MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Tomasz Plewiński
Wykonywanie izolacji przeciwdrganiowych maszyn
i urządzeń przemysłowych 713[08].Z4.03
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr inż. Ryszard Janas
dr inż. Ewelina Sadowska
Opracowanie redakcyjne:
inż. Danuta Frankiewicz
Konsultacja:
inż. Danuta Frankiewicz
mgr inż. Teresa Sagan
Korekta:
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 713[08].Z4.03 
Wykonywanie izolacji przeciwdrganiowych maszyn i urządzeń przemysłowych zawartego
w modułowym programie nauczania dla zawodu montera izolacji budowlanych.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
 SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Zasady organizacji stanowiska do wykonywania izolacji przeciwdrganiowych 7
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 7
4.1.3. Ćwiczenia 8
4.1.4. Sprawdzian postępów 8
4.2. Zasady posługiwania się narzędziami i sprzętem podczas wykonywania
izolacji przeciwdrganiowych 9
4.2.1. Materiał nauczania 9
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 12
4.2.3. Ćwiczenia 12
4.2.4. Sprawdzian postępów 14
4.3. Właściwości materiałów stosowanych w izolacjach przeciwdrganiowych 15
4.3.1. Materiał nauczania 15
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 17
4.3.3. Ćwiczenia 17
4.3.4. Sprawdzian postępów 20
4.4. Zasady obsługi maszyn i urządzeń do wykonywania wibroizolacji 21
4.4.1. Materiał nauczania 21
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 27
4.4.3. Ćwiczenia 27
4.4.4. Sprawdzian postępów 28
4.5. Izolacje przeciwdrganiowe fundamentów pod maszyny 29
4.5.1. Materiał nauczania 29
4.5.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 34
4.5.3. Ćwiczenia 34
4.5.4. Sprawdzian postępów 35
4.6. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz
ochrony środowiska podczas wykonywania izolacji przeciwdrganiowych 36
4.6.1. Materiał nauczania 36
4.6.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 37
4.6.3. Ćwiczenia 37
4.6.4. Sprawdzian postępów 38
4.7. Warunki techniczne wykonania i odbioru robót 39
4.7.1. Materiał nauczania 39
4.7.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 42
4.7.3. Ćwiczenia 42
4.7.4. Sprawdzian postępów 44
5. Sprawdzian osiągnięć 45
6. Literatura 52
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Zdobywając kwalifikacje zawodowe w zawodzie montera izolacji budowlanych będziesz
przyswajać wiedzę i kształtować umiejętności zawodowe, korzystając z nowoczesnego
modułowego programu nauczania.
Do nauki otrzymujesz Poradnik dla ucznia, który zawiera:
 wymagania wstępne  wykaz umiejętności, jakimi powinieneś dysponować przed
przystąpieniem do nauki w tej jednostce modułowej,
 cele kształcenia (wykaz umiejętności) jakie ukształtujesz podczas pracy z tym poradnikiem,
czyli czego nowego siÄ™ nauczysz,
 materiał nauczania, czyli co powinieneś wiedzieć, aby samodzielnie wykonać ćwiczenia,
 pytania sprawdzające - zestawy pytań, które pomogą Ci sprawdzić, czy opanowałeś
podane treści i możesz już rozpocząć realizację ćwiczeń,
 ćwiczenia, które mają na celu ukształtowanie Twoich umiejętności praktycznych,
 sprawdzian postępów  zestaw pytań, na podstawie którego sam możesz sprawdzić, czy
potrafisz samodzielnie poradzić sobie z problemami, jakie rozwiązywałeś wcześniej,
 wykaz literatury, z jakiej możesz korzystać podczas nauki.
W rozdziale Pytania sprawdzajÄ…ce zapoznasz siÄ™ z wymaganiami wynikajÄ…cymi z potrzeb
zawodu dekarza. Odpowiadając na te pytania, po przyswojeniu treści z Materiału nauczania,
sprawdzisz swoje przygotowanie do realizacji Ćwiczeń, których celem jest uzupełnienie
i utrwalenie wiedzy oraz ukształtowanie umiejętności intelektualnych i praktycznych.
Po przeczytaniu każdego pytania ze Sprawdzianu postępów zaznacz w odpowiednim miejscu
TAK albo NIE  właściwą, Twoim zdaniem, odpowiedz
. Odpowiedzi NIE wskazujÄ… na luki
w Twojej wiedzy i nie w pełni opanowane umiejętności. W takich przypadkach jeszcze raz
powróć do elementów Materiału nauczania lub ponownie wykonaj ćwiczenie (względnie jego
elementy). Zastanów się, co spowodowało, że nie wszystkie odpowiedzi brzmiały TAK.
Po opanowaniu programu jednostki modułowej nauczyciel sprawdzi poziom Twoich
umiejętności i wiadomości. Otrzymasz do samodzielnego rozwiązania test pisemny oraz zadanie
praktyczne. Nauczyciel oceni oba sprawdziany i na podstawie określonych kryteriów podejmie
decyzję o tym, czy zaliczyłeś program jednostki modułowej. W każdej chwili, z wyjątkiem testów
końcowych, możesz zwrócić się o pomoc do nauczyciela, który pomoże Ci zrozumieć tematy
ćwiczeń i sprawdzi, czy dobrze wykonujesz daną czynność.
Bezpieczeństwo i higiena pracy
Podczas realizacji programu jednostki modułowej musisz przestrzegać zasad ujętych
w regulaminach, instrukcjach przeciwpożarowych, przepisach bezpieczeństwa i higieny pracy,
ochrony środowiska wynikających z charakteru wykonywanych prac.
Z zasadami i przepisami zapoznasz siÄ™ w czasie nauki.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
Schemat układu jednostek modułowych
713[08].Z4
Technologia wykonywania izolacji
akustycznych
i przeciwdrganiowych
713[08].Z4.01
Dobieranie materiałów, narzędzi i sprzętu
do izolacji akustycznych
i przeciwdrganiowych
713[08].Z4.03
713[08].Z4.02
Wykonywanie izolacji
Wykonywanie izolacji
przeciwdrganiowych maszyn
akustycznych w budynkach
i urządzeń przemysłowych
713[08].Z4.04
Wykonywanie izolacji
akustycznych obiektów
o podwyższonych wymaganiach
akustycznych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- stosować zasady współpracy w grupie,
- brać udział w dyskusji, formować i prezentować własne opinie,
- korzystać z różnych z
ródeł informacji,
- czytać ze zrozumieniem,
- interpretować zależności przedstawione za pomocą wykresów, schematów, wzorów, tabel,
diagramów,
- dokonywać obserwacji i opisu zjawisk fizycznych,
- posługiwać się terminologią budowlaną,
- określać znaczenie i rodzaje rysunków technicznych,
- wymiarować i opisywać rysunki techniczne,
- czytać rysunki techniczne,
- przenieść wymiary z dokumentacji na miejsce realizacji,
- dokonać pomiarów i wykonać rysunki inwentaryzacyjne,
- definiować izolacje termiczne i akustyczne,
- charakteryzować materiały, z których wytwarza się materiały termoizolacyjne
i przeciwdz
więkowe.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
 zorganizować stanowisko do wykonania izolacji przeciwdrganiowej zgodnie z wymaganiami
technologicznymi, zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej
i ochrony środowiska,
 odczytać dokumentację w zakresie niezbędnym do wykonania zadania,
 oszacować ilość materiału do wykonania prac i sporządzić zapotrzebowanie materiałowe,
 dobrać materiały do wykonania izolacji przeciwdrganiowej,
 dobrać narzędzia do wykonania prac i posłużyć się przyrządami pomiarowymi,
 przetransportować i dokonać składowania materiałów na stanowisku pracy,
 wykonać izolację przeciwdrganiową fundamentów pod maszyny,
 wykonać izolację przeciwdrganiową urządzeń przemysłowych,
 sprawdzić poprawność wykonanej pracy i usunąć usterki,
 ocenić stan techniczny istniejącej izolacji przeciwdrganiowej i dokonać naprawy
uszkodzonych fragmentów,
 wykonać demontaż izolacji i zagospodarować odpady,
 zmontować rusztowanie do wykonania robót,
 przygotować i zastosować materiały pomocnicze,
 wykonać przedmiar i obmiar robót,
 wykonać pracę z zachowaniem warunków technicznych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Zasady organizacji stanowiska do wykonywania izolacji
przeciwdrganiowych
4.1.1. Materiał nauczania
Izolacje przeciwdrganiowe maszyn i urządzeń wykonuje się w miejscu usytuowania danej
maszyny czy urzÄ…dzenia.
Przepisy związane z organizacją stanowiska pracy powinny uwzględniać przepisy
bezpieczeństwa i higieny pracy oraz przepisy przeciwpożarowe.
Stanowiska pracy powinny być urządzone stosownie do rodzaju wykonywanych na nich
czynności oraz psychofizycznych właściwości pracowników, przy czym wymiary wolnej (nie
zajętej przez urządzenia) powierzchni stanowiska pracy powinny zapewnić pracownikom
swobodę ruchu wystarczającą do wykonywania pracy w sposób bezpieczny z uwzględnieniem
wymagań ergonomii.
Podczas organizacji stanowiska do wykonywania izolacji przeciwdrganiowych należy
przestrzegać ogólnych zasad z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy, które odnoszą się do
większości prac montażowo-budowlanych takich jak:
- na stanowisku roboczym powinny się znajdować tylko narzędzia niezbędne do zaplanowanej
pracy,
- narzędzia powinny być składowane w odpowiednim porządku,
- elektronarzędzia używane do wykonania zadania powinny być składowane w suchych
miejscach, a uruchomienie powinno być poprzedzone sprawdzeniem stanu obudowy,
wyłącznika i przewodu zasilającego,
- materiał przewidziany do wykonania zadania powinien być składowany na stanowisku
roboczym w ilościach zapewniających jego wykonanie, aby zapewnić ciągłość prac
montażowych,
- odpady powstałe w czasie wykonywania zadania powinny być składowane w miejscu
specjalnie do tego celu przygotowanym, aby nie były przyczyną wypadków,
- na stanowisku roboczym powinien panować ład i porządek.
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczenia.
1. Gdzie wykonuje siÄ™ izolacje przeciwdrganiowe?
2. Jakie przepisy należy uwzględnić przy organizacji stanowiska pracy do wykonywania izolacji
przeciwdrganiowych?
3. W jaki sposób powinny być urządzone stanowiska pracy do wykonywania izolacji
przeciwdrganiowych?
4. Jakie przepisy należy przestrzegać przy wykonywaniu wibroizolacji?
5. Dlaczego przechowuje się i magazynuje materiały potrzebne do wykonania wibroizolacji na
terenie budowy?
6. W jakim celu odpady powstałe podczas wykonywania zadania składuje się w jednym miejscu?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie
W pomieszczeniu gospodarczym należy wykonać izolację przeciwdrganiową bliżej
nieokreślonego urządzenia.
