MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Beata Figarska-Wysocka
Wykonywanie i odnawianie nawierzchni betonowych
833[01].Z2.04
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr inż. Witold Kapusta
mgr inż. Marek Zasada
Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Beata Figarska  Wysocka
Konsultacja:
mgr inż. Jolanta Skoczylas
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 833[01].Z2.04
 Wykonywanie i odnawianie nawierzchni betonowych , zawartego w modułowym programie
nauczania dla zawodu mechanik maszyn i urządzeń drogowych.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie
3
2. Wymagania wstępne
6
3. Cele kształcenia
7
4. Materiał nauczania
8
4.1. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz
ochrony środowiska podczas wykonywania i odnawiania nawierzchni
betonowych 8
4.1.1. Materiał nauczania 8
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 9
4.1.3. Ćwiczenia 9
4.1.4. Sprawdzian postępów 10
4.2. Zasady wytwarzania, transportu i pielęgnacji mieszanki betonowej 11
4.2.1. Materiał nauczania 11
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 13
4.2.3. Ćwiczenia 13
4.2.4. Sprawdzian postępów 15
4.3. Technologia wykonywania nawierzchni betonowych 16
4.3.1. Materiał nauczania 16
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 21
4.3.3. Ćwiczenia 21
4.3.4. Sprawdzian postępów 23
4.4. Zasady przebudowy nawierzchni betonowych dróg i ulic 24
4.4.1. Materiał nauczania 24
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 27
4.4.3. Ćwiczenia 28
4.4.4. Sprawdzian postępów 30
4.5. Betoniarki i węzły betoniarskie 31
4.5.1. Materiał nauczania 31
4.5.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 33
4.5.3. Ćwiczenia 34
4.5.4. Sprawdzian postępów 35
4.6. Maszyny i urzÄ…dzenia do wbudowania mieszanki betonowej 36
4.6.1. Materiał nauczania 36
4.6.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 37
4.6.3. Ćwiczenia 38
4.6.4. Sprawdzian postępów 39
4.7. Maszyny i urządzenia do zagęszczania i wykańczania nawierzchni
betonowych 40
4.7.1. Materiał nauczania 40
4.7.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 41
4.7.3. Ćwiczenia 41
4.7.4. Sprawdzian postępów 42
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
4.8. Maszyny i urządzenia do nacinania i wypełniania szczelin 43
4.8.1. Materiał nauczania 43
4.8.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 44
4.8.3. Ćwiczenia 44
4.8.4. Sprawdzian postępów 45
5. Sprawdzian osiągnięć 46
6. Literatura 52
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
1. WPROWADZENIE
Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o wykonywaniu i odnawianiu
nawierzchni betonowych, a także ułatwi Ci dobranie materiałów, narzędzi i sprzętu do
określonej technologii wykonania nawierzchni.
W poradniku zamieszczono:
 wymagania wstępne  wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,
 cele kształcenia  wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,
 materiał nauczania  wiadomości teoretyczne niezbędne do opanowania treści jednostki
modułowej,
 zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy już opanowałeś określone treści,
 ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować
umiejętności praktyczne,
 sprawdzian postępów,
 sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi
opanowanie materiału całej jednostki modułowej,
 literaturę uzupełniającą.
Bezpieczeństwo i higiena pracy
W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju
wykonywanych prac. Przepisy te poznasz podczas trwania nauki.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
833[01].Z2
Technologia robót
drogowo-mostowych
833[01].Z2.01
Organizowanie, użytkowanie i likwidowanie
stanowiska pracy
833[01].Z2.02
Wykonywanie podbudowy dróg
833[01].Z2.03 833[01].Z2.04
Wykonywanie i odnawianie nawierzchni Wykonywanie i odnawianie nawierzchni
bitumicznych betonowych
833[01].Z2.05
Utrzymywanie dróg, mostów oraz urządzeń
drogowych
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- rozpoznawać podstawowe materiały budowlane,
- rozpoznawać podstawowe cechy techniczne materiałów,
- posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu budownictwa,
- wykonywać szkice podstawowymi technikami rysunkowymi,
- posługiwać się podstawowymi przelicznikami miar,
- posługiwać się podstawowymi funkcjami trygonometrycznymi,
- stosować podstawowe przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy,
- korzystać z różnych z
ródeł informacji.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć:
- zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz
ochrony środowiska podczas wykonywania i odnawiania nawierzchni betonowych,
- rozróżnić materiały wykorzystywane do nawierzchni betonowych,
- przygotować mieszanki betonowe według otrzymanych receptur,
- przetransportować, ułożyć i zagęścić mieszankę betonową,
- określić zasady pielęgnacji świeżego betonu w różnych porach roku,
- określić zasady wykonywania nawierzchni betonowych,
- określić zasady przebudowy nawierzchni betonowych,
- zastosować zasady budowy i przebudowy betonowych nawierzchni drogowych
i ulicznych,
- odczytać dokumentację techniczną dróg,
- posłużyć się normami i instrukcjami w zakresie wykonawstwa robót drogowych,
- wykonać czynności związane z pielęgnacją nawierzchni betonowej,
- scharakteryzować sposób pracy betoniarki i węzłów betonowych,
- scharakteryzować sposób pracy maszyn do wbudowywania mieszanki betonowej,
- objaśnić sposób pracy urządzeń do zagęszczania i wykańczania nawierzchni betonowych,
- scharakteryzować sposób pracy urządzeń do nacinania i wypełniania szczelin,
- posłużyć się narzędziami, urządzeniami i sprzętem do robót drogowych nie
wymagających dodatkowych uprawnień,
- wykonać roboty związane z wykonywaniem i odnawianiem nawierzchni betonowych
zgodnie z technologią, normami i warunkami technicznymi oraz zachowaniem dbałości
o stan środowiska naturalnego,
- skontrolować jakość i prawidłowość wykonywanych przez siebie robót.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska podczas
wykonywania i odnawiania nawierzchni betonowych
4.1.1. Materiał nauczania
Obowiązki pracowników
Przy robotach drogowych i mostowych oraz przy obsłudze i konserwacji maszyn
i urządzeń w związku z budową, przebudową, ochroną i utrzymaniem dróg publicznych
i mostów może być zatrudniony wyłącznie pracownik, który:
 odpowiada wymaganiom określonym w taryfikatorze kwalifikacyjnym dla danego
stanowiska pracy,
 został przeszkolony w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy na danym stanowisku
pracy, w pierwszej kolejności w formie instruktażu stanowiskowego a następnie w formie
szkoleń ogólnych i okresowych kończonych egzaminem,
 uzyskał orzeczenie lekarskie o dopuszczeniu do określonej pracy,
 został zapoznany z oceną ryzyka zawodowego na określonym stanowisku i potwierdził
ten fakt własnoręcznym podpisem,
 został wyposażony w odpowiednią odzież ochronną, którą zobowiązany jest mu
dostarczyć pracodawca.
Pracownik zobowiązany jest przed rozpoczęciem pracy sprawdzić stan bezpieczeństwa
w miejscu pracy.
Każdy pracownik jest obowiązany poinformować przełożonego o grożącym
niebezpieczeństwie. W razie stwierdzenia bezpośredniego zagrożenia życia lub zdrowia
zarówno pracownik, jak i nadzór ma bezwzględny obowiązek niezwłocznie wstrzymać roboty
i podjąć niezbędne kroki w celu usunięcia zagrożenia.
Pracownik zobowiązany jest utrzymywać w należytym stanie i porządku miejsce pracy
oraz obsługiwane maszyny i urządzenia jak również eksploatować je zgodnie z przepisami
techniczno-ruchowymi ustalonymi przez producentów.
Przy wykonywaniu robót należy stosować odpowiednie znaki drogowe i urządzenia
ostrzegawczo-zabezpieczające. W szczególności dotyczy to nie zamkniętego lub
ograniczonego ruchu drogowego.
Wytwarzanie mieszanek. Betonownie mogą obsługiwać tylko pracownicy
o odpowiednich kwalifikacjach i uprawnieniach. W czasie nieobecności pracowników obsługi
urządzenia sterownicze powinny być zabezpieczone przed dostępem osób postronnych.
Zabiegi konserwacyjne i naprawcze urządzeń betonowni, można wykonywać tylko po
zatrzymaniu pracy maszyn i urządzeń, a naprawy i regulacje instalacji elektrycznej
i pneumatycznej  po odłączeniu dopływu prądu lub sprężonego powietrza.
Zabrania się pozostawiania mieszanki betonowej w betoniarce lub zbiorniku betonu, jeśli
przerwa w pracy betonowni będzie dłuższa niż 30 minut. Po zakończeniu pracy w każdym
dniu roboczym należy opróżnić dozowniki i przenośniki materiałów.
Na terenie betonowni powinien się znajdować sprzęt przeciwpożarowy, a w kabinie
sterowniczej  gaśnica.
Nie należy dotykać chlorku wapnia gołymi rękami. Powinien on być przechowywany
w hermetycznie zamkniętych naczyniach.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Układanie mieszanek, ich zagęszczanie i pielęgnowanie. Pomosty robocze
przeznaczone do transportu mieszanki powinny być codziennie sprawdzane, a ich
uszkodzenia naprawiane. Mieszankę betonową rozlaną na pomostach należy usuwać, gdyż
może spowodować poślizgnięcie i upadek robotnika.
Mieszanki betonowej nie należy zrzucać, lecz zsuwać rynnami lub lejami do wykopów.
Nie należy używać wibratorów o napięciu wyższym niż 60 V gdyż jest to szkodliwe dla
zdrowia. Robotnik pracujący z wibratorem ręcznym powinien mieć założone gumowe buty
i rękawice.
Stosując preparaty powłokowe do pielęgnacji betonu, należy używać odzieży ochronnej.
Zaleca się również nosić okulary ochronne. Obowiązuje zakaz palenia papierosów, jak
również nie mogą znajdować się w pobliżu żadne z
ródła otwartego ognia. W wypadku pożaru
do gaszenia preparatów należy stosować piasek lub chemiczne środki gaśnicze.
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie wymagania powinien spełniać pracownik zatrudniony przy budowie dróg?
