MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Dariusz Stępniewski
Diagnozowanie i naprawa układów hydraulicznych,
pneumatycznych i elektrycznych 833[01].Z1.03
Poradnik dla nauczyciela
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr inż. Jarosław Sadal
mgr inż. Marek Zasada
Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Dariusz Stępniewski
Konsultacja:
mgr inż. Jolanta Skoczylas
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 833[01].Z1.03,
 Diagnozowanie i naprawa układów hydraulicznych, pneumatycznych i elektrycznych ,
zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu mechanik maszyn i urządzeń
drogowych.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Przykładowe scenariusze zajęć 7
5. Ćwiczenia 12
5.1. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisy przeciwpożarowe
oraz ochrony środowiska obowiązujące podczas diagnozowania
i naprawy układów hydraulicznych, pneumatycznych
i elektrycznych 12
5.1.1. Ćwiczenia 12
5.2. Układy hydrauliczne, pneumatyczne i elektryczne 14
5.2.1. Ćwiczenia 14
5.3. Demontaż i montaż siłowników hydraulicznych, pneumatycznych
oraz systemów sterowania hydraulicznego i pneumatycznego 16
5.3.1. Ćwiczenia 16
5.4. Demontaż i montaż pomp płynu hydraulicznego 19
5.4.1. Ćwiczenia 19
5.5. Demontaż i montaż sprężarek 22
5.5.1. Ćwiczenia 22
5.6. Demontaż i montaż układu zaworów rozdzielczych systemów
hydraulicznych i pneumatycznych oraz przewodów ciśnieniowych 24
5.6.1. Ćwiczenia 24
6. Ewaluacja osiągnięć ucznia 26
7. Literatura 42
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela który będzie pomocny w prowadzeniu
zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie mechanik maszyn i urządzeń
drogowych.
W poradniku zamieszczono:
 wymagania wstępne, czyli wykaz umiejętności, jakie uczeń powinien posiadać przed
rozpoczęciem tej jednostki modułowej, tak by bez problemów mógł przyswoić sobie
wiedzę zawartą w poradniku,
 cele kształcenia tj. wykaz umiejętności jakie uczeń ukształtuje podczas pracy
z poradnikiem,
 przykładowe scenariusze zajęć,
 ćwiczenia, które pomogą zweryfikować wiedzę teoretyczną ucznia oraz wykształcić
umiejętności praktyczne,
 sprawdzian osiągnięć, czyli zestaw zadań testowych,
 literaturę dodatkową.
W celu przeprowadzenia sprawdzianu wiadomości i umiejętności ucznia, nauczyciel
może posłużyć się zamieszczonym w rozdziale 6 zestawem zadań testowych, zawierającym
różnego rodzaju zadania.
W tym rozdziale podano również:
- plan testu w formie tabelarycznej,
- punktacje zadań i uczenia się,
- propozycje norm wymagań,
- instrukcję dla nauczyciela,
- instrukcję dla ucznia,
- kartę odpowiedzi
- zestaw zadań testowych.
Bezpieczeństwo i higiena pracy
W czasie pobytu w pracowni, należy zwrócić uwagę na przestrzeganie regulaminów
przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych wynikających
z rodzaju wykonywanych prac. Z tymi przepisami należy zapoznać uczniów podczas trwania
nauki.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
833[01].Z1
Eksploatacja maszyn i urządzeń
drogowych
833[01].Z1.01
Stosowanie maszyn i urządzeń drogowych
833[01].Z1.03
833[01].Z1.02
Diagnozowanie i naprawa układów
Diagnozowanie i naprawa układów
hydraulicznych, pneumatycznych
napędowych i jezdnych
i elektrycznych
833[01].Z1.04
Wykonywanie przeglądów
okresowych maszyn i urządzeń
drogowych
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć.
 klasyfikować maszyny i urządzenia drogowe oraz określić ich zadania,
 klasyfikować silniki stosowane w maszynach i urządzeniach drogowych,
 objaśniać działanie silników stosowanych w maszynach i urządzeniach drogowych,
 charakteryzować maszyny i urządzenia drogowe według rodzajów napędu,
 objaśniać działanie napędów w maszynach i urządzeniach drogowych,
 wyjaśniać funkcjonowanie elektronicznych układów sterujących pracą układu
napędowego i jezdnego,
 zanalizować działanie układów napędowych i jezdnych maszyn i urządzeń drogowych,
 posługiwać się instrukcjami obsługi i dokumentacją techniczną w diagnostyce
i naprawach zespołów,
 zlokalizować uszkodzenia w elementach i podzespołach układów napędowych i jezdnych
maszyn i urządzeń drogowych,
 wykonywać diagnostykę oraz opracować algorytm naprawy układów napędowych
i jezdnych maszyn i urządzeń drogowych,
 identyfikować elementy układów napędowych i jezdnych maszyn i urządzeń drogowych,
 wykonywać naprawę elementów układów napędowych i jezdnych maszyn i urządzeń
drogowych,
 stosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisy przeciwpożarowe i ochrony
środowiska na stanowisku pracy,
 organizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami ergonomii,
 dobierać narzędzia i przyrządy do wykonywanych prac.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć.
 zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisy przeciwpożarowe
i ochrony środowiska obowiązujące na stanowisku pracy,
 wyjaśnić funkcjonowanie układów hydraulicznych, pneumatycznych i elektrycznych
maszyn i urządzeń drogowych,
 zanalizować działanie układów hydraulicznych, pneumatycznych i elektrycznych maszyn
i urządzeń drogowych,
 odczytać schematy instalacji elektrycznych,
 rozróżniać rodzaje obwodów występujących w instalacjach elektrycznych maszyn
i urządzeń drogowych,
 określić właściwości oleju hydraulicznego na podstawie oznaczenia symbolowego
posługując się katalogami,
 wyjaśnić funkcjonowanie układów elektronicznych sterujących pracą układów
hydraulicznych i pneumatycznych,
 zastosować instrukcje obsługi i dokumentacje techniczne w diagnostyce i naprawach
zespołów hydraulicznych, pneumatycznych i elektrycznych,
 posłużyć się narzędziami, przyrządami i urządzeniami stosowanymi w montażu
i demontażu osprzętu maszyn i urządzeń,
 zlokalizować uszkodzenia w elementach i podzespołach układów hydraulicznych,
pneumatycznych i elektrycznych maszyn i urządzeń drogowych,
 wykonać diagnostykę oraz opracować algorytm naprawy układów hydraulicznych,
pneumatycznych i elektrycznych maszyn i urządzeń drogowych,
 przeprowadzić naprawę elementów układów hydraulicznych, pneumatycznych
i elektrycznych maszyn i urządzeń drogowych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. PRZYKA
ADOWE SCENARIUSZE ZAJ
Ć
Scenariusz zajęć 1
Osoba prowadząca: ............................................................................................
