału tworząc warstwę chroniącą przed dalszą korozją, częściej jednak
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
44
powstała warstwa z
le przylega do przedmiotu, odpada od niego powodując narastanie procesu
korozyjnego.
Korozja elektrochemiczna jest procesem niszczenia metalu związanym z przepływem
prądu elektrycznego przez granicę faz metal elektrolit. y
ródłem prądu elektrycznego są
miejscowe ogniwa, które powstają wskutek zetknięcia się metalu z elektrolitem a przyczyną
ich powstania mogą być: niejednorodność struktury materiału, nierównomierny dostępu tlenu
do powierzchni metalu, ró\
nica temperatur, połączenie dwóch ró\
nych metali w obecności
elektrolitu np. Mo\
na wyró\
nić następujące rodzaje korozji elektrochemicznej:
- korozja atmosferyczna (zachodzi przy du\
ej wilgotności powietrza),
- korozja morska (w wodzie morskiej),
- korozja ziemna.
W zale\
ności od przebiegu niszczenia materiału przez korozję mo\
na ją podzielić na (rys. 6):
- równomierną, obejmującą swoim zasięgiem całą powierzchnię przedmiotu,
- miejscową, występującą w postaci plam lub w\
erów,
- międzykrystaliczną, występującą na granicy ziaren materiału.
Rys. 6. Wybrane rodzaje korozji metali: a) powierzchniowa, równomierna, b) punktowa, c) plamowa,
d) w\
erowa, e) podpowierzchniowa, f) szczelinowa, g) nitkowa, h) międzykrystaliczna,
i) śródkrystaliczna [14]
Ochrona przed korozją polega głównie na właściwym doborze materiałów konstrukcji
nara\
onych na korozję oraz nakładaniu i wytwarzaniu powłok ochronnych.
Powłoki ochronne i dekoracyjne mo\
na podzielić na powłoki nakładane oraz powłoki
wytwarzane. Nakładanie i wytwarzanie powłok mo\
na przeprowadzać metodami:
- mechanicznymi (malowanie pędzlem, pistoletem, zanurzanie w odpowiednich kąpielach,
napylanie),
- chemicznymi (czernienie czyli utlenianie w roztworach, fosforanowanie,
chromianowanie),
- elektrochemicznymi (metody galwaniczne np. miedziowanie, niklowanie, chromowanie
srebrzenie, złocenie).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
45
Przed nało\
eniem czy wytworzeniem powłoki nale\
y wykonać czynności
przygotowawcze polegające na oczyszczeniu i wygładzeniu powierzchni przedmiotu.
Oczyszczanie wykonuje się metodami mechanicznymi (szlifowanie, piaskowanie,
polerowanie, szczotkowanie) oraz chemicznymi (np. odtłuszczanie w rozpuszczalnikach).
Powierzchnię mo\
na oczyścić równie\
za pomocą ultradz
więków. Powłoki nakładane mogą
być metalowe i niemetalowe. Powłoki metalowe wykonuje się z niklu, miedzi, chromu, cyny,
cynku, aluminium, srebra, kadmu. Grubość powłoki ochronnej jest niewielka i wynosi
zazwyczaj 0,001 0,025 mm. Powłoki metalowe mo\
na nakładać przez:
- zanurzenie blach \
elaznych w stopionym metalu (mo\
e nim być cyna lub cynk),
- natryskiwanie ciekłego metalu specjalnym pistoletem (metalizacja natryskowa),
- walcowanie na gorąco blachy grubszej z blachą cienką stanowiącą warstwę ochronną
(platerowanie),
- elektrolityczne nanoszenie cienkiej warstwy metalu na przedmiot zanurzony
w elektrolicie zawierającym sole nakładanego metalu (pokrycie galwaniczne). Pokrywany
przedmiot podłączony jest do bieguna ujemnego z
ródła prądu, a biegun dodatni do płyty
z metalu, który nanosimy.
