MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Jolanta Skoczylas
Wykonywanie deskowań, przygotowywanie i układanie
zbrojenia 833[01].Z3.01
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr inż. Witold Kapusta
mgr inż. Małgorzata Karbowiak
Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Jolanta Skoczylas
Konsultacja:
mgr inż. Lidia Staniszewska
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 833[01].Z3.01
 Wykonywanie deskowań, przygotowywanie i układanie zbrojenia , zawartego
w modułowym programie nauczania dla zawodu mechanik maszyn i urządzeń drogowych.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz
ochrony środowiska podczas wykonywania prac pomocniczych 7
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 8
4.1.3. Ćwiczenia 9
4.1.4. Sprawdzian postępów 10
4.2. Narzędzia pomiarowe używane podczas prac pomocniczych 11
4.2.1. Materiał nauczania 11
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 14
4.2.3. Ćwiczenia 15
4.2.4. Sprawdzian postępów 15
4.3. Zapotrzebowanie materiałowe do wykonania prac pomocniczych 17
4.3.1. Materiał nauczania 17
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 17
4.3.3. Ćwiczenia 17
4.3.4. Sprawdzian postępów 19
4.4. Transport i składowanie materiałów pomocniczych 20
4.4.1. Materiał nauczania 20
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 22
4.4.3. Ćwiczenia 22
4.4.4. Sprawdzian postępów 23
4.5. Roboty ciesielskie, betoniarskie i zbrojarskie 25
4.5.1. Materiał nauczania 25
4.5.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 29
4.5.3. Ćwiczenia 29
4.5.4. Sprawdzian postępów 31
4.6. Deskowania 32
4.6.1. Materiał nauczania 32
4.6.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 33
4.6.3. Ćwiczenia 34
4.6.4. Sprawdzian postępów 35
4.7. Zabezpieczenie ścian wykopów 36
4.7.1. Materiał nauczania 36
4.7.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 38
4.7.3. Ćwiczenia 38
4.7.4. Sprawdzian postępów 39
5. Sprawdzian osiągnięć 40
6. Literatura 45
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o wykonywaniu deskowań,
przygotowywaniu i układaniu zbrojenia.
W poradniku zamieszczono:
 wymagania wstępne  wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,
 cele kształcenia  wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,
 materiał nauczania  wiadomości teoretyczne niezbędne do opanowania treści jednostki
modułowej,
 zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy już opanowałeś określone treści,
 ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować
umiejętności praktyczne,
 sprawdzian postępów,
 sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi
opanowanie materiału całej jednostki modułowej,
 literaturę uzupełniającą.
Bezpieczeństwo i higiena pracy
W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy wynikających z rodzaju wykonywanych prac. Przepisy te
poznasz podczas trwania nauki.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
 833[01].Z3
Technologia robót pomocniczych
833[01].Z3.01
Wykonywanie deskowań, przygotowywanie
i układanie zbrojenia
833[01].Z3.02
Montowanie i demontowanie konstrukcji
pomocniczych z różnych materiałów
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- stosować zasady bezpiecznej pracy podczas użytkowania maszyn i obsługiwania
urządzeń,
- przestrzegać przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej
i ochrony środowiska,
- organizować stanowisko pracy związane z robotami budowlanymi,
- rozpoznawać podstawowe materiały budowlane,
- rozpoznawać podstawowe cechy techniczne materiałów,
- posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu budownictwa,
- wykonywać szkice podstawowymi technikami rysunkowymi,
- korzystać z różnych z
ródeł informacji,
- kontrolować jakość wykonywanych przez siebie robót.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej
oraz ochrony środowiska podczas wykonywania prac pomocniczych,
- sklasyfikować przyrządy pomiarowe,
- opisać przeznaczenie typowych przyrządów pomiarowych,
- dobrać przyrządy pomiarowe do prac pomocniczych,
- dobrać materiały do prac pomocniczych,
- zamówić i rozliczyć materiały do prac pomocniczych,
- transportować i składować materiały budowlane do robót pomocniczych,
- dobrać maszyny, urządzenia i sprzęt do robót pomocniczych,
- posłużyć się narzędziami, urządzeniami i sprzętem do robót pomocniczych, nie
wymagającymi dodatkowych uprawnień,
- wykonać proste roboty zbrojarskie i ciesielskie,
- zmontować zbrojenie nieskomplikowanych elementów żelbetowych,
- wykonać proste deskowania,
- układać w deskowaniu mieszankę betonową,
- zabezpieczać ściany wykopów,
- wykonać czynności pomocnicze zgodnie z technologią, a także z zachowaniem dbałości
o stan środowiska naturalnego oraz zgodnie z przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy
przy robotach pomocniczych,
- kontrolować jakość i prawidłowość wykonywanych przez siebie robót.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska podczas
wykonywania prac pomocniczych
4.1.1. Materiał nauczania
Wiadomości ogólne
Podczas wykonywania prac pomocniczych w robotach drogowych może być zatrudniony
wyłącznie pracownik, który:
 odpowiada wymaganiom określonym w taryfikatorze kwalifikacyjnym dla danego
stanowiska pracy,
 został przeszkolony w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy na danym stanowisku
pracy, w pierwszej kolejności w formie instruktażu stanowiskowego, a następnie
w formie szkoleń ogólnych i okresowych kończonych egzaminem,
 uzyskał orzeczenie lekarskie o dopuszczeniu do określonej pracy,
 został zapoznany z oceną ryzyka zawodowego na określonym stanowisku i potwierdził
ten fakt własnoręcznym podpisem,
 został wyposażony w odpowiednią odzież ochronną, którą zobowiązany jest dostarczyć
pracodawca.
Pracownik zobowiązany jest przed rozpoczęciem pracy sprawdzić stan bezpieczeństwa
w miejscu pracy.
Każdy pracownik jest obowiązany poinformować przełożonego o grożącym
niebezpieczeństwie. W razie stwierdzenia bezpośredniego zagrożenia życia lub zdrowia
zarówno pracownik, jak i nadzór ma bezwzględny obowiązek niezwłocznie wstrzymać roboty
i podjąć niezbędne kroki w celu usunięcia zagrożenia.
Pracownik zobowiązany jest utrzymywać w należytym stanie i porządku miejsce pracy
oraz obsługiwane maszyny i urządzenia, jak również eksploatować je zgodnie z przepisami
techniczno  ruchowymi ustalonymi przez producentów.
Przy wykonywaniu robót należy stosować odpowiednie znaki drogowe i urządzenia
ostrzegawczo  zabezpieczające. W szczególności dotyczy to nie zamkniętego
lub ograniczonego ruchu drogowego.
Przyczyną wypadków przy obsłudze maszyn i urządzeń do robót pomocniczych
są najczęściej: zbyt duża prędkość obrotowa narzędzi skrawających, występowanie znacznych
sił oddziaływujących na obrabiane elementy, nieosłonięte narzędzia skrawające,
nieostrożność obsługi np. obrabiarki czy zgrzewarki, zły stan techniczny maszyn i urządzeń,
bałagan na stanowisku pracy.
W celu zmniejszenia ryzyka wystąpienia wypadku producenci maszyn i urządzeń mają
obowiązek stosować określone urządzenia ochronne, do których zaliczamy: osłony noży, pił
i innych narzędzi skrawających, osłony zespołów napędowych (silników, przekładni itp.),
osłony zespołów posuwowych, hamulce pozwalające natychmiast zatrzymać wrzeciono,
wyłączniki odcinające dopływ energii, urządzenia eliminujące możliwość przypadkowego
włączenia maszyny czy urządzenia.
Deskowania
Zbyt duży rozstaw stempli do deskowań, niewłaściwe przekroje desek, zła jakość
wykonania mogą być powodem odkształceń deskowań, a nawet jego załamania pod parciem
mieszanki betonowej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
Przedłużenie stempli, jeżeli jest konieczne, wykonuje się w odległości około 1/3
od końca stempla.
Pracownicy wykonujący deskowania wysokie (ponad 3 m) powinni być zabezpieczeni
dodatkowymi tymczasowymi pomostami o szerokości 70 cm z poręczami i krawężnikami.
Do rozdeskowania można przystąpić po stwierdzeniu dostatecznej wytrzymałości betonu
i uzyskaniu zezwolenia kierownika budowy.
Roboty betoniarskie
Betonownie mogą obsługiwać tylko pracownicy o odpowiednich kwalifikacjach
i uprawnieniach. W czasie nieobecności obsługi urządzenia sterowniczego, powinny
być zabezpieczone przed dostępem osób postronnych.
Zabiegi konserwacyjne i naprawcze urządzeń betonowni, można wykonywać tylko
po zatrzymaniu pracy maszyn i urządzeń, a naprawy i regulacje instalacji elektryczneji
pneumatycznej  po odłączeniu dopływu prądu lub sprężonego powietrza.
Zabrania siÄ™ pozostawiania mieszanki betonowej w betoniarce lub zbiorniku betonu,
jeśli przerwa w pracy betonowni będzie dłuższa niż 30 minut. Po zakończeniu pracy
w każdym dniu roboczym należy opróżnić dozowniki i przenośniki materiałów.
Na terenie betonowni powinien się znajdować sprzęt przeciwpożarowy, a w kabinie
sterowniczej  gaśnica.