Modułowy program nauczania: Mechanik maszyn i urządzeń drogowych 833[01]
Moduł: Eksploatacja maszyn i urządzeń drogowych 833[01].Z1
Jednostka modułowa: Diagnozowanie i naprawa układów hydraulicznych,
pneumatycznych i elektrycznych 833[01].Z1.03
Temat: Demontaż i montaż sprężarki tłokowej.
Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności demontażu i montażu sprężarki tłokowej.
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:
- zaplanować kolejność operacji,
- zgromadzić niezbędne narzędzia,
- przygotować stanowisko pracy,
- zdemontować sprężarkę,
- przeprowadzić weryfikację części sprężarki,
- zmontować sprężarkę,
- zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy.
Metody nauczania uczenia się:
- pokaz z instruktażem,
- metoda przewodniego tekstu,
- ćwiczenia praktyczne.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
- praca w grupach 2 3 osobowych.
Czas: 5 godzin dydaktycznych.
Strategia: uczenie się przez doświadczenie.
Uczestnicy: uczniowie kształcący się w zawodzie mechanik maszyn i pojazdów drogowych.
Środki dydaktyczne:
- tablice poglądowe i ostrzegawcze,
- instrukcje stanowiskowe dla urządzeń,
- sprężarka tłokowa,
- zestaw kluczy płasko-oczkowych,
- zestaw kluczy nasadowych,
- zestaw wkrętaków,
- klucz dynamometryczny,
- czyściwo,
- młotek,
- imadło,
- szczypce do zdejmowania i zakładania pierścieni tłokowych,
- zeszyt ćwiczeń,
- przybory do pisania.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
Przebieg zajęć:
Zadanie dla ucznia
Wykonaj demontaż i montaż sprężarki tłokowej. Zwróć uwagę na obowiązujące zasady
w trakcie wykonywania demontażu i montażu sprężarki.
FAZA WST
PNA
Czynności organizacyjno-porządkowe, wyjaśnienie tematu zajęć, zaznajomienie uczniów
z pracą metodą przewodniego tekstu.
FAZA WA
AŚCIWA
INFORMACJE
1. Jakie zagrożenia występują podczas demontażu i montażu sprężarki?
2. Czy potrafisz zgromadzić odpowiednie narzędzia?
3. Czy potrafisz zdemontować sprężarkę?
4. Czy potrafisz przeprowadzić weryfikacje sprężarki?
5. Czy potrafisz zmontować sprężarkę?
PLANOWANIE
1. Określ miejsce wykonania ćwiczenia.
2. Zaplanuj materiały do wykonania ćwiczenia.
3. Zaplanuj kolejność czynności, które wykonasz w celu demontażu i montażu sprężarki.
4. Zaplanuj narzędzia do wykonania ćwiczenia.
UZGODNIENIE
1. Omów wszystkie punkty z fazy planowania z nauczycielem.
2. Odnieś się do uwag i propozycji nauczyciela.
WYKONANIE
1. Sprężarkę przygotuj do demontażu (umyj i osusz).
2. Zdemontuj sprężarkę zachowując odpowiednią kolejność operacji.
3. Przeprowadz
weryfikację elementów składowych sprężarki,
4. Zmontuj sprężarkę stosując się do odpowiednich wytycznych,
5. Sprawdz
poprawność wykonania zadania.
6. Przygotuj się do zaprezentowania swojej pracy.
SPRAWDZANIE
1. Czy sprężarka została przygotowana do demontażu?
2. Czy prawidłowo wykonano demontaż sprężarki?
3. Czy przeprowadzono weryfikację sprężarki?
4. Czy sprężarka została zmontowana prawidłowo?
ANALIZA
Uczniowie wskazują, które etapy ćwiczenia sprawiły im najwięcej trudności. Nauczyciel
podsumowuje całe ćwiczenie, określa jakie nowe umiejętności zostały ukształtowane, jakie
wystąpiły nieprawidłowości i sposoby ich unikania w przyszłości.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
FAZA KOC
COWA
Zakończenie zajęć
Praca domowa
Na podstawie ćwiczenia wykonanego w pracowni opisz w jaki sposób przeprowadzana
jest weryfikacja elementów składowych sprężarki.
Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:
 anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć, trudności
podczas realizowania zadania i nabytych umiejętności.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
Scenariusz zajęć 2
Osoba prowadząca :...........................................................................................
Modułowy program nauczania: Mechanik maszyn i urządzeń drogowych 833[01]
Moduł: Eksploatacja maszyn i urządzeń drogowych 833[01].Z1
Jednostka modułowa: Diagnozowanie i naprawa układów hydraulicznych,
pneumatycznych i elektrycznych 833[01].Z1.03
Temat: Zasada pracy zębatej pompy hydraulicznej.
Cel ogólny: Poznanie działania i budowy hydraulicznej pompy zębatej.
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:
 wyjaśnić zasadę działania pompy zębatej,
 wymienić elementy składowe pompy hydraulicznej zębatej,
 wskazać elementy składowe na przekrojach i rysunkach,
 zorganizować stanowisko pracy,
 zaprezentować wykonaną pracę.
Metody nauczania uczenia się:
- wykład,
- pogadanka,
Formy organizacyjne pracy uczniów:
- indywidualna.
Czas: 4 godziny dydaktyczne.
Środki dydaktyczne:
- tablice poglądowe i ostrzegawcze,
- modele i przekroje pomp hydraulicznych,
- przybory do pisania,
- zeszyt ćwiczeń.