Powłoki nakładane niemetalowe oddzielają w sposób mechaniczny metal od agresywnego
ośrodka. Do tego typu powłok nale\
ą: farby, lakiery, lakiery piecowe, smoły, asfalty,
tworzywa sztuczne.
Farby stanowią zawiesiny pigmentów w spoiwie olejnym lub syntetycznym. Po
naniesieniu na podło\
e tworzą kryjące powłoki ochronne, dekoracyjne lub o specjalnych
właściwościach.
Lakiery są roztworami nielotnych substancji powłokotwórczych w rozpuszczalnikach
organicznych. Po naniesieniu na podło\
e tworzą przezroczyste powłoki ochronne,
dekoracyjne lub o specjalnych właściwościach.
Emalie są zawiesinami pigmentów w spoiwie lakierowym. Głównymi składnikami
wyrobów lakierowych są: substancje powłokotwórcze, substancje barwiące (pigmenty),
rozpuszczalniki.
Ze względu na warunki eksploatacji wyroby lakierowe mogą tworzyć powłoki:
zewnętrzne, wewnętrzne, wodoodporne, chemoodporne, odporne na benzynę i oleje,
termoodporne, elektroizolacyjne. Powłoki wytwarzane metalowe powstają przez dyfuzję
w wysokiej temperaturze metalu ochronnego w głąb metalu chronionego. Mo\
na w ten
sposób wprowadzić do stali aluminium, cynk, chrom. Powłoki wytwarzane niemetalowe
powstają w wyniku ró\
norodnych procesów z których najczęściej wykonuje się:
- oksydowania (czernienia), powierzchnia stali pokrywa się warstwą ochronną czarnych
tlenków \
elaza,
- fosforanowania, na powierzchni stali powstają warstwy krystalicznych fosforanów \
elaza.
Szczególnym przypadkiem ochrony metali przed korozją i rdzewieniem jest tzw. ochrona
czasowa. Polega ona na konserwacji wyrobów metalowych łatwo usuwalnymi lub nie
wymagającymi usuwania środkami konserwacyjnymi oraz na pakowaniu ochronnym.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
46
4.6.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie czynności naprawcze mo\
na wykonać w miejscu pracy maszyny/urządzenia
górniczego?
2. Gdzie nale\
y dostarczyć maszynę/urządzenie górnicze w przypadku skomplikowanego
uszkodzenia wymagającego ich naprawy lub niewielkiego remontu?
3. Jakie są najczęstsze przyczyny braku działania pompy mimo stwierdzenia włączonego
silnika elektrycznego?
4. Jakim uszkodzeniem maszyny/urządzenia górniczego mo\
e skutkować zniszczenie jego
uszczelnienia lub nieprawidłowy monta\
?
5. Jakie czynności nale\
y kolejno wykonać po identyfikacji rodzaju uszkodzenia?
6. Co jest przyczyną korozji?
7. Jakie są rodzaje korozji metali?
8. Jakie są sposoby przeciwdziałania korozji?
4.6.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wymienić sprę\
yny sterujące w rozdzielaczu hydraulicznym.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować zapisy w DTR dotyczące planowanej czynności,
2) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania ćwiczenia,
3) zdemontować rozdzielacz, rozebrać go a następnie wymienić sprę\
yny sterujące
postępując zgodnie z wytycznymi zawartymi w DTR,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
5) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- dokumentacja techniczno-ruchowa rozdzielacza hydraulicznego,
- odpowiednie narzędzia i klucze,
- sprzęt ochrony osobistej,
- zapasowe sprę\
yny sterujące,
- notes na spostrze\
enia.