Pomosty robocze przeznaczone do transportu mieszanki powinny być codziennie
sprawdzane, a ich uszkodzenia naprawiane. MieszankÄ™ betonowÄ… rozlanÄ… na pomostach
należy usuwać, gdyż może spowodować poślizgnięcie i upadek robotnika.
Mieszanki betonowej nie należy zrzucać, lecz zsuwać rynnami lub lejami do wykopów.
Nie należy używać wibratorów o napięciu wyższym niż 60 V (szkodliwe dla zdrowia).
Robotnik pracujący z wibratorem ręcznym powinien mieć gumowe buty i rękawice.
Stosując preparaty powłokowe do pielęgnacji betonu, należy używać odzieży ochronnej.
Zaleca się również nosić okulary ochronne. Obowiązuje zakaz palenia papierosów,
jak również nie mogą znajdować się w pobliżu żadne z
ródła otwartego ognia. W wypadku
pożaru do gaszenia preparatów należy stosować piasek lub chemiczne środki gaśnicze.
Roboty zbrojarskie
Roboty zbrojarskie można wykonywać tylko na odpowiednio zorganizowanych
stanowiskach pracy.
Prostowanie stali metodą wyciągania może odbywać się tylko w miejscu ogrodzonym
w sposób chroniący pracowników przed wypadkiem w razie zerwania się prostowanego pręta.
Zabrania się cięcia nożycami ręcznymi oraz ręcznego gięcia prętów zbrojeniowych
o średnicy większej niż 20 mm.
Zmiana sworzni oraz układanie prętów zbrojenia na giętarce może odbywać się dopiero
po zatrzymaniu maszyny. Transport szkieletów zbrojenia lub wiązek stali zbrojeniowej za
pomocą żurawia powinien odbywać się z zachowaniem wyjątkowej ostrożności.
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie wymagania powinien spełniać pracownik zatrudniony przy wykonywaniu prac
pomocniczych w robotach drogowych?
2. Co jest przyczyną wypadków przy obsłudze maszyn i urządzeń do robót pomocniczych?
3. Jakie środki stosują producenci w celu zmniejszenia ryzyka wystąpienia wypadku
przy obsłudze maszyn i urządzeń?
4. Jakie zasady bezpieczeństwa i higieny pracy obowiązują podczas deskowania?
5. Jakie zasady bezpieczeństwa i higieny pracy obowiązują podczas robót betoniarskich?
6. Jakie zasady bezpieczeństwa i higieny pracy obowiązują podczas robót zbrojarskich?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Opisz przyczyny najczęściej występujących zagrożeń na podstawie foliogramów
przedstawiających obsługę maszyn i urządzeń do robót pomocniczych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) obejrzeć foliogramy przedstawiające obsługę maszyn i urządzeń do robót pomocniczych,
2) przeanalizować zagrożenia związane z obsługą maszyn i urządzeń,
3) opisać przyczyny zagrożeń związane z obsługą maszyn i urządzeń,
4) dokonać oceny wykonania ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 foliogramy przedstawiające obsługę maszyn i urządzeń,
 zestaw do prezentowania foliogramów,
 przybory do pisania,
 notatnik,
 literatura z rozdziału 6 dotycząca przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy podczas
wykonywania prac pomocniczych.
Ćwiczenie 2
Obejrzyj film dydaktyczny  Roboty betoniarskie . Wynotuj zagrożenia i sposoby
ich zapobiegania podczas wykonywania robót betoniarskich, które zaobserwowałeś na filmie.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) obejrzeć film,
2) wynotować zagrożenia występujące podczas robót betoniarskich,
3) wynotować sposoby zapobiegania zagrożeniom podczas wykonywania robót
betoniarskich,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
5) dokonać oceny wykonania ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- film  Roboty betoniarskie ,
- zestaw do wyświetlania filmów,
- przybory do pisania,
- notatnik,
- literatura z rozdziału 6 dotycząca przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy podczas
robót betoniarskich.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) określić wymagania, jakie powinien spełniać pracownik zatrudniony
przy wykonywaniu prac pomocniczych w robotach drogowych?
2) określić przyczyny wypadków przy obsłudze maszyn i urządzeń
do robót pomocniczych?
3) wymienić zasady stosowane przez producentów w celu zmniejszenia
ryzyka wystąpienia wypadku przy obsłudze maszyn i urządzeń?
4) scharakteryzować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy obowiązujące
podczas deskowania?
5) scharakteryzować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy obowiązujące
podczas robót betoniarskich?
6) scharakteryzować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy obowiązujące
podczas robót zbrojarskich?
7) wykonać roboty pomocnicze z zachowaniem zasad bezpieczeństwa
i higieny pracy?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
4.2. Narzędzia pomiarowe używane podczas prac pomocniczych
4.2.1. Materiał nauczania
Przyrządy do trasowania służą do wyznaczania różnego rodzaju linii, kątów, obrysów
itp. Chcąc wykonać jakikolwiek element lub konstrukcję drewnianą zgodnie z rysunkami
projektu, musimy dobrać materiał o odpowiedniej długości i przekrojach poprzecznych oraz
sprawdzić w naturze wymiary podane na rysunkach.
Podczas trasowania materiału i wzorników używa się wielu przyborów i przyrządów, do
których należą: ołówki ciesielskie, miarki, liniały drewniane, cyrkiel nastawny, kątowniki,
pion, poziomnica, wyznacznik ciesielski, macki, znacznik.
Ołówki ciesielskie mają spłaszczony kształt o przekroju elipsy (rys. 1). Przy ich
struganiu również umieszczony w nich grafit należy temperować na płask.
Rys. 1. Ołówek ciesielski [4, s. 110]
Miarki o różnych kształtach:
a) składana miarka drewniana lub stalowa (rys. 2),
b) miarka zwijana stalowa (rys. 3),
c) miarka zwijana płócienna (rys. 4).
Miarki służą do mierzenia długości nie przekraczającej kilku metrów, do mierzenia
szerokości, grubości materiału i sprawdzenia wymiarów wykonanego elementu
lub konstrukcji drewnianych.
Rys. 2. Miarka składana [4, s. 110]
Rys. 3. Stalowa miarka zwijana [4, s. 110]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
Rys. 4. Płócienna miarka zwijana [4, s.110]
Liniały drewniane służą do odmierzania i wykreślenia linii prostych (rys. 5).
Rys. 5. Liniał [4, s. 110]
Cyrkiel nastawny służy do wykreślania kół, do porównywania wymiarów i odkładania
na wyznaczonych elementach małych odcinków prostych oraz do sprawdzania wielkości
kątów (rys. 6).
Rys. 6. Cyrkiel nastawny [4, s. 110]
Kątowniki o różnej konstrukcji:
a) kÄ…townik prostokÄ…tny (rys. 7),
b) kÄ…townik przylgowy (rys. 8),
c) kÄ…townik nastawny (rys. 9).
Kątowniki służą do wykreślania linii prostych prostopadłych do boków wyznaczanych
elementów oraz do wykreślania linii prostych względem siebie równoległych. Kątowniki
o kącie zmiennym nadają się do kreślenia linii prostych pod dowolnym kątem
lub przenoszenia kątów.
Rys. 7. KÄ…townik prostokÄ…tny [4, s. 110]
Rys. 8. KÄ…townik przylgowy [4, s. 110]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
Rys. 9. KÄ…townik nastawny [4, s. 110]
Pion jest ciężarkiem o zaostrzonym końcu, zawieszonym na sznurku nawijanym
na szpulę (rys. 10). Używany jest do wyznaczania linii pionowych w robotach montażowych.
Rys. 10. Pion [4, s. 111]
Poziomnica jest wykonana z twardego drewna lub aluminium, w której osadzone są dwie
rurki szklane napełnione spirytusem z zaznaczonymi w środkowej części dwiema kreskami
(rys.11). Służy do pionowania i poziomowania elementów budowlanych.
a)
b)
Rys. 11. Poziomnice: a) w obudowie drewnianej, b) w obudowie aluminiowej [4, s. 111]
Poziomnice laserowe znajdują coraz powszechniejsze zastosowanie, ponieważ
są proste i wygodne w obsłudze oraz tańsze niż kilka lat temu. Poza standardowym
zastosowaniem poziomnicy, możemy, wykorzystując wbudowaną, w czołowej części
urządzenia głowicę emitującą wiązkę promienia laserowego, przenieść poziom na odległość
do kilkudziesięciu metrów, wyznaczyć linie poziome i pionowe.
a) b) c)
Rys. 12. Poziomnice laserowe a) ze spodarkÄ… magnetycznÄ…, b) i c) emitujÄ…ce wiÄ…zkÄ™ lasera w pozycji
poziomej, pionowej i krzyżowej [10]
Wyznacznik ciesielski składa się z trzech ruchomych ramion z podziałką przeliczeniową
i kątomierza (rys. 13). Służy do odczytywania długości elementów pochyłych oraz umożliwia
odczytywanie rzeczywistych wymiarów elementów z rysunku wykonanego w podziałce
zgodnej ze skalÄ… wyznacznika.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
Rys. 13. Wyznacznik ciesielski [4, s. 118]
Macki (rys. 14) składają się z dwóch ruchomo spiętych elementów w kształcie
haczyków. Służą do pomiaru średnic elementów w kształcie walca i średnic otworów.