Umiejscowienie urządzenia wskaże Ci nauczyciel (bądz
wybierz je sam).
Zaproponuj:
- miejsce ułożenia narzędzi oraz miejsce składowania materiałów, które potrzebne będą Ci do
wykonania zadania.
- miejsce gromadzenia odpadów powstałych w czasie wykonywania zadania.
Nie przejmuj się nieznajomością pewnych informacji na przykład pod jaką maszynę ma zostać
wykonana wibroizolacja, celem tego zadania nie jest bowiem dobór narzędzi, a jedynie
sprawdzenie Twoich umiejętności przestrzennego sytuowania odpowiednich elementów
składowych do wykonania zadania (nauka abstrakcyjnego myślenia).
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy,
2) zaplanować przebieg wykonania zadania  ćwiczenia  plan zapisać w zeszycie,
3) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
4) dobrać narzędzia materiały i sprzęt,
5) sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,
6) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia,
7) zaprezentować efekty swojej pracy,
8) dokonać samooceny pracy,
9) uporządkować stanowisko pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- stół warsztatowy,
- narzędzia i sprzęt do montażu izolacji,
- materiały izolacyjne,
- sprzęt kontrolno-pomiarowy,
- instrukcje stanowiskowe,
- stanowiskowe przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy,
- literatura.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) wytłumaczyć, gdzie i dlaczego wykonuje się izolacje przeciwdrganiowe?
ðð ðð
2) określić, w jaki sposób powinny być urządzone stanowiska pracy do
ðð ðð
wykonywania izolacji przeciwdrganiowych?
3) określić zasady, które należy przestrzegać podczas organizacji stanowiska do
ðð ðð
wykonywania izolacji przeciwdrganiowych?
4) wytłumaczyć, w jakim celu odpady powstałe podczas wykonywania zadania
ðð ðð
składuje się w jednym określonym miejscu?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
4.2. Zasady posługiwania się narzędziami i sprzętem podczas
wykonywania izolacji przeciwdrganiowych
4.2.1. Materiał nauczania
W pracach związanych z wykonywaniem izolacji przeciwdrganiowych używa się narzędzi
i sprzętu wykorzystywanego w większości prac ogólnobudowlanych.
Narzędzia i sprzęt w zależności od sposobu uruchamiania można podzielić na:
- ręczny,
- ręczny z napędem elektrycznym.
Do narzędzi ręcznych zaliczamy:
- przymiar kreskowy - do bezpośredniego pomiaru długości, jest wykonany z taśmy stalowej.
Na jej krawędziach znajduje się podziałka: jedna o wartości działki elementarnej równej 1
mm, a druga - 0,5 mm. Kreski podziałki są różnej długości, co znacznie ułatwia odczyt
wartości pomiaru,
- drewniany przymiar składany - do mierzenia elementów długich,
- przymiar taśmowy - do mierzenia elementów znacznej wielkości (10 - 30 m),
- poziomnica murarska - do kontrolowania poziomu i pionu montowanego elementu, powinna
mieć długość co najmniej 50 cm i być wyposażona w dwie libelle. Jedna z nich umieszczona
jest równolegle do długości pomiarowych i służy do badania poziomu, druga umieszczona w
poprzek poziomnicy jest używana do sprawdzania pionowości (rys. 1),
- nóż monterski (rys. 2),
- nożyce do cięcia blachy (rys. 3),
- nożyce do cięcia prętów (rys. 6),
- piłki ręczne do metalu,
- szczypce (rys. 4),
- klucze płaskie, oczkowe, hakowe, płasko-oczkowe, fajkowe, rurowe - służą do dokręcania
nakrętek na śruby mocujące, przy robotach związanych z wykonywaniem izolacji
przeciwdrganiowych gdzie, zastosowanymi wibroizolatorami są sprężyny.
Do sprzętu z napędem elektrycznym zaliczamy:
- wiertarki ręczne,
- wkrętarki,
- piły tarczowe (kątówki) - są to piły z wymiennymi tarczami do cięcia drewna, metalu i betonu
(kamienia).
Sprawne i szybkie wykonanie zadania wiąże się z odpowiednim doborem dostępnych narzędzi
i sprzętu. Na stanowisku roboczym do wykonywania izolacji przeciwdrganiowych powinny być
dostępne wszystkie narzędzia, które monter przewidział używać w trakcie wykonywania zadania.
Prawidłowy dobór narzędzi oznacza pełne wykorzystanie możliwości technicznych oraz płynną
realizację założonych zadań, jednak, aby było to możliwe, za każdym razem przy użyciu tych
samych narzędzi, narzędzia te powinny być odpowiednio używane i eksploatowane.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
Przez użytkowanie narzędzi nie należy rozumieć tylko ich stosowania do przeznaczonych
celów, ale również ich konserwację. Konserwacji narzędzi należy dokonywać systematycznie
w trakcie ich użytkowania, a polega ona na utrzymywaniu ich w odpowiedniej czystości oraz na
właściwym ich przechowywaniu.
Narzędzia i urządzenia powinny być przechowywane w miejscach dostatecznie suchych,
odpowiednio ułożone i posegregowane. Należy pamiętać o tym, aby metalowe części
nieużywanych przez dłuższy czas narzędzi były zabezpieczone przed rdzą - należy posmarować
ich powierzchniÄ™ specjalnymi smarami lub olejami.
Rys. 1. Poziomnica aluminiowa długości 50cm 2 libelki PEGASUS typ 500 [11]
Rys. 2. Nóż monterski  sierpak [11]
Rys. 3. Nożyce do cięcia blachy 260 mm zagięte [11]
Rys. 4. Szczypce 160mm uniwersalne [11]
Rys. 5. Nożyce do cięcia blachy 250mm typ angielski [11]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
Rys. 6. Nożyce do prętów 750mm / 30" 12mm [11]
Rys. 7. Klucz płaski 8-10 mm [11]
Rys. 8. Klucz oczkowy odgięty 13-17 mm [11]
Rys. 9. Klucz płasko-oczkowy z grzechotką 13 mm [11]
Rys. 10. Klucz hakowy 9-32 mm wielofunkcyjny [11]
Rys. 11. Klucz fajkowy przebity 13 mm [11]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
Rys. 12. Klucze rurowe 10 szt. 6-22 mm [11]
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. W jaki sposób można podzielić narzędzia i sprzęt wykorzystywany do wykonywania izolacji
przeciwdrganiowych?
2. Jakie narzędzia, możemy zaliczyć do narzędzi ręcznych?
3. Jak brzmi zasada pomiaru długości przymiarem kreskowym?
4. Jaki sprzęt zaliczamy do sprzętu ręcznego z napędem elektrycznym?
5. Co należy sprawdzić przed przystąpieniem do pracy z urządzeniami elektrycznymi?
6. Co należy rozumieć przez odpowiednie używanie i eksploatowanie narzędzi?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Na podstawie rysunku zamieszczonego w załączniku Nr 1 do ćwiczenia, ustal:
- nazwę sprzętu kontrolno-pomiarowego,
- elementy składowe sprzętu,
- zasadę posługiwania się nim.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy,
2) zaplanować przebieg wykonania zadania  ćwiczenia  plan zapisać w zeszycie,
3) zapoznać się z sprzętem kontrolno-pomiarowym,
4) określić elementy budowy sprzętu,
5) opisać zasadę posługiwania się sprzętem,
6) sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,
7) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia,
8) zaprezentować efekty swojej pracy,
9) dokonać samooceny pracy,
10) uporządkować stanowisko pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
Wyposażenie stanowiska pracy:
- stół warsztatowy,
- instrukcje stanowiskowe,
- rysunek sprzętu w załączniku nr 1,
Załącznik nr 1
Rysunek sprzętu kontrolno-pomiarowego
Ćwiczenie 2
W pomieszczeniu serwerownii, na nierównej posadzce należy rozłożyć materiał izolacyjny
(tafle gumowe). Poszczególnych tafli gumowych nie należy niczym łączyć.
Celem tego zadania jest odpowiednie wypoziomowanie powstałej podłogi z tafli gumowych.
Do poziomowania posadzki użyj zaprawy samopoziomujacej.
Sposób wykonania ćwiczenia:
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy,
2) zaplanować przebieg wykonania zadania  ćwiczenia  plan zapisać w zeszycie,
3) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
4) zapoznać się ze stanowiskiem pracy,
5) dobrać potrzebne narzędzia i sprzęt kontrolno-pomiarowy,
6) wypoziomować posadzkę,
7) rozłożyć tafle gumowe,
8) sprawdzić poprawność wykonania,
9) zachować ład i porządek na stanowisku pracy,
10) sporządzić notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia w zeszycie,
11) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia,
12) zaprezentować efekty swojej pracy,
13) dokonać samooceny pracy,
14) uporządkować stanowisko pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- sprzęt kontrolno-pomiarowy,
- instrukcje obsługi sprzętu,
- instrukcje stanowiskowe,
- zasady bezpieczeństwa i higieny pracy,
- zaprawa samopoziomujÄ…ca,
- tafle gumowe.
Ćwiczenie 3
Do wykończenia cokołu maszyny postawionej na wibroizolacjach potrzebny jest pas blachy
o wymiarach 210 mm x 475 mm.
Pas ten należy wyciąć z arkusza blachy zgodnie z wymiarami.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
Sposób wykonania ćwiczenia:
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy,
2) zaplanować przebieg wykonania zadania  ćwiczenia  plan zapisać w zeszycie,
3) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
4) dobrać potrzebne narzędzia i sprzęt kontrolno-pomiarowy do cięcia,
5) wytrasować wymiary na arkuszu blachy,
6) wyciąć pas blachy zgodnie z wymiarami,
7) wykończyć cokół modelu maszyny ustawionej na wibroizolatorach,
8) zachować ład i porządek na stanowisku pracy,
9) sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,
10) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia,
11) zaprezentować efekty swojej pracy,
12) dokonać samooceny pracy,
13) uporządkować stanowisko pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- sprzęt kontrolno-pomiarowy,
- narzędzia do cięcia blachy,
- instrukcje obsługi narzędzi i sprzętu,
- zasady bezpieczeństwa i higieny pracy,
- model cokołu maszyny postawionej na wibroizolacjach,
- arkusz blachy 260 mm x 500 mm.
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) dokonać podziału narzędzi i sprzętu, w zależności od stopnia
ðð ðð
skomplikowania?
2) rozpoznawać sprzęt z napędem elektrycznym?
ðð ðð
3) posługiwać się narzędziami i sprzętem w sposób bezpieczny?
ðð ðð
4) wytłumaczyć co należy rozumieć przez odpowiednie używanie
ðð ðð
i eksploatowanie narzędzi?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
4.3. Właściwości materiałów stosowanych w izolacjach
przeciwdrganiowych
4.3.1. Materiał nauczania
Materiały izolacyjne w izolacjach przeciwdrganiowych muszą charakteryzować się wysoką
trwałością i znaczną sprężystością, to znaczy muszą powracać do stanu pierwotnego po usunięciu
sił i obciążeń.