Ćwiczenie 2
Wymienić uszczelnienie silnika hydraulicznego wskazanego przez nauczyciela.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować zapisy w DTR dotyczące planowanej wymiany,
2) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania ćwiczenia,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
47
3) zdemontować silnik hydrauliczny, rozebrać go uzyskując dostęp do uszkodzonego
uszczelnienia a następnie wymienić uszczelnienie odpowiednimi metodami i narzędziami
postępując zgodnie z wytycznymi zawartymi w DTR,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
5) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- dokumentacja techniczno-ruchowa silnika hydraulicznego,
- odpowiednie narzędzia i klucze,
- sprzęt ochrony osobistej,
- zapasowe uszczelnienie,
- notes na spostrze\
enia.
Ćwiczenie 3
Zabezpieczyć przed korozją powierzchnię tłoczyska siłownika hydraulicznego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować zapisy w DTR dotyczące planowanej czynności,
2) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania ćwiczenia,
3) wysunąć maksymalnie tłoczysko a następnie odpowiednio zabezpieczyć przeznaczonymi
do tego celu środkami postępując zgodnie z wytycznymi zawartymi w DTR,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
5) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- dokumentacja techniczno-ruchowa siłownika hydraulicznego,
- odpowiednie narzędzia i klucze,
- sprzęt ochrony osobistej,
- środki zabezpieczające przed korozją,
- notes na spostrze\
enia.
4.6.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wskazać jakie czynności naprawcze wymagają przekazania
maszyny/urządzenia górniczego do w wyspecjalizowanych zakładów
naprawczych?
1
1

2) wymienić najczęstsze przyczyny uszkodzenia podzespołów
hydraulicznych maszyny/urządzenia górniczego?
1
1

3) wymienić kolejno czynności jakie nale\
y wykonać po identyfikacji
uszkodzenia maszyny/urządzenia górniczego?
1
1

4) zabezpieczyć przed korozją wybrane elementy hydrauliki siłowej?
1
1

5) wymienić przyczyny i sposoby zapobiegania korozji?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
48
4.7. Kontrola, obsługa i diagnostyka usterek na przykładzie
systemu chłodzenia kombajnu chodnikowego AM 75
4.7.1. Materiał nauczania
Zasadniczo system chłodzenia nie wymaga szczególnej obsługi. Prace konserwacyjne
powinny się koncentrować na pompie CAT, wymianie filtrów, sprawdzaniu szczelności
przyłączy i działaniu urządzeń zabezpieczających. Muszą być przestrzegane poszczególne
instrukcje dotyczące konserwacji i napraw poszczególnych komponentów.
Podczas prac konserwacyjnych i napraw nale\
y szczególnie zwrócić uwagę na:
- czystość
- bezpieczeństwo
- regularną wymianę filtrów
- przestrzeganie treści  uwag dotyczących prac konserwacyjnych
Ściśle przestrzegać instrukcji podanych ni\
ej:
Wyszukiwanie usterek powinno być wykonywane przy odłączonym zasilaniu. Jednak
jeśli konieczny jest prąd do uruchomienia obwodów roboczych to:
- tylko wyszkolony i doświadczony personel mo\
e wykonać taką procedurę,
- system zdalnego sterowania musi być wyłączony o ile cykl roboczy na to pozwala, aby
uniknąć przypadkowego uruchomienia kombajnu,
- usytuowanie wszystkich urządzeń zabezpieczających musi być znane, aby uniknąć
zamieszania w sytuacjach awaryjnych,
- cały personel musi stać poza obszarem zagro\
eń, aby uniknąć wypadków,
spowodowanych nieprzewidzianymi ruchami kombajnu.
NIEBEZPIECZEC
STWO
W przypadku niestosowania się do zaleceń i przepisów, mo\
e dojść do cię\
kiego
uszkodzenia ciała lub śmierci wskutek pora\
enia prądem lub nieprzewidzianych ruchów
maszyny.
KONTROLE
Codzienne:
- Sprawdzić ciśnienie wody na pompie. Wizualnie sprawdzić dysze. Upewnić się, \
e nie są
zablokowane,
- Sprawdzić działanie sterowania sektorowego przy swobodnych obrotach głowicy organu
urabiającego,
- Sprawdzić przepust i sterowanie sektorowe po obu stronach głowicy organu urabiającego,
czy nie ma wycieków.