Są jednym z przyrządów do kontroli prawidłowości trasowania.
Rys. 14. Macki [4, s. 118]
Znacznik składa się z dwóch listewek z podziałkami i wystającymi ostrzami
gwoz
dzików po zewnętrznej stronie ich końców, umocowanych za pomocą kliników
w drewnianym klocku (rys. 15). Listewki można dowolnie wysuwać przy zluzowanych
klinikach. Znacznik służy do wyznaczania linii równoległych do krawędzi elementu.
Rys. 15. Znacznik [3, s. 11]
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie przyrządy służą do mierzenia długości elementów budowlanych?
2. Jakiego przyrządu należy użyć do odmierzenia i wykreślenia linii prostych?
3. Jakiego przyrządu należy użyć do wyznaczenia linii pionowych?
4. Jakiego przyrządu należy użyć do wyznaczenia pionu lub poziomu?
5. Jakim przyrządem można wykreślić koła lub odłożyć równe, krótkie odcinki przy
trasowaniu?
6. Jakim przyrządem należy się posłużyć, przenosząc miarę kąta na trasowany materiał?
7. Jakiego przyrządu należy użyć do odmierzenia i wykreślenia linii prostych prostopadłych
i równoległych?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Do przygotowanych na planszy rysunków przedstawiających przyrządy pomiarowe
dopasuj odpowiednie napisy dotyczÄ…ce ich nazw i zastosowania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) obejrzeć planszę z rysunkami,
2) wypisać nazwy rozpoznanych przyrządów i ich zastosowanie na kartkach
samoprzylepnych,
3) przykleić właściwe kartki do rysunków,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 plansza z rysunkami przedstawiajÄ…ca przyrzÄ…dy pomiarowe,
 kartki samoprzylepne,
 przybory do pisania,
 notatnik,
- literatura z rozdziału 6 dotycząca narzędzi pomiarowych.
Ćwiczenie 2
Przyporządkuj nazwy przyrządów pomiarowych zapisane na kartkach, do przyrządów
znajdujÄ…cych siÄ™ na stole w pracowni.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) obejrzeć przyrządy pomiarowe znajdujące się na stole,
2) wybrać spośród przygotowanych kartek te, które dotyczą nazw rozpoznanych
przyrządów pomiarowych,
3) przyporządkować nazwy do rozpoznanych przyrządów, przyklejając kartki we
właściwych miejscach,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 samoprzylepne kartki z wydrukowanymi nazwami przyrządów pomiarowych,
 przyrzÄ…dy pomiarowe,
 przybory do pisania,
 notatnik,
 literatura z rozdziału 6 dotycząca narzędzi pomiarowych.
4.2.4.Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) wymienić rodzaje przyrządów pomiarowych?
2) określić zastosowanie przyrządów pomiarowych?
3) rozpoznać rodzaje poszczególnych przyrządów?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
4) określić zastosowanie miarki zwijanej stalowej?
5) określić zastosowanie liniału drewnianego?
6) określić zastosowanie cyrkla nastawnego?
7) określić zastosowanie kątowników?
8) określić zastosowanie pionu?
9) określić zastosowanie poziomnicy?
10) określić zastosowanie macek?
11) określić zastosowanie wyznacznika ciesielskiego?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
4.3. Zapotrzebowanie materiałowe do wykonania prac
pomocniczych
4.3.1. Materiał nauczania
Zapotrzebowanie na materiały sporządza się na podstawie przedmiaru robót.
W praktyce przy określaniu ilości i rodzaju materiałów niezbędnych do wykonania
konkretnych robót najczęściej korzysta się z Katalogów Nakładów Rzeczowych.
W katalogach podane są nakłady na wykonanie jednostki produkcji. Podane w nich normy
zużycia materiałów są oparte na szczegółowych ustaleniach i obliczeniach zgodnych
z wymaganiami technicznymi.
Aby sporządzić zapotrzebowanie na materiały należy pogrupować je asortymentami oraz
określić ich ilości i jednostkę miary.
Normy zużycia materiałów podaje się w odpowiednich jednostkach technicznych,
np. w metrach sześciennych, metrach kwadratowych, tonach, sztukach. Niektórych
materiałów mogą dotyczyć różne jednostki. Na przykład kruszywo tradycyjnie obmierza się
w metrach sześciennych, ale w transporcie samochodowym jego ilość określa się w tonach.
Drewno do konstrukcji deskowań i rusztowań mierzy się w metrach sześciennych, ale drewno
opałowe  w kilogramach. Podobnie zużycie gwoz
dzi określa się wagowo, ale przy obserwacji
pracy cieśli jest wygodniej określać ich zużycie w sztukach.
Przy składaniu zamówienia na materiały należy uwzględnić ubytki i odpady, które
przewidziane są w Katalogu Nakładów Rzeczowych. W przypadku zamówienia materiałów
na cały cykl produkcji lub roboty uwzględnić należy wielkość powierzchni magazynowej,
w której materiał będzie składowany.
Poprawne opracowanie zapotrzebowania na materiały powinno zawierać plan dostaw
materiałowych, czyli tzw. harmonogram dostaw. Takie opracowanie umożliwia wykonanie
w sposób harmonijny zadań produkcyjnych.
Zamówienie na materiały składa się na druku zamówienia.
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Co stanowi podstawę do sporządzenia zamówienia na materiały?
2. Z czego należy korzystać przy ustalaniu ilości i jakości materiałów?
3. Jak należy sporządzić zamówienie na materiały?
4. W jakim celu wykonuje się plan dostaw materiałów?
5. Na czym sporządza się zamówienie na materiały?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
W oparciu o wypełniony druk  Przedmiar robót wykonaj zestawienie materiałów
niezbędnych do wykonania deskowania słupa prostokątnego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować wypełniony druk  Przedmiar robót na wykonanie deskowania słupa
prostokÄ…tnego,
2) określić materiały do wykonania deskowania,
3) obliczyć ilość materiałów do wykonania deskowania,
4) sporzÄ…dz
zestawienie materiałów,
5) zaprezentować efekty swojej pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 dokumentacja projektowa,
 wypełniony druk  Przedmiar robot ,
 przybory do pisania,
 kartka do sporządzenia zestawienia materiałów,
- literatura z rozdziału 6 dotycząca zapotrzebowania materiałów do prac pomocniczych.
Ćwiczenie 2
SporzÄ…dz
zamówienie na materiały do wykonania deskowania belki na podstawie
przedmiaru robót.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować przedmiar robót,
2) wypisać na podstawie przedmiaru wszystkie materiały niezbędne do wykonania
deskowania belki,
3) obliczyć ilości materiałów zgodnie z zasadami zawartymi w KNR,
4) sporządzić zamówienie na materiały,
5) dokonać samooceny ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 przedmiar robót,
 KNR 2-02,
 przybory do pisania,
 kalkulator,
 kartka do sporządzenia zamówienia,
- literatura z rozdziału 6 dotycząca zapotrzebowania materiałów do prac pomocniczych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
4.3.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) scharakteryzować sposób ustalania ilości materiałów do robót
pomocniczych?
2) określić zasady stanowiące podstawę do ustalania ilości materiałów?
3) ustalić jednostkę miary na konkretne materiały?
4) sporządzić zestawienie niezbędnych materiałów?
5) scharakteryzować sposób sporządzenia zamówienia na materiały?
6) wykonać zamówienie na materiały?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
4.4. Transport i składowanie materiałów pomocniczych
4.4.1. Materiał nauczania
Wymagania szczegółowe dotyczące magazynowania, składowania i transportowania
materiałów i wyrobów budowlanych znajdują się w normach państwowych i instrukcjach.
Warunki transportu, składowania i magazynowania materiałów oraz wyrobów
budowlanych zależą od rodzaju i wymiarów wyrobów, wrażliwości materiału czy wyrobu na
czynniki atmosferyczne, na uderzenia bÄ…dz
uszkodzenia powierzchni.
Warunki transportu powinny zapewnić przewiezienie wyrobów bez uszkodzeń
mechanicznych, a więc pęknięć, odłamań czy wyszczerbień. Należy zatem ustabilizować
elementy na środku transportowym, zastosować przekładki między nimi, itp. Ważnym
czynnikiem podczas transportu sÄ… czynniki atmosferyczne. Dlatego na placu budowy urzÄ…dza
się składowiska otwarte, magazyny półzamknięte i magazyny zamknięte.
W obrębie placu budowy stosuje się sprzęt łączący możliwości wykonywania zadań
transportowych z równoczesnym załadunkiem lub rozładunkiem materiałów. Najprostszym
środkiem transportu bliskiego jest łopata (np. do przerzucania gruntu, piasku itp.) czy taczki
(do przewozu niewielkich ilości materiałów na krótkie odległości).
Przenośniki są maszynami do transportu w poziomie lub z niewielkim pochyleniem 
materiałów sypkich, cegieł i mieszanki betonowej. Przenośniki wielonaczyniowe
sÄ… stosowane do transportu pionowego.
Poniżej opisano magazynowanie, składowanie i transportowanie różnych materiałów
i wyrobów budowlanych.