Do materiałów stosowanych w izolacjach przeciwdrganiowych zaliczamy:
- sprężyny stalowe,
- gumÄ™,
- korek naturalny,
- filc,
- wielowarstwowe tkaniny bawełniane przesączone mieszanką polimerową (podkładki
podkowadłowe).
Sprężyny stalowe
Sprężyny stalowe (wibroizolatory sprężynowe) znajdują szerokie zastosowanie w technice
wibroizolacji ze względu na swoje zalety: [1]
- łatwość uzyskiwania małych częstości drgań swobodnych dla dużych obciążeń przy
zachowaniu małych wymiarów wibroizolatora,
- możliwość stosowania sprężyn stalowych w wysokich temperaturach,
- przy zachowaniu dopuszczalnych naprężeń można uniknąć zjawiska osiadania sprężyn,
- przy zastosowaniu odpowiednich stali lub stopów uzyskuje się odporność na działanie
wpływów atmosferycznych, kwasów itp.,
- parametry i ich właściwości są na tyle ścisłe, że istnieje wystarczająca zgodność obliczeń
z rzeczywistością.
Sprężyny stalowe mimo wielu zalet, bardzo dobrej absorpcji wibracji mechanicznych, niestety
mają także wadę - zdolność przenoszenia dz
więków. Niedogodność tą można jednak rozwiązać
w stosunkowo łatwy sposób, stosując razem ze sprężynami materiały dz
więkochłonne jakimi są
przykładowo elastomery.
Na rysunku 13 zaprezentowano wibroizolatory sprężynowe.
Rys. 13 Wibroizolator wielosprężynowy (z lewej) i zawiesie sprężyste (z prawej) firmy LBF. [8]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
Guma
W izolacjach przeciwdrganiowych wykorzystywane są również elastomery  kauczuk
naturalny oraz produkty syntetyczne (np. Buna N i Neopren). Produkty syntetyczne przewyższają
kauczuk naturalny odpornością na wysoką temperaturę i działanie olejów, jednak elastycznością
mu nie dorównują. Ponadto gumy charakteryzują się:
- zdolnością tłumienia drgań,
- zdolnością tłumienia dz
więków,
- wrażliwością na wpływy termiczne, zalecane temperatury 0 - 60 oC (Buna N i Neopren do
90 oC),
- wrażliwością na oleje mineralne (gumy olejoodporne - Buna N i Neopren),
- odpornością na wodę (gumy wrażliwe na wodę - Neopren, mają tendencje do puchnięcia przy
zanurzeniu w wodzie),
- możliwością łączenia z metalami na gorąco lub zimno,
- różną twardością w zależności od odmiany (w technice wibroizolacji znajdują zastosowanie
o o
gumy twardości 30 - 70 Sh [Shore`a], przy czym gumy miękkie 30 - 55 Sh, gumy
twarde powyżej 55 oSh),
- nieściśliwością, pod obciążeniem prostopadłym następuje spęcznienie powierzchni bocznych
(nieobciążonych). (rys.14)
Rys. 14. Guma poddana różnym rodzajom obciążenia. [7]
Rys. 15. Sprężyste płyty gumowe firmy LBF typ ASOPEN. [8]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
Korek naturalny
Korek naturalny stał się materiałem wykorzystywanym do wibroizolacji dzięki dużym
zdolnościom do sprężystego odkształcania, ponadto korek odznacza się :
- małym ciężarem objętościowym,
- niewielką przepuszczalnością płynów i gazów,
- odpornością na działanie wody i smarów,
- dobrą ściśliwością dochodzącą do 25%, bez wykazywania znaczniejszego rozszerzania się,
- długowiecznością (może przetrwać nawet kilkadziesiąt lat nie tracąc swoich właściwości
sprężystych).
Płyty korkowe wyrabia się w wyniku silnego ściskania korka naturalnego, a następnie
poddaje się je obróbce w przegrzanej parze.
Należy podkreślić, że do wibroizolacji nie nadają się płyty z kruszywa korkowego na
lepiszczu asfaltowym lub białkowym przeznaczone do izolacji termicznej lub akustycznej.
Filc
Do lat osiemdziesiątych ubiegłego wieku materiałem używanym do wykonywania izolacji
przeciwdrganiowych maszyn szybkoobrotowych był filc z ubitej sierści, zabezpieczony od gnicia
powłoką z PCV.
Podkładki z filcu łatwo ulegały zanieczyszczeniu, zmieniały swe właściwości i nie były trwałe,
w wyniku czego zostały wyparte przez podkładki z tworzyw sztucznych o lepszych parametrach.
Podkładki podkowadłowe
Podkładki podkowadłowe składają się z wielu sprasowanych warstw mocnej tkaniny
bawełnianej, dokładnie przesączonych specjalną mieszanką polimerową (Neopren i Chenigum)
zawierającą środki przeciw grzybom i pleśni.
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Czym powinny charakteryzować się materiały izolacyjne w izolacjach przeciwdrganiowych?
2. Jakie materiały stosowane są w izolacjach przeciwdrganiowych?
3. Jakie cechy charakterystyczne posiadają sprężyny stalowe stosowane do izolacji
przeciwdrganiowych?
4. Jakie cechy charakterystyczne posiada guma stosowana do izolacji przeciwdrganiowych?
5. JakÄ… nazwÄ™ handlowÄ… nadano gumÄ… olejoodporne?
6. Jakie cechy charakterystyczne posiada korek naturalny stosowany do izolacji
przeciwdrganiowych?
7. Jakie cechy charakterystyczne posiadają filc i podkładki podkowadłowe?
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Na budowÄ™ dostarczono:
- płyty gumowe (z kauczuku naturalnego, Buna N i Neopren),
- płyty z korka naturalnego,
- sprężyny stalowe (różnych typów i wielkości),
niestety osoba, która odbierała transport materiałów nie znała zasad ich przechowywania
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
i pozostawiła je przed budynkiem.
Zapoznaj się z opisami miejsc składowania materiałów budowlanych. Wskaż gdzie należy
przechowywać poszczególne materiały, biorąc pod uwagę ich cechy techniczne.
Sposób wykonania ćwiczenia:
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy,
2) zaplanować przebieg wykonania zadania  ćwiczenia  plan zapisać w zeszycie,
3) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
4) zapoznać się z rodzajem dostarczanych materiałów,
5) przeczytać opisy zawierające charakterystyki materiałów,
6) dobrać miejsce przechowywania zgodnie z właściwościami materiałów,
7) zachować ład i porządek na stanowisku pracy,
8) sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,
9) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia,
10) zaprezentować efekty swojej pracy,
11) dokonać samooceny pracy,
12) uporządkować stanowisko pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- opis miejsc składowania materiałów wibroizolacyjnych,
- wykazy materiałów wibroizolacyjnych z określeniem miejsc ich składowania,
- charakterystyki techniczne materiałów izolacyjnych.
Ćwiczenie 2
Wez
kawałek płyty z kauczuku naturalnego i obciąż go znacznym ciężarem (na przykład
kowadłem). Obserwuj zachowanie materiału pod wpływem obciążenia.
Sposób wykonania ćwiczenia:
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy,
2) zaplanować przebieg wykonania zadania  ćwiczenia  plan zapisać w zeszycie,
3) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
4) zapoznać się z rodzajem materiału,
5) obciążyć próbkę ciężarkiem,
6) obserwować zachowanie materiału pod wpływem obciążenia,
7) zachować ład i porządek na stanowisku pracy,
8) sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,
9) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia,
10) zaprezentować efekty swojej pracy,
11) dokonać samooceny pracy,
12) uporządkować stanowisko pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
Wyposażenie stanowiska pracy:
- próbka kauczuku naturalnego,
- kowadło,
- instrukcje stanowiskowe.
Ćwiczenie 3
Na podstawie rysunku zamieszczonego w załączniku Nr 1 do ćwiczenia ustal nazwę oraz
scharakteryzuj przedstawiony mechanizm.
Sposób wykonania ćwiczenia.
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy,
2) zaplanować przebieg wykonania zadania  ćwiczenia  plan zapisać w zeszycie,
3) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
4) zapoznać się z mechanizmem,
5) określić nazwę mechanizmu,
6) wypisać cechy charakterystyczne mechanizmu przedstawionego na rysunku,
7) sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,
8) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia,
9) zaprezentować efekty swojej pracy,
10) dokonać samooceny pracy,
11) uporządkować stanowisko pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- stół warsztatowy,
- instrukcje stanowiskowe,
- rysunek mechanizmu (załącznik nr 1).
Załącznik nr 1
Rysunek mechanizmu [8]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
4.3.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) wskazać materiały stosowane do produkcji wibroizolatorów?
ðð ðð
2) scharakteryzować sprężyny stalowe?
ðð ðð
3) omówić cechy charakterystyczne gumy?
ðð ðð
4) określić dlaczego filc jako wibroizolator został wyparty przez podkładki
ðð ðð
z tworzyw sztucznych?
5) wskazać z jakich materiałów wykonane są podkładki podkowadłowe?
ðð ðð
6) określić jakimi cechami charakteryzuje się korek naturalny?
ðð ðð
7) naszkicować zachowanie się gumy poddanej różnym rodzajom obciążenia?
ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
4.4. Zasady obsługi maszyn i urządzeń do wykonywania
wibroizolacji
4.4.1. Materiał nauczania
Podczas wykonywania wibroizolacji maszyn wywołujących drgania, pomocne okazują się
maszyny i urządzenia stosowane w budownictwie ogólnym. Zaliczyć do nich można wszelkiego
rodzaju wiertarki, wkrętarki, piły tarczowe, czy kotły do podgrzewania i topnienia mas
bitumicznych. Przydatne okazują się również podnośniki o napędzie spalinowym, jak
i akumulatorowym, dzięki tym maszynom możliwe stało się wykonywanie wibroizolacji w trudno
dostępnych miejscach, bez konieczności rozstawiania rusztowań.
Z rozwojem techniki budowa urządzeń wykorzystywanych przez człowieka staje się bardziej
skomplikowana, powoduje to zaostrzenie przepisów związanych z obsługą tych urządzeń.
Rygorystyczne zasady użytkowania tego rodzaju sprzętu mają na celu uchronić pracownika przed
utratą zdrowia i życia. Wykonując wibroizolacje maszyn niejednokrotnie konieczne jest
wykonanie otworów, bądz
zamontowanie konstrukcji wsporczych, wówczas nieocenione okazują
się urządzenia zasilane prądem elektrycznym, do których należy zaliczyć:
- wiertarki:
 ręczne  obrabiarki do obróbki skrawaniem przy pomocy obracającego się narzędzia
skrawającego, pracującego głównie powierzchnią czołową zwanego wiertłem. Służa do
wiercenia, rozwiercania i pogłębiania okrągłych otworów.
 udarowe  wiertarka w której wiertło oprócz ruchu obrotowego wykonuje ruch posuwisto-
zwrotny uderzając o obrabiany materiał. Stosowana jest do obróbki materiałów twardych i
kruchych, głównie materiałów budowlanych (rys. 16)
 kolumnowe  wiertarka, lub jej wrzeciono jest mocowana na kolumnie umożliwiającej
pozycjonowanie wiertarki, jej przesuw w pionie oraz pionowy napęd (rys. 20)
 wkrętarki  urządzenie do wkręcania i wykręcania wkrętów,
 piły tarczowe (kątówki) - piły z wymiennymi tarczami do cięcia drewna, metalu i betonu
(kamienia) (rys. 18).