Przebieg zajęć:
1. Sprawy organizacyjne.
1. Nawiązanie do tematu, omówienie celów i przebiegu zajęć.
2. Omówienie zasad przeprowadzania pomiaru.
3. Zorganizowanie stanowiska pracy do wykonania ćwiczenia.
4. Realizacja zajęć:
 omówienie działania pompy przez nauczyciela,
 wskazanie elementów składowych na modelu,
 uczeń otrzymuje modele pomp, tablice i rysunki,
 sporządzenie notatki przez ucznia,
 zapoznanie się z budową pompy,
 nauczyciel nadzoruje pracę uczniów w razie trudności pomaga w poprawnym
wykonaniu ćwiczenia.
5. Po wykonaniu pracy uczeń analizuje wykonane ćwiczenie.
6. Uczeń wskazuje swoje mocne i słabe strony.
7. Nauczyciel analizuje pracę ucznia i stwierdza, czy została poprawnie wykonana.
8. Uczniowie prezentują pracę w kolejności wykonywania.
9. Grupa wspólnie z nauczycielem dokonuje oceny prac.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
Zakończenie zajęć
Praca domowa
Wymień rodzaje urządzeń zabezpieczających układy pneumatyczne przed wilgocią.
Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:
 anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć, trudności
podczas realizowania zadania i nabytych umiejętności.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
5. Ćwiczenia
5.1. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisy
przeciwpożarowe oraz ochrony środowiska obowiązujące
podczas diagnozowania i naprawy układów hydraulicznych,
pneumatycznych i elektrycznych
5.1.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Obejrzyj film instruktażowy i wypisz, jakich zasad bezpieczeństwa i higieny pracy należy
przestrzegać w trakcie wykonywania diagnostyki i naprawy układów pneumatycznych.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące przepisów bezpieczeństwa
i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej,
2) wypisać zasady bezpieczeństwa i higieny pracy w trakcie wykonywania pomiarów
i badań,
3) zaprezentować efekty swojej pracy.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- ćwiczenie.
Środki dydaktyczne:
- instrukcje przeciwpożarowe oraz bezpieczeństwa i higieny pracy,
- tablice poglądowe dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy,
- film instruktażowy na temat zasad bezpieczeństwa i higieny pracy przy naprawie
i diagnostyce układów pneumatycznych,
- literatura z rozdziału 7 dotycząca przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej.
Ćwiczenie 2
W zestawie dostępnym w pracowni szkolnej rozpoznaj różnego rodzaju gaśnice i określ,
jakiego rodzaju pożary można gasić przy ich użyciu. W notatniku zapisz swoje spostrzeżenia.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące przepisów
przeciwpożarowych,
2) przeanalizować instrukcje, znaki bezpieczeństwa, tablice: ostrzegawcze, bezpieczeństwa
i higieny pracy, przeciwpożarowe,
3) wypisać rodzaje gaśnic,
4) dobrać gaśnicę do odpowiedniego typu pożaru,
5) zaprezentować efekty swojej pracy.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- ćwiczenie.
Środki dydaktyczne:
- tablice poglądowe i ostrzegawcze dotyczące przepisów przeciwpożarowych,
- instrukcje przeciwpożarowe oraz bezpieczeństwa i higieny pracy,
- film instruktażowy przedstawiający rodzaje gaśnic oraz sposób korzystania
z poszczególnych typów gaśnic,
- literatura z rozdziału 7 dotycząca przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej i ochrony środowiska
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
5.2. Układy hydrauliczne, pneumatyczne i elektryczne
5.2.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Spośród przedstawionych elementów układu elektrycznego wskaż urządzenia
zabezpieczające pracę silników elektrycznych i nazwij je.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące urządzeń
zabezpieczających pracę silnika,
2) odszukać urządzenia zabezpieczające pracę silników elektrycznych,
3) podać ich nazwy,
4) zaprezentować efekty swojej pracy.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- ćwiczenie.
Środki dydaktyczne:
- książka naprawy pojazdu,
- poradniki serwisowe,
- katalogi części zamiennych,
- serwisowe programy komputerowe.
Ćwiczenie 2
Wylosuj jeden ze schematów elektrycznych maszyny lub urządzenia drogowego. Omów
elementy układu i wskaż je w pojez
dzie.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania.
Sposób wykonania ćwiczenia.
Uczeń powinien:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące czytania schematów
elektrycznych,
2) wylosować jeden ze schematów elektrycznych,
3) przeanalizować wylosowany schemat,
4) scharakteryzować poszczególne elementy układu, ich zastosowanie,
5) zaprezentować efekty swojej pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- ćwiczenie.
Środki dydaktyczne:
- schematy elektryczne maszyn i urządzeń drogowych,
- literatura z rozdziału 7 dotycząca pomiarów diagnostycznych instalacji i urządzeń
elektrycznych.
Ćwiczenie 3
Wyjaśnij zasadę pracy sprężarki tłokowej. Nazwij poszczególne elementy składowe
sprężarki. Wskaż je na modelu i na rysunku.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania.
Sposób wykonania ćwiczenia.
Uczeń powinien:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące budowy i działania
sprężarki tłokowej,
2) scharakteryzować zasadę pracy sprężarki tłokowej,
3) nazwać poszczególne elementy składowe sprężarki,
4) wskazać elementy sprężarki na modelu i na rysunku,
5) zaprezentować efekty swojej pracy.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- ćwiczenie.
Środki dydaktyczne:
- modele, przekroje sprężarek tłokowych,
- rysunki sprężarek tłokowych,
- literatura z rozdziału 7 dotycząca budowy i działania sprężarek.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
5.3. Demontaż i montaż siłowników hydraulicznych,
pneumatycznych oraz systemów sterowania hydraulicznego
i pneumatycznego
5.3.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Mając do dyspozycji siłownik hydrauliczny dokonaj jego demontażu. Następnie
przeprowadz
weryfikację części siłownika i określ rodzaj zużycia poszczególnych elementów.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące demontażu i weryfikacji
siłowników hydraulicznych,
2) przygotować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy,
3) zdemontować siłownik,
4) przeprowadzić weryfikację elementów siłownika,
5) określić rodzaj zużycia jego elementów,
6) uporządkować stanowisko pracy,
7) zaprezentować efekty swojej pracy.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- ćwiczenie.