Materiały i wyroby kamienne
Elementy kamienne okładzinowe powinny być do transportu i składowania opakowane.
Jako opakowania można wykorzystać pudła tekturowe, klatki drewniane, metalowe, taśmy
stalowe, pojemniki lub palety. Szczególnie dokładnie należy zabezpieczyć obrobione
narożniki i krawędzie. Opakowania z elementami kamiennymi powinny zawierać jednakowy
asortyment i być dokładnie oznakowane.
Transportując pojemniki lub opakowania z materiałami kamiennymi należy układać je
w taki sposób, aby dłuższy wymiar elementów był równoległy do kierunku ruchu środka
transportowego.
Krawężniki kamienne układa się w magazynie na przekładkach drewnianych w kilku
warstwach, tak aby łączna wysokość składowania nie przekraczała 1,2 m. Na środkach
transportowych układa się krawężniki w pojedynczych warstwach, zabezpieczając je przed
stykaniem się za pomocą przekładek z wełny drzewnej lub warkoczy ze słomy.
Transport i składowanie wyrobów włóknistych powinny być tak zorganizowane, aby
wyroby były chronione przed opadami atmosferycznymi i wilgocią. Poszczególne rodzaje
wyrobów powinny być magazynowane oddzielnie w sposób zapewniający łatwy dostęp do
nich.
Wyroby z ceramiki budowlanej
Miejsce przeznaczone do składowania i przechowywania wyrobów powinno być
wyrównane, oczyszczone z gruzu i suche. Wyroby należy ustawiać w stosy, słupy, pryzmy
lub pakiety w sposób umożliwiający łatwe przeliczenie. W zależności od asortymentu
wysokość składowania wynosi od 2,0 do 2,2 m. Składowanie rurek drenarskich
przedstawiono na rys. 16.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
Rys. 16. Przykład układania rurek drenarskich na placu [8, s. 95]
Transport wyrobów powinien odbywać się na paletach lub luzem i być zabezpieczony
przed opadami atmosferycznymi.
Materiały i wyroby z drewna
Składowiska do przechowywania drewna muszą być suche, zadaszone lecz otwarte.
Konieczne jest usunięcie ze składów roślinności oraz odpadów drzewnych. Rozmieszczenie
na składowiskach materiałów drzewnych zależy od ukształtowania terenu, transportu
wewnętrznego i rodzaju drewna.
Aby zapewnić bezpieczeństwo pożarowe i warunki do transportu, składowiska drzewne
należy podzielić na kwatery. W każdej kwaterze powinny być stojaki z łatwo dostępnym
sprzętem przeciwpożarowym.
Surowiec drzewny składowany na otwartych składowiskach układa się według długości
i grubości w stosy na legarach. Poszczególne warstwy przedziela się listwami jedna nad
drugą. Szerokość stosu wynosi od 2 do 4 m, długość od 1 do 8 m, wysokość do 4 m.
W przypadku dłuższego magazynowania ostatnia warstwa z desek powinna tworzyć w miarę
szczelny, pochyły dach.
Wyroby z drewna jak: płyty, sklejki i inne asortymenty muszą być przechowywane
w magazynach krytych.
Tarcicę transportuje w samochodach skrzyniowych lub wagonach na przekładkach.
W jednym stosie powinny znajdować się deski jednakowej grubości, wymiarów, rodzaju
drewna i jednakowej klasie jakości.
Wyroby ze stopów metali
Stal zbrojeniową w prętach i kształtowniki należy składować na podkładkach z drewna
lub na stojakach metalowych (rys. 17a). Natomiast stal w kręgach magazynuje się
w zasiekach (rys. 17b).
Rys. 17. Składowanie stali: a) pręty stalowe składowane na stojakach, b) kręgi
stali składowane w zasiekach [8, s. 198]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
Wyroby należy chronić przed opadami atmosferycznymi.
Transportowanie i magazynowanie wyrobów ze stali odbywa się bez opakowania.
Jedynie wyroby z metali nieżelaznych wymagają pakowania.
Wyroby z zapraw i betonów
Wyroby te składuje się zazwyczaj w stosach na otwartym powietrzu, z wyjątkiem
materiałów wrażliwych na opady atmosferyczne (np. wyroby gipsowe) oraz tych, które nie
powinny ulec zawilgoceniu przed wbudowaniem (np. gazobeton). Z tego powodu te materiały
powinny być przechowywane pod dachem.
Transportowanie wyrobów z zapraw i betonów odbywa się w zasadzie bez opakowania na
paletach. Jedynie wyroby gipsowe i gazobetonowe wymagajÄ… zabezpieczenia.
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie są zasady magazynowania przechowywania i transportowania wyrobów
i materiałów kamiennych?
2. Jakie są zasady magazynowania przechowywania i transportowania wyrobów
ceramicznych?
3. Jakie są zasady przechowywania i magazynowania materiałów i wyrobów z drewna?
4. Jakie są zasady przechowywania i transportowania wyrobów ze stali?
5. Które wyroby ze stali muszą być dodatkowo zabezpieczone podczas transportu?
6. Jakie są zasady magazynowania, przechowywania i transportu wyrobów z zapraw
i betonów?
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Obejrzyj film przedstawiający magazynowanie i składowanie materiałów budowlanych,
a następnie zapisz w punktach zasady obowiązujące podczas magazynowania i składowania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) obejrzeć film o magazynowaniu i składowaniu materiałów i wyrobów budowlanych,
2) napisać w punktach zasady magazynowania i składowania materiałów i wyrobów
budowlanych,
3) zaprezentować efekty swojej pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- film o zasadach magazynowania i składowania materiałów i wyrobów budowlanych,
- notatnik,
- zestaw do wyświetlania filmów,
- przybory do pisania,
 literatura z rozdziału 6 dotycząca zasad magazynowania i składowania materiałów
i wyrobów budowlanych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
Ćwiczenie 2
Na kartkach zapisano nazwy materiałów lub wyrobów budowlanych oraz nazwy środków
transportu. Przyporządkuj środek transportu do materiału lub wyrobu budowlanego
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeczytać nazwy materiałów lub wyrobów budowlanych zapisane na kartkach,
2) przeczytać nazwy środków transportu zapisane na kartkach,
3) przyporządkować środek transportu do materiału lub wyrobu budowlanego,
4) zaprezentować efekty swojej pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- kartki samoprzylepne z nazwami wyrobów i materiałów budowlanych,
- kartki samoprzylepne z nazwami środków transportu,
- literatura z rozdziału 6 dotycząca transportu materiałów i wyrobów budowlanych.
Ćwiczenie 3
Zaplanuj transport, składowanie i magazynowanie płyt ze sklejki o różnych grubościach,
a następnie zapisz w notatniku zaplanowane czynności i zasady w punktach.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeczytać wiadomości dotyczące zasad transportu, składowania i magazynowania
wyrobów z drewna,
2) zaplanować zasady i kolejność czynności podczas transportu, składowania
i magazynowania sklejki,
3) napisać w notatniku zaplanowane czynności i zasady transportu, składowania
i magazynowania w punktach,
4) zaprezentować efekty swojej pracy,
5) dokonać samooceny.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- notatnik,
- przybory do pisania,
- literatura z rozdziału 6 dotycząca zasad transportu, składowania i magazynowania
wyrobów z drewna.
4.4.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) określić ogólne zasady podczas transportu materiałów i wyrobów
budowlanych?
2) określić zasady transportu, składowania i magazynowania materiałów
i wyrobów kamiennych?
3) określić zasady transportu, składowania i magazynowania wyrobów
ceramicznych?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
4) określić zasady składowania i magazynowania materiałów i wyrobów
z drewna?
5) określić zasady transportu, składowania i magazynowania wyrobów
ze stali?
6) określić zasady składowania i magazynowania wyrobów z zapraw
i betonów?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
4.5. Roboty ciesielskie, betoniarskie i zbrojarskie
4.5.1. Materiał nauczania
Roboty ciesielskie
W budownictwie używa się drewna w postaci okrąglaków, desek, krawędziaków oraz
bali. W celu wbudowania drewna w konstrukcję musi być ono uprzednio obrobione,
tj. przycięte na właściwą długość, a elementy konstrukcji drewnianych muszą mieć wycięte
odpowiednie zaciosy, umożliwiające połączenie poszczególnych elementów oraz wyrównane
powierzchnie gotowej konstrukcji, oczyszczone i zaimpregnowane. Wszystkie te czynności
nazywają się obróbką ciesielską.
Do robót ciesielskich zaliczamy: dobór drewna, trasowanie (rysowanie konturów)
elementów konstrukcji drewnianych, obróbkę skrawaniem, polegającą na przecinaniu
elementów podłużnym i poprzecznym w celu nadania im żądanych kształtów i wymiarów,
wykonywanie złączy ciesielskich przez dłutowanie i wiercenie otworów, impregnacja drewna,
montaż elementów w miejscu wbudowania.
Dobór drewna, z którego ma być wykonany element, ma ogromne znaczenie ze względu
na oszczędność materiału. Wymiary materiału należy tak dobrać, aby były jak najbardziej
zbliżone do wymiarów elementu projektowanego.