Urządzenia te powinny obsługiwać wyłącznie osoby przeszkolone z zakresu obsługi urządzeń
elektrycznych. Zasadniczy wpływ na bezpieczeństwo pracy podczas używania urządzeń
zasilanych prÄ…dem elektrycznym ma sam pracownik. Przed przystÄ…pieniem do pracy powinien
sprawdzić nie tylko stan urządzenia, ale również stan gniazd wtyczkowych. Uszkodzone
urządzenie, kabel zasilający czy gniazdo wtyczkowe może być powodem porażenia prądem,
przyczyną pożaru, jak również zniszczenia samego urządzenia, czy instalacji elektrycznej.
Zagrożenie wypadkiem podczas pracy z urządzeniami zasilanymi prądem elektrycznym wzrasta
w miejscach dużego zawilgocenia i zaciemnienia, wiąże się to z faktem dobrej przewodności
prądu elektrycznego przez wodę oraz pogorszonej percepcji człowieka w pomieszczeniach
zaciemnionych. Zatem miejsca, w których wykonuje się izolacje przeciwdrganiowe maszyn
powinny być prawidłowo oświetlone. W miejscach, gdzie niemożliwe jest doświetlenie miejsca
pracy światłem dziennym należy stosować oświetlenie sztuczne.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
Rys. 16. Wiertarka 1) uchwyt trójszczękowy zaciskany ręką, 2) uchwyt trójszczękowy zaciskany kluczem, 3) klucz
do uchwytu trójszczękowego 2, 4) nastawny ogranicznik głębokości wiercenia, 5) wrzeciono zakończone gwintem,
6) rękojeść pomocnicza, 7) przełącznik funkcji udaru, 8) przełącznik przekładni, 9) obudowa przekładni, 10)
obudowa silnika, 11) dz
wignia zmiany kierunku obrotów, 12) przycisk uruchamiania I regulacji prędkości
obrotowej wrzeciona, 13) blokada przycisku 12 do pracy ciągłej, 14) przewód zasilający zakończony wtyczką
sieciowÄ… [9]
Rys. 17. Wiertarko-wkrętarka akumulatorowa
A) wiertarka z akumulatorem, B) ładowarka akumulatorów,
C) końcówki wkrętaków [9]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
Rys. 18. Piła tarczowa (kątówka) z wymienialnymi tarczami. [9]
Rys. 19. Wiertarka kolumnowa. [9]
Przed wykonaniem właściwej wibroizolacji maszyn i urządzeń zdarza się, że konieczne jest
zabezpieczenie ich fundamentów przed wpływem wilgoci. Wówczas należy odizolować
wibroizolację od fundamentu maszyny mogącego  podciągać kapilarnie wilgoć, masami
bitumicznymi lub papÄ… na lepiku. W przypadku oddzielenia fundamentu maszyny od
wibroizolatora papą na lepiku nie napotkamy na większe trudności. Jeżeli jednak technologia
wymaga użycia płynnych mas bitumicznych należy wykorzystać kotły do podgrzewania
i topnienia tych substancji. Kotły i zbiorniki do podgrzewania i transportu ręcznego mas
bitumicznych powinny być wypełnione najwyżej do 3/4 ich wysokości oraz powinny być
zaopatrzone w pokrywy.
Substancje bitumiczne (smoły, lepiki) zawierają toksyczne rozpuszczalniki organiczne, które
w wyniku podgrzewania przedostają się do otoczenia. Ponadto podczas podgrzewania występuje
zagrożenie wybuchem, pożarem oraz poparzeniem pracownika obsługującego kocioł. Z
przytoczonych powodów przepisy pracy kwalifikują prace związane z podgrzewaniem lepiku do
grupy prac niebezpiecznych, których nie należy powierzać osobom poniżej 15 roku życia.
Podnośniki
Wykonywanie izolacji przeciwdrganiowych nie ogranicza siÄ™ jedynie do maszyn
usytuowanych na poziomie gruntu. UrzÄ…dzenia bÄ…dz
instalacje zamontowane wysoko ponad
poziomem posadzki, które również muszą posiadać wibroizolację powodują utrudnienie w pracy
montera. Dostęp do takich urządzeń jest ograniczony, jednak nie niemożliwy. Najprostszym
sposobem dotarcia do tych urządzeń jest rozstawienie rusztowania. Wiąże się to jednak
z koniecznością pracy kilku osób. Alternatywą tego rozwiązania jest użycie podnośników, które
ze względu na rodzaj zasilania można podzielić na spalinowe i akumulatorowe. Wykorzystanie
podnośników spalinowych ogranicza się do otwartych przestrzeni, nie zaleca się długotrwałego
stosowania ich wewnątrz hal magazynowych, czy produkcyjnych ze względu na powstające
spaliny w wyniku pracy silnika.
Ze względu na konstrukcję podnośniki można podzielić na:
- samobieżne,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
- nożycowe,
- na gÄ…sienicach,
- przyczepy,
- na samochodach.
a) b) c)
Rys. 20. Podnośnik a) nożycowy, b) samobieżny, c) przyczepa. [10]
Rys. 21. Podnośnik na gąsienicach [10]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
Rys. 22. Podnośnik na samochodzie (zwyżka) [10]
Praca na podnośniku zaliczana jest do pracy na wysokości. Wiąże się z tym konieczność
posiadania przez pracownika oprócz potwierdzonych kwalifikacji do obsługi podnośnika
i aktualnych badań lekarskich, również zaświadczenia o możliwości wykonywania pracy na
wysokości. Praca ta wiąże się z dużym niebezpieczeństwem, bowiem upadek z wysokości może
powodować wypadek.
Zasady obsługi każdorazowo podaje producent danego urządzenia i to właśnie wytyczne
producenta powinny być obligatoryjne w zakresie obsługi.
Ze względu na bezpieczeństwo pracowników ogólne zasady obsługi maszyn i urządzeń są
określone w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r.
w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (tj. Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz.
1650).
Przepisy te zawierają między innymi następujące wytyczne:
1. Maszyny z własnymi napędami powinny mieć urządzenia do włączania i wyłączania łatwo
dostępne dla obsługującego, sprawnie działające i zabezpieczone przed przypadkowym
włączeniem.
2. Maszyny z więcej niż jednym elementem sterowniczym, z wyłączeniem maszyn przenośnych
trzymanych w ręku lub prowadzonych ręką, powinny być wyposażone w wyłączniki awaryjne
wyróżniające się barwą i kształtem. Konstrukcja i usytuowanie wyłącznika powinny, w razie
zagrożenia, zapewniać możliwość szybkiego wyłączenia napędu maszyny, także przez osobę
nie zatrudnioną przy jej obsłudze.
3. Maszyny powinny być wyposażone w łatwo odróżniające się i odpowiednio oznakowane
urządzenia do odłączania od wszystkich z
ródeł energii.
4. Ponowne przyłączenie maszyny do z
ródła energii nie powinno stanowić zagrożenia dla
obsługi.
5. Maszyny i narzędzia oraz ich urządzenia ochronne powinny być utrzymywane w stanie
sprawności technicznej i czystości zapewniającej użytkowanie ich bez szkody dla
bezpieczeństwa i zdrowia pracowników oraz stosowane tylko w procesach i warunkach, do
których są przeznaczone.
6. O dostrzeżonych wadach lub uszkodzeniach maszyny pracownik powinien niezwłocznie
zawiadomić przełożonego.
7. Maszyny, których uszkodzenie stwierdzono w czasie pracy, powinny być niezwłocznie
zatrzymane i wyłączone z zasilania energią. Wznowienie pracy maszyny bez usunięcia
uszkodzenia jest niedopuszczalne.
8. Maszyny niesprawne, uszkodzone lub pozostające w naprawie powinny być wycofane
z użytkowania oraz wyraz
nie oznakowane tablicami informacyjnymi i zabezpieczone
w sposób uniemożliwiający ich uruchomienie.
9. Maszyn będących w ruchu nie wolno pozostawiać bez obsługi lub nadzoru, chyba, że
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
dokumentacja techniczno-ruchowa stanowi inaczej.
10. Pracodawca jest obowiązany ustalić rodzaje maszyn, które wymagają stałej obsługi,
a pozostawianie ich bez niej może być przyczyną katastrofy, wybuchu lub pożaru, oraz
ustalić szczegółowe warunki obsługi i nadzoru nad pracą tych maszyn.
11. Maszyn będących w ruchu nie wolno naprawiać, czyścić i smarować, z wyjątkiem
smarowania za pomocą specjalnych urządzeń określonych w dokumentacji techniczno-
ruchowej.
12. Pracownicy zatrudnieni przy obsłudze maszyn z ruchomymi elementami nie mogą pracować
w odzieży z luz
nymi (zwisającymi) częściami, jak np. luz
no zakończone rękawy, krawaty,
szaliki, poły oraz bez nakryć głowy okrywających włosy.
Rys. 23. Znaki umieszczone na urządzeniach mechanicznych: a)bezpieczeństwa, b) ogólny znak nakazu, c)
zatrzymanie awaryjne, d) usuwanie wiórów, e) zakaz uruchamiania maszyny i urządzenia, f)
ostrzeżenie przed porażeniem prądem elektrycznym [4, s. 44]
Ogólne zasady obsługi urządzeń (wszelkich typów) przedstawił Stanisław Legutko w książce
pod tytułem "Podstawy eksploatacji maszyn".
Przedstawiamy niektóre z nich:
- zasada planowości obsługi  zgodnie z tą zasadą obsługa urządzenia (w tym także remont)
powinna być wykonana z planem, bez względu na bieżący stan urządzenia,
- zasada cyklu remontowego  zgodnie z tą zasadą każde urządzenie powinno mieć ustalony
porządek obsługi, w tym także remontów,
- zasada unikania równoczesnej obsługi zbyt licznej grupy urządzeń - zgodnie z tą zasadą
można obsługiwać jednocześnie tylko określoną liczbę urządzeń znajdujących się w danym
systemie eksploatacji,
- zasada systematycznej kontroli technicznej urzÄ…dzenia,
- zasada wykonywania kontroli funkcjonowania przed każdym użyciem urządzenia i po jego
zakończeniu,
- zasada wnikliwej analizy uszkodzeń urządzenia i wyciągania wniosków wobec winnych osób,
- zasada odpowiednich kwalifikacji personelu obsługi,
- zasada ochrony urządzenia przed szkodliwym działaniem otoczenia,
- zasada ciągłości obsługi  zgodnie z tą zasadą należy nieustannie dbać o stan techniczny
urzÄ…dzenia (kontrole i konserwacje).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Co to jest udar w wiertarce?