OBSA
UGA
System chłodzenia składa się z elementów precyzyjnych. Ich bezawaryjne działanie
zale\
y od działań zapobiegawczych. NIE LEKCEWAśYĆ KONSERWACJI SYSTEMU
CHA
ODZ
CEGO WOD
. Utrzymywać czystość systemu i wymieniać filtry i olej
w zalecanych okresach.
Okresy kontrolne i konserwacji wyszczególnione w instrukcji obsługi stanowią
wymagania minimalne. Muszą być przystosowane przez obsługę do konkretnych warunków
roboczych i zakresów zastosowania.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
49
NIEBEZPIECZEC
STWO!
Nigdy nie pracować pod podzespołem, podtrzymanym tylko za pomocą ciśnienia
hydraulicznego, niezale\
nie od wbudowanych urządzeń zabezpieczających. Upewnić się, \
e
podzespół podparty jest środkami mechanicznymi, zablokowany lub opuszczony a\
do ziemi
przed przystąpieniem do wykonywania napraw lub obsługi.
Zabroniona jest praca pod kombajnem podpartym tylko za pomocą tylnej podpory.
Nale\
y zapewnić podparcie wystarczające dla całkowitego cię\
aru maszyny.
NIEDOTRZYMANIE TEGO GROZI KALECTWEM LUB ŚMIERCI
Z POWODU
OPADAJ
CYCH KOMPONENTÓW.
Tabela 6. Przykładowe uszkodzenia układu chłodzenia, przyczyny ich powstawania i sposoby naprawiania
(na przykładzie kombajnu chodnikowego AM 75)
Opis usterki Przyczyny Sposób naprawy
sprawdzić sterowanie
nieszczelność przy
sektorowe, sprawdzić
sterowaniu sektorowym lub
uszczelki (O-Ring) przy
przy dyszach
dyszach
nieodpowiednia lub zu\
yta sprawdzić dyszę
dysza i ewentualnie wymienić
sprawdzić uszczelkę
uszkodzenie uszczelki
pompa pracuje jednak nie i ewentualnie wymienić
osiąga prawidłowego ciśnienia zu\
yte gniazdo zaworu sprawdzić gniazdu zaworu
regulującego i ewentualnie wymienić
sprawdzić zawory
zawory nieszczelne ssące/tłoczące i/lub
wymienić
sprawdzić przewód ssący
pompa zasysa powietrze i upewnić się, czy jest
absolutnie szczelny
sprawdzić zawory
zawory ssące/tłoczące
ssące/tłoczące i/lub
nieszczelne
wymienić
obce ciała w zaworach, przez
ciśnienie spada
co prawidłowe działanie nie sprawdzić zawory i oczyścić
jest mo\
liwe
sprawdzić gniazdo
gniazdo zaworu nieszczelne
regulujące i/lub wymienić
sprawdzić zawory
zu\
yte zawory ssące i/lub
ssące/tłoczące i/lub
tłoczące
wymienić
obce ciała w zaworach
nieregularne wahanie ciśnienia których dobra praca jest sprawdzić zawory i oczyścić
utrudniona
zasysanie powietrza sprawdzić przewody ssące
sprawdzić uszczelki
uszkodzone uszczelki
i ewentualnie wymienić
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
50
sprawdzić przewód ssący
zasysanie powietrza i upewnić się, czy jest
absolutnie szczelny
sprawdzić ciśnienie na
za małe ciśnienie na
odpływie, sprawdzić filtr
odpływie
ssący
hałaśliwa praca
sprę\
yna zaworu ssącego
i/lub tłoczącego jest pęknięta wymienić sprę\
yny zaworów
lub uległa zmęczeniu
ciała obce w zaworach sprawdzić zawory ssące
ssąco-tłoczących i tłoczące i oczyścić
ło\
yskowanie zu\
yte wymienić ło\
yskowanie
uszkodzony pierścień sprawdzić pierścień