Trasowanie poprzedza każdą obróbkę. Prawidłowe wyznaczenie elementu daje nie tylko
oszczędność drewna, ale także robocizny. Obecnie narzędzia ręczne stosowane do obróbki
zastąpiono narzędziami zmechanizowanymi i maszynami.
W robotach ciesielskich podstawowymi rodzajami obróbki skrawaniem są:
- Å‚upanie (siekierÄ… i toporem),
- piłowanie ręczne (piłami) i mechaniczne (pilarkami),
- struganie ręczne (strugami) i mechaniczne (strugami mechanicznymi),
- wiercenie ręczne (świdrami) i mechaniczne (wiertarkami i wiertarko-frezarkami),
- dłutowanie ręczne (dłutami) i mechaniczne (dłutarkami).
Aby lepiej zobrazować skrawanie i zasady działania narzędzi skrawających, używa się
pojęcia noża elementarnego (rys.18) czyli klina  bowiem kształtem części roboczej każdego
narzędzia do skrawania jest klin. Elementy jego występują w każdym narzędziu, zarówno
ręcznym, jak i mechanicznym.
Rys. 18. Nóż elementarny [7, s. 11]
Powierzchnią natarcia nazywamy powierzchnię klina, po której przemieszcza się wiór.
Kątem natarcia ł nazywamy kąt zawarty pomiędzy powierzchnią natarcia a płaszczyzną
prostopadłą do kierunku ruchu narzędzia.
Powierzchnią przyłożenia nazywamy powierzchnię klina od strony obrabianego
materiału. Nie powinna się ona stykać z drewnem dla uniknięcia tarcia narzędzia o materiał.
Kątem przyłożenia ą nazywamy kąt zawarty pomiędzy powierzchnią przyłożenia,
a powierzchnią skrawania (powierzchnią materiału powstałą w wyniku obróbki).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
Krawędzią tnącą główną nazywamy prostą powstałą w wyniku przecięcia się
powierzchni natarcia i przyłożenia.
KÄ…tem ostrza ² nazywamy kÄ…t zawarty pomiÄ™dzy pÅ‚aszczyznami natarcia i przyÅ‚ożenia.
Jest on kątem rozwarcia klina, wielkością charakteryzującą ostrze.
Narzędzie o małym kącie ostrza łatwo pokonuje opory, jakie stawia obrabiane drewno, jednak
bardzo szybko tępi się i zużywa. Do obróbki twardego drewna i płyt drewnopochodnych
trzeba stosować narzędzia o większym kącie ostrza, są one bardziej odporne na duże
obciążenia występujące podczas skrawania.
KÄ…tem skrawania ´ nazywamy sumÄ™ kÄ…tów przyÅ‚ożenia i ostrza.
Piłowanie jest najstarszym sposobem obróbki drewna skrawaniem. Rozróżnia się
piłowanie wzdłuż, w poprzek i skośnie do włókien. Przykładem maszyny do piłowania
poprzecznego jest pilarka tarczowa poprzeczna (rys. 19). Tarczówka poprzeczna jednopiłowa
jest przeznaczona do wstępnego przecinania bali, łat, listew i opołów, prostopadle do
przebiegu włókien, na krótkie odcinki.
Rys. 19. Pilarka tarczowa poprzeczna: 1  korpus, 2  wałek stały, 3  ramię tylne, 4  ramię przednie,
5  silnik elektryczny, 6  pokrętło do podnoszenia układu ramion, 7  stół, 8  listwa oporowa,
9  skala, 10  ogranicznik, 11  rękojeść do rozchylania układu dz
wigni [1, s. 49]
Wiercenie jest obróbką skrawaniem, mającą na celu wykonanie w drewnie gniazd lub
otworów o przekroju kołowym.
Dłutowaniem nazywa się obróbkę drewna skrawaniem mającą na celu wykonanie
otworów, wycięć lub gniazd o przekroju prostokątnym lub kołowym.
Struganiem nazywa się obróbkę drewna mającą na celu usunięcie nierówności
i wyrównanie powierzchni.
Roboty betoniarskie
Beton jest kamieniem sztucznym, który otrzymuje się przez twardnienie mieszanki
betonowej, składającej się z kruszywa drobnego, kruszywa grubego, cementu i wody.
Zastosowanie betonu w budownictwie jest powszechne zwłaszcza do wykonywania
elementów konstrukcyjnych. Zatem cechuje go duża wytrzymałość na ściskanie, odporność
na działanie czynników atmosferycznych, dobra urabialność wpływająca na łatwość
formowania elementów, a także mały koszt wytwarzania w porównaniu z innymi materiałami
konstrukcyjnymi. Jednocześnie beton cechuje mała wytrzymałość na rozciąganie. Jednak
w połączeniu betonu ze stalą (którą cechuje duża wytrzymałość na rozciąganie) można
uzyskać elementy i konstrukcje o znacznej wytrzymałości. Materiał powstały z połączenia
betonu ze stalą nazywa się żelbetem lub betonem zbrojonym.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
 Ponieważ ilość stali w konstrukcjach żelbetowych zazwyczaj nie przekracza 5%
całkowitej objętości, w praktyce nazywa się je konstrukcjami betonowymi.
Bardzo ważną sprawą w przygotowaniu mieszanki betonowej jest dobór i mieszanie
składników. Na ogół składy mieszanek betonowych ustala się w laboratoriach.
W betoniarniach, gdzie przygotowuje się mieszanki betonowe poszczególne składniki dozuje
się w zainstalowanych dozownikach. Natomiast na budowie odmierzanie ilości
poszczególnych składników odbywa się metodą wagowo-objętościową. Waży się tylko
cement, kruszywa odmierza się najczęściej taczkami, natomiast wodę wiadrami.
Układanie mieszanki betonowej w formie lub deskowaniu powinno odbywać się
z jednoczesnym jej zagęszczaniem. Bardzo ważne jest, aby podczas układania mieszanki nie
dopuścić do rozsegregowania jej składników. Należy zatem zwrócić uwagę na wysokość
zrzucania mieszanki. Przy konsystencji gęstoplastycznej maksymalna wysokość swobodnego
zrzucania mieszanki nie powinna przekraczać 3m, a przy konsystencji ciekłej mieszankę
należy układać przy użyciu rynien lub rur, tak aby wysokość jej opadania nie była większa niż
50 cm. Dzięki zagęszczaniu uzyskuje się ściślejsze ułożenie ziaren kruszywa, dokładniejsze
wypełnienie formy oraz zmniejszenie porów w betonie poprzez usunięcie pęcherzyków
powietrza, a tym samym zwiększenie wytrzymałości betonu. Wybór sposobu betonowania
zależy od konsystencji mieszanki, wymiarów betonowanej konstrukcji, zawartości stali
zbrojeniowej i sposobu zagęszczania. Konstrukcje o dużej powierzchni i niewielkiej grubości
betonuje się jedną warstwą. W konstrukcjach większych grubości stosuje się układanie
warstwowe.
Zagęszczanie odbywa się metodą ręczną poprzez np. ubijanie lub metodą mechaniczną,
która jest najczęściej obecnie stosowana. Do mechanicznych metod zagęszczania mieszanki
betonowej używa się odpowiednich urządzeń mechanicznych  wibratorów: wgłębnych,
powierzchniowych, przyczepnych i prętowych.
WstrzÄ…sy przekazywane przez wibrator na mieszankÄ™ betonowÄ… powodujÄ… wzajemne
przesuwanie się ziaren kruszywa, ścisłe ich układanie i wypełnianie pustek przez zaczyn
cementowy.
Po ułożeniu mieszanki betonowej w formie lub deskowaniu i zagęszczeniu następuje
proces pielęgnacji, który trwa do czasu stwardnienia betonu. Pielęgnowanie mieszanki
betonowej polega na ochronie przed szkodliwym działaniem czynników atmosferycznych jak:
wiatr, nadmierne słońce czy mróz oraz wstrząsami, uderzeniami i dużymi obciążeniami.
Należy utrzymać stałą wilgotność betonu przez nawilżanie:
- co najmniej 3 dni  gdy użyto cement portlandzki szybkotwardniejący,
- 7 dni  gdy użyto cement portlandzki,
- 14 dni  gdy użyto cement hutniczy i inne.
Jeżeli temperatura jest niższa niż + 5°C betonu nie polewa siÄ™.
W okresie zimowym należy świeży beton zabezpieczyć matami, słomami lub spienionym
tworzywem sztucznym.
Konstrukcje betonowe ze względu na technologię wykonania można podzielić na:
monolityczne, prefabrykowane i zespolone.
Konstrukcje monolityczne z betonu sÄ… realizowane na miejscu wbudowania.
Charakteryzują się dużą wytrzymałością i sztywnością, ponieważ jej elementy stanowią
jednolitą całość. Ich wykonanie składa się z następujących czynności: ustawienia deskowania,
przygotowania i montażu zbrojenia, przygotowania, ułożenia i zagęszczenia mieszanki
betonowej, pielęgnacji betonu, rozformowania (zdjęcia deskowania).