Środki dydaktyczne:
- instrukcje bezpieczeństwa i higieny pracy,
- siłownik hydrauliczny,
- zestaw kluczy płasko-oczkowych,
- zestaw kluczy nasadowych,
- imadło,
- młotek,
- zestaw wkrętaków,
- książka serwisowa,
- katalog części zamiennych,
- literatura z rozdziału 7 dotycząca budowy i demontażu siłowników hydraulicznych.
Ćwiczenie 2
Mając do dyspozycji siłownik pneumatyczny dokonaj jego demontażu. Następnie
przeprowadz
weryfikację części siłownika, i określ rodzaj zużycia poszczególnych
elementów.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące demontażu i weryfikacji
siłowników pneumatycznych,
2) przygotować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy,
3) zdemontować siłownik,
4) przeprowadzić weryfikację elementów siłownika,
5) określić rodzaj zużycia jego elementów,
6) uporządkować stanowisko pracy,
7) zaprezentować efekty swojej pracy.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- ćwiczenie.
Środki dydaktyczne:
- instrukcje bezpieczeństwa i higieny pracy,
- siłownik pneumatyczny,
- zestaw kluczy płasko-oczkowych,
- zestaw kluczy nasadowych,
- imadło,
- młotek,
- zestaw wkrętaków,
- książka serwisowa,
- katalog części zamiennych,
- literatura z rozdziału 7 dotycząca budowy i demontażu siłowników hydraulicznych.
Ćwiczenie 3
Na podstawie dostępnych z
ródeł informacji i własnego doświadczenia, wymień i wypisz
niedomagania instalacji pneumatycznej i sposoby ich usuwania.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące naprawy instalacji
pneumatycznych,
2) przeczytać instrukcję serwisową pojazdu,
3) wypisać niedomagania instalacji pneumatycznych i sposoby ich usuwania,
4) zaprezentować efekty swojej pracy.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- ćwiczenie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
Środki dydaktyczne:
- instrukcje serwisowe pojazdu,
- komputer z dostępem do Internetu,
- przybory do pisania,
- notatnik,
- literatura z rozdziału 7 dotycząca naprawy instalacji pneumatycznej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
5.4. Demontaż i montaż pomp płynu hydraulicznego
5.4.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Rozpoznaj urządzenia diagnostyczne do wykonywania badań diagnostycznych i określ
ich przeznaczenie. Sporządz
notatkę na temat zastosowania i funkcji poszczególnych
urządzeń diagnostycznych.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące urządzeń diagnostycznych
ich funkcji i zastosowania,
2) rozpoznać urządzenia diagnostyczne,
3) określić przeznaczenie rozpoznanych urządzeń,
4) napisać w notatniku notatkę na temat: Urządzenia diagnostyczne  funkcje
i zastosowanie,
5) zaprezentować efekty swojej pracy.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- ćwiczenie.
Środki dydaktyczne:
 różnego rodzaju urządzenia diagnostyczne,
 notatnik,
 przybory do pisania,
 literatura z rozdziału 7 dotycząca urządzeń diagnostycznych.
Ćwiczenie 2
Wyjaśnij zasadę pracy zębatej pompy hydraulicznej. Nazwij poszczególne elementy
składowe pompy. Wskaż je na modelu i na rysunku.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące budowy i działania pomp
hydraulicznych,
2) scharakteryzować zasadę pracy zębatej pompy hydraulicznej,
3) nazwać poszczególne elementy składowe pompy
4) wskazać elementy pompy na modelu i rysunku.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- ćwiczenie.
Środki dydaktyczne:
- modele, przekroje zębatych pomp hydraulicznych,
- rysunki, plansze pomp hydraulicznych,
- notatnik,
- przybory do pisania,
- literatura z rozdziału 7 dotycząca budowy i działania pomp hydraulicznych.
Ćwiczenie 3
Mając do dyspozycji rysunki pomp, schematy i modele dokonaj porównania rozwiązań
konstrukcyjnych pomp hydraulicznych. Zauważone różnice wypisz w formie tabeli
w notatniku. Przy wykonywaniu ćwiczenia skorzystaj z Internetu.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące budowy i działania pomp
hydraulicznych,
2) dokonać porównania rozwiązań konstrukcyjnych pomp hydraulicznych,
3) wskazać zauważone różnice na modelach, rysunkach,
4) sporządzić notatkę,
5) zaprezentować efekty swojej pracy.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- ćwiczenie.
Środki dydaktyczne:
- modele, przekroje pomp hydraulicznych,
- rysunki, plansze pomp hydraulicznych,
- notatnik,
- przybory do pisania,
- literatura z rozdziału 7 dotycząca budowy pomp hydraulicznych,
- komputer z dostępem do Internetu.
Ćwiczenie 4
Posługując się katalogami olejów hydraulicznych dobierz olej do układu hydraulicznego
walca drogowego. Określ i zapisz jego właściwości na podstawie oznaczenia symbolowego.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące klasyfikacji olejów
hydraulicznych,
2) odszukać w katalogu odpowiedni rodzaj oleju,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
3) określić jego właściwości na podstawie oznaczenia symbolowego,
4) sporządzić notatkę,
5) zaprezentować efekty swojej pracy.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- ćwiczenie.
Środki dydaktyczne:
- katalogi olejów hydraulicznych
- notatnik,
- przybory do pisania,
- literatura z rozdziału 7 dotycząca budowy pomp hydraulicznych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
5.5. Demontaż i montaż sprężarek
5.5.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj demontaż i montaż sprężarki tłokowej. Zwróć uwagę na obowiązujące zasady
w trakcie wykonywania demontażu i montażu sprężarki. Zapisz w notatniku wnioski
z przeprowadzonego ćwiczenia.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące montażu i demontażu
sprężarek tłokowych,
2) przygotować stanowisko pracy,
3) zdemontować sprężarkę tłokową,
4) zmontować sprężarkę tłokową,
5) uprzątnąć stanowisko pracy,
6) zapisać wnioski i spostrzeżenia z wykonanego ćwiczenia,
7) zaprezentować efekty swojej pracy.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- ćwiczenie.
Środki dydaktyczne:
 sprężarka tłokowa,
 zestaw kluczy nasadowych,
 zestaw kluczy płasko-oczkowych,
 klucz dynamometryczny,
 imadło,
 młotek,
 szczypce do zdejmowania i zakładania pierścieni tłokowych,
 szczypce uniwersalne,
 czyściwo,
 notatnik,
 przybory do pisania,
 literatura z rozdziału 7 dotycząca zasad prawidłowego montażu i demontażu sprężarek
tłokowych.