2. Kto może obsługiwać betonownie?
3. Kiedy można wykonywać zabiegi konserwatorskie i naprawcze?
4. Jak należy postępować z urządzeniami po skończonym dniu roboczym?
5. Jak należy postępować z chlorkiem wapnia?
6. Jak należy przygotować pomosty robocze do pracy?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Spośród plansz przedstawiających zabezpieczenie urządzeń i sprzętu do robót
drogowych, wybierz tylko te, które dotyczą układania, zagęszczania i pielęgnacji mieszanki
betonowej. Zapisz w notatniku najważniejsze punkty.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować przepisy dotyczące zabezpieczania urządzeń i sprzętu do układania,
zagęszczania i pielęgnacji mieszanki betonowej,
2) przeanalizować treści zawarte na planszach,
3) wybrać plansze spełniające warunki ćwiczenia,
4) zaprezentować swoją pracę,
5) zapisać spostrzeżenia w notatniku.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 plansze przedstawiające zabezpieczenie sprzętu i urządzeń do robót drogowych,
 zbiór przepisów dotyczących metod zabezpieczania urządzeń i sprzętu do układania,
zagęszczania i pielęgnacji mieszanki betonowej,
 przybory do pisania,
 notatnik,
 literatura z rozdziału 6.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
Ćwiczenie 2
Wykonaj planszę, która będzie zawierała następujące informacje  zagrożenia dla życia
i zdrowia robotników, podczas robót betonowych  sposób eliminowania tych zagrożeń.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) określić zagrożenia podczas robót betonowych,
2) określić zasady elimionowania zagrożeń,
3) wykonać planszę zawierającą warunki ćwiczenia,
4) zaprezentować swoją pracę.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 zbiór przepisów dotyczących zagrożeń podczas robót betonowych,
 przybory potrzebne do wykonania planszy,
 literatura z rozdziału 6 dotycząca zagrożeń podczas robót betonowych.
Ćwiczenie 3
Z przygotowanych przez nauczyciela elementów odzieży ochronnej i sprzętu ochrony
indywidualnej, wybierz tylko te, które użyjesz podczas wykonywania robót betonowych.
Uzasadnij swój wybór w formie pisemnej w notatniku.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z elementami odzieży ochronnej przygotowanymi przez nauczyciela,
2) wybrać tylko te elementy odzieży, którą należy użyć podczas prac betonowych,
3) zapoznać się ze sprzętem ochrony indywidualnej przygotowanym przez nauczyciela,
4) wybrać tylko ten sprzęt, który należy użyć podczas prac betonowych,
5) uzasadnić swój wybór w formie pisemnej w notatniku,
6) zaprezentować swoją pracę.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 przygotowane przez nauczyciela elementy odzieży ochronnej i sprzętu ochrony
indywidualnej,
 przybory do pisania,
 notatnik,
 literatura z rozdziału 6 dotycząca zagrożeń podczas robót betonowych.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) zorganizować stanowisko pracy związane z układaniem, zagęszczaniem
i pielÄ™gnacjÄ… mieszanki betonowej? ðð ðð
2) określić zasady postępowania z urządzeniami betonowni w czasie
przerw oraz po skoÅ„czonej pracy? ðð ðð
3) okreÅ›lić zasady transportu mieszanki betonowej do wykopu? ðð ðð
4) określić środki ochrony osobistej robotnika pracującego wibratorem
rÄ™cznym? ðð ðð
5) zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska podczas wykonywania
i odnawiania nawierzchni betonowych? ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
4.2. Zasady wytwarzania, transportu i pielęgnacji mieszanki
betonowej
4.1.1. Materiał nauczania
Jakość mieszanki betonowej zależy od jakości składników, właściwego ustalenia składu
mieszanki i jej wykonania. Składniki podstawowe  cement, kruszywo i woda  powinny
odpowiadać odpowiednim wymaganiom normowym i być odpowiednio składowane.
Składowanie kruszywa odbywa się na otwartych przestrzeniach, w pryzmach lub
zasiekach, na podłożu utwardzonym i dobrze odwodnionym. Wielkość zapasów kruszyw
ustala się na podstawie zapotrzebowania w ciągu doby oraz przewidywanej nieregularności
dostaw. Na ogół przyjmuje się zapas kilkudniowy.
W każdej dostarczonej partii kruszywa kontroluje się skład ziarnowy, kształt ziaren,
zawartość pyłów mineralnych, zawartość zanieczyszczeń obcych, a bezpośrednio przed
użyciem  wilgotność.
Cement powinien być chroniony przed wilgocią. Dopuszczalny okres między datą użycia
cementu a datą wysłania go z cementowni zależy od miejsca przechowywania. Cement
w workach przechowuje się w pomieszczeniach zamkniętych i suchych, zaś dostarczany
luzem przechowuje się w zbiornikach stalowych lub żelbetowych.
Bezpośrednio przed użyciem każdej dostarczonej partii cementu sprawdza się czas
wiązania, zmiany objętości i obecność grudek.
Badania wody należy wykonać w razie korzystania z nowego z
ródła poboru wody lub
podejrzeń dotyczących jej jakości. Wodę sprawdza się na zawartość siarkowodoru i cukru.
Dodatki mineralne i domieszki chemiczne polepszające właściwości mieszanek
betonowych i betonu mogą być stosowane tylko takie, które zostały dopuszczone przez
upoważnione placówki naukowo  badawcze. Zwykle są dostarczane w postaci roztworów
w beczkach lub w postaci sproszkowanej w workach. Domieszki sproszkowane powinny być
przechowywane w miejscach suchych.
Skład betonu może być ustalony dowolną metodą i powinien być sprawdzony
doświadczalnie na podstawie badań wstępnych z uwzględnieniem rzeczywistych warunków
wykonywania betonu. Ustalając skład betonu, uwzględnia się cechy fizyczne wynikające
z funkcji konstrukcji, wytrzymałość, konsystencję i urabialność.
Podstawowym warunkiem dobrej jakości robót betonowych jest zapewnienie ciągłości
pracy betoniarki. Każda nieprzewidziana, dłuższa przerwa w betonowaniu może doprowadzić
do narażenia całej wykonywanej nawierzchni. Przed rozpoczęciem betonowania należy
sprawdzić ilość przygotowanych materiałów, środki i drogi transportowe, gotowość i stan
techniczny sprzętu. Plac budowy powinien być uporządkowany, a na drogach transportu nie
powinno być żadnych przeszkód.
Poszczególne składniki mieszanki betonowej powinny być dozowane wagowo. Kolejność
dozowania składników do betoniarki zależy od sposobu ich zasypywania i technologii
produkcji mieszanki.
Przez właściwe mieszanie należy rozumieć:
- równomierne rozprowadzenie wszystkich składników w mieszance,
- możliwie najdokładniejsze odpowietrzenie mieszanki,
- maksymalne zwilżenie wodą powierzchni ziaren cementu,
- otoczenie ziaren kruszywa grubego zaczynem utworzonym z wody, cementu i piasku,
- rozdrobnienie skupisk formujÄ…cych siÄ™ z wody i najdrobniejszych frakcji kruszywa.
Czas mieszania jest parametrem, który powinien być ustalony doświadczalnie
z uwzględnieniem konkretnej betoniarki, rodzaju mieszanki betonowej i warunków produkcji.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
Przeprowadza się następujące badania mieszanki betonowej:
 urabialność sprawdza się przed rozpoczęciem robót,
 konsystencję i zawartość powietrza  przy projektowaniu receptury i dwukrotnie podczas
każdej zmiany roboczej,
 wytrzymałość betonu na ściskanie.
Transport mieszanki betonowej do miejsca jej przeznaczenia nie powinien powodować:
- segregacji składników,
- zmian składu mieszanki,
- zanieczyszczeń,
- obniżenia temperatury przekraczającego granice określone wymaganiami
technologicznymi,
- zmian konsystencji.
Wybór środków transportu zależy od długości transportu, ilości mieszanki i sposobu jej
zastosowania.
W transporcie dalekim stosuje siÄ™:
- betomieszanki samochodowe,
- mieszalniki samochodowe,
- wywrotki wannowe (z mieszadłem lub bez).
W transporcie bliskim stosuje siÄ™:
- taczki,
- wózki dwukołowe (japonki),
- wózki z napędem silnikowym,
- przenośniki taśmowe,
- przenośniki pneumatyczne,
- pompy o napędzie mechanicznym lub hydraulicznym,
- wyciągi budowlane, wyciągi szybowe, żurawie  środki pionowego transportu mieszanki.
Układanie i zagęszczanie mieszanki to proces bardzo złożony. Należy zwrócić uwagę na
następujące jego elementy:
- czas użycia mieszanki betonowej,
- sposób i kolejność betonowania,
- usytuowanie przerw roboczych,
- sposób łączenia betonu nowego ze starym,
- wybór sposobu zagęszczania.
Beton należy odpowiednio pielęgnować, tj. ochraniać go przed utratą ciepła i wilgoci
oraz uszkodzeniami mechanicznymi  od momentu ułożenia i zagęszczenia aż do chwili
odpowiedniego stwardnienia. Najważniejsze są pierwsze dni po wykonaniu betonu, gdy
następuje największy przyrost jego wytrzymałości.
W warunkach normalnych ochrona przed nadmiernym parowaniem wody z betonu może
polegać na nawilżeniu jego powierzchni lub stosowaniu specjalnych powłok ochronnych lub
osłon z folii z tworzyw sztucznych.
Do podstawowych zasad, które należy przestrzegać podczas wykonywania betonów
w porze chłodnej należą:
- zastosowanie cementu wyższej marki,
- zwiększenie ilości cementu,
- przedłużenie czasu mieszania składników,
- podgrzewanie wody i kruszywa,
- stosowanie domieszek chemicznych przyspieszających wiązanie obniżające temperaturę
zamarzania wody w betonie,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
- skracanie dróg transportu.
Upał przyspiesza twardnienie betonu, osusza mieszankę i zmniejsza jej urabialność.
W celu nie dopuszczenia do temperatury przekraczającej 300C mieszanki betonowej należy:
- dodawać lodu do wody zarobowej,
- chłodzić kruszywo, skrapiając je wodą,
- chronić mieszankę w czasie transportu przed wysychaniem, stosując przykrycie
plandekami,
- chronić maszyny wysokimi daszkami,
- stosować skrapianie środkami pielęgnacyjnymi jak najwcześniej po ułożeniu betonu,
- jak najwcześniej nacinać rowki szczelinowe.
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. W jaki sposób należy składować kruszywo?