Konstrukcje prefabrykowane są wykonywane w wytwórni prefabrykatów lub na
poligonie poza miejscem ich wbudowania. Dzięki zmechanizowanej produkcji prefabrykatów
jakość wykończenia elementów jest wysoka i dzięki temu do minimum można ograniczyć
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
roboty wykończeniowe na budowie. Także czas montażu elementów jest krótki i umożliwia
szybsze oddanie obiektu do użytku.
Konstrukcje zespolone są wykonywane poprzez połączenie technologii prefabrykowanej
i monolitycznej.
Konstrukcje żelbetowe składają się z betonu i prętów stalowych. Dzięki przyczepności
beton i stal współpracują ze sobą w konstrukcjach stanowiąc monolityczną całość.
Jak już wspomniano wcześniej stal przenosi naprężenia rozciągające w elemencie
żelbetowym, ale również zapobiega tworzeniu się rys i odkształceń skurczowych.
Roboty zbrojarskie
Do wykonywania zbrojenia klasa i gatunek stali oraz średnice prętów powinny być
dobrane zgodnie z projektem. Najczęściej beton jest zbrojony prętami gładkimi lub
żebrowanymi.
Rozróżnia się pięć klas stali zbrojeniowej: A-0, A-I, A-II, A-III i A-IIIN. W każdej z tych
klas wyróżnia się gatunki.
Przygotowanie zbrojenia polega na: czyszczeniu stali zbrojeniowej, prostowaniu stali
zbrojeniowej, cięciu stali zbrojeniowej, gięciu stali zbrojeniowej, łączeniu prętów w szkielety
zbrojeniowe, transporcie i układaniu szkieletów zbrojeniowych w formach lub deskowaniach.
Czyszczenie stali polega na usunięciu z powierzchni prętów zanieczyszczeń smarami,
przez opalenie palnikiem gazowym lub lampÄ… lutowniczÄ… oraz Å‚uszczÄ…cÄ… siÄ™ rdzÄ…, za pomocÄ…
szczotek drucianych lub przez piaskowanie.
Prostowania wymagają pręty zbrojeniowe w kręgach. Najczęściej stosuje się
mechaniczne prostowanie prętów przy użyciu prostowarek mechanicznych (rys. 20).
Rys. 20. Schemat prostowarki mechanicznej [2, s. 85]
Pręty większych średnic można również prostować za pomocą klucza zbrojarskiego na
stole zbrojarskim z umieszczonymi trzpieniami.
Po oczyszczeniu i wyprostowaniu pręty tnie się na odpowiednie odcinki zgodnie
z projektem przy użyciu nożyc ręcznych lub mechanicznych.
Pocięte pręty wygina się zgodnie z rysunkami zbrojenia zamieszczonymi w projekcie, na
stole zbrojarskim wyposażonym w sworznie lub za pomocą giętarki mechanicznej.
Wygięte pręty montuje się bezpośrednio w deskowaniu lub przygotowuje w postaci
szkieletów zbrojeniowych. A
ączenie prętów może odbywać się za pomocą drutu
wiązałkowego, zgrzewania lub spawania.
Na rys. 21 przedstawiono wszystkie rodzaje prętów zbrojenia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
Rys. 21. Rodzaje prętów zbrojenia: 1  pręty główne (nośne), 2  pręty
montażowe, 3  pręty rozdzielcze, 4  strzemiona [7, s. 70]
4.5.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Co nazywamy betonem?
2. Gdzie w budownictwie stosowany jest beton?
3. Z jakich składników uzyskuje się mieszankę betonową?
4. Gdzie można układać mieszankę betonową?
5. Na czym polega pielęgnacja świeżego betonu?
6. Jak można sklasyfikować konstrukcje betonowe ze względu na technologię wykonania?
7. Czym różni się konstrukcja monolityczna od prefabrykowanej?
8. Z jakiej stali wykonywane są zbrojenia elementów żelbetowych?
9. Z jakich procesów technologicznych składa się przygotowanie zbrojenia?
4.5.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj betonowanie belki o wymiarach 20x20x120 cm w gotowym deskowaniu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przygotować stanowisko do wykonania ćwiczenia zgodnie z zasadami bezpieczeństwa
i higieny pracy,
2) przygotować narzędzia do wykonania ćwiczenia,
3) przetransportować gotową mieszankę betonową na stanowisko pracy,
4) wykonać betonowanie w deskowaniu,
5) wyrównać powierzchnię zabetonowanego elementu,
6) zaprezentować efekty swojej pracy,
7) zlikwidować stanowisko pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- deskowanie belki,
- mieszanka betonowa,
- taczki,
- Å‚opata,
- paca,
- literatura z rozdziału 6 dotycząca robot betoniarskich.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
Ćwiczenie 2
Wykonaj zbrojenie belki na podstawie rysunku otrzymanego do nauczyciela.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przygotować stanowisko do wykonania ćwiczenia zgodnie z zasadami bezpieczeństwa
i higieny pracy,
2) przeanalizować rysunek zbrojenia belki,
3) przygotować pręty do wykonania zbrojenia,
4) przygotować narzędzia do wykonania ćwiczenia,
5) przygotować strzemiona,
6) wykonać zbrojenie belki zgodnie z rysunkiem,
7) zaprezentować efekty swojej pracy,
8) zlikwidować stanowisko pracy
Wyposażenie stanowiska pracy:
- rysunek zbrojenia belki,
- stal zbrojeniowa,
- nożyce do cięcia stali,
- giętarka,
- miarka stalowa,
- literatura z rozdziału 6 dotycząca robot zbrojarskich.
Ćwiczenie 3
Opisz zasady wykonywania konstrukcji żelbetowej na podstawie makiety.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) obejrzeć makietę przedstawiającą element konstrukcyjny żelbetowy w deskowaniu,
2) przeanalizować literaturę dotyczącą wykonywania elementów monolitycznych
żelbetowych,
3) zapisać na kartce w punktach kolejność czynności technologicznych podczas
wykonywania elementu żelbetowego,
4) opisać w notatniku czynności technologiczne według powyżej zapisanych punktów,
5) zaprezentować efekty swojej pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- makieta przedstawiająca konstrukcję żelbetową,
- notatnik,
- kartka papieru,
- przybory do pisania,
- literatura z rozdziału 6 dotycząca wykonywania konstrukcji żelbetowych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
4.5.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) scharakteryzować zastosowanie betonu w budownictwie?
2) określić składniki, z jakich uzyskuje się mieszankę betonową?
3) wyjaśnić, na czym polega pielęgnacja świeżego betonu?
4) scharakteryzować technologię układania mieszanki betonowej w formie?
5) sklasyfikować konstrukcje betonowe ze względu na technologię
wykonania?
6) ułożyć w deskowaniu mieszankę betonową?
7) określić stal z jakiej wykonuje się zbrojenie?
8) określić zasady wykonywania robót betoniarskich i zbrojarskich?
9) wykonać roboty zbrojarskie?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
4.6. Deskowania
4.6.1. Materiał nauczania
Rodzaje deskowań
W zależności od wielokrotności użycia deskowania klasyfikuje się na:
- jednorazowego użycia (indywidualne)  przeznaczone do wykonania określonego
obiektu,
- wielokrotnego użycia (zinwentaryzowane, systemowe)  przeznaczone do konstrukcji
typowych, powtarzalnych, używane wielokrotnie.
Deskowania można klasyfikować zależnie od sposobu przestawiania.
Deskowania rozbieralno-przestawne składają się z tarcz i form wcześniej
przygotowanych. Używa się ich do wykonywania konstrukcji powtarzalnych. Po
stwardnieniu betonu deskowania rozbiera się na poszczególne elementy i ustawia
w następnej betonowanej sekcji.
Deskowania przesuwne (przemieszczane bez rozbierania na elementy) stosuje siÄ™
podczas betonowania ustrojów niosących metodą nawisową (w długich przepustach,
tunelach).
Deskowania ślizgowe (podnoszone w kierunku pionowym) stosuje się przede wszystkim
do budowy wysokich filarów czy słupów. Ustawia się je u podstawy filara, podczas
betonowania podnosi stopniowo wzwyż. Następnie po całkowitym zabetonowaniu elementu,
rozbiera siÄ™ deskowanie na szczycie budowli.
Deskowania przestawne (kroczące) są stosowane do budowy przęseł mostów
o wysokich podporach. Do poziomego przesuwania deskowań używa się najczęściej żurawi.
Materiały na deskowania. Deskowania wykonuje się z materiałów drewnianych,
metalowych lub z tworzyw sztucznych.
Deskowania drewniane
Materiał drewniany do wykonania deskowania należy dobierać tak, aby było jak
najmniej odpadów. Najczęściej deskowania wykonuje się z drewna drzew iglastych,
przeważnie z tarcicy klasy III i IV. Tarcica otrzymywana jest w wyniku przecięcia drewna
okrągłego piłami tartacznymi, równolegle do osi podłużnej pnia. Aby zabezpieczyć
deskowanie przed przyczepnością do betonu, należy go silnie namoczyć oraz posmarować
preparatami antyadhezyjnymi. Wskazane jest stosowanie desek gładkich, a w deskowaniu
elementów powtarzalnych nawet desek struganych.