Ćwiczenie 2
Przeprowadz
diagnostykę bezprzyrządową tłokowej sprężarki powietrza.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące diagnostyki sprężarek
tłokowych,
2) przygotować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy,
3) przygotować pojazd do wykonania badania,
4) wykonać diagnostykę sprężarki,
5) uprzątnąć stanowisko pracy,
6) zaprezentować efekty swojej pracy.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- ćwiczenie.
Środki dydaktyczne:
 instrukcje stanowiskowe i bezpieczeństwa i higieny pracy,
 książka naprawy pojazdu,
 poradniki serwisowe,
 katalogi części zamiennych,
 pojazd z instalacją pneumatyczną,
 kliny pod koła pojazdu,
 pokrowce na siedzenia,
 notatnik,
 przybory do pisania,
 literatura z rozdziału 7 dotycząca zasad diagnostyki sprężarek tłokowych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
5.6. Demontaż i montaż układu zaworów rozdzielczych
systemów hydraulicznych i pneumatycznych oraz
przewodów ciśnieniowych
5.6.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie1
Korzystając z dokumentacji technicznej, określ i zapisz zakres czynności obsługowych
systemu hydraulicznego koparki.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące zakresu czynności
obsługowych systemów hydraulicznych,
2) wypisać zakres czynności obsługowych systemu hydraulicznego,
3) zaprezentować efekty swojej pracy.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- ćwiczenie.
Środki dydaktyczne:
- książka serwisowa koparki,
- instrukcja obsługi,
- specjalistyczne programy komputerowe,
- notatnik,
- przybory do pisania,
- literatura z rozdziału 7 dotycząca naprawy i obsługi systemów hydraulicznych.
Ćwiczenie 2
Mając do dyspozycji kilka zaworów różnej konstrukcji i przeznaczenia, wskaż wśród
nich hydrauliczny zawór zwrotny. Odszukaj go na schemacie hydraulicznym koparki.
Scharakteryzuj jego działanie.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące rodzajów i budowy
zaworów hydraulicznych,
2) odszukać zawór zwrotny wśród wyłożonych eksponatów,
3) odszukać zawór na schemacie,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
4) scharakteryzować jego działanie,
5) zaprezentować efekty swojej pracy.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- ćwiczenie.
Środki dydaktyczne:
- zawory różnej konstrukcji i przeznaczenia,
- schemat hydrauliczny koparki,
- ksiązka serwisowa,
- katalog części zamiennych,
- literatura z rozdziału 7 dotycząca budowy i rodzajów zaworów hydraulicznych.
Ćwiczenie3
Obejrzyj film  Naprawianie układów sterowania organów roboczych maszyn
drogowych , a następnie wykonaj naprawę suwakowego rozdzielacza hydraulicznego.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) oszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące naprawy układów
sterowania,
2) obejrzeć film,
3) przygotować stanowisko pracy zgodnie z przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy,
4) zdemontować rozdzielacz hydrauliczny,
5) przeprowadzić weryfikację rozdzielacza,
6) wymienić uszkodzone elementy,
7) zmontować rozdzielacz,
8) uporządkować stanowisko pracy,
9) zaprezentować efekty swojej pracy.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- ćwiczenie.
Środki dydaktyczne:
- książka serwisowa koparki,
- instrukcja obsługi układów roboczych maszyn drogowych,
- specjalistyczne programy komputerowe,
- zestaw kluczy płasko oczkowych,
- zestaw kluczy nasadowych,
- zestaw wkrętaków,
- literatura z rozdziału 7 dotycząca naprawy i obsługi systemów hydraulicznych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
6. EWALUACJA OSI
GNI
Ć UCZNIA
Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego
Test dwustopniowy do jednostki modułowej  Diagnozowanie i naprawa
układów hydraulicznych, pneumatycznych i elektrycznych
Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru z których:
- zadania 1 17 są z poziomu podstawowego,
- zadania 18 20 są z poziomu ponadpodstawowego.
Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt
Za każdą poprawną odpowiedz
uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedz
lub jej brak
uczeń otrzymuje 0 punktów.
Proponuje się następujące normy wymagań  uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:
- dopuszczający  za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,
- dostateczny  za rozwiązanie co najmniej 12 zadań z poziomu podstawowego,
- dobry  za rozwiązanie 15 zadań, w tym co najmniej 1 z poziomu ponadpodstawowego,
- bardzo dobry  za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu
ponadpodstawowego.
Klucz odpowiedzi: 1. a, 2. c, 3. a, 4. c, 5. a, 6. d, 7. b, 8. c, 9. a, 10. a,
11. a,12. d, 13. c, 14. b, 15. c, 16. a, 17. b, 18. c, 19. a, 20. a.
Plan testu
Nr Cel operacyjny Kategoria Poziom Poprawna
zad. (mierzone osiągnięcia ucznia) celu wymagań odpowiedz

1 Rozróżnić przepisy BHP B P a
2 Rozróżnić przepisy BHP B P c
3 Określić budowę napędu hydraulicznego A P a
4 Odczytać schematy hydrauliczne C P c
5 Sklasyfikować sprężarki B P a
6 Rozróżniać przepisy BHP A P d
7 Sklasyfikować sprężarki B P b
8 Odczytać schematy elektryczne C P c
Wykonać sprawdzenia elementów układu
9 C P a
pneumatycznego
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
Wyjaśnić funkcjonowanie układów
10 A P a
hydraulicznych
11 Rozpoznać rodzaj zastosowanego elementu C P a
12 Określić właściwości oleju A P d
13 Sklasyfikować urządzenia pneumatyczne C P c
14 Rozróżnić przepisy BHP B P b
15 Określić zadanie elementu układu hydraulicznego A P c
16 Określić zastosowanie elementu A P a
17 Zlokalizować uszkodzenie C P b
18 Zastosować przyrządy diagnostyczne D PP c
19 Wykonać diagnostykę układu hydraulicznego D PP a
20 Zastosować elementy układu hydraulicznego D PP a
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z co najmniej jednotygodniowym
wyprzedzeniem.
2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przeprowadz
z uczniami próbę udzielania odpowiedzi na takie typy zadań testowych,
jakie będą w teście.
5. Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi (karta odpowiedzi).
6. Zapewnij uczniom możliwość samodzielnej pracy.
7. Rozdaj uczniom zestawy zadań testowych i karty odpowiedzi, podaj czas przeznaczony
na udzielanie odpowiedzi.
8. Postaraj się stworzyć odpowiednią atmosferę podczas przeprowadzania pomiaru
dydaktycznego (rozładuj niepokój, zachęć do sprawdzenia swoich możliwości).
9. Kilka minut przed zakończeniem sprawdzianu przypomnij uczniom o zbliżającym się
czasie zakończenia udzielania odpowiedzi.
10. Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.
11. Sprawdz
wyniki i wpisz do arkusza zbiorczego.
12. Przeprowadz
analizę uzyskanych wyników sprawdzianu i wybierz te zadania, które
sprawiły uczniom największe trudności.
13. Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.
14. Opracuj wnioski do dalszego postępowania, mającego na celu uniknięcie niepowodzeń
dydaktycznych  niskie wyniki przeprowadzonego sprawdzianu.
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem pytań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań o różnym stopniu trudności. Są to zadania wielokrotnego wyboru.
5. Za każdą poprawną odpowiedz
możesz uzyskać 1 punkt.
6. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi. Dla każdego zadania podane
są cztery możliwe odpowiedzi: a, b, c, d. Tylko jedna odpowiedz
jest poprawna; wybierz
ją i zaznacz kratkę z odpowiadającą jej literą znakiem X.
7. Staraj się wyraz
nie zaznaczać odpowiedzi. Jeżeli się pomylisz i błędnie zaznaczysz
odpowiedz
, otocz ją kółkiem i zaznacz ponownie odpowiedz
, którą uważasz za
poprawną.
8. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
9. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie sprawiało Ci trudność, wtedy odłóż rozwiązanie
zadania na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.
10. Po rozwiązaniu testu sprawdz
, czy zaznaczyłeś wszystkie odpowiedzi na KARCIE
ODPOWIEDZI.
11. Na rozwiązanie testu masz 45 minut.
Powodzenia!
Materiały dla ucznia:
- instrukcja,
- zestaw zadań testowych,
- karta odpowiedzi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Przeniesienie napędu w układzie hydraulicznym odbywa się za pomocą
a) sprężonego powietrza.
b) oleju silnikowego.
c) wału napędowego.
d) oleju hydraulicznego.
2. Gaśnica typu B służy do gaszenia
a) ciał stałych.
b) cieczy palnych.
c) metali.
d) gazów.
3. Układ Load Sensing pozwala na
a) regulację pomp według zasady stałego ciśnienia.
b) regulacje pomp według zasady stałego przyrostu mocy.
c) regulację pomp według zasady stałego przyrostu temperatury.
d) regulacje ciśnienia według zasady stałego przyrostu wydatku.
4. Przedstawiony symbol układu hydraulicznego przedstawia
a) rezystor nastawny.
b) kondensator.
c) elektromagnes.
d) połączenie korpusu z masą.
5. Jak nazywa się magistrala umożliwiająca przekazywanie wszystkich sygnałów
sterowniczych
a) CAT.
b) CAD.
c) BUS.
d) CAN.
6. Jednym ze sposobów zabezpieczenia silnika elektrycznego przed skutkami zwarć jest
zastosowanie
a) bezpieczników topikpwych.
b) wyłączników.
c) kondensatorów.
d) zaworów bezpieczeństwa.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
7. Przedstawiona na rysunku sprężarka to
a) sprężarka tłokowa chłodzona
powietrzem.
b) sprężarka tłokowa chłodzona
cieczą.
c) wentylator.
d) dmuchawa.
8. Działanie siłownika pneumatycznego sprawdzamy
a) włączając wyłączając go kilkakrotnie przez naciśnięcie odpowiedniego przycisku.
b) włączając go przez naciśnięcie odpowiedniego przycisku.
c) wyłączając go przez naciśnięcie odpowiedniego przycisku.
d) dokonując obserwacji wyglądu zewnętrznego.
9. Ciśnienie robocze wytwarzane przez pompę zębatą wynosi około
a) 200kG/cm2.
b) 150kG/cm2.
c) 100kG/cm2.
d) 650kG/cm2.
10. Olej hydrauliczny klasy HL, według normy ISO znajduje zastosowanie do
a) umiarkowanie obciążonych systemów hydraulicznych pracujących w zmiennych
temperaturach.
b) umiarkowanie obciążonych systemów hydraulicznych.
c) słabo obciążonych systemów hydraulicznych.
d) systemach pracujących przy wysokich ciśnieniach.
11. Sprężarka chłodzona powietrzem, ma na kadłubie oznaczenie
a) L.
b) W.
c) TD.
d) UD.
12. Cyfrą dwa na rysunku niżej zaznaczone jest
a) wirnik silnika pierścieniowego.
b) wirnik silnika zwartego
c) uzwojenie silnika .
d) jarzmo stojana
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
13. Rozdzielacze stosowane w maszynach budowlanych są rozdzielaczami
a) ręcznymi.
b) hydraulicznymi.
c) elektrycznymi.
d) Elektro-pneumatycznymi.
14. Zadaniem zaworu zwrotnego stosowanego w instalacjach pneumatycznych jest
a) sterownie kierunkiem przepływu tj. kierowanie strumieniami cieczy do
odpowiednich przewodów.
b) zabezpieczenie swobodnego ruchu cieczy tylko w jednym kierunku.
c) łączenie lub odcinanie szczegółowych odcinków instalacji hydraulicznej.
d) zabezpieczenie przepływu cieczy w określonym kierunku.
15. W instalacjach hydraulicznych wysokociśnieniowych jako przewody ciśnieniowe stosuje
się
a) stalowe rury bez szwu.
b) przewody z tworzywa sztucznego.
c) stalowe rury zgrzewane.
d) stalowe rury spawane.
16. Długość cylindrów teleskopowych układów hydraulicznych może osiągnąć skok
dochodzący do
a) 9 m.
b) 5 m.
c) 7 m.
d) 10 m.
17. W przypadku kiedy skok cylindra hydraulicznego musi być duży, wówczas zastosujemy
cylinder
a) teleskopowy.
b) nurnikowy.
c) tłokowy jednostronnego działania.
d) tłokowy dwustronnego działania.