2. Od jakich czynników zależy jakość mieszanki betonowej?
3. W jaki sposób należy ustalać skład betonu?
4. W jaki sposób należy dozować składniki mieszanki betonowej?
5. W jaki sposób należy mieszać składniki mieszanki betonowej?
6. Jakie sÄ… zasady transportu mieszanki betonowej?
7. Od jakich elementów zależy układanie mieszanki betonowej?
8. Jakie są warunki pielęgnacji betonu?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Z przygotowanych przez nauczyciela materiałów budowlanych, wybierz te, które nadają
się do wykonania mieszanki betonowej. Opisz je w notatniku oraz określ zasady
magazynowania i transportowania wybranych materiałów.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) wybrać z przygotowanych materiałów budowlanych te, które spełniają warunki zadania,
2) zapisać w notatniku nazwy wybranych materiałów,
3) zapisać obok wybranego materiału, zasady jego magazynowania i transportu,
4) zaprezentować efekty swojej pracy na forum grupy,
5) dokonać oceny wykonanego ćwiczenia pod względem spełnienia założeń ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- przygotowane przez nauczyciela materiały budowlane,
- przybory do pisania,
- notatnik,
- literatura z rozdziału 6 dotycząca mieszanki betonowej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
Ćwiczenie 2
Zapoznaj się z przygotowanymi betoniarkami i betonowniami. Określ kolejność
dozowania składników mieszanki betonowej w przygotowanych betoniarkach i betonowniach
oraz zapisz w notatniku.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z rodzajami betoniarek,
2) zapisać w notatniku obok nazwy każdej betoniarki kolejność dozowania do niej
składników mieszanki betonowej,
3) zapoznać się z rodzajami betonowni,
4) zapisać w notatniku obok nazwy każdej betonowni kolejność dozowania do niej
składników mieszanki betonowej,
5) zaprezentować efekty swojej pracy na forum grupy,
6) dokonać oceny wykonanego ćwiczenia pod względem spełnienia założeń ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- przybory do pisania,
- notatnik,
- plansze, modele betoniarek i betonowni,
- literatura z rozdziału 6 dotycząca mieszanki betonowej.
Ćwiczenie 3
Z przygotowanych schematów i modeli wybierz te, które dotyczą transportu dalekiego
i bliskiego mieszanki betonowej. Opisz każdą z wybranych maszyn w notatniku,
ze szczególnym uwzględnieniem napraw i zużycia paliwa.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) wybrać schematy lub modele środków transportu dalekiego i bliskiego,
2) opisać w notatniku poszczególne maszyny,
3) zaprezentować wybrany schemat na forum grupy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- modele środków transportu dalekiego i bliskiego,
- schematy środków transportu dalekiego i bliskiego,
- notatnik,
- przybory do pisania,
- literatura z rozdziału 6 dotycząca mieszanki betonowej.
Ćwiczenie 4
Określ sposoby pielęgnowania betonu zależnie od panujących warunków
atmosferycznych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) określić sposoby pielęgnowania betonu w zależności od panujących warunków
atmosferycznych.
2) zapisać w notatniku odszukane warunki,
3) zaprezentować efekty swojej pracy na forum grupy,
4) dokonać oceny wykonanego ćwiczenia pod względem spełnienia założeń ćwiczenia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
 Wyposażenie stanowiska pracy:
- przybory do pisania,
- notatnik,
- literatura z rozdziału 6 dotycząca pielęgnowania betonu.
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) określić sposoby składowania podstawowych materiałów do mieszanek
betonowych? ðð ðð
2) określić, z jakich etapów składa się proces układania mieszanki
betonowej? ðð ðð
3) określić zasady transportu mieszanki betonowej?
ðð ðð
4) określić zasady mieszania mieszanki betonowej?
ðð ðð
5) określić zasady dozowania składników mieszanki betonowej?
ðð ðð
6) określić zasady pielęgnowania betonu?
ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
4.3. Technologia wykonywania nawierzchni betonowych
4.3.1. Materiał nauczania
Podstawowymi materiałami używanymi do produkcji betonu są: cementy, kruszywa,
piasek, woda, domieszki (napowietrzajÄ…ce i uplastyczniajÄ…ce).
Cement jest podstawowym i zasadniczym składnikiem betonu. W celu zapewnienia
nawierzchni betonowej odpowiednich właściwości cement powinien spełniać wymagania
podane w tabeli 1.
Tabela 1. Cementy używane do przykładowych nawierzchni drogowych [7, s. 21]
Rodzaje Klasa
Rodzaj cementu Klasa cementu
nawierzchni betonu
Cement portlandzki 32.5 N
CEM I 32.5 R
42.5 N
42.5 R
Cement portlandzki 32.5 N
żużlowy 32.5 R
Typowe B 30  50 CEM II/A  S 42.5 N
nawierzchnie C 25/30 ÷ C40/50[wg PN  EN] CEMII/B  S 42.5 R
betonowe Cement portlandzki 32.5 N
popiołowy 32.5 R
CEM II/A  V 42.5 N
CEMII/B  V 42.5 R
Cement hutniczy 32.5 N
CEM III/A 32.5 R
42.5 N
42.5 R
Nawierzchnie B 30  50 Cement portlandzki 42.5 N
betonowe do C 25/30 ÷ C40/50[wg PN  EN] CEM I 42.5 R
wczesnego
obciążenia ruchem
Do produkcji betonu nadają się kruszywa pochodzące z następujących skał: granit, bazalt,
czyste wapienie, dolomity oraz skały metamorficzne typu gnejs, łupek krystaliczny. Stosuje
się kruszywa łamane i żwirowe płukane. Maksymalny wymiar ziaren wynosi 31,5 mm.
Przykładowo pokazano w tabeli 2 wymagania dla kruszywa żwirowego do nawierzchni
betonowych.
Tabela 2. Wymagania dla kruszywa żwirowego do nawierzchni betonowych [7, s. 22]
B30
Właściwości
C25/30 [według PN  EN]
Ścieralność w bębnie Los Angles, nie większe niż [%] 35
Nasiąkliwość, nie większe niż [%] 2,5
Mrozodporność, nie większe niż [%] 5,0
Zawartość związków siarki w przeliczeniu na SO3, nie większe niż [%] 1,0
Zawartość ziaren nieforemnych, nie większa niż [%] 2,5
Zawartość zanieczyszczeń obcych, nie większa niż [%] 0,2
Zawartość ziaren słabych, zwietrzałych, nie większa niż [%] 10
Zawartość zanieczyszczeń organicznych, nie większa niż [%] Barwa nie ciemniejsza niż wzorcowa
Zaleca się, ażeby wodą zarobową była woda wodociągowa. W przypadku korzystania
z innych z
ródeł należy wykonać badania jej składu. Woda zarobowa nie może zawierać
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
składników, które mogłyby mieć negatywny wpływ na przebieg wiązania i twardnienia
betonu.
Do napowietrzenia i upłynnienia betonu stosuje się różnego rodzaju domieszki
chemiczne. Domieszki te poprzez swoje działanie chemiczne i fizyczne będą miały wpływ
na właściwości betonu. Najczęściej stosuje się następujące rodzaje domieszek:
- napowietrzajÄ…ce,
- plastyfikujÄ…ce,
- upłynniające,
- opóz
niajÄ…ce.
Ze względu na wymaganą odporność betonu na mróz oraz działanie soli rozmrażających,
konieczne jest stosowanie środków napowietrzających.
Plastyfikatory stosuje się, aby poprawić urabialność mieszanki betonowej, zwłaszcza
układanej ręcznie.
Domieszki upłynniające mają działanie uplastyczniające w znacznie silniejszym zakresie
niż domieszki plastyfikujące.
Dodatki opóz
niające wiązanie mieszanki służą do wydłużenia czasu urabialności betonu,
opóz
nienia poczÄ…tku wiÄ…zania cementu w warunkach wysokich temperatur.
Konstrukcją nawierzchni z betonu cementowego nazywamy zespół warstw ułożonych na
naturalnym lub ulepszonym podłożu gruntowym. Służy ona do przejmowania i przenoszenia
na podłoże gruntowe obciążeń pochodzących od kół pojazdów i innych wpływów
zewnętrznych, w sposób gwarantujący jej określoną trwałość. Konstrukcja taka powinna
zapewniać określony poziom wygody i bezpieczeństwa ruchu, co zależy od równości
i szorstkości jej zewnętrznej powierzchni.
W konstrukcji nawierzchni betonowej wyróżniamy następujące warstwy: górną warstwę
nawierzchni, tj. płytę betonową, podbudowę, ulepszone podłoże (warstwa mrozoodporna,
wzmacniająca podłoże) i podłoże naturalne.
Płyta betonowa bezpośrednio przejmuje działanie ruchu i wpływy atmosferyczne, pełni
więc funkcję warstwy ścieralnej i częściowo nośnej (podbudowy).
Warstwa podbudowy może składać się z jednej warstwy lub zespołu warstw, których
głównym zadaniem jest podparcie płyty betonowej, jak również rozłożenie na podłożu
nacisków pochodzących od kół pojazdów.
Warstwę ulepszonego podłoża stosuje się wtedy, gdy podłoże naturalne ma niską nośność
i zadaniem tej warstwy jest wzmocnienie naturalnego podłoża. Warstwa ulepszonego podłoża
może spełniać również inne zadania: zabezpieczanie gruntu przed przemarzaniem (warstwa
mrozoodporna), wyrównywanie braków w niestarannie wykonanych robotach ziemnych
(warstwa wyrównawcza), odprowadzanie wody gruntowej (warstwa odsączająca),
zabezpieczenie przed przenikaniem cząstek nawodnionego gruntu podłoża do warstw
podbudowy, szczególnie rozdrobnionej (warstwa odcinająca).
Podłoże gruntowe naturalne jest to tzw. strefa czynna korpusu ziemnego, której
odkształcalność i związana z nią nośność decydują o potrzebnej grubości warstw konstrukcji
nawierzchni.
Projektowanie konstrukcji nawierzchni obejmuje dwie podstawowe czynności:
- konstruowanie,
- wymiarowanie.
Konstruowanie polega między innymi na ustaleniu wzajemnego układu warstw i wyborze
materiałów do ich wykonania z uwzględnieniem warunków lokalnych, technologii
i organizacji robót oraz względów ekonomicznych.