2. Jak można podzielić podnośniki?
3. Jakie są ogólne zasady obsługi maszyn?
4. Jakie przepisy określił ustawodawca, w stosunku do obsługi maszyn i urządzeń, w celu
ochrony życia i zdrowia pracowników?
5. Jakie znaki mogą być umieszczane na urządzeniach mechanicznych?
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Napisz, jak postąpisz w przypadku, gdy maszyna, którą obsługujesz, ulega uszkodzeniu.
Jakie znaki ostrzegawcze umieścisz na uszkodzonej maszynie?
Sposób wykonania ćwiczenia:
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy,
2) zaplanować przebieg wykonania zadania  ćwiczenia  plan zapisać w zeszycie,
3) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
4) wybrać odpowiedni znak ostrzegawczy lub informacyjny,
5) umieścić wybrany znak na uszkodzonej maszynie,
6) sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,
7) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia,
8) zaprezentować efekty swojej pracy,
9) dokonać samooceny pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- znaki ostrzegawcze, informacyjne,
- instrukcje obsługi maszyn.
Ćwiczenie 2
Ustal i scharakteryzuj odzież w jaką nie może być ubrany pracownik zatrudniony przy
obsłudze maszyn z ruchomymi elementami.
Sposób wykonania ćwiczenia:
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy,
2) zaplanować przebieg wykonania zadania  ćwiczenia  plan zapisać w zeszycie,
3) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
4) spośród dostępnej na stanowisku pracy odzieży wybrać właściwą odzież roboczą,
5) sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,
6) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia,
7) zaprezentować efekty swojej pracy,
8) dokonać samooceny pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
Wyposażenie stanowiska pracy:
- znaki ostrzegawcze,
- odzież robocza i użytku codziennego,
- stanowiskowe instrukcje bezpieczeństwa i higieny pracy.
4.4.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) wskazać maszyny powodujące niepożądane drgania?
ðð ðð
2) omówić ogólne zasady obsługi urządzeń (wszelkich typów)?
ðð ðð
3) wskazać przepisy związane z obsługą maszyn i urządzeń?
ðð ðð
4) znakować uszkodzone urządzenia mechaniczne?
ðð ðð
5) interpretować znaki umieszczane na urządzeniach mechanicznych?
ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
4.5. Izolacje przeciwdrganiowe fundamentów pod maszyny
4.5.1. Materiał nauczania
Każda maszyna w trakcie działania jest z
ródłem niepożądanych drgań.
Drgania te przekazywane są przez maszynę do fundamentów, w których rozprzestrzeniają się
nieraz na znaczne odległości, powodując zagrożenie zdrowia ludzi.
Celem stosowania izolacji przeciwdrganiowych do fundamentów pod maszyny jest:
- ochrona otoczenia przed drganiami wytwarzanymi przez maszynÄ™,
- ochrona wrażliwych urządzeń przed drganiami przenoszonymi przez podłoże pomieszczenia,
w którym te urządzenia się znajdują,
- ochrona zdrowia człowieka przed niepożądanymi skutkami wibracji.
Zapisane powyżej cele stosowania wibroizolacji nie są jednak wytycznymi którymi
powinniśmy się kierować przy wyborze izolacji przeciwdrganiowej.
Wybór izolacji przeciwdrganiowej dla danej maszyny zależy bowiem od trzech
podstawowych czynników:
- ciężaru maszyny,
- częstotliwości niepożądanych drgań,
- sztywności konstrukcji podtrzymującej maszynę.
Rozróżniamy dwa sposoby rozwiązywania wibroizolacji fundamentów pod maszyny
z wykorzystaniem sprężyn stalowych:
- układ podparty, gdy blok fundamentowy (lub sama maszyna) jest ustawiony na
wibroizolatorach (rys. 24)
- układ zawieszony, gdy blok fundamentowy opiera się na wibroizolatorach za pomocą
wsporników i wieszaków.
Rys. 24. Przykład ustawienia żelbetowego bloku fundamentowego na wibroizolatorach na podłodze hali. 1- blok
fundamentowy, 2- wibroizolatory sprężynowe. [1, s.288]
Układ podparty znalazł zastosowanie w przypadku maszyn o niewielkich siłach
wzbudzających (takich jak: wentylatory, popy, sprężarki powietrza, urządzenia chłodnicze, kotły
itp.) ustawionych na stropach budynków.
Przy wibroizolacji ciężkich maszyn o znacznych siłach wzbudzających (np. młotów)
wymagających dużych bloków fundamentowych, należy liczyć się z koniecznością umieszczania
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
bloków w specjalnych pomieszczeniach lub skrzyniach osłaniających oraz z trudnościami
wynikającymi z potrzeby dostępu do wibroizolatorów w celu kontroli i konserwacji. Problem ten
nie występuje w przypadku układu zawieszonego, w którym to wibroizolatory sprężynowe
umieszcza się w specjalnej przestrzeni umożliwiającej dostęp w razie kontroli i konserwacji.
Dodatkowo układ ten ma następujące zalety:
- eliminuje się w znacznym stopniu wpływ wody i zanieczyszczeń, ponieważ wibroizolatory nie
znajdujÄ… siÄ™ na dnie skrzyni,
- mniej miejsca jest potrzebne na urządzenie, gdyż zbędne są kanały rewizyjne, konieczne przy
układzie podpartym,
- wibroizolatory obciążone są tylko w kierunku pionowym, dzięki czemu mogą być lżejsze niż
w przypadku układu podpartego.
Przedstawione możliwości ustawiania maszyn na wibroizolowanych fundamentach czasami
okazują się niepotrzebne. Urządzenia o zwartej budowie ze sztywną podstawą mogą być
ustawiane bezpośrednio na wibroizolatorach, są to jednak przeważnie małe urządzenia i maszyny.
Mogą też być również usytuowane na tzw. płytach (masach) bezwładnościowych (rys. 25a) Masa
bezwładnościowa nie tylko stabilizuje urządzenie, ale również pomaga w rozpraszaniu niektórych
sił zanim dotrą one do izolatorów i elementów konstrukcyjnych. Mogłoby się wydawać, że warto
zwiększać masę bezwładnościową wszystkich izolowanych instalacji. Nie jest to jednak możliwe
(ani potrzebne) w każdym przypadku. Często bezwładność urządzenia jest tak duża
w porównaniu z niewyważonymi elementami ruchomymi, że nie trzeba jej zwiększać
W tabeli 1 zestawiono zalecane proporcje mas płyty bezwładnościowej oraz urządzenia.
Na rysunku 25 przedstawiono przykładową płytę bezwładnościową w formie bloku z betonu
oraz rozwiązanie wibroizolacji bez masy bezwładnościowej na izolowanych szynach.
a) b)
Rys. 25. a) płyta bezwładnościowa w formie bloku z betonu wylanego na stalową ramę - w narożnikach znajdują
się wystające wsporniki rozmieszczone w sposób zapewniający uzyskanie właściwego środka ciężkości.
b) pompa postawiona na izolowanych szynach.[4, s. 59]
Tabela. 1. Zalecane proporcje mas płyty
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
bezwładnościowej oraz urządzenia. [4, s. 58]
Moc silnika [KM]
Zamocowane urzÄ…dzenie
5 10 20 30 40 50 60 75 100 125 150
Wentylatory: Od 0 do 130 mm,
bez płyty 1,5 : 1
promieniowe, z własnym napędem
osiowe, rurowe 130 mm i powyżej,
bez płyty 1,5 : 1 2 : 1
z własnym napędem
UrzÄ…dzenia Fabrycznie wykonane jako
Zwykle bez płyt (patrz uwaga nr 2)
klimatyzacyjn osobne podzespoły
e GÅ‚owice od 0 do
wentylatorów 100 mm z bez
1,5 : 1 (patrz uwaga nr 2)
(tylko wtedy, własnym płyty
gdy są napędem
oddzielone od 100 mm
od osprzętu z własnym
za pomocą napędem 2 : 1 (patrz uwaga nr 2)
giętkich
Å‚Ä…czy)
Pompy odśrodkowe: 2 : 1 3 : 1
1,5 : 1
z zasysaniem czołowym, zamontowane na (uwaga nr (uwaga nr
(patrz uwaga nr 3)
podstawie 3) 3)
Maszyny Tłokowe zwykle bez płyty
chłodnicze Zespoły odśrodkowe
zwykle bez płyty
i absorpcyjne
Odśrodkowe (napędzane
patrz uwaga nr 4
silnikiem)
Odśrodkowe (napędzane
gazem z zewnÄ…trz albo patrz uwaga nr 5
turbinÄ…)
Sprężarki Montowane na zbiorniku
1,5 : 1 (niezbyt duża moc silnika)
powietrza albo podstawie
Jednotłokowe (pionowe
od 6 : 1 do 8 : 1 (patrz uwaga nr 6)
bÄ…dz
poziome)
Uwaga nr 1: We wszystkich przypadkach grubość płyt bezwładnościowych nie powinna być
mniejsza od 150 mm
Uwaga nr 2: Płyty bezwładnościowe powinny być stosowane pod fabrycznie wykonanym
zespołem wentylatora TYLKO wtedy, gdy głowica wentylatora jest oddzielona od pozostałych
komponentów za pomocą giętkich łączy. Jeżeli głowica jest sztywno połączona z innymi
elementami, nie należy stosować płyt bezwładnościowych. Jeżeli głowica wentylatora jest
izolowana za pomocą sprężyn bez obudowy zapewniających ugięcie statyczne równe 1 cal,
należy zamontować elastyczne ograniczniki boczne równoważące silę ciągu.
Uwaga nr 3: Płyta bezwładnościowa powinna mieć kształt litery "L" albo "T", aby mogła
podpierać kolanka.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
Uwaga nr 4: W przypadku sprężarek napędzanych silnikami, które NIE są zamontowane na
ochładzaczu, płyta bezwładnościowa jest potrzebna TYLKO wtedy, gdy producent wymaga
wspólnego, które ma zapobiec ewentualnym naprężeniom rur pomiędzy sprężarką
a ochładzaczem. W takim przypadku należy zastosować odpowiednio zaprojektowana betonową
płytę o grubości około 200-250 mm.
Uwaga nr 5: Wszystkie odpowiednio wyosiowane elementy powinny być ustawione na
wspólnej schodkowej płycie z betonu. Płyta betonowa ma zapewnić nie tyle bezwładność, co
wspólne zamocowanie. Grubość płyty powinna być dobrana zgodnie z zasadami praktyki
konstrukcyjnej.
Uwaga nr 6: Ostateczne waga płyt jest ustalana na podstawie obliczeń uwzględniających
niewyważone siły, wymagane granice amplitud wibracji i skuteczności izolacji.