uszczelniający po tej stronie uszczelniający i/lub
obudowy wymienić
woda w oleju dwukrotnie zwiększyć
du\
a wilgotność powietrza
częstotliwość wymiany oleju
uszczelnienia całkowicie
uszczelnienia wymienić
uszkodzone
uszczelnienie uszkodzone wymienić uszczelnienia
woda w przekładni
nurnik zu\
yty wymienić nurnik
wyciek oleju na odpływie
uszczelnienie przy
pomiędzy elementem głowicy wymienić uszczelnienia
przekładni uszkodzone
a obudową przekładni
nadmierne wibracje przy brak ciśnienia sprawdzić ciśnienie
wypływie w akumulatorze w akumulatorze
za du\
e nagrzewanie się dysze, filtry
przewód tłoczący zatkany
pompy sprawdzić/oczyścić
UWAGA
Przepisy bezpieczeństwa muszą być przestrzegane. Powierzchnie połączeniowe
elementów muszą być absolutnie czyste i nie mogą wykazywać znaków uszkodzenia. Przed
dokręceniem śrub, powierzchnie muszą być zabezpieczone przed korozją przez nakładanie
cienkiej warstwy smaru bezkwasowego.
Nagwintowane otwory i śruby muszą być oczyszczone za pomocą dozwolonego
detergentu. Wszystkie śruby muszą być dokręcone do momentu podanego na szkicu uło\
enia
śrub. Odpowiednie klucze dynamometryczne są częścią akcesoriów kombajnu.
Do zapewnienia stałości połączeń śrubowych i trzpieni nale\
y stosować LOCTITE
podany w planie połączeń śrubowych. Loctite musi być nało\
ony równomiernie na gwinty
śrub lub otwory nagwintowane.
NIEBEZPIECZEC
STWO
Prace przy systemie elektrycznym mogą być wykonywane tylko przez autoryzowany
personel.
Nieprzestrzeganie powy\
szego prowadzić mo\
e do cię\
kiego zranienia lub śmierci.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
51
OSTRZEśENIE
Nigdy nie sprawdzać ustawień otworów za pomocą palców. Wynikiem takiej praktyki
mo\
e być przygniecenie, złamanie lub obcięcie palców w przypadku przesuwania się
elementów.
NIEBEZPIECZEC
STWO
Cięcie lub spawanie mo\
e być wykonywane wyłącznie w wyznaczonym obszarze kopalni
zgodnie z obowiązującymi przepisami i zachowaniem wszelkich rygorów bezpieczeństwa.
UWAGA
Zabrania się dobudowywania a szczególnie przyspawywania dodatkowych elementów do
wyposa\
enia maszyny. Nieprzestrzeganie powy\
szego prowadzi oprócz ryzyka powa\
nych
uszkodzeń do konsekwencji objętych warunkami gwarancyjnymi.
WSKAZÓWKA
Nie niszczyć tabliczek z oznaczeniem przyłączy. Jeśli nie jest mo\
liwe ich zachowanie
nale\
y je natychmiast wymienić. Śruby, drobne części i siłowniki hydrauliczne oczyścić
i natychmiast umieścić w odpowiednim pojemniku transportowym.
Połączenia wę\
owe, rury, otwory gwintowane itd. dokładnie oznaczyć i starannie
przykryć, aby uniknąć wnikania pyłu i zanieczyszczeń. Chronić przed uszkodzeniem
powierzchnie przyłączy i same połączenia.
WSKAZÓWKA
Wszystkie śruby o podwy\
szonej wytrzymałości 10.9 i nakrętki klasy 10 oraz związane
z nimi zabezpieczenia mechaniczne, które muszą być zdjęte przy demonta\
u, muszą być
wymienione na nowe o tej samej klasie. Te połączenia śrubowe mogą być u\
yte tylko
jednokrotnie.