18. Która z niżej wymienionych czynności nie należy do czynności obsługowych systemu
hydraulicznego koparki
a) sprawdzenie poziomu oleju w zbiorniku zasilającym urządzenia hydrauliczne.
b) okresowa wymiana oleju hydraulicznego.
c) pomiar wydatku sprężarki powietrza.
d) sprawdzenie szczelności połączeń hydraulicznych.
19. Przed zamontowaniem każdy przewód hydrauliczny należy
a) zabezpieczyć przed korozją.
b) oczyścić zewnątrz oraz przedmuchać.
c) sprawdzić stan pierścieni zacinających.
d) sprawdzić osadzenie pierścieni zacinających
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
20. Przedstawiony na rysunku zawór służy do
a) zabezpieczenia swobodnego ruchu
cieczy.
b) łączenia lub odcinania
poszczególnych odcinków
instalacji hydraulicznej.
c) sterowania natężeniem przepływu.
d) sterowania ciśnieniem
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
Diagnozowanie i naprawa układów hydraulicznych, pneumatycznych
i elektrycznych
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
Test 2
Test dwustopniowy do jednostki modułowej  Diagnozowanie i naprawa
układów hydraulicznych, pneumatycznych i elektrycznych
Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru z których:
- zadania 1 17 są z poziomu podstawowego,
- zadania 18 20 są z poziomu ponadpodstawowego.
Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt
Za każdą poprawną odpowiedz
uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedz
lub jej brak
uczeń otrzymuje 0 punktów.
Proponuje się następujące normy wymagań  uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:
- dopuszczający  za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,
- dostateczny  za rozwiązanie co najmniej 12 zadań z poziomu podstawowego,
- dobry  za rozwiązanie 15 zadań, w tym co najmniej 1 z poziomu ponadpodstawowego,
- bardzo dobry  za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu
ponadpodstawowego.
Klucz odpowiedzi: 1. d, 2. b, 3.a, 4. d, 5. d, 6. a, 7. a, 8. a, 9. c, 10. b, 11.
a,12. d, 13. a, 14. b, 15. a, 16. c, 17. a, 18 c, 19. c, 20. b.
Plan testu
Nr Cel operacyjny Kategoria Poziom Poprawna
zad. (mierzone osiągnięcia ucznia) celu wymagań odpowiedz

1 Określić działanie układu powietrznego A P d
2 Wskazać zestawienie gaśnicy typu C B P b
3 Zanalizować działanie układu hydraulicznego C P a
4 Rozróżniać oznaczenia układów elektrycznych B P d
5 Sklasyfikować sprężarki B P d
6 Określić zestawienie gaśnic C P a
7 Klasyfikować urządzenia pneumatyczne C P a
8 Odczytać schematy elektryczne C P a
9 Sprawdzić szczelność siłownika B P c
10 Określić ciśnienie robocze A P b
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
11 Sklasyfikować urządzenia pneumatyczne C P a
12 Określić zestawienie oleju hydraulicznego B P d
13 Rozpoznać oznaczenie sprężarki A P a
Określić obowiązki pracownika w zakresie
14 A P b
ochrony przeciwpożarowej
15 Określić zadania zaworu odcinającego A P a
16 Wyjaśnić zastosowanie przewodów z miedzi C P c
17 Zweryfikować korbowód sprężarki C P a
18 Wykonać pomiar ciśnienia oleju D PP c
19 Wykonać diagnostykę układów hydraulicznych D PP c
20 Zastosować elementy układów hydraulicznych D PP b
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z co najmniej jednotygodniowym
wyprzedzeniem.
2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przeprowadz
z uczniami próbę udzielania odpowiedzi na takie typy zadań testowych,
jakie będą w teście.
5. Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi (karta odpowiedzi).
6. Zapewnij uczniom możliwość samodzielnej pracy.
7. Rozdaj uczniom zestawy zadań testowych i karty odpowiedzi, podaj czas przeznaczony
na udzielanie odpowiedzi.
8. Postaraj się stworzyć odpowiednią atmosferę podczas przeprowadzania pomiaru
dydaktycznego (rozładuj niepokój, zachęć do sprawdzenia swoich możliwości).
9. Kilka minut przed zakończeniem sprawdzianu przypomnij uczniom o zbliżającym się
czasie zakończenia udzielania odpowiedzi.
10. Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.
11. Sprawdz
wyniki i wpisz do arkusza zbiorczego.
12. Przeprowadz
analizę uzyskanych wyników sprawdzianu i wybierz te zadania, które
sprawiły uczniom największe trudności.
13. Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.
14. Opracuj wnioski do dalszego postępowania, mającego na celu uniknięcie niepowodzeń
dydaktycznych  niskie wyniki przeprowadzonego sprawdzianu.
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem pytań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań o różnym stopniu trudności. Są to zadania wielokrotnego wyboru.
5. Za każdą poprawną odpowiedz
możesz uzyskać 1 punkt.
6. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi. Dla każdego zadania podane
są cztery możliwe odpowiedzi: a, b, c, d. Tylko jedna odpowiedz
jest poprawna; wybierz
ją i zaznacz kratkę z odpowiadającą jej literą znakiem X.
7. Staraj się wyraz
nie zaznaczać odpowiedzi. Jeżeli się pomylisz i błędnie zaznaczysz
odpowiedz
, otocz ją kółkiem i zaznacz ponownie odpowiedz
, którą uważasz za
poprawną.
8. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
9. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie sprawiało Ci trudność, wtedy odłóż rozwiązanie
zadania na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.
10. Po rozwiązaniu testu sprawdz
, czy zaznaczyłeś wszystkie odpowiedzi na KARCIE
ODPOWIEDZI.
11. Na rozwiązanie testu masz 45 minut.
Powodzenia!
Materiały dla ucznia:
- instrukcja,
- zestaw zadań testowych,
- karta odpowiedzi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Przed przystąpieniem do demontażu przewodów i zespołów układu pneumatycznego
należy
a) opróżnić układ ze sprężonego powietrza.
b) zablokować sprężynę siłownika.
c) zlikwidować napięcie na połączeniu sworzniowym widełek siłownika.
d) zluzować złącza zespołów i przewodów.