W przypadku wykorzystania tafli gumowych i płyt z korka naturalnego, jako izolatorów
przeciwdrganiowych, możemy mówić jedynie o układach podpartych.
Wibroizolatory te mogą być układane bezpośrednio pod podstawą maszyny, jeżeli maszyna
jest dostatecznie sztywna i ciężka (rys. 26) oraz jako izolacja fundamentu będąca jego częścią.
Szczegółowe wytyczne wykonywania takich izolacji zostały opisane w rozdziale "Warunki
techniczne wykonania i odbioru robót".
Rys. 26. Bezpośrednie ustawienie maszyny na podkładkach gumowych.[1, s. 257]
a. bez przytwierdzenia do podłoża,
b. z przytwierdzeniem do podłoża.
Tłumiki lepkościowe
Tłumiki te mają prostą konstrukcję. Składają się one z pojemnika wypełnionego lepką
substancją ustawionego na podłożu oraz z zanurzonego w tej substancji od góry tłoka
przymocowanego do drgającego obiektu. Tłumiki te są szczególnie przydatne w przypadku
występowania drgań o przebiegu przypadkowym, wstrząsów i uderzeń występujących w takich
maszynach, jak młyny węglowe, maszyny tłokowe, młoty, szlifierki itp. Masę lepką stanowią
komponenty bitumiczne o zróżnicowanej lepkości, a także komponent oparty na związkach
poliuretanowych i innych. W takim rozwiÄ…zaniu skutecznÄ… izolacjÄ… przeciwdrganiowÄ… stajÄ… siÄ™
tłoki zanurzone w oleju. Na rysunku 27 przedstawiono podwójny tłumik lepkościowy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
Rys.27. Podwójny tłumik lepkościowy.
1- część dolna tłumika,
2- część górna tłumika,
3- poziom wypełnienia lepką cieczą ,
4- poziom spodu bloku fundamentowego,
5- poziom ustawienia tłumika. [1, s. 264]
Izolacja rurociągów i przewodów
Również rurociągi i przewody dochodzących
do maszyn mogą być przyczyną niepożądanych
drgań. W większości przypadków izolacja zawieszenia rur powinna obejmować całą długość rur
w maszynowni, pompowni.
Każde zawieszenie rury powinno być podwieszone na właściwie dobranym zamocowaniu
antywibracyjnym z uwzględnieniem ugięcia izolacji podstawy pompy. Dzięki temu powstaje
swobodnie zawieszony system, który zwykle nie wymaga zastosowania dodatkowych giętkich
połączeń.
Główna funkcją takich połączeń jest stworzenie ruchomej instalacji (w związku
z wibracjami), która nie naprężałaby sztywno zawieszonych rur i złączy.
Rys. 28. Swobodne zawieszenie rur i pompy. [7, s. 59]
W przypadku podłączenia przewodów wentylacyjnych do wentylatora stosuje się przepisy
zawarte w RozporzÄ…dzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie
warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 75,
poz. 690, z póz
n. zm.):
ż154 ust.8: połączenia wentylatorów z przewodami wentylacyjnymi powinny być wykonane
za pomocą elastycznych elementów łączących, z zachowaniem wymagań określonych w ż267
ust.7
ż267 ust.7: elastyczne elementy łączące wentylatory z przewodami wentylacyjnymi powinny
być wykonane z materiałów co najmniej trudno zapalnych, przy czym ich długość nie powinna
przekraczać 0,25 m.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
4.5.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie sÄ… cele stosowania izolacji przeciwdrganiowych pod maszyny?
2. Od czego zależy wybór izolacji przeciwdrganiowej dla danej maszyny?
3. Jakie rozróżniamy sposoby rozwiązywania wibroizolacji fundamentów pod maszyny
z wykorzystaniem sprężyn stalowych?
4. Gdzie znalazł zastosowanie układ podparty?
5. Jakie zalety posiada układ zawieszony?
6. Co to jest i jakie zadanie spełnia "masa bezwładnościowa"?
7. Jak zbudowane są tłumiki lepkościowe?
8. W jaki sposób zabezpiecza się przewody wentylacyjne przed przenoszeniem wibracji
z wentylatora na instalacje wentylacyjne?
4.5.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Porównaj cechy izolacji przeciwdrganiowych pod fundamenty w układzie podpartym
i zawieszonym.
Wskaż podobieństwa i różnice?
Sposób wykonania ćwiczenia:
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy,
2) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia  plan zapisać w zeszycie,
3) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
4) dostępne na stanowisku pracy próbki materiałów wibroizolacyjnych pogrupować ze względu
na możliwość wykorzystania ich do wykonania izolacji przeciwdrganiowych pod fundamenty
w układzie podpartym i zawieszonym,
5) uzasadnić wybór,
6) omówić cechy poszczególnych grup izolacji przeciwdrganiowych,
7) zapisać notatkę w zeszycie,
8) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia,
9) zaprezentować efekty swojej pracy,
10) dokonać samooceny pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- próbki materiałów do izolacji przeciwdrganiowych,
- plansze z materiałami.
Ćwiczenie 2
Na podstawie opisu rysunku podanego w załączniku Nr 1 ustal nazwę mechanizmu oraz
wypisz cechy charakterystyczne przedstawionego przedmiotu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
Sposób wykonania ćwiczenia.
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy,
2) zaplanować przebieg wykonania zadania  ćwiczenia  plan zapisać w zeszycie,
3) zapoznać się z mechanizmem,
4) określić nazwę mechanizmu,
5) wypisać cechy charakterystyczne mechanizmu przedstawionego na rysunku,
6) sporządzić notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia w zeszycie,
7) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia,
8) zaprezentować efekty swojej pracy,
9) dokonać samooceny pracy,
10) uporządkować stanowisko pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- stół warsztatowy,
- opis pracy maszyn,
- schematy układu sprężyn,
- instrukcje stanowiskowe,
- rysunek mechanizmu w załączniku nr 1,
Załącznik nr 1
Rysunek mechanizmu
4.5.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) wsakzać powody stosowania izolacji przeciwdrganiowych pod maszyny?
ðð ðð
2) określić od czego zależy wybór izolacji przeciwdrganiowej dla danej
ðð ðð
maszyny?
3) scharakteryzować sposoby rozwiązywania wibroizolacji fundamentów
ðð ðð
pod maszyny z wykorzystaniem sprężyn stalowych?
4) wskazać, co oprócz maszyn i urządzeń powinno być również izolowane
ðð ðð
przed niepożądanymi skutkami wibracji?
5) określić w jaki sposób chronić instalacje wentylacyjne przed wibracjami
ðð ðð
przenoszonymi z wentylatora?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
4.6. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska podczas
wykonywania izolacji przeciwdrganiowych
4.6.1. Materiał nauczania
Rozdział ten poświęcony jest uregulowaniom prawnym związanym z wykonywaniem pracy.
Podstawowym aktem prawnym regulującym to zagadnienie jest Kodeks pracy, który określa
prawa i obowiązki pracowników i pracodawców.
Kodeks pracy
Prawa i obowiÄ…zki pracownika
- Art. 210. ż 1. W razie, gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa
i higieny pracy i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika, albo
gdy wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom,
pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy, zawiadamiając o tym
niezwłocznie przełożonego.
- ż 2. Jeżeli powstrzymanie się od wykonywania pracy nie usuwa zagrożenia, o którym mowa
w ż 1, pracownik ma prawo oddalić się z miejsca zagrożenia, zawiadamiając o tym
niezwłocznie przełożonego.
- ż 3. Za czas powstrzymania się od wykonywania pracy lub oddalenia się z miejsca zagrożenia
w przypadkach, o których mowa w ż 1 i 2, pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia.
Wypadki przy pracy i choroby zawodowe
- Art. 234. ż 1. W razie wypadku przy pracy pracodawca jest obowiązany podjąć niezbędne
działania eliminujące lub ograniczające zagrożenie, zapewnić udzielenie pierwszej pomocy
osobom poszkodowanym i ustalenie w przewidzianym trybie okoliczności i przyczyn
wypadku oraz zastosować odpowiednie środki zapobiegające podobnym wypadkom.
Środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze
- Art. 237. ż 1. Pracodawca jest obowiązany dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie środki
ochrony indywidualnej zabezpieczające przed działaniem niebezpiecznych i szkodliwych dla
zdrowia czynników występujących w środowisku pracy oraz informować go o sposobach
posługiwania się tymi środkami.
Przepisy ochrony przeciwpożarowej.
Podczas wykonywania izolacji przeciwdrganiowych należy stosować się do ogólnych
przepisów przeciwpożarowych obowiązujących w budownictwie.
Do palnych materiałów stosowanych w izolacjach przeciwdrganiowych zaliczmy gumę,
korek naturalny i filc. W wyniku spalania się gumy i filcu utwardzonego powłoką z PVC powstają
związki trujące i rakotwórcze, między innymi tlenek węgla, który ma bardzo silne właściwości
toksyczne i jest przyczyną wielu zatruć. Dym powstający ze spalania tych materiałów jest czarny,
gęsty i duszący, powodujący bardzo znaczne ograniczenie widoczności, co w razie pożaru jest
kolejnym elementem utrudniającym akcję ratunkowo-gaśniczą. Z tych oczywistych powodów
materiały przeciwdrganiowe nie powinny być składowane w tych samych pomieszczeniach, co
materiały łatwo zapalne.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
W razie pożaru należy niezwłocznie zawiadomić straż pożarną informując ją:
- co siÄ™ pali (rodzaj pomieszczenia lub budynek),
- gdzie się pali (podając dokładny adres),
- kto zgłasza (podając dane personalne zgłaszającego i numer telefonu, z którego nadano
meldunek).
Numer telefonu Straży Pożarnej  998
Przepisy ochrony środowiska.
Przepisy w jaki sposób należy chronić środowisko określa Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r.
 Prawo ochrony środowiska. Ochrona środowiska polega na działaniu lub zaniechaniu
umożliwiającym zachowanie bądz
przywrócenie równowagi przyrodniczej koniecznej do
zapewnienia korzystnych warunkowe życia ludzkości. Należy nie tylko ograniczyć  produkcję
śmieci, ale również szkodliwe warunki jak hałas czy wibracje.
Zatem wykonywanie izolacji przeciwdrganiowych jest istotnym elementem w ochronie
środowiska, jednak w trakcie ich wykonywania nie należy zapominać o powstających odpadach.
Odpady te należy umieszczać w jednym miejscu, segregować je, odzyskiwać lub utylizować.
4.6.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. W czym zawarte są prawa i obowiązki pracowników?
2. Jakie są prawa pracownika według Kodeksu pracy?
3. Do czego zobowiÄ…zuje pracodawcÄ™ Kodeks pracy w razie wypadku pracownika?
4. Które z materiałów przeciwdrganiowych są palne?
5. Jaki jest numer telefoniczny Straży Pożarnej?
6. Jakie informacje należy podać Straży Pożarnej w razie pożaru?
7. Kto powinien dbać o środowisko?
8. W jakim celu segreguje siÄ™ odpady?
4.6.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Na budowie powstał pożar magazynów materiałów wibroizolacyjnych między innymi gumy i
korka naturalnego.