Deskowania z pojedynczych desek są stosowane, gdy powierzchnia, której nie można
zadekować płytami przekracza 25% całości. Ze względu na oszczędność zużycia drewna
i nakład pracy coraz częściej stosowane są do deskowań i stempli tzw. deskowania
inwentaryzowane. Deskowania takie nadają się do wielokrotnego użycia oraz zmniejszają
nakład pracy, gdyż przy następnym jego wykorzystaniu ustawienie deskowania pochłania
tylko tyle pracy, ile potrzeba do jego montażu. Tarcze drewniane wykonuje się z desek
obrzynanych przeważnie sosnowych, choć można również stosować deski jodłowe
i świerkowe. Można też stosować deskowania systemowe wykonane w sposób trwały,
z których zestawiane są formy o różnych kształtach i wymiarach.
Deskowanie słupów drewnianych składa się z tarcz zbitych z desek grubości
25÷38 mm, w zależnoÅ›ci od wysokoÅ›ci i przekroju sÅ‚upa. Tarcze deskowania wiąże siÄ™
jarzmami, które stanowią ochronę przed rozsadzeniem deskowania przez mieszankę
betonową. Jeśli deskowania wykonywane są dla bardzo wysokich słupów należy
podeprzeć je zastrzałami. Jarzma należy rozmieścić gęściej u dołu słupa niż u góry. U dołu
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
słupa pozostawia się w jednej z tarcz tak zwane okienko, w celu sprawdzenia ustawienia
zbrojenia. Przed betonowaniem okienko należy zamknąć nakładką drewnianą (rys. 22).
Rys. 22. Deskowanie słupa: 1- jarzmo, 2- tarcza, 3- nakładka drewniana, 4- okienko [4, s. 200]
Do deskowań używana jest również sklejka (jest to płyta sklejona z nieparzystej liczby
fornirów, których włókna, w przylegających do siebie warstwach, przebiegają pod kątem
prostym). Rodzaj użytego kleju wpływa na odporność sklejki na działanie wody.
W zależności od stopnia odporności na działanie wody rozróżnia się trzy typy sklejki:
- suchotrwałą - sklejaną klejem mocznikowo-formaldehydowym,
- półwodoodporną - sklejaną klejem melaminowo-formaldehydowym,
- wodoodpornÄ… - sklejanÄ… klejem fenolowo-formaldehydowym lub klejami o podobnych
właściwościach.
Zaletami deskowań ze sklejki są: odporność na wpływy mechaniczne przy betonowaniu,
mała nasiąkliwość wody, jednakowa wytrzymałość w kierunku podłużnym i poprzecznym
oraz gładka powierzchnia.
Do deskowań stosowane są także płyty pilśniowe twarde (prasowane pod dużym
ciśnieniem), powleczone powłoką uszczelniającą.
Systemowe deskowania:
- metalowe  są to urządzenia kosztowne, wykonane z blach stalowych o grubości od 2 do
2,4 mm. Dzięki możliwości wielokrotnego użycia deskowania metalowe stosuje się
przede wszystkim w zakładach prefabrykacji i na budowach jako deskowania
ślizgowe, przesuwne i przestawne,
- z tworzyw sztucznych  obecnie coraz częściej stosowane są deskowania z tworzyw
sztucznych, gdyż wykazują wiele zalet: są lekkie, nie oddziałują na beton, nie
podlegają skurczowi, nie korodują, są odporne na działanie wody.
Deskowania powinny być ujęte w projekcie.
4.6.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jak klasyfikujemy deskowania w zależności od wielokrotności użycia?
2. Z jakich materiałów wykonuje się deskowania?
3. Jakie deskowania nazywa siÄ™ zinwentaryzowanymi?
4. Jakie deskowania systemowe sÄ… stosowane w budownictwie?
5. Jak klasyfikuje się deskowania zależnie od sposobu przestawiania?
6. Dlaczego coraz częściej stosuje się deskowania systemowe, a nie z pojedynczych desek?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
4.6.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Rozpoznaj i pogrupuj wszystkie rodzaje deskowań przedstawione na filmie.
Odszukaj na przygotowanych kartkach nazwy deskowań i przyporządkuj je do
przedstawionych na filmie.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) obejrzeć film instruktażowy o stosowanych rodzajach deskowań,
2) odszukać na przygotowanych wcześniej kartkach nazwy deskowań, które obejrzałeś na
filmie,
3) przyporządkować wybrane kartki z nazwami do rodzaju deskowań,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 film instruktażowy o stosowanych rodzajach deskowań,
 zestaw do wyświetlania filmów,
 kartki samoprzylepne z nazwami deskowań,
 przybory do pisania,
 notatnik,
 literatura z rozdziału 6 dotycząca deskowań.
Ćwiczenie 2
Wykonaj deskowanie słupa prostokątnego z gotowych tarcz przy zastosowaniu jarzm
drewnianych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przygotować stanowisko pracy zgodnie z przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy,
2) przygotować jarzma prostokątne,
3) przygotować tarcze z desek,
4) przygotować gwoz
dzie,
5) przygotować narzędzia,
6) połączyć tarcze gwoz
dziami,
7) związać tarcze jarzmami,
8) sprawdzić poprawność wykonanej pracy,
9) zaprezentować efekty swojej pracy,
10) dokonać samooceny ćwiczenia.
11) zlikwidować stanowisko pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- tarcze z desek,
- jarzma prostokÄ…tne,
- składana miarka drewniana lub stalowa,
- młotek,
- gwoz
dzie,
 literatura z rozdziału 6 dotycząca deskowań.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
4.6.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) sklasyfikować deskowania w zależności od wielokrotności użycia?
2) określić materiały, z jakich wykonuje się deskowania?
3) scharakteryzować deskowania zinwentaryzowane?
4) sklasyfikować deskowania zależnie od sposobu przestawiania?
5) wykonać proste deskowanie?
6) wyjaśnić dlaczego deskowania drewniane są zastępowane metalowymi?
7) scharakteryzować materiał drewniany używany do wykonywania deskowań?
8) scharakteryzować rodzaje sklejki stosowanej do deskowań?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
4.7. Zabezpieczanie ścian wykopów
4.7.1. Materiał nauczania
Ściany wykopów należy zabezpieczyć przed obrywaniem się. Sposób umocnienia zależy
od wielkości wykopu i dostępnych materiałów.
Wykopy wÄ…skoprzestrzenne i szerokoprzestrzenne zabezpieczane sÄ… deskowaniami
wykonanymi z drewna lub materiałów metalowych.
W wykopach wąskoprzestrzennych do utrzymania pionowych ścian wykopu stosuje się
obudowÄ™ z deskowania pionowego lub poziomego (rys. 23).
a) b)
Rys. 23 Deskowanie ścian wykopu: a) poziome, b) pionowe: 1  rozpórki, 2  kliny [7, s. 146 i 147]
Ściankami szczelnymi nazywa się ściany złożone z podłużnych elementów (brusów)
drewnianych, stalowych lub żelbetowych, zagłębionych w grunt ściśle jeden obok drugiego.
Są najczęściej tymczasowymi budowlami pomocniczymi, usuwanymi po zakończeniu robót.
Ścianki szczelne mogą także wchodzić w skład budowli trwałych jako ich stała część
konstrukcyjna.
Drewniana ścianka szczelna wykonana jest z bali (brusów) łączonych na pióro i wpust
lub na obce pióro. Wbijanie ścianki szczelnej należy rozpocząć z chwilą dojścia wykopu do
poziomu wody gruntowej. Najpierw wbija się pale kierujące średnicy od 25 do 30 cm. Pale
kierujące mają wyrobione wpusty i są dłuższe od brusów ścianki o 1m. Na rysunku
24 przedstawiona jest drewniana ścianka szczelna.
Rys. 24. Drewniana ścanka szczelna: 1  pale kierujące, 2  brus klinowy,
3  kleszcze 12x15 cm [7, s. 151]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
Ścianki stalowe wykonuje się z brusów stalowych o przekroju półpłaskim, korytkowym,
zetowym lub skrzynkowym. Stosowany jest także profil Larssena o szerokości b=400 mm,
wysokoÅ›ci h=100÷440 mm, gruboÅ›ci Å›cianki 6,5÷22 mm (rys. 25).
Rys.25 Przekrój stalowego brusa Larssena [7, s. 151]
Ścianki stalowe wbija się podobnie jak ścianki drewniane. Kafar wbija brusy
za pośrednictwem kołpaka umieszczonego na głowicach złączonych brusów.
Ścianki żelbetowe wykonuje się z brusów żelbetowych lub z betonu sprężonego.
Najczęściej stosuje się przekroje prostokątne ścianek (rys. 26)
Rys. 26 Brus żelbetowy ścianki szczelinowej [7, s. 152]
Åšciany szczelinowe sÄ… to konstrukcje oporowe formowane odcinkami w gruncie,
w szczelinie zabezpieczonej zawiesiną iłową. Prace rozpoczyna się od wykonania ścianki
prowadzącej (rys. 27) o wymiarach i kształcie dostosowanych do warunków gruntowo-
wodnych oraz obciążeń bocznych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
Rys. 27 Przykłady przekrojów i zbrojenia ścianek prowadzących: a) w gruntach
zwartych w płytkim wykopie, b) i c) w gruntach spoistych plastycznych
[7, s. 153]
4.7.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Dlaczego zabezpiecza się ściany wykopów?