Po ustaleniu wzajemnego układu warstw, następną czynnością jest wymiarowanie
(wyznaczanie grubości warstw).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
Projektowanie grubości warstw zwykle odbywa się metodą katalogową doboru typowych
konstrukcji nawierzchni sztywnych. Na rysunku 1 poniżej pokazano przykłady typowych
konstrukcji dla ruchu KR1.
Rys. 1. Typowe konstrukcje dla ruchu KR1 [11, s. 18]
Roboty przygotowawcze
Podłoże nawierzchni drogowych tworzą grunty, które leżą w strefie bezpośrednio pod
konstrukcją nawierzchni (a dokładniej pod podbudową lub w przypadku jej braku zaraz pod
płytą betonową) i sięgają do głębokości przemarzania nie mniej jednak niż 1m od
powierzchni robót ziemnych. Podłoże nawierzchni mogą tworzyć gruntu naturalne,
antropogeniczne lub naturalne i antropogeniczne ulepszone za pomocÄ… spoiw.
Do podłoża nawierzchni zaliczamy warstwy mrozoochronne, odsączające, odcinające
oraz wzmacniające podłoże.
Podbudowy pod nawierzchnie betonowe mogą być z kruszywa, kruszywa ulepszonego
cementem lub żużlem, gruntów stabilizowanych cementem lub betonu chudego.
Wytwarzanie i transport mieszanek betonowych
Mieszanki betonowe wytwarzane są najczęściej w betonowniach. Rozróżnia się
betonownie o pracy cyklicznej i ciągłej. W betonowniach cyklicznych poszczególne składniki
podawane są w sposób powtarzający się. Natomiast w betonowniach o pracy ciągłej składniki
podawane są w sposób ciągły.
Mieszanki betonowe transportowane są z betonowni na budowę za pomocą samochodów
skrzyniowych oraz betoniarek.
Wbudowywanie mieszanek
Rozróżnia się dwie zasadnicze metody wbudowywania mieszanek betonowych:
- w deskowaniach ślizgowych,
- w deskowaniach stałych (prowadnicach).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
Metoda ślizgowa polega na wbudowaniu mieszanki za pomocą maszyny, która formuje
nawierzchnię, ograniczając ją z boków za pomocą deskowań ślizgowych, będących częścią
składową maszyny.
Metoda w deskowaniach stałych polega na wbudowaniu mieszanki betonowej między
stałymi deskowaniami złożonymi z drewnianych belek lub ceowników, przytwierdzonych do
podłoża za pomocą szpilek.
Rozkładanie betonu odbywa się albo ręcznie, albo za pomocą równiarek lub spycharek.
Zagęszczanie betonu powinno odbywać się za pomocą wibratorów wgłębnych lub
powierzchniowych. Dla grubości mniejszych od 20 cm dopuszcza się zagęszczanie z użyciem
wibratorów powierzchniowych (listew wibracyjnych).
Nawierzchnię układa się na całej szerokości lub połówkami. Jeżeli szerokość nie
przekracza 4,5 m, to można je układać na całej szerokości, nie stosując szczelin podłużnych.
Przy szerokościach powyżej 4,5 m nawierzchnie układa się połówkami, stosując szczelinę
podłużną.
W razie konieczności wykonywania nawierzchni w temperaturze powietrza poniżej + 50C
należy podjąć specjalne środki zabezpieczające, do których zalicza się:
- zwiększenie ilości cementu w składzie betonu,
- zastosowanie cementu o wyższej wytrzymałości początkowej,
- podgrzewaniu dodawanej wody lub podgrzewanie kruszywa do betonu.
Jeżeli układanie betonu odbywa się w temperaturze powietrza przekraczającej + 250C
należy kontrolować temperaturę świeżego betonu w miejscu wbudowania. Temperatura ta nie
powinna przekraczać + 300C. W celu zapobiegania niekorzystnym wpływom wysokich
temperatur na beton należy zastosować środki zapobiegawcze, takie jak:
- ochładzanie podłoża przez nawilżanie,
- zraszanie grubego kruszywa wodÄ….
Wykańczanie i pielęgnowanie nawierzchni
Po ułożeniu nawierzchni i jej zagęszczeniu należy wygładzić nawierzchnię za pomocą
deski mechanicznej lub ręcznie. Po wykonaniu tej czynności nawierzchni nadaje się
odpowiedniÄ… teksturÄ™.
Na górnej powierzchni powstaje zaprawa piaskowa, która w pierwszym etapie
eksploatacji nawierzchni decyduje o szorstkości nawierzchni. Ważnym problemem dla
bezpieczeństwa ruchu jest wykończenie górnej powierzchni, czyli nadanie nawierzchni
odpowiedniej tekstury.
Teksturowanie w celu uzyskania odpowiednio szorstkiej nawierzchni można
przeprowadzić jedną z niżej podanych metod:
 ręczne lub mechaniczne przeciąganie w kierunku podłużnym (równoległym do osi
jezdni) tkaniny jutowej,
 przecieranie świeżo ułożonej mieszanki betonowej stalową szczotką o szerokości od 0,45
do 0,7 m, składającej się z dwóch rzędów wiązek ze stali sprężystej; przecieranie
szczotką należy wykonywać w kierunku prostopadłym do osi jezdni,
 rowkowanie poprzeczne za pomocą widełek metalowych,
 przeciąganie juty lub rowkowanie podłużne za pomocą grzebieni lub widełek
ciÄ…gnionych za jutÄ…; rozstaw grzebieni ok. 15 mm,
 opóz
nienie hydratacji cementu w górnej warstwie świeżo ułożonej nawierzchni,
a następnie wypłukanie niezwiązanej warstwy zaprawy cementowej strumieniem wody
lub wyszczotkowanie.
Podczas układania nawierzchni oraz po jej ułożeniu beton wymaga szczególnej ochrony
i starannej pielęgnacji. Ma ona na celu osiągniecie dużej wytrzymałości oraz eliminację
pęknięć. Środki ochronne po ułożeniu nawierzchni mogą być jednocześnie środkami
służącymi do pielęgnacji betonu. Pęknięcia nawierzchni mogą wystąpić wtedy, gdy
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
powierzchnia betonu bardzo nagrzanego pod wpływem wysokiej temperatury otoczenia oraz
hydratacji cementu zostanie ochłodzona przez nagłe wypromieniowanie ciepła,
w szczególności podczas pierwszej nocy po ułożeniu i następnego dnia.
Pielęgnowanie betonu jest konieczne. Istnieje wiele sposobów pielęgnowania. Obecnie
w celu zabezpieczenia świeżego betonu przed skutkami szybkiego odparowania wody zaleca
się stosować pielęgnację powłokową jako metodę najbardziej skuteczną i najmniej
pracochłonna. Preparat powierzchniowy należy natryskiwać możliwie szybko po zakończeniu
wbudowywania mieszanki, lecz nie póz
niej niż 90 minut od zakończenia zagęszczenia.
Preparatem powłokowym należy pokryć również powierzchnie boczne. Jednym
ze składników preparatu powłokowego jest parafina, która tworząc powłokę na świeżo
rozścielonej warstwie betonu zabezpiecza go przed powierzchniowym wysychaniem.
Innymi sposobami pielęgnacji jest spryskiwanie woda powierzchni górnej oraz bocznej
przez okres przynajmniej 3 dni oraz przykrywania folia, geowłókniną itd.
W przypadku stosowania geowłóknin lub folii należy je zabezpieczyć przed podrywaniem
przez wiatr oraz utrzymywać w stanie wilgotnym przez 3 dni.
Celowe jest impregnowanie nawierzchni, zwłaszcza wykonanych w jesieni, przed
wpływami soli używanej do zimowego utrzymania, bądz
stosowanie niechemicznych metod
zimowego utrzymania, np. posypanie piaskiem, żużlem paleniskowym, itp.
Szczeliny
Ze względu na to, że beton wykazuje wrażliwość na działanie wpływów termicznych
oraz wilgotnościowych w celu redukcji tych wpływów w nawierzchniach betonowych stosuje
się system szczelin. Ze względu na usytuowanie szczeliny grupyfikuje się na: podłużne
i poprzeczne.
Szczeliny podłużne stosuje się w przypadku jezdni o szerokościach większych od 4,5 m.
Wykonuje się je w twardniejącym betonie. Pierwsze cięcie o szerokości 3 mm, w zależności
od temperatury otoczenia wykonuje się w czasie od 7 do 14 godzin od momentu ułożenia
nawierzchni. Drugie cięcie poszerzające na szerokość od 6 do 10 mm i do głębokości 30 mm
wykonuje się w terminie póz
niejszym gdy beton osiągnie wytrzymałość powyżej 12 MPa
(rysunek 2).
Rys. 2. Wymiary szczeliny podłużnej [ 7, s. 34]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
Szczeliny podłużne oczyszcza się, ścianki szczeliny konserwuje środkiem gruntującym
i zalewa masÄ… zalewowÄ… na zimno lub gorÄ…co.
Szczeliny poprzeczne dzielimy na:
- skurczowe (pozorne),
- konstrukcyjne,
- rozszerzenia.
Szczeliny skurczowe umożliwiają płytom skurcze, które mogą się pojawić pod wpływem
zjawisk chemicznych w czasie wiązania cementu i pod wpływem obniżania temperatury.
Umożliwiają one również rozszerzanie płyt w takim zakresie, jak to umożliwia luz pomiędzy
płytami.
Szczeliny konstrukcyjne wykonuje się w przypadku stosowania dłuższych przerw
w betonowaniu na zakończenie dziennej działki roboczej. Szczeliny te spełniają funkcje
szczelin skurczowych.
Szczeliny rozszerzania stosowane sÄ… w przypadkach, gdy chodzi o zabezpieczenie
warunków rozszerzania betonu w wysokich temperaturach. Obecnie prawie nie wykonuje się
ich. Występują jedynie przy obiektach mostowych, studzienkach itp. Rolę szczelin
rozszerzania pełnią szczeliny skurczowe, które są rozmieszczone w małych odstępach
i kompensujÄ… rozszerzanie.
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie materiały stosuje się do wykonywania nawierzchni betonowych?