W dwuosobowych zespołach zainscenizuj scenkę wezwania straży pożarnej.
Sposób wykonania ćwiczenia:
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy,
2) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia  plan zapisać w zeszycie,
3) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
4) wybrać partnera,
5) zaplanować formę scenki,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
6) zaprezentować scenkę, (jedna osoba niech będzie świadkiem pożaru, druga oficerem
dyżurnym Straży Pożarnej)
7) sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,
8) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia,
9) zaprezentować efekty swojej pracy,
10) dokonać samooceny pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- atrapa telefonu,
- tablice informacyjne.
Ćwiczenie 2
Wybierz trzy paragrafy z Ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska,
przeczytaj je i następnie zinterpretuj.
Sposób wykonania ćwiczenia:
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy,
2) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia  plan zapisać w zeszycie,
3) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
4) przeanalizować wybrane paragrafy,
5) sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,
6) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia,
7) zaprezentować efekty swojej pracy,
8) dokonać samooceny pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- tekst ustawyPrawo ochrony środowiska,
- przepisy branżowe dotyczące ochrony środowiska.
4.6.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) określić obowiązki pracownika?
ðð ðð
2) określić w jaki sposób należy się zachować, w razie gdy na stanowisku
ðð ðð
pracy wystąpi bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia?
3) podać numer telefonu Straży Pożarnej?
ðð ðð
4) sprecyzować informację o czym należy poinformować oficera dyżurnego
ðð ðð
Straży Pożarnej w razie pożaru?
5) wskazać powody segregacji odpadów?
ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
4.7. Warunki techniczne wykonania i odbioru robót
4.7.1. Materiał nauczania
Szczegółowe warunki wykonania robót powinny być określane każdorazowo dla
poszczególnych rodzajów wibroizolacji i rozwiązań jej wykonania.
Istnieje jednak kilka ogólnych zasad, których przestrzeganie pozwoli na wykonanie dobrej
jakości wibroizolacji, a mianowocie [7, s. 57]:
a) Pod gotową podstawą urządzenia nie należy umieszczać dodatkowych
podkładów z korka, gumy czy innych materiałów. Zwykle nic to nie daje i jest
jedynie marnotrawieniem środków.
b) Nie można lekceważyć wystających części napędu, gdyż może to
prowadzić do nadmiernego kołysania urządzenia. Kołysanie można
zminimalizować, zwiększając podstawę i izolację w taki sposób, aby
obejmowały przestrzeń pod napędem.
c) Nie należy stosować materiałów, które miękną, gdy jest ciepło i rozchodzą
się na boki pod podstawą. Równie niewłaściwe jest stosowanie materiałów,
które twardnieją, gdy jest zimno. W obu wypadkach uzyskamy wątpliwej
jakości izolację, która działa jedynie wiosną i jesienią.
d) Nie można lekceważyć niewłaściwego rozłożenia ciężaru urządzenia, gdyż
wtedy izolacja będzie nierównomiernie obciążona i urządzenie przechyli się.
Przechylenie i kołysanie może powodować poważne problemy.
e) Nie należy wykonywać izolacji z kruchych materiałów oraz tworzyw, które
twardniejÄ… z czasem, bÄ…dz
pod wpływem wibracji. Wstrząsy wykruszą ją,
a służby porządkowe wymiotą spod urządzeń.
f) Nie należy używać materiałów o krótkiej żywotności. Początkowo tłumią
one wibracje, ale póz
niej wzrasta ich gęstość i osiadają, co oznacza że
przestają być izolatorami.
g) Nie można tolerować niektórych relacji pomiędzy urządzeniami. Gdy
turbina i jej silnik są zamocowane na osobnych sprężystych podstawach, mogą
pochylać się ku sobie i w rezultacie zaburzać działanie napędu. Oba
urządzenia powinny być zamontowane na wspólnej sztywnej podstawie
opartej na izolacji.
h) Nie można dopuścić do tego, by maszyna skakała jak piłka. Izolacja musi
być optymalna - nie za twarda i nie za miękka. Gdy jest zbyt miękka,
w pewnym momencie urządzenie może wpaść w rezonans i przysporzyć wielu
problemów.
Rozpatrując bardziej szczegółowo poszczególne rodzaje wibroizolacji, należy zwrócić uwagę
na ich rozmieszczenie pod urzÄ…dzeniami czy fundamentami.
W przypadku wibroizolatorów sprężynowych należy pamiętać przy ich rozmieszczeniu, aby
ich wspólny środek sztywności znajdował się na jednej linii pionowej ze środkiem ciężkości
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
układu składającego się z maszyny i fundamentu, przy czym najkorzystniejsze jest symetryczne
rozmieszczenie wibroizolatorów względem pionowych płaszczyzn ciężkości.
Sposób rozmieszczenia wibroizolatorów prezentuje rys. 29.
Rys. 29. Sposób rozmieszczenia wibroizolatorów sprężynowych.[1, s. 280]
Przy wykonywaniu wibroizolacji fundamentów pod maszyny za pomocą sprężystych gum,
należy bardzo dokładnie wypoziomować miejsce wykonywania izolacji.
Dla zwiększenia skuteczności wibroizolacji można układać płyty w 2 lub 3 warstwach.
Rys. 30. Izolacja fundamentu za pomocą sprężystych płyt gumowych.[8]
Warunki techniczne wykonania wibroizolacji z małych płyt korkowych:
a) powierzchnia płyt powinna być tak dobrana, aby nacisk na korek był równy wytrzymałości
obliczeniowej, dzięki czemu uzyskuje się najniższą częstość drgań własnych,
b) grubość płyty powinna być ustalona na podstawie obliczeń, aby przy maksymalnym nacisku
uzyskać wymagana częstość drgań własnych,
c) podkładki korkowe powinny być tak rozmieszczone, aby spełniony był warunek ich
równomiernego obciążenia,
d) przy wykonywaniu żelbetowego fundamentu na płytach korkowych można stosować trzy
sposoby:
1) na rozmieszczonych w ustalonym położeniu płytach układa się wannę z blachy stalowej
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
stanowiącej deskowanie, w którym betonuje się blok fundamentowy,
2) przestrzeń między płytami wypełnia się piaskiem równo z poziomem ich wierzchu i
przykrywa papą sklejoną lepikiem na stykach arkuszy, po zabetonowaniu wypłukuje się
spod spodu piasek otrzymując fundament oparty na płytach korkowych,
3) przestrzeń między nośnymi płytami korkowymi wypełnia się miękkimi płytami nie
nośnymi; po przykryciu tego podłoża papą następuje betonowanie fundamentu; płyty
wypełniające muszą być tak miękkie, aby po zmontowaniu maszyny ciężar układu
przenosił się wyłącznie na płyty nośne (rys.31).
a)
b)
Rys. 31. Wibroizolacja z korka - układ elementów a) widok od czoła maszyny (przekrój), b) ułożenie płyt
korkowych (widok z góry). 1-płyty korkowe nośne, 2-płyty korkowe wypełniające, 3-obrys
płyty żelbetowej. [1, s. 297]
Po wykonaniu prac związanych z wibroizolacją urządzeń następuje czas oceny pracy i jej
odbiór.
Podczas odbioru robót sprawdza się, czy wykonana izolacja odpowiada projektowanej.
Sprawdza się też jakość materiału i atesty użytych produktów.
W przypadku stwierdzenia jakichkolwiek uszkodzeń elementów izolacji przeciwdrganiowej
(sprężyn, elementów gumowych itp.) należy wymienić te elementy, na elementy nieuszkodzone.
Jeżeli od ukończenia robót do czasu ich odbioru minęło dużo czasu, a metalowe części
wibroizolatorów uległy korozji, to miejsca te należy oczyścić i pomalować.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41
W trakcie odbioru powinien być także przeprowadzony kontrolny pomiar drgań bloku
fundamentowego pod maszyną, a wyniki powinny być spisane i udostępniane dla porównania
z corocznym kontrolnym pomiarem drgań.
Po wykonaniu odbioru robót powinna zostać sporządzona instrukcja kontroli i konserwacji
izolacji przeciwdrganiowej maszyny.
4.7.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Czy potrafisz wskazać ogólne zasady, których przestrzeganie pozwoli na wykonanie dobrej
jakości wibroizolacji?
2. O czym należy pamiętać przy montowaniu wibroizolatorów sprężynowych?
3. O czym należy pamiętać przy wykonywaniu wibroizolacji fundamentów pod maszyny za
pomocą sprężystych gum?
4. Jak przebiega wykonywanie izolacji przeciwdrganiowej z korka naturalnego?
5. Jakie sposoby można stosować przy wykonywaniu żelbetowego fundamentu na płytach
korkowych?
6. Co należy sprawdzać podczas odbioru izolacji przeciwdrganiowej?
4.7.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Naszkicuj sposób rozmieszczenia wibroizolatorów sprężynowych pod fundamentem maszyny
powodującej niepożądane drgania.
Sposób wykonania ćwiczenia:
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy,
2) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia  plan zapisać w zeszycie,
3) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
4) przeczytać opis wibroizolatorów sprężynowych,
5) narysować sposoby rozmieszczenia wibroizolatorów,
6) sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,
7) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia,
8) zaprezentować efekty swojej pracy,
9) dokonać samooceny pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- schematy wibroizolatorów,
- charakterystyki wibroizolatorów sprężynowych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
42
Ćwiczenie 2
Poznałeś już wszystkie najważniejsze aspekty wykonywania izolacji przeciwdrganiowych.
Wykorzystaj swoją wiedzę i wykonaj ponownie Ćwiczenie 2 z rozdziału "Zasady posługiwania
się narzędziami i sprzętem podczas wykonywania izolacji przeciwdrganiowych".
Dodatkowym utrudnieniem niech będzie ułożenie płyt gumowych w trzech warstwach.
Ćwiczenie 3
W pomieszczeniu kotłowni należy zaplanować i wykonać wibroizolację z płyt gumowych pod
fundament na podstawie opisu w projekcie, który to opis jest dołączony w załączniku 1.
Sposób wykonania ćwiczenia:
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy,
2) zaplanować przebieg wykonania zadania  ćwiczenia  plan zapisać w zeszycie,
3) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
4) zapoznać się z miejscem wykonania izolacji,
5) określić zakres robót,
6) naszkicować warstwy izolacji,
7) dobrać materiały,
8) dobrać sprzęt,
9) sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,
10) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia,
11) zaprezentować efekty swojej pracy,
12) dokonać samooceny pracy,
13) uporządkować stanowisko pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- stół warsztatowy,
- opis pracy maszyn,
- schematy układu płyt z korka naturalnego,
- instrukcje stanowiskowe,
- opis projektanta w załączniku nr 1.