4.7.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jak powinno przebiegać wyszukiwanie usterek w kombajnie chodnikowym?
2. Kiedy mo\
na wyszukiwać usterek przy włączonym prądzie?
3. Na czym polegają codzienne kontrole kombajnu chodnikowego?
4. Jak nale\
y zabezpieczyć prace naprawcze kombajnu?
5. Jakie są przyczyny nieregularnych wahnięć ciśnienia?
6. Jakie są objawy zu\
ytego ło\
yskowania?
7. Jak nale\
y zapewnić stałość połączeń śrubowych?
8. Gdzie i jak nale\
y wykonywać czynności spawania i dobudowywania dodatkowych
elementów do konstrukcji kombajnu?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
52
4.7.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Prawidłowo zabezpieczyć kombajn przed rozpoczęciem prac konserwacyjnych systemu
chłodzenia kombajnu chodnikowego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować zapisy w DTR dotyczące planowanej czynności,
2) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania ćwiczenia,
3) zabezpieczyć kombajn postępując zgodnie z wytycznymi zawartymi w DTR,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
5) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- dokumentacja techniczno-ruchowa kombajnu chodnikowego,
- odpowiednie narzędzia i klucze,
- sprzęt ochrony osobistej,
- elementy zabezpieczające wymagane przy pracach konserwacyjnych i naprawach,
- notes na spostrze\
enia.
Ćwiczenie 2
Wymienić uszczelnienie pompy chłodzącej w kombajnie.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować zapisy w DTR dotyczące wymiany uszczelnienia pompy chłodzącej,
2) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania ćwiczenia,
3) zabezpieczyć odpowiednio kombajn, zdemontować pompę, rozebrać ją uzyskując dostęp
do uszkodzonego uszczelnienia a następnie wymienić uszczelnienie postępując zgodnie
z wytycznymi zawartymi w DTR,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
5) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- dokumentacja techniczno-ruchowa kombajnu chodnikowego,
- odpowiednie narzędzia i klucze,
- sprzęt ochrony osobistej,
- zapasowe uszczelnienie pompy,
- notes na spostrze\
enia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
53
Ćwiczenie 3
Prawidłowo wykonać pokrycie Loctitem połączeń śrubowych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować zapisy w DTR dotyczące planowanej czynności,
2) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania ćwiczenia,
3) pokryć starannie i równomiernie gwint połączenia śrubowego Loctitem postępując
zgodnie z wytycznymi zawartymi w DTR,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
5) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- dokumentacja techniczno-ruchowa kombajnu chodnikowego,
- odpowiednie narzędzia i klucze,
- sprzęt ochrony osobistej,
- odpowiednia ilość Loctitu,
- notes na spostrze\
enia.
4.7.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) zdiagnozować podstawowe usterki układu chłodzenia?
1
1

2) prawidłowo zabezpieczyć kombajn przed rozpoczęciem napraw?
1
1

3) wyczyścić dysze i filtry układu chłodzenia?
1
1

4) wymienić przyczyny występowania wody w przekładni?
1
1

5) bezpiecznie wykonywać prace konserwacyjno-naprawcze?
1
1

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
54
5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uwa\
nie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi.
5. Do zadań dołączone są 4 mo\
liwości odpowiedzi. Tylko jedna jest prawidłowa.
6. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki nale\
y błędną odpowiedz
zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową.
7. Niektóre zadania wymagają stosunkowo prostych obliczeń lub wpisania krótkich
odpowiedzi.
8. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
9. Jeśli udzielenie odpowiedzi na niektóre pytania będzie Ci sprawiało trudność, odłó\
ich
rozwiązanie na póz
niej i wróć do nich, gdy zostanie Ci czas wolny.
10. Na rozwiązanie testu masz 60 min.
Powodzenia!