2. W jaki sposób zabezpiecza się ściany wykopów?
3. Kiedy stosowane są ścianki szczelne?
4. Z jakich materiałów wykonuje się ścianki szczelne?
5. Jak wykonuje się ścianki szczelne?
6. Jakimi konstrukcjami są ściany szczelinowe?
4.7.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Rozpoznaj na makietach rodzaje zabezpieczeń ścian wykopów i przyporządkuj nazwy
zabezpieczeń do rozpoznanych na makiecie.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) obejrzeć makiety,
2) przeczytać nazwy zabezpieczeń zapisane na kartkach,
3) przyporządkować nazwy zabezpieczeń do makiet,
4) zaprezentować efekty swojej pracy,
5) dokonać oceny wykonania ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- makiety zabezpieczeń ścian wykopów,
- kartki z nazwami zabezpieczeń,
- notatnik,
- przybory do pisania,
- literature z rozdziału 6 dotycząca sposobów zabezpieczania wykopów.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
Ćwiczenie 2
Wykonaj zabezpieczenie wykopu wÄ…skoprzestrzennego obudowÄ… z deskowania
poziomego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przygotować stanowisko do wykonania ćwiczenia zgodnie z zasadami bezpieczeństwa
i higieny pracy,
2) dobrać tarcze deskowania poziomego,
3) dobrać materiały do wykonania zabezpieczenia,
4) dobrać narzędzia do wykonania zadania,
5) wykonać zabezpieczenie ścian wykopu,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7) dokonać oceny wykonania ćwiczenia.
8) zlikwidować stanowisko pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- wykop wÄ…skoprzestrzenny,
- tarcze,
- rozpórki i kiny,
- młotek,
- gwoz
dzie,
- literature z rozdziału 6 dotycząca zabezpieczania ścian wykopów.
4.7.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) określić sposoby zabezpieczania ścian wykopów?
2) scharakteryzować sposoby zabezpieczania ścian wykopów?
3) określić stosowanie ścianek szczelnych?
4) scharakteryzować materiały, z jakich wykonuje się ścianki szczelne?
5) określić stosowanie ścian szczelinowych?
6) wykonać zabezpieczenie ścian wykopów?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań o różnym stopniu trudności. Są to zadania wielokrotnego wyboru.
5. Za każdą poprawną odpowiedz
możesz uzyskać 1 punkt.
6. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi. Dla każdego zadania podane
są cztery możliwe odpowiedzi: a, b, c, d. Tylko jedna odpowiedz
jest poprawna; wybierz
jÄ… i zaznacz znakiem X.
7. Staraj siÄ™ wyraz
nie zaznaczać odpowiedzi. Jeżeli się pomylisz i błędnie zaznaczysz
odpowiedz
, otocz ją kółkiem i zaznacz ponownie odpowiedz
, którą uważasz
za poprawnÄ….
8. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
9. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie sprawiało Ci trudność, wtedy odłóż rozwiązanie
zadania na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.
10. Po rozwiÄ…zaniu testu sprawdz
czy zaznaczyłeś wszystkie odpowiedzi na KARCIE
ODPOWIEDZI.
11. Na rozwiÄ…zanie testu masz 45 minut.
Powodzenia!
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Konstrukcje monolityczne z betonu sÄ… wykonywane
a) na poligonie.
b) w hali przyobiektowej.
c) w miejscu wbudowania.
d) w zakładzie prefabrykacji.
:
2. Na rysunku poprawnie opisano cyframi pręty zbrojenia
a) 1  pręty główne, 2  pręty montażowe,
3  pręty rozdzielcze, 4  strzemiona.
b) 1  pręty montażowe, 2  pręty rozdzielcze,
3  pręty nośne, 4  strzemiona.
c) 1  pręty główne, 2  pręty montażowe,
3  strzemiona, 4  pręty rozdzielcze.
d) 1  pręty rozdzielcze, 2  pręty nośne,
3  pręty montażowe, 4  strzemiona.
3. Krawężniki kamienne układa się na środkach transportowych w
a) dwóch warstwach.
b) pojedynczych warstwach.
c) stosach o wysokości do 1 m.
d) kilku warstwach na przekładkach.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
4. Narzędzie pomiarowe przedstawione na rysunku to
a) liniał.
b) macka.
c) znacznik.
d) wyznacznik.
5. Beton wykonuje się z następujących składników: cementu, wody i
a) piasku.
b) wapna oraz piasku.
c) kruszywa drobnego.
d) kruszywa drobnego oraz kruszywa grubego.
6. Jednym z rodzajów obróbki skrawaniem w robotach ciesielskich jest
a) skręcanie.
b) spawanie.
c) dłutowanie.
d) konserwacja.
7. Element betonowy można rozdeskować po
a) 28 dniach.
b) uzyskaniu wytrzymałości gwarantowanej.
c) uzyskaniu zgody inspektora nadzoru.
d) stwierdzeniu dostatecznej wytrzymałości betonu i uzyskaniu zezwolenia kierownika
budowy.
8. Deskowania do wielokrotnego użytku nazywamy
a) trwałymi.
b) drewnianymi.
c) powtarzalnymi.
d) inwentaryzowanymi.
9. Do wykreślenia linii równoległych do krawędzi elementu stosuje się
a) linijkÄ™.
b) cyrkiel.
c) znacznik.
d) kÄ…townik.
10 Pion służy do wyznaczania linii
a) ukośnych.
b) Å‚ukowych.
c) poziomych.
d) pionowych.
11. Przenosząc miarę kąta na trasowany materiał, posłużymy się
a) cyrklem.
b) poziomnicÄ….
c) miarkÄ… zwijanÄ….
d) kÄ…townikiem nastawnym.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41
12. Przygotowując zapotrzebowanie na materiały, na druku należy wyszczególnić
a) ilości materiałów i ceny zakupu.
b) rodzaje materiałów i termin płatności.
c) wielkości nakładów rzeczowych z KNR.
d) nazwy materiałów, ich ilości i jednostki miary.
13. Składowiska do przechowywania drewna muszą być
a) zamknięte.
b) otwarte lub zamknięte.
c) zadaszone i zamknięte.
d) suche, zadaszone lecz otwarte.
14. Na rysunku przedstawiającym zabezpieczenie ścian wykopu cyfrą 1 oznaczono rozpórki,
a cyfrÄ… 2
a) kliny.
b) deski.
c) tarcze.
d) kleszcze.
15. Obróbkę skrawaniem zwaną dłutowaniem wykonuje się w celu
a) usunięcia nierówności i wyrównania powierzchni.
b) uzyskania w drewnie gniazd lub otworów o przekroju kołowym.
c) uzyskania zaciosów, umożliwiających połączenie poszczególnych elementów.
d) uzyskania otworów, wycięć lub gniazd o przekroju prostokątnym lub kołowym.
16. Pielęgnowanie mieszanki betonowej przy użyciu cementów hutniczych polega między
innymi na utrzymaniu stałej wilgotności betonu przez nawilżanie, które wykonujemy
przez
a) 3 dni.
b) 7 dni.
c) 10 dni.
d) 14 dni.
17. Drewno do konstrukcji deskowań mierzy się w
a) cm.
b) mb.
c) m².
d) mł.
18. Ilość mł desek, jakie należy przygotować do wykonania deskowania dwóch ścian słupa
kwadratowego o wymiarach: wysokość 3 m i szerokości boku 600 mm, zaś grubość deski
wynosi 25 mm, to
a) 0,045 mł.
b) 0,09 mł.
c) 0,18 mł.
d) 0,45 mł.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
42
19. Przedłużenie stempli w deskowaniu wykonuje się licząc od końca stempla w odległości
około
a) 1/2.
b) 1/3.
c) 1/4.
d) 1/5.
20. Ilość mb drutu, jaki należy przygotować do wykonania obręczy ściskających do
deskowania słupa okrągłego o średnicy 600 mm (1 słup  5 obręczy i naddatek drutu
10 cm na jedną obręcz), to
a) 9,42 mb.
b) 9,92 mb.
c) 18,84 mb.
d) 19,34 mb.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
43
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
Wykonywanie deskowań, przygotowywanie i układanie zbrojenia
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
44
6. LITERATURA
1. Bajkowski J.: Maszyny i urządzenia do obróbki drewna. Cz. 1.WSiP, Warszawa 1997
2. Lenkiewicz W.: Kuczyński A. Zarys budownictwa ogólnego. WSiP, Warszawa 1998
3. Lenkiewicz W.: Ciesielstwo. PWSZ, Warszawa 1961
4. Lenkiewicz W.: Zdziarska-Wis I.: Technologia. Ciesielstwo. WSiP, Warszawa 1998
5. Mirski J.: Organizacja budowy WSiP, Warszawa 1999,
6. Praca zbiorowa: Technologia budownictwa. WSiP, Warszawa 1991
7. Rolla S.: Technologia robót w budownictwie drogowym. cz.2 WSiP, Warszawa 1997
8. Szymański E.: Materiałoznawstwo budowlane. WSiP, Warszawa 1999
9. Tauszyński K.: Budownictwo z technologią. Część 1. WSiP, Warszawa 1994
10. www.calnarzędzia.com
11. www.laserliner.home.pl
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
45