Załącznik nr 1
Opis wykonany przez projektanta - fragment
 Na równej przestrzeni należy ułożyć płyty z korka w sposób, aby żaden z boków się nie
stykał. Przestrzeń pomiędzy płytami o szerokości 10 cm należy wypełnić piaskiem równo
z poziomem wierzchu płyt i przykryć papą sklejona lepikiem na stykach arkuszy. Wymiary płyt
z korka 20 x 20 cm. Wymiary przyszłego fundamentu 130 x 130 cm .
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
43
4.7.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) wskazać dlaczego szczegółowe warunki wykonania robót wibroizolacyjnych
powinny być opracowywane osobno dla poszczególnych rodzajów ðð ðð
wibroizolacji i rozwiązań?
2) określić ogólne zasady wykonania wibroizolacji?
ðð ðð
3) wskazać o czym należy pamiętać przy montażu wibroizolatorów
ðð ðð
sprężynowych?
4) podać powody konieczności bardzo dokładnego poziomowania izolacji
ðð ðð
z gumy i korka?
5) naszkicować ułożenie izolatorów sprężynowych pod fundament maszyny
ðð ðð
6) scharakteryzować procedurę odbioru i konserwacji izolacji
ðð ðð
przeciwdrganiowych?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
44
5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
3. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi.
4. Każde zadania ma 4 wersje odpowiedzi, z których jedna jest prawidłowa. W przypadku
pomyłki błędną odpowiedz
należy ująć w kółko i zakreślić odpowiedz
prawidłową.
5. Jeżeli udzielenie odpowiedzi na jakieś zadanie sprawia Ci trudność to opuść je i przejdz
do
zadania następnego.
6. Czas przeznaczony na udzielanie odpowiedzi to 60 minut.
7. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
45
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Przepisy związane z organizacją stanowiska pracy muszą uwzględniać przepisy
a) przeciwpożarowe.
b) bezpieczeństwa i higieny pracy.
c) bezpiecznej obsługi maszyn i urządzeń.
d) bezpieczeństwa i higieny pracy oraz przepisy przeciwpożarowe.
2. Stanowiska pracy powinny być urządzone stosownie do
a) upodobań pracowników.
b) rodzaju wykonywanej pracy oraz psychofizycznych właściwości pracowników.
c) finansowych możliwości pracodawcy.
d) dostępności narzędzi na rynku.
3. Narzędzia i sprzęt używany przy wykonywaniu wibroizolacji, w zależności od stopnia
skomplikowania można podzielić na
a) nożny i ręczny.
b) ręczny i ręczny z napędem elektrycznym.
c) ręczny i z napędem spalinowym.
d) proste i złożone.
4. Przed przystąpieniem do pracy z urządzeniami elektrycznymi należy sprawdzić
a) czy ilość materiału na stanowisku pracy wystarczy na wykonanie zadania.
b) ich producenta i moc silnika.
c) ich stan techniczny, oraz zapoznać się z instrukcją obsługi.
d) ich wagÄ™.
5. Konserwacja narzędzi polega na
a) utrzymywaniu ich w czystości oraz na właściwym ich przechowywaniu.
b) użytkowaniu ich w sposób zalecany przez producenta.
c) bezpiecznej obsłudze tych urządzeń.
d) okresowym wyłączaniu ich z użytkowania.
6. W izolacjach przeciwdrganiowych stosowane są obecnie najczęściej
a) sprężyny stalowe i podkładki z ubitego filcu.
b) płyty gumowe i podsypki piaskowe.
c) płyty z korka naturalnego i podkładki podkowadłowe.
d) sprężyny stalowe, płyty gumowe i z korka naturalnego.
7. Cechą charakteryzującą sprężyny stalowe (wibroizolatory sprężynowe) nie jest
a) możliwość stosowania w wysokich temperaturach.
b) brak nasiąkliwość.
c) zdolność przenoszenia dz
więków.
d) mały ciężar objętościowy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
46
8. Układ zawieszony, jest to konstrukcja izolacji przeciwdrganiowej, która opiera się na
wibroizolatorach za pomocÄ…
a) wsporników i wieszaków.
b) płyt z korka naturalnego.
c) wsporników i płyt gumowych.
d) wibroizolatorów wielosprężynowych.
9. Przewody wentylacyjne przed przenoszeniem wibracji z wentylatora zabezpiecza siÄ™ za
pomocÄ…
a) zawiesi sprężystych.
b) elastycznych Å‚Ä…czy.
c) podkładek podkowadłowych.
d) tłumików lepkościowych.
10. Podczas odbioru robót związanych z wykonaniem izolacji przeciwdrganiowych sprawdza się
a) odzież roboczą w jakiej pracują monterzy izolacji.
b) terminowość wykonania zadania.
c) jakość materiału i atesty użytych produktów do wykonania wibroizolacji.
d) bezpieczeństwo na stanowisku pracy montera.
11. Na stanowisku roboczym powinny znajdować się tylko narzędzia
a) niezbędne do zaplanowanej pracy.
b) ręcznej obsługi.
c) nie wymagajÄ…ce zasilania prÄ…dem elektrycznym.
d) nowe.
12. Na stanowisku roboczym musi panować
a) nieustanna praca.
b) cykliczność dokonywanych zmian narzędzi.
c) nieustanna kontrola monterów.
d) Å‚ad i porzÄ…dek.
13. Poziomnica murarska służy do
a) przenoszenia wymiarów z projektu na plac budowy.
b) wymiarowania montowanych elementów.
c) kontrolowania poziomu i pionu montowanego elementu.
d) łączenia montowanych elementów.
14. Metalowe części nie używanych przez dłuższy czas narzędzi powinny być zabezpieczone,
specjalnymi smarami lub olejami, przed
a) pleśnią.
b) uszkodzeniem mechanicznym.
c) rdzÄ….
d) zmęczeniem materiału.
15. Materiały izolacyjne w izolacjach przeciwdrganiowych muszą charakteryzować się
a) niskÄ… cenÄ….
b) wysoka trwałością i znaczną sprężystością.
c) dostępnością na rynku.
d) łatwością obróbki.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
47
16. Sprężyny stalowe mimo wielu zalet, bardzo dobrej absorpcji wibracji mechanicznych, niestety
mają także wadę
a) sÄ… nasiÄ…kliwe.
b) trudne w obróbce.
c) bardzo drogie.
d) zdolność przenoszenia dz
więków.
17. Materiał nie stosowany w izolacjach przeciwdrganiowych to
a) guma.
b) korek naturalny.
c) stal.
d) płyty pilśniowe.
18. Urządzenia, które mogą być ustawiane bezpośrednio na wibroizolatorach, to urządzenia
a) o zwartej zabudowie ze sztywnÄ… podstawÄ….
b) o luz
nej zabudowie ze sztywna podstawÄ….
c) o zwartej zabudowie z luz
nÄ… podstawÄ….
d) o luz
nej zabudowie z luz
nÄ… podstawÄ….
19. Konstrukcja składająca się z pojemnika wypełnionego lepką substancją, ustawionego na
podłożu, oraz z zanurzonego w tej substancji od góry tłoka przymocowanego do drgającego
obiektu to
a) tłumik lepkościowy.
b) zawiesie sprężyst.
c) wibroizolator wielosprężynowy.
d) tłumik tłokowy.
20. Przy wykonywaniu wibroizolacji fundamentów pod maszyny za pomocą sprężystych gum
należy
a) używać jedynie narzędzi z napędem elektrycznym.
b) bardzo dokładnie wypoziomować miejsce wykonania izolacji.
c) przygotowane gumy składować w pozycji pionowej.
d) oczyścić płyty gumowe środkami na bazie alkoholu.
21. Jakie zadanie spełnia izolacja przeciwdrganiowa?
a) zabezpiecza przed wilgociÄ….
b) przeciwdziała rozprzestrzenianiu się wibracji.
c) zabezpiecza przed utratą ciepła.
d) przeciwdziała powstawaniu pleśni i grzybów.
22. Prawidłowy dobór narzędzi oznacza:
a) płynną realizację założonych zadań.
b) brak konieczności posiadania pomocnika.
c) wzrost kosztów wykonania izolacji.
d) pogorszenie się warunków pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
48
23. Rysunek przedstawia
a) klucz oczkowy.
b) klucz płaski.
c) klucz hakowy.
d) klucz fajkowy.
24. Zalecane temperatury przy których mogą pracować wibroizolatory wykonane z kauczuku
naturalnego to od
a) -10 do +30 oC.
b) -5 do + 40 oC.
c) 0 do 60 oC.
d) 0 do 90 oC.
25. Poniższe zdjęcie ilustruje wibroizolator
a) wielosprężynowy.
b) z podkładek gumowych.
c) zawiesie sprężyste.
d) jednosprężynowy.
26. Poniższy rysunek ilustruje
a) wibroizolator z płyt korkowych.
b) sposób układania zawiesi sprężystych.
c) układ zawieszony.
d) płytę bezwładnościową w formie bloku z betonu wylanego na stalową ramę.
27. Poniższy rysunek ilustruje
a) układ zawieszony.
b) bezpośrednie ustawienie maszyny na podkładkach gumowych.
c) bezpośrednie ustawienie na podkładkach filcowych.
d) bezpośrednie ustawienie na podkładkach z korka naturalnego.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
49
28. Numer telefonu straży pożarnej to
a) 986.
b) 997.
c) 998.
d) 999.
29. Poniższy rysunek ilustruje
a) znak bezpieczeństwa.
b) ogólny znak nakazu.
c) zatrzymanie awaryjne.
d) dostrzeżenie przed porażeniem prądem elektrycznym.
30. Poniższy rysunek ilustruje
a) nożyce do cięcia blachy.
b) nożyce do cięcia prętów.
c) nożyce do cięcia gumy.
d) nożyce do cięcia płyt korkowych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
50
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko..........................................................................................
Wykonywanie izolacji przeciwdrganiowych maszyn i urządzeń przemysłowych.
Zakreśl znakiem X poprawną odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
21 a b c d
22 a b c d
23 a b c d
24 a b c d
25 a b c d
26 a b c d
27 a b c d
28 a b c d
29 a b c d
30 a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
51
6. LITERATURA
1. Goliński J. Wibroizolacja maszyn i urządzeń. Warszawa, Wydawnictwo Naukowo
Techniczne, 1979
2. Kodeks pracy
3. Legutko S. Podstawy eksploatacji maszyn. Poznań, Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej,
1999
4. Roj-Chodacka A. Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska. Warszawa, Krajowy Ośrodek Wspierania
Edukacji zawodowej i Ustawicznej, 2002
5. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie
ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (tj. Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650)
6. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków
technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 75, poz.
690)
7. Czasopismo: Izolacje nr 10 z 2004 r.
8. www.lbf.com.pl
9. www.wikipedia.pl
10. www.meridien.pl
11. www.elektro-narzedzia.pl
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
52