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
55
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Producent maszyny pracownikom obsługi powinien zapewnić
a) odpowiednie warunki pracy.
b) media niezbędne do pracy maszyny.
c) Szkolenie w zakresie obsługi maszyny.
d) środki ochrony osobistej.
2. DTR jest to
a) Dokumenty techniczne robót.
b) Dokumentacja technologiczno-ruchowa.
c) Dokumentacja technik remontowych.
d) Dokumentacja techniczno-ruchowa.
3. W DTR nie są określone
a) cena zakupu.
b) informacje dotyczące transportu i magazynowania.
c) wytyczne dotyczące eksploatacji i u\
ytkowania.
d) informacje postępowania w sytuacjach awaryjnych.
4. Do nadzoru nad maszynami i urządzeniami nie nale\
y/nale\
ą
a) bie\
ące naprawy.
b) konserwacja maszyn i urządzeń
c) oględziny.
d) wydłu\
enie gwarancji.
5. Planowane naprawy wykonuje się
a) pomiędzy zmianami wydobywczymi.
b) podczas zmiany remontowej.
c) w dni wolne od pracy.
d) podczas przeglądów gwarancyjnych.
6. Określanie lub wyznaczanie czasu trwania remontów to
a) szacowanie pracochłonności.
b) normowanie robót.
c) planowanie remontów.
d) organizacja remontów.
7. Do remontowych stanowisk roboczych nie nale\
y stanowisko
a) demonta\
u.
b) obróbki skrawaniem.
c) operatora.
d) prób technicznych.
8. Dzięki systemowi komputerowego przetwarzania danych mo\
na
a) sterować maszynami z powierzchni.
b) regulować obrotami silników.
c) usuwać zabezpieczenia.
d) zwiększyć dyspozycyjność maszyn.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
56
9. Do funkcji wspomagania komputerowego nie nale\
y
a) wymiana uszkodzonych elementów.
b) transmisja danych.
c) zarządzanie materiałami.
d) analiza danych.
10. Zwartość, jednoznaczność i elastyczność to cechy systemu
a) planowania.
b) kontroli.
c) symbolizacji.
d) produkcji.
11. Do słu\
b prowadzących konserwacje obudów zmechanizowanych nale\
ą
a) hydraulicy i elektrycy.
b) hydraulicy i ślusarze.
c) elektrycy i ślusarze.
d) ślusarze i sygnaliści.
12. W hydraulicznych obudowach zmechanizowanych stosuje się
a) olej hydrauliczny.
b) wodę.
c) emulsję olejową.
d) emulsję wodno-olejową.
13. Przyczyną nierabowania się podpory nie jest
a) uszkodzony blok zaworowy.
b) skrzywiony rdzennik.
c) zanieczyszczenie spągu.
d) zanieczyszczony przewód.
14. W miarę zu\
ywania się części wewnętrznych pomp
a) wzrastają straty i maleje sprawność.
b) maleją straty i wzrasta sprawność.
c) wzrastają straty i wzrasta sprawność.
d) maleją straty i maleje sprawność.
15. Celem przeglądu pompy jest
a) podniesienie ciśnienia.
b) obni\
enie ciśnienia.
c) obni\
enie wydajności.
d) ocena stopnia zu\
ycia.
16. Przyczyną grzania się ło\
ysk tocznych pompy nie jest
a) brak smaru w ło\
yskach.
b) praca pompy w kawitacji.
c) niedostateczne chłodzenie ło\
yska.
d) zu\
ycie ło\
yska.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
57
17. Przyczyną nadmiernego poboru mocy pompy w czasie rozruchu jest
a) krzywe ustawienie dławika.
b) zbyt du\
a wydajność pompy.
c) zu\
yte ło\
ysko.
d) unieruchomiony zespół wirujący.