2. Gaśnica typu C służy do gaszenia
a) ciał stałych pochodzenia organicznego.
b) metali lekkich.
c) gazów.
d) paliw ciekłych.
3. Podstawowym elementem napędu hydraulicznego jest
a) pompa.
b) przewód.
c) zbiornik.
d) sprężarka.
4. Przedstawiony symbol układu hydraulicznego maszyny drogowej to
a) zawór zwrotny.
b) regulator przepływu.
c) pompa.
d) filtr.
5. Sprężarka tłokowa należy do sprężarek z grupy
a) wyporowych, o posuwisto zwrotnym ruchu tłoka.
b) wyporowych, o obrotowym ruch organu roboczego.
c) przepływowych, strumieniowych.
d) przepływowych, osiowych.
6. Gaśnice do gaszenia urządzeń elektrycznych są oznaczone literą
a) B.
b) A.
c) C.
d) E.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
7. Przedstawiona na rysunku sprężarka to
a) sprężarka tłokowa chłodzona
powietrzem.
b) sprężarka tłokowa chłodzona
cieczą.
c) wentylator.
d) dmuchawa.
8. Przedstawiony symbol układu elektrycznego maszyny drogowej to
a) alternator.
b) przerywacz kierunkowskazów.
c) lampka kontrolna.
d) akumulator.
9. Sprawdzenie szczelności siłownika pneumatycznegoodbywa się wówczas gdy siłownik
jest
a) włączony i popychacz jest całkowicie wysunięty.
b) wyłączony i popychacz jest całkowicie wysunięty.
c) włączony i popychacz jest całkowicie wsunięty.
d) wyłączony i popychacz jest całkowicie wsunięty.
10. Ciśnienie robocze wytwarzane przez pompy tłokowe wynosi
a) do 630 kG/cm2.
b) do 100 kG/cm2.
c) do 200 kG/cm2.
d) do 150 kG/cm2.
11. Przedstawiony na rysunku cylinder to
a) cylinder tłokowy teleskopowy.
b) cylinder tłokowy jednostronnego
działania
c) cylinder nurnikowy
d) cylinder tłokowy dwustronnego
działania
12. Olej hydrauliczny klasy HLP według normy DIN znajduje zastosowanie do
a) umiarkowanie obciążonych systemów hydraulicznych.
b) słabo obciążonych systemów hydraulicznych.
c) umiarkowanie obciążonych systemów hydraulicznych pracujących w zmiennych
temperaturach.
d) systemów o wysokim ciśnieniu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
13. Sprężarka smarowana rozbryzgowo z ręcznym wlewaniem oleju do skrzyni korbowej ma
następujące oznaczenie na kadłubie
a) W.
b) UD.
c) TD.
d) UH.
14. Obowiązkiem pracownika w zakresie ochrony przeciwpożarowej jest
a) używanie odzieży roboczej.
b) znajomość rozmieszczenia i sposobu użytkowania zakładowego sprzętu
ratowniczego
i środków gaśniczych.
c) zapewnienie środków potrzebnych do gaszenia pożaru.
d) wyposażenie pomieszczeń w sprzęt ratowniczy i środki gaśnicze.
15. Zadaniem zaworu odcinającego stosowanego w instalacjach hydraulicznych jest
a) sterownie kierunkiem przepływu tj. kierowanie strumieniami cieczy do
odpowiednich przewodów.
b) zabezpieczenie swobodnego ruchu cieczy tylko w jednym kierunku.
c) łączenie lub odcinanie szczegółowych odcinków instalacji hydraulicznej.
d) zabezpieczenie przepływu cieczy w określonym kierunku.
16. Stosowanie przewodów z miedzi i jej stopów w układach hydraulicznych napełnionych
olejem mineralnym jest nieuzasadnione ze względu na
a) utlenianie się oleju.
b) małą wytrzymałość przewodów.
c) brak zewnętrznej powłoki ochronnej przewodu.
d) małe średnice wewnętrzne przewodów.
17. Weryfikując korbowód sprężarki należy sprawdzić między innymi
a) stożkowatość czopa.
b) wichrowatość korbowodu.
c) współosiowość czopów.
d) odpryski powierzchni czopów.
18. Pomiaru ciśnienia oleju w instalacji hydraulicznej dokonuje się przy użyciu
a) obrotomierza.
b) ciśnieniomierza.
c) manometru.
d) wakuometru.
19. Po wymontowaniu przewodu hydraulicznego na połączeniach którego występowały
przecieki w pierwszej kolejności należy
a) sprawdzić powierzchnię kulistych końcówek.
b) wymienić przewód na nowy.
c) oczyścić przewód z zewnątrz i przedmuchać.
d) przewód odkręcić, a jego końce zwilżyć olejem.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
20. Przedstawiony na rysunku zawór służy do
a) zabezpieczenia układu przed
podniesieniem się ciśnienia ponad
określoną wartość.
b) łączenia lub odcinania poszczególnych
odcinków instalacji hydraulicznej.
c) sterowania natężeniem przepływu.
d) sterowania ciśnieniem.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
Diagnozowanie i naprawa układów hydraulicznych, pneumatycznych
i elektrycznych
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41
7. LITERATURA
1. Hebda M. Niziński S.: Podstawy diagnostyki pojazdów mechanicznych. WKiA
,
Warszawa 1994
2. Hebda M. Mazur T.: Podstawy eksploatacji pojazdów mechanicznych. WKiA
, Warszawa
1994
3. Jodłowski M.: Operator maszyn do robót drogowych. WiHK  Kabe s.c., Krosno 2003
4. Jodłowski M.: Operator maszyn do robót ziemnych. WIHK  Kabe s.c., Krosno 2007
5. Lipski J.: Urządzenia robocze i sterownicze. WKiA
Warszawa 1974
6. Pancewicz J.: Naprawa samochodów samowyładowczych. WKiA
Warszawa 1976
7. Praca zbiorowa.: Naprawa samochodów star 266. WKiA
, Warszawa 1976
8. Sawicki E.: Technologia robót w budownictwie drogowym. WSiP, Warszawa 1996
9. Trzeciak K.: Diagnostyka samochodów osobowych. WKiA
, Warszawa 1983
10. Auto  Expert nr 12/1998
11. www.fusch-oil.pl
12. www.automotoserwis.com.pl
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
42