2. W jaki sposób należy wbudowywać mieszankę betonową?
3. Jakie zadanie spełniają szczeliny w nawierzchni drogi?
4. Jak grupyfikuje siÄ™ szczeliny?
5. W jaki sposób należy pielęgnować i wykańczać nawierzchnię?
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Z przygotowanych przez nauczyciela materiałów budowlanych, wybierz te, które nadają
się do wykonania nawierzchni betonowych. Opisz je w notatniku oraz określ zasady
magazynowania i transportowania wybranych materiałów.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) wybrać z przygotowanych materiałów budowlanych te, które spełniają warunki zadania,
2) zapisać w notatniku nazwy wybranych materiałów,
3) zapisać obok wybranego materiału, zasady jego magazynowania i transportu,
4) zaprezentować efekty swojej pracy na forum grupy,
5) dokonać oceny wykonanego ćwiczenia pod względem spełnienia założeń ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- przygotowane przez nauczyciela materiały budowlane,
 przybory do pisania,
 notatnik,
 literatura z rozdziału 6 dotycząca nawierzchni betonowych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
Ćwiczenie 2
Na podstawie dokumentacji drogowej, określ ilości i rodzaje warstw nawierzchni
betonowej. Narysuj schemat warstw drogi i opisz każdą z nich.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować dokumentację wybranego odcinka drogi,
2) określić ilości i rodzaje warstw drogi na podstawie przygotowanej dokumentacji,
3) narysować w notatniku schemat warstw drogi,
4) opisać każdą z warstw w notatniku,
5) skonsultować z nauczycielem wykonany schemat i opis drogi,
6) poprawić ewentualne błędy,
7) zaprezentować wykonany schemat na forum grupy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- dokumentacja drogowa,
- notatnik,
- przybory do pisania,
 literatura z rozdziału 6 dotycząca technologii wykonywania nawierzchni betonowych.
Ćwiczenie 3
Przygotuj mieszankę betonową według wybranej receptury.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować różne receptury wykonywania mieszanek betonowych,
2) wybrać recepturę do przygotowania mieszanki betonowej,
3) zapisać w notatniku recepturę,
4) obliczyć według receptury ilość materiałów potrzebnych do wykonania określonej ilości
mieszanki,
5) przygotować stanowisko pracy, zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy,
6) przygotować mieszankę betonową według wybranej receptury,
7) uporządkować i zlikwidować stanowisko pracy,
8) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
9) dokonać oceny ćwiczenia pod względem poprawności przygotowania określonej ilości
mieszanki.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 kalkulator,
 notatnik,
 przybory do pisania,
 receptury przygotowywania mieszanek betonowych,
 materiały i sprzęt do przygotowania mieszanki betonowej,
 literatura z rozdziału 6 dotycząca materiałów do wykonywania nawierzchni drogowych.
Ćwiczenie 4
Określ, jak należy pielęgnować nawierzchnie betonowe w różnych porach roku. Na
poligonie szkolnym, wykonaj nawierzchnię oraz jej pielęgnację w zależności od temperatury
na zewnÄ…trz.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) określić warunki pielęgnowania nawierzchni
2) przygotować stanowisko pracy do wykonania nawierzchni zgodnie z zasadami
przestrzegania zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
3) wykonać fragment nawierzchni betonowej na przygotowanym przez nauczyciela
podłożu, wykorzystując normy i instrukcje do wykonywania robót,
4) wykorzystać do wykonania nawierzchni mieszankę i sprzęt przygotowany przez
nauczyciela,
5) pielęgnować nawierzchnię betonową zgodnie z zasadami opisanymi w notatniku,
6) uporządkować i zlikwidować stanowisko pracy,
7) zaprezentować efekty swojej pracy na forum grupy,
8) dokonać oceny wykonanego ćwiczenia pod względem spełnienia założeń ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- normy i instrukcje do wykonywania robót betonowych,
- podłoże pod nawierzchnię betoniarską,
- materiały i sprzęt do wykonania nawierzchni betonowej,
- przygotowane materiały i sprzęt do pielęgnacji nawierzchni w różnych porach roku,
- przybory do pisania,
 notatnik,
 literatura z rozdziału 6 dotycząca nawierzchni betonowych.
4.3.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) rozróżnić materiały do nawierzchni betonowej?
ðð ðð
2) określić zasady wykonywania nawierzchni betonowej?
ðð ðð
3) określić zasady pielęgnacji nawierzchni betonowych?
ðð ðð
4) wykonać czynności związane z pielęgnacją nawierzchni betonowych?
ðð ðð
5) skontrolować jakość i prawidłowość wykonywanych przez siebie robót?
ðð ðð
6) obliczyć ilość mieszanki betonowej na podstawie receptury?
ðð ðð
7) posłużyć się normami i instrukcjami w zakresie wykonawstwa robót
drogowych? ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
4.4. Zasady przebudowy nawierzchni betonowych dróg i ulic
4.4.1. Materiał nauczania
Uszkodzenia nawierzchni. Rozróżnia się uszkodzenia powierzchniowe i konstrukcyjne.
Uszkodzenia powierzchniowe dzieli siÄ™ na:
 lejki  powstające po zniszczeniu ziaren kruszywa lub po ich wyłupaniu z nawierzchni,
co następuje w wyniku stosowania kruszywa słabego lub zabrudzonego,
 jamki  powstające po rozpuszczeniu grudek gliny lub innych zanieczyszczeń,
 złuszczenia nawierzchni i ubytki betonu w płytach  powstające wskutek ręcznego
wykańczania nawierzchni, złej pracy wykańczarki albo pod wpływem środków
chemicznych używanych do zwalczania śliskości zimowej lub tez w rezultacie
mechanicznego usuwania śniegu i lodu z nawierzchni,
 pęknięcia włoskowate  powstające wskutek użycia nieodpowiedniego cementu,
szybkiego oziębiania nawierzchni lub szybkiego odparowywania wody zarobowej,
 ścieranie nawierzchni wskutek działania ruchu,
 zanik wypełniania szczelin.
Uszkodzenia konstrukcyjne dzieli siÄ™ na:
 pęknięcia płyt  powstające w wyniku działania nadmiernych obciążeń zewnętrznych lub
naprężeń termicznych,
 odłamania narożników lub krawędzi  powstające wskutek nadmiernych obciążeń, braku
podparcia,
 pompowanie w szczelinach  ujawniajÄ…ce siÄ™ wytryskami wody z gruntem przy
przetoczeniach kół samochodów  powstające wskutek nieszczelnego wypełniania
szczelin i słabości podbudowy lub podłoża,
 wysadziny i osiadania płyt  powstające wskutek wysadzin mrozowych i osłabienia
podłoża w okresie wiosennym.
Naprawa uszkodzeń powierzchniowych. Uszkodzenia płytkie (do 4 mm) oczyszcza się
sprężonym powietrzem i odsłoniętą powierzchnię nienaruszonego betonu zwilża się wodą.
Miejsca uszkodzone pokrywa się mieszanką piasku i cementu. Na łaty używa się cementów
szybko wiążących lub do mieszanki dodaje się chlorek wapnia. Powierzchnia łat powinna być
wyrównana zgodnie z profilem naprawionej płyty. Do pielęgnowania można stosować
wilgotny piasek, wilgotną jutę lub natryskiwać środki błonkotwórcze. Do czasu stwardnienia
mieszanki łaty należy chronić przed uszkodzeniami mechanicznymi.
Uszkodzenia głębokie sięgają czasem do kilku centymetrów w nawierzchnię.
Najważniejszym czynnikiem łatania takich uszkodzeń jest dobre związanie świeżego betonu
ze starym, nienaruszonym. Cały beton uszkodzony należy usunąć. Miejsca uszkodzone i ich
najbliższe otoczenie opukuje się prętem stalowym, w celu wykrycia wszystkich
niewidocznych uszkodzeń. Głuchy dz
więk świadczy o odrywaniu się wierzchniej warstwy
betonu. Granice uszkodzeń mogą być wyznaczone dopiero w czasie zrywania wierzchniej
warstwy betonu.
Miejsca uszkodzone nacina się tarczami tnącymi do głębokości 25 mm i dopiero po
zerwaniu tej warstwy można wykonać głębsze nacięcie. Uszkodzoną warstwę usuwa się
kilofami pneumatycznymi. Drobne części wydmuchuje się sprężonym powietrzem,
a odsłoniętą powierzchnię zmywa wodą i gruntuje zaprawą cementową o stosunku objętości
cementu do piasku jak 1 : 1. Zaprawę rozpościera się używając szczotek drucianych.
Mieszankę betonową należy rozłożyć najpóz
niej w 10 min po zagruntowaniu. Najczęściej
stosowana jest mieszanka o następującym składzie: cement: piasek: grysy (1 : 1,5 : 1,5)
(objętościowo). Najgrubsze ziarna kruszywa nie powinny być większe od połowy głębokości
łaty. Do mieszanki używa się cementów szybkowiążących lub dodaje się chlorek wapnia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
Rozłożoną mieszankę wyrównuje się i zagęszcza wibratorami ręcznymi. A
atÄ™ teksturuje
się tak samo jak podczas wykonywania nawierzchni. Pielęgnowanie betonu powinno być
wyjÄ…tkowo staranne.
Uzupełnianie wypełnień szczelin. Zazwyczaj szczeliny wypełnia się bitumicznymi
masami zalewowymi, które w wyższej temperaturze upłynniają się i wyciekają do
podbudowy lub podłoża. Pod wpływem mrozu masy te stają się kruche, pękają, odklejają się
od czoła płyt i mogą być wysysane przez podciśnienie wywołane przetoczeniami opon
samochodowych. Wypełnianie szczelin należy uzupełniać każdego roku dwukrotnie  wiosną
i jesieniÄ….
Pierwszą czynnością jest oczyszczanie szczeliny  metalowymi szczotkami przy użyciu
sprężonego powietrza. Szczeliny, w których konieczne są poważniejsze uzupełnienia, należy
pogłębić do co najmniej 40 mm, oczyścić, zagruntować ich ścianki asfaltem i wypełnić masą
zalewowÄ…. BitumicznÄ… masÄ™ zalewowa podgrzewa siÄ™ do odpowiedniej temperatury, zwykle
ponad 1800C.
Naprawy nawierzchni spękanych. Pęknięcia wąskie (włoskowate)  o szerokości do 0,5
mm  nie są poddawane żadnym zabiegom.
Pęknięcia średnie  szerokości 0,5 5 mm  które są dość regularne (rysunek 3) należy
nacinać z obu stron tarczą tnącą. Nawierzchnie nacina się na głębokość 25 mm. Szerokość tak
wykonanego rowka wynosi ok. 25 mm. Po wydłutowaniu betonu z rowka, po oczyszczeniu
i zagruntowaniu, rowek wypełnia się masą zalewową.
Pęknięcia szerokie  szerokości ponad 5 mm  nie zapewniają już przenoszenia obciążeń
z jednej części płyty na drugą, gdyż nie ma wzajemnych zahaczeń (pióro  wpust) ziarn
kruszywa. W razie powstania kilku takich pęknięć w jednej płycie konieczna jest jej
wymiana. Jeśli pęknięcie jest tylko jedno, to taką płytę należy wyciąć w taki sposób, żeby
można było założyć z każdej strony wycięcia kotwy z żebrowatych prętów stalowych,
którymi łączy się wstawkę z płytą. W tym celu z każdej strony pęknięcia, w odległości około
1 m nacina się najpierw rowki o głębokości 25 mm. łębiej beton wyłamuje się młotami
pneumatycznymi, zachowując pionowość ścian płyty, ściany płyty czyści się szczotkami
drucianymi, sprężonym powietrzem lub wodą pod ciśnieniem. Następnie wycina się rowki
o głębokości do 70 mm, niezbędne do założenia kotew (rysunek 3b). Kotwy umieszczone
w rowkach mocuje się, używając żywicy epoksydowej, po czym wyciętą część płyty
uzupełnia się betonem i zagęszcza wibratorami.
Rys. 3. Naprawy nawierzchni spękanych: a) miejsce nacinania rowków wzdłuż pęknięcia
poprzecznego średniej szerokości, b) naprawa pojedynczego pęknięcia szerokiego
[3, s. 36]
Naprawy odłamanych krawędzi płyt. Najczęstszą przyczyną odłamań krawędzi płyt
jest zanik ich podparcia, zwykle wskutek miejscowego wymycia podbudowy lub podłoża.
Odłamania mogą sięgać do spodu płyty lub mogą być też tylko częściowe (rysunek 4).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
Rys. 4. Rodzaje odłamanych krawędzi płyt [4, s. 37]
Zależnie od głębokości uszkodzenia naprawa przebiega odmiennie.
W płytach obłamanych na całą wysokość miejsca uszkodzone obrabia się w kształcie
schodka, zachowujÄ…c wymiary jak na rysunku 5.
Rys. 5. Naprawa szczelin z odłamanymi krawędziami [3, s. 37]
Płytkie odłamania obrabia się do głębokości uszkodzenia. Obrobione powierzchnie
betonu powinny być pionowe albo poziome i równoległe do krawędzi płyty. Beton nacina się
najpierw tarczami tnącymi, a potem rozkrusza go młotami pneumatycznymi. Ewentualną
szczelinę skurczową przekształca się w szczelinę rozszerzania, zakładając wkładkę
szczelinową. Wszystkie odsłonięte powierzchnie oczyszcza się. Podbudowę lub podłoże
wybiera się na głębokość uszkodzenia, ale nie mniej niż na 15 cm, wypełnia materiałem
podobnym do poprzedniego i dobrze zagęszcza. Następnie układa się mieszankę betonową
o składzie podobnym do składu betonu naprawianych płyt. Mieszanka powinna być
wyprofilowana i dobrze zagęszczona.
Wyrównywanie poziomu płyt. Nierównomierne osiadanie płyt  klawiszowanie,
tj. tworzenie się stopni w miejscach szczelin  jest powodowane nierównomiernym
osiadaniem podłoża i rozmiękczaniem go przez wodę przedostającą się szczelinami. Stopnie
wysokości do 2 mm dopuszcza się, bo są prawie niewyczuwalne dla pasażerów samochodów.
Stopnie wysokości 2 5 mm są wyczuwalne, ale mogą być tolerowane na drogach
podrzędnych. Stopnie powyżej 5 mm są już bardzo nieprzyjemne i konieczne jest ich
usunięcie. W tym celu można:
- ścinać wygórowane części płyt tarczami diamentowymi,
- podnosić obniżone płyty, wtłaczaną pod spód zaprawą cementową,
- wyrównywać nawierzchnię nakładkami z mieszanek mineralno-asfaltowych.
Poprawa odwodnienia. Przyczyną większości uszkodzeń konstrukcyjnych (odłamania
krawędzi, pompowanie, osiadanie płyt) jest złe odwodnienie nawierzchni. Dobre wypełnienie
szczelin nie wystarcza, gdyż woda może znajdować sobie drogi przenikania przez pęknięcia
pod krawędzie zewnętrzne płyt. W razie zauważenia objawów złego odwodnienia należy
poprawić działanie urządzeń odwadniających.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
W przypadku gdy istniejące urządzenia są niewystarczające, należy wykonać
odwodnienie dodatkowe. Polega ono na założeniu drenu wzdłuż nawierzchni. Schemat
pokazano na rysunku 6.
Rys. 6. Dren wzdłuż istniejącej nawierzchni [3, s. 39]
Naprawy kapitalne. Nawierzchnie betonowe poważniej uszkodzone, tj.:
- zniszczone na głębokość większą niż 50 mm,
- z licznymi różnicami poziomów (powyżej 5 mm) sąsiednich płyt,
- z licznymi uszkodzeniami powierzchniowymi,
poddaje się naprawie kapitalnej, czyli ułożeniu dywanika bitumicznego z betonu asfaltowego.
Na drogach o ruchu ciężkim i bardzo ciężkim układa się dywaniki dwuwarstwowe (5 + 5cm),
a na drogach o mniejszym ruchu  dywaniki jednowarstwowe.
Nierówności starej nawierzchni powinny być wyrównywane mieszanką mineralno 
asfaltowa dobrze uszkieleconą, o małej zawartości lepiszcza. Szczeliny poprzeczne i podłużne
powinny być przykryte papą na szerokości 40cm. Papa ma chronić dywanik przed pękaniem
nad szczelinami. W przypadku nie układania pasków papy nad szczelinami, masę zalewową
ze szczelin należy zastąpić drobnoziarnistym betonem asfaltowym. W przeciwnym razie nad
szczelinami powstanÄ… plamy z masy zalewowej.
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jak grupyfikuje siÄ™ uszkodzenia powierzchniowe?
2. Jak grupyfikuje siÄ™ uszkodzenia konstrukcyjne?
3. W jaki sposób naprawia się uszkodzenia powierzchniowe płytkie?
4. W jaki sposób naprawia się uszkodzenia powierzchniowe głębokie?
5. W jaki sposób uzupełnia się wypełnienia spoin?
6. Jak poprawia siÄ™ odwodnienie?
7. Jak wykonuje siÄ™ naprawy kapitalne?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Na podstawie dokumentacji wybranego odcinka drogi, określ rodzaj napraw, które należy
na nim wykonać. Dobierz rodzaj technologii do zakresu robót naprawczych dla 100 m
odcinka drogi.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować dokumentację wybranego odcinka drogi,
2) wypisać na kartce, jakie naprawy należy wykonać dla wybranej drogi,
3) dobrać rodzaj technologii dla poszczególnych napraw i zapisać w notatniku,
4) opisać w notatniku, jakie materiały i narzędzia będą potrzebne do realizacji wybranych
technologii,
5) skonsultować z nauczycielem wybrane technologie oraz materiały i narzędzia,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 kartka papieru,
 notatnik,
 przybory do pisania,
 dokumentacja 100 m odcinka drogi,
 literatura z rozdziału 6 dotycząca technologii napraw nawierzchni betonowych.
Ćwiczenie 2
Wykonaj naprawę nawierzchni betonowej wskazanej przez nauczyciela. Posłuż się
przygotowanymi mieszankami oraz maszynami, urządzeniami i sprzętem nie wymagającym
dodatkowych uprawnień.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować rodzaj nawierzchni przygotowanej przez nauczyciela,
2) przygotować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy,
3) dobrać rodzaj naprawy dla przygotowanej nawierzchni,
4) skonsultować z nauczycielem wybór naprawy,
5) dobrać rodzaj przygotowanej mieszanki,
6) skonsultować z nauczycielem wybór mieszanki,
7) dobrać maszyny, urządzenia i sprzęt do wykonania naprawy nie wymagające
dodatkowych uprawnień,
8) skonsultować z nauczycielem wybór maszyn, urządzeń i sprzętu do wykonania naprawy,
9) wykonać odnowę przygotowanej nawierzchni,
10) skontrolować jakość i prawidłowość wykonanych siebie robót,
11) zlikwidować i uporządkować stanowisko pracy,
12) zaprezentować efekty swojej pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
Wyposażenie stanowiska pracy:
- przygotowana przez nauczyciela nawierzchnia,
- mieszanki betonowe,
- maszyny, urządzenia i sprzęt do robót nawierzchniowych,
- literatura z rozdziału 6 dotycząca napraw nawierzchni betonowej.
Ćwiczenie 3
Oblicz, na podstawie receptury, ilość mieszanki betonowej potrzebnej do wykonania
napraw odłamanych krawędzi płyt w nawierzchni drogi o parametrach określonych
w dokumentacji technicznej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować dokumentację wybranego odcinka drogi,
2) obliczyć, w notatniku jakiej wielkości jest odłamana krawędz
płyty,
3) wybrać recepturę do wykonania mieszanki betonowej,
4) skonsultować z nauczycielem wybór receptury,
5) obliczyć ilość mieszanki betonowej na podstawie wybranej receptury,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7) dokonać oceny ćwiczenia pod względem poprawności obliczeń mieszanki.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 notatnik,
 przybory do pisania,
 dokumentacja drogi,
 literatura z rozdziału 6 dotycząca technologii napraw nawierzchni betonowych.
Ćwiczenie 4
Przygotuj 0,25 m3 mieszanki betonowej według wybranej receptury.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przygotować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy,
2) przeanalizować różne receptury wykonywania mieszanek betonowych,
3) wybrać recepturę do przygotowania 0,25 m3 mieszanki betonowej,
4) zapisać w notatniku recepturę,
5) obliczyć według receptury ilość materiałów potrzebnych do wykonania określonej ilości
mieszanki,
6) przygotować 0,25 m3 mieszanki betonowej według wybranej receptury,
7) zlikwidować i uporządkować stanowisko pracy,
8) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
9) dokonać oceny ćwiczenia pod względem poprawności przygotowania określonej ilości
mieszanki.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
Wyposażenie stanowiska pracy:
 kalkulator,
 notatnik,
 przybory do pisania,
 receptury przygotowywania mieszanek betonowych,
 literatura z rozdziału 6 dotycząca materiałów do wykonywania nawierzchni drogowych.
4.4.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) odczytać dokumentację techniczną dróg?
ðð ðð
2) posłużyć się normami i instrukcjami w zakresie wykonawstwa robót?
ðð ðð
3) określić zasady przebudowy i napraw nawierzchni betonowych?
ðð ðð
4) zastosować zasady przebudowy betonowych nawierzchni dróg i ulic?
ðð ðð
5) wykonać roboty związane z odnawianiem nawierzchni betonowych
zgodnie z technologią oraz zachowaniem dbałości o stan środowiska
naturalnego? ðð ðð
6) skontrolować jakość i prawidłowość wykonywanych przez siebie
robót? ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
4.5. Betoniarki i węzły betoniarskie
4.5.1. Materiał nauczania
Wytwarzanie masy betonowej polegajÄ…ce na wymieszaniu kruszywa, cementu i wody jest
dokonywane w maszynach zwanych betoniarkami. Istnieje wiele rodzajów betoniarek
różniących się sposobem wsypywania składników, mieszania czy też wysypywania masy
betonowej, dlatego w grupyfikacji tych maszyn należy uwzględnić:
- sposób pracy,
- sposób mieszania zarobu,
- sposób opróżniania mieszalnika,
- zastosowanie urzÄ…dzenia.
W zależności od sposobu pracy, betoniarki dzieli się na dwie grupy: o działaniu
okresowym i ciągłym. W betoniarkach o działaniu okresowym (cyklicznym) można
wyodrębnić powtarzające się cykle pracy: napełnianie mieszalnika, mieszanie i wysypywanie
masy betonowej. Oznacza to, że napełnianie i opróżnianie mieszalnika odbywa się okresowo.
Betoniarki o działaniu ciągłym umożliwiają dokonanie napełniania i opróżniania w sposób
ciągły.
W zależności od sposobu mieszania zarobu, betoniarki dzieli się na wolnospadowe
i o mieszaniu wymuszonym. W betoniarkach wolnospadowych wewnÄ…trz mieszalnika sÄ…
zamocowane na stałe tzw. łopatki. Po napełnieniu i uruchomieniu mieszalnika składniki
mieszanki są unoszone, a następnie swobodnie opadają, dzięki czemu następuje wymieszanie
składników. Betoniarki wolnospadowe są stosowane do przygotowania mas betonowych od
razu rozrabianych wodą. W betoniarkach o mieszaniu wymuszonym składniki są mieszane
przez obracające się mieszadła w mieszalniku. W celu polepszenia warunków mieszania
mieszalnik i mieszadła obracają się w przeciwnych kierunkach i dlatego betoniarki te nazywa
się również przeciwbieżnymi. W betoniarkach o mieszaniu przymusowym można
przygotować masę suchą i rozrobioną wodą, uzyskując lepsze wymieszanie składników niż
w betoniarkach wolnospadowych, jednak przy zwiększonym zużyciu energii elektrycznej.
W zależności od sposobu opróżniania mieszalnika, betoniarki dzieli się na: przechylne,
nieprzechylne i wywrotne. Opróżnianie mieszalnika w betoniarkach przechylnych lub
wywrotnych polega na przechyleniu lub wywrocie mieszalnika, a w mieszalniku
nieprzechylnym  na przesuwaniu masy betonowej w czasie mieszania do otworu
wylotowego.
W zależności od zastosowania, betoniarki dzieli się na: stałe, przenośne, przewoz
ne,
przyczepne i samochodowe. Betoniarki stałe, umieszczane na fundamencie, są używane
w stałych wytwórniach betonów. Przenośne mają konstrukcję ramową umożliwiającą ich
przenoszenie. Betoniarki przewoz
ne są montowane na podwoziu o kołach ze stalowymi
obręczami. Podwozie kołowe umożliwia przetaczanie na niewielkie odległości w obrębie
placu budowy. Betoniarki przyczepne sÄ… przystosowane do holowania przez samochody lub
ciągniki i dlatego są instalowane na podwoziu z kołami ogumionymi. Betoniarki
samochodowe sÄ… montowane na podwoziu samochodowym i w czasie transportu odbywa siÄ™
mieszanie suchych składników z wodą. Betoniarki mające własny napęd mogą być
montowane na podwoziu kołowym jak i szynowym.
Betoniarki składają się z:
- mieszalnika  naczynia (stałego lub obracającego się, przechylnego lub nieprzechylnego),
w którym miesza się składniki betonu,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
- zespołu napędowego mieszalnika lub mieszadeł, w skład którego wchodzi zazwyczaj
silnik elektryczny,
- ramy, która może być przystosowana do ustawienia na stałe (betoniarki stałe),
zamocowana na podwoziu przystosowanym do holowania (betoniarki przejezdne) albo
samochodowa zamontowana na podwoziu samochodowym (betoniarki samochodowe).
W skład betoniarki mogą wchodzić także zespoły pomocnicze:
- zasobnik lub kosz zasypowy,
- konstrukcje wsporcze,
- dozownik wody.
Możliwości produkcyjne betoniarki charakteryzują następujące cechy:
- pojemność zasypowa  objętość suchych składników jednego zarobu,
- pojemność użyteczna  objętość gotowego betonu otrzymanego z jednego zarobu,
- wydajność  ilość mieszanki wytworzonej w jednostce czasu.
Zasobniki na kruszywo i cement. Zasobniki na kruszywo sÄ… zazwyczaj wykonane ze
stali i zaopatrzone w urzÄ…dzenia dozujÄ…ce; nazywa siÄ™ je wtedy dozownikami. Zasobniki
ładuje się od góry. Otwory spustowe są umieszczone w dnie zasobnika i zakończone
króćcami do podwieszania zasuw i podajników wibracyjnych.
Zasobniki na cement sÄ… wykonane ze stali. SÄ… to konstrukcje rozbieralne, przystosowane
do transportu. Napełnianie zasobników odbywa się pneumatycznie, opróżnianie  zwykle
grawitacyjnie. Zasobniki są wyposażone w zawory odpowietrzające, zawory bezpieczeństwa,
filtry do wyłapywania zawieszonego w powietrzu cementu, instalację napowietrzającą
zapobiegającą powstawaniu przesklepień z cementu oraz wskaz
niki napełniania.
Dozowniki. W zależności od sposobu sterowania dozowniki dzieli się na:
- ręczne,
- półautomatyczne,
- automatyczne.
Objętościowe dozowniki kruszywa działają na zasadzie regulowanego otworu, przez
który wysypuje się kruszywo, trafiające na przenośnik taśmowy o stałej prędkości przesuwu.
Dozowniki kruszywa o kontroli wagowej działają podobnie jak dozowniki objętościowe,
ale dodatkowo kruszywo na przenośniku jest ważone.
Wagowe dozowniki kruszywa działają na zasadzie kontroli masy kruszywa na
przenośniku i prędkości przenośnika (regulowana jest wielkość otworu wypustowego
i prędkość przenośnika).
Dozowniki cementu są również trzech typów  jak dozowniki kruszywa. Ich konstrukcja
jest również podobna  z tą różnicą, że dozownik objętościowy ma przenośnik ślimakowy,
którego wydatek reguluje się prędkością obrotów przenośnika.
Betonownia (węzeł betoniarski)  to zespół maszyn i urządzeń przeznaczonych do
produkcji mieszanki betonowej. Ze względu na konstrukcję rozróżnia się:
- betonownie bezzasobnikowe  z kruszywem składowanym w zasiekach lub pryzmach,
skąd jest bezpośrednio podawane do betoniarki,
- betonownie zasobnikowe  z zasobnikiem (lub zasobnikami) na kruszywo usytuowanym
obok betoniarki (betonownie poziome) lub nad nią (betonownie pionowe, które mogą być
jedno- lub dwustopniowe: w jednostopniowych kruszywo raz podniesione
na odpowiednią wysokość przemieszcza się w dół grawitacyjnie, a w dwustopniowej jest
transportowane w górę dwukrotnie  najpierw do zbiorników, a następnie koszem
zasypowym do betoniarki).
Ze względu na sposób przemieszczania rozróżnia się betonownie:
- stałe  przeznaczone do pracy bez zmiany stanowiska,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
- przestawne  przystosowane do okresowej zmiany stanowiska przez demontaż, transport
i pionowy montaż jej zespołów,
- przejezdne  zamocowane na podwoziu przystosowanym do holowania.
Podstawowymi urzÄ…dzeniami betonowni sÄ…:
- betoniarka,
- dozowniki kruszywa i cementu.
Ponadto betonownie są wyposażone w:
- zasobniki na kruszywo i cement bÄ…dz
zasobniki na cement i zasieki na kruszywo,
- urządzenia do transportu materiałów,
- zasuwy,
- instalacje elektryczne i pneumatyczne,
- urzÄ…dzenia pomiarowo  kontrolne, sygnalizacyjne i zabezpieczajÄ…ce.
Przykład betonowni polowej przedstawiono na rysunku 7.
Rys. 7. Betonownia polowa 1  zasobnik, 2  podajnik wibracyjny, 3  dozownik,
4,5  kruszywo, 6,7  przenośniki taśmowe, 8  łopata mechaniczna, 9  betoniarka
[5, s. 188]
4.5.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Z jakich podstawowych elementów składają się betoniarki?
2. Jak grupyfikuje siÄ™ betoniarki?
3. Jakie cechy charakteryzują możliwości produkcyjne betoniarki?
4. Jak zbudowane sÄ… zasobniki na kruszywo i cement?
5. Jak grupyfikuj siÄ™ betonownie?
6. Z jakich podstawowych urządzeń składają się betonownie?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
4.5.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Po obejrzeniu filmu na temat sprzętu do robót betonowych, odszukaj w pracowni modele
różnych rodzajów betoniarek. Opisz w notatniku ich główne części i elementy robocze.
Zapoznaj się z instrukcjami obsługi i wypisz w notatniku, które z betoniarek nie wymagają
dodatkowych uprawnień.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) obejrzeć film dydaktyczny  ,,Sprzęt do robót betonowych ,
2) wypisać w notatniku nazwy betoniarek, które pokazano na filmie,
3) odszukać w pracowni modele różnych betoniarek,
4) opisać ich główne części oraz elementy robocze,
5) zapoznać się z instrukcjami obsługi betoniarek,
6) zapisać w notatniku, które z betoniarek nie wymagają dodatkowych uprawnień,
7) przeanalizować wspólnie z nauczycielem wykonane ćwiczenie,
8) zaprezentować efekty swojej pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- film dydaktyczny   Sprzęt do robót betonowych ,
- stanowisko i sprzęt do wyświetlania filmów,
- notatnik,
- przybory do pisania,
- modele betoniarek,
- instrukcje obsługi różnych betoniarek.
Ćwiczenie 2
Określić, dotyczące obliczania czasu mieszania i wydajności betoniarek. Oblicz
podstawowe parametry betoniarki przeciwbieżnej z mieszalnikiem przechylnym o pojemności
zasypowej 500l, przygotowującej beton dla nawierzchni dróg. Wynik zapisz w notatniku.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) określić zasady obliczania podstawowych parametrów betoniarek,
2) obliczyć czas mieszania i wydajność betoniarki z warunków zadania,
3) zapisać w notatniku wynik,
4) zaprezentować efekty swojej pracy na forum grupy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- przybory do pisania,
- notatnik,
- kalkulator,
- literatura z rozdziału 6 dotycząca betoniarek.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
4.5.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wymienić z jakich podstawowych elementów składają się betoniarki?
ðð ðð
2) rozróżnić betoniarki?
ðð ðð
3) określić zasady pracy dozowników na kruszywo i cement?
ðð ðð
4) scharakteryzować sposób pracy betoniarki?
ðð ðð
5) scharakteryzować sposób pracy węzłów betonowych?
ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
4.6. Maszyny i urzÄ…dzenia do wbudowania mieszanki betonowej
4.6.1. Materiał nauczania
Stosuje siÄ™ dwie metody wbudowywania mieszanek betonowych:
- w formach stałych,
- w formach ślizgowych.
W metodzie pierwszej stosuje się zwykle zestawy maszyn o różnych funkcjach
i przeznaczeniu, kolejno wykonujące poszczególne czynności. Główne maszyny takiego
zestawu to:
- rozkładarka, którą rozkłada się mieszankę betonową i nadaje jej kształt przewidziany
w projektem (odpowiednią grubość, pochylenie poprzeczne i podłużne),
- wykończarka, którą zagęszcza się i profiluje mieszankę.
Prowadnice, po których poruszają się te maszyny, są formami stałymi i mogą być
używane jako baza odniesienia do wyrównywania podbudowy.
Zasadę działania i budowę rozkładarki z formami ślizgowymi pokazano na rysunku.
Rozkładarka wykonuje następujące czynności:
- rozkładanie mieszanki betonowej,
- zagęszczanie i formowanie płyty,
- wygładzanie.
Przedstawiona na rysunku 8b mieszanka betonowa 10 dostarczana samochodami
i wysypywana wprost przed maszynę, gdzie ślimak 6 rozkładają na szerokość roboczą.
Do wstępnego wyrównania mieszanki służy zasuwa 7 (płyta pionowa) o regulowanej
wysokości. Wibratory pogrążane 3 zagęszczają mieszankę, która ugniata (wytłacza) płyta
formująca 4, a wygładza  deska gładząca 11 o ruchu poprzecznym posuwisto-zwrotnym.
Główny układ napędowy rozkładarki (rys. 8) składa się z silnika wysokoprężnego
1 napędzającego zespół prądotwórczy 2, który jest z
ródłem zasilania mechanizmu jazdy
ślimaka rozgarniającego 6 i wibratorów. Wibratory pogrążalne 3 są umieszczone z przodu
maszyny, równolegle do kierunku jazdy. Liczba wibratorów zależy od szerokości roboczej,
a odległości między nimi nie powinny być większe niż 0,5 m. Nawierzchnia jest kształtowana
płytą formującą 4, a krawędzie boczne wykonywane przez formy ślizgowe 5 zamocowane na
maszynie.
Sterowanie poziomem układania mieszanki odbywa się za pośrednictwem układu
automatycznej niwelacji o działaniu podobnym do stosowanego w rozkładarkach mieszanek
mineralno  bitumicznych. Różnica kryje się w układzie wykonawczym. Ponieważ
elementem formującym nawierzchnię jest płyta mocowana do ramy maszyny, mająca
możliwość przemieszczania się w osi pionowej względem podwozia gąsienicowego, więc
układem wykonawczym są siłowniki hydrauliczne 8 sterowane sygnałem z czujników 9
przetwarzanych przez układ elektroniczny. Instalacja hydrauliczna służy do sterowania
zasuwą 7 regulującą ilość mieszanki betonowej dostarczanej do części, gdzie następuje
wstępne jej zagęszczenie.
Uzupełnieniem maszyny może być wiele urządzeń towarzyszących, m. in.:
- dodatkowy gładzik,
- urzÄ…dzenie do dyblowania,
- osprzęt do bocznego podawania mieszanki,
- urządzenie do wykonywania szczelin metodą wwibrowywania wkładki,
- maszyny do teksturowania nawierzchni i skrapiania jej środkiem błonkotwórczym.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
Rys. 8. Rozkładarka z formami ślizgowymi: a) budowa, b) zasada pracy: 1  silnik,
2  zespół prądotwórczy, 3  wibratory, 4  płyta formująca, 5  formy ślizgowe,
6  ślimak, 7  zasuwa, 8  siłowniki sterujące, 9  czujniki, 10  mieszanka
betonowa, 11  deska gładząca [5, s 180]
4.6.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie sÄ… sposoby wbudowania mieszanek betonowych?
2. Jakie maszyny wchodzą w skład zespołu do wbudowania mieszanek betonowych
w formach stałych?
3. Jakie czynności wykonuje rozkładarka wyposażonej w formy ślizgowe?
4. Z jakich elementów składa się główny układ napędowy rozkładarki?
5. W którym miejscu w maszynie umieszczone są wibratory pogrążalne?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
4.6.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Z zaprezentowanych modeli i schematów maszyn, wybierz tylko te, które służą do
wykonywania nawierzchni z betonu cementowego. Zapisz w notatniku: ich nazwy, sposób
pracy oraz zasady obsługi i napraw.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w pracowni modele lub schematy maszyn do wykonywania nawierzchni
z betonu cementowego,
2) zapisać w notatniku ich nazwy,
3) zapisać w notatniku ich sposób pracy,
4) zapisać w notatniku zasady obsługi i napraw,
5) skonsultować z nauczycielem wykonane ćwiczenie,
6) poprawić ewentualne błędy,
7) zaprezentować wykonane ćwiczenie na forum grupy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- modele i schematy maszyn do wykonywania nawierzchni z betonu cementowego,
- notatnik,
- przybory do pisania,
- literatura z rozdziału 6 dotycząca wykonywania nawierzchni z betonu cementowego.
Ćwiczenie 2
Wez
udział w wycieczce na plac budowy gdzie są wykonywane nawierzchnie z betonu
cementowego. Napisz sprawozdanie (forma dowolna), w którym zamieścisz:
- rodzaj prac drogowych,
- sposób zabezpieczania robót drogowych,
- rodzaj pracujÄ…cych tam maszyn,
- sposób ich pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) wybrać się na wycieczkę przedmiotową z nauczycielem,
2) zaobserwować rodzaj prac, sposób zabezpieczenia robót oraz rodzaj maszyn tam
pracujÄ…cych,
3) napisać sprawozdanie, zawierające wszystkie elementy zawarte w treści ćwiczenia,
4) zaprezentować efekty swojej pracy na forum grupy,
Wyposażenie stanowiska pracy:
- przybory do pisania,
- notatnik lub kartka papieru.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
4.6.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wymienić maszyny do wykonywania nawierzchni betonowych?
ðð ðð
2) określić, z jakich elementów roboczych składają się poszczególne
maszyny? ðð ðð
3) dobrać maszyny do wykonywania nawierzchni betonowych?
ðð ðð
4) scharakteryzować sposób pracy maszyn do wbudowywania mieszanki
betonowej? ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
4.7. Maszyny i urządzenia do zagęszczania i wykańczania
nawierzchni betonowych
4.7.1. Materiał nauczania
Do zagęszczania mieszanki betonowej układanej w deskowaniach stałych używa się
układarki wibracyjnej. Maszyna ta porusza się po prowadnicach. Jej działanie polega na
poddaniu mieszanki betonowej drganiom o dużej częstotliwości, podczas których cząsteczki
układają się ściśle obok siebie, a istniejące w mieszance pęcherzyki powietrza uchodzą do
góry. Najważniejszy element maszyny to belka lub belki wibracyjne, które nie tylko wibrują,
lecz także wykonują ruchy pionowe i ubijają beton.
Przed belką wibracyjną pracuje zwykle wał z łopatkami, który ścina nadmiar mieszanki
i profiluje ułożoną warstwę. Za belką wibracyjną jest umieszczony gładzik włączany podczas
wykonywania nawierzchni jednowarstwowych lub warstwy górnej nawierzchni
dwuwarstwowych. Gładzik powinien pchać przed sobą, podobnie jak belka wibracyjna, wałek
mieszanki betonowej równomierny w całym przekroju poprzecznym. Ani przed belką
wibracyjną, ani przed gładzikiem nie powinno gromadzić się za dużo mieszanki.
Prawidłowe wykonanie nawierzchni dwuwarstwowej jest możliwe przy użyciu dwóch
układarek (jednej  wykonującej warstwę dolną i drugiej  wykonującej warstwę górną)
zasilanych w mieszankÄ™ przez dwie betoniarki.
W przypadku betonowania w deskowaniach stałych można również do zagęszczania użyć
wibratorów wgłębnych lub powierzchniowych.
Wibratory powierzchniowe stosuje się do zagęszczania płyt. Przekazują one drgania
mieszance betonowej za pośrednictwem płyty stykającej się z mieszanką i oddziałują do
głębokości 12 40 cm. Czas zagęszczania w jednym miejscu wynosi 30 60 s. Zasada
przesuwania wibratora powierzchniowego pokazana jest na rysunku 9.
Rys. 9. Pozycje wibratora powierzchniowego w czasie
zagęszczania mieszanki betonowej: a) zakończone
wibrowanie na stanowisku wyjściowym, b) odrywanie
i przeciÄ…ganie wibratora na