18. Przyczyną braku posuwu roboczego wiertnicy jest
a) uszkodzona dioda germanowa.
b) uszkodzony wyłącznik.
c) zu\
ycie płytki sprzęgła wielopłytkowego.
d) uszkodzone przewody elektryczne.
19. Przyczyną wycieku medium roboczego jest
a) uszkodzenie uszczelnienia.
b) nieprawidłowe zasterowanie.
c) zbyt du\
a wydajność pompy.
d) za mała średnica przewodu.
20. Przyczyną wysokiego hałasu pompy nie jest
a) du\
y opór w kanałach ssawnych.
b) zapowietrzenie układu.
c) kawitacja w kanałach ssawnych.
d) zbyt mała wydajność.
21. Przyczyną korozji nie jest
a) du\
e wahania temperatury.
b) du\
e nasłonecznienie.
c) du\
a wilgotność.
d) kwaśne opary.
22. Metalem odpornym na korozję nie jest
a) stal.
b) srebro.
c) złoto.
d) platyna.
23. Oczyszczaniem mechanicznym powierzchni nie jest
a) piaskowanie.
b) szczotkowanie.
c) szlifowanie.
d) odtłuszczanie.
24. Do codziennej kontroli systemu chłodzenia kombajnu chodnikowego AM 75 nie nale\
y
sprawdzenie
a) ciśnienia wody na pompie.
b) zu\
ycia ło\
ysk pompy.
c) działania sterowania sektorowego.
d) szczelności sterowania sektorowego.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
58
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko..........................................................................................
Wykonywanie konserwacji i naprawy maszyn górniczych
Zakreśl poprawną odpowiedz
, wpisz brakujące części zdania lub wykonaj rysunek.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1. a b c d
2. a b c d
3. a b c d
4. a b c d
5. a b c d
6. a b c d
7. a b c d
8. a b c d
9. a b c d
10. a b c d
11. a b c d
12. a b c d
13. a b c d
14. a b c d
15. a b c d
16. a b c d
17. a b c d
18. a b c d
19. a b c d
20. a b c d
21. a b c d
22. a b c d
23. a b c d
24. a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
59
6. LITERATURA
1. Antoniak J.: Maszyny górnicze część III. Transport kopalniany. Wydawnictwo  Śląsk
1980
2. Irresberger H. Zmechanizowane obudowy ścianowe. Podręcznik dla praktyków.
Tiefenbach Polska Sp. z o.o. 2003
3. Korecki Z.: Maszyny i urządzenia górnicze część I.. Maszynoznawstwo ogólne, maszyny
urabiające, ładujące i zespołowe. Wydawnictwo  Śląsk 1979
4. Korecki Z.: Maszyny i urządzenia górnicze część II. Obudowa, maszyny i urządzenia
transportu podziemnego i robót pomocniczych. Wydawnictwo  Śląsk 1985
5. Korecki Z.: Napędy i sterowanie hydrauliczne maszyn górniczych. Śląskie Wydawnictwo
Techniczne 1993
6. Smu\
yński J.: Obudowy zmechanizowane. Śląskie Wydawnictwo Techniczne 1993
7. Voest-Alpine Bergtechnik: Instrukcja u\
ytkowania kombajnu chodnikowego ALPINE
MINER AM 75
8. Wilk S.: Górnicze pompy wirowe. Śląskie Wydawnictwo Techniczne 1994
9. http://83.19.187.194/~mikaa/PS/rozne%20od%20przemka/Zarz%B9dzanie%20%9Crodk
ami%20trwa%B3ymi%20cz%EA%9C%E6%202.doc
10. http://www.famur.com.pl/
11. http://www.glinik.pl/
12. http://www.komag.gliwice.pl/~komag/index.php?artykul=cmg-ate-ocezg7
13. http://www.ponar-wadowice.pl/rozdzielacze_suwakowe.html
14. http://www.totalpolska.pl/wiedza/rozdzial%2016.pdf
15. http://www.zzm.com.pl/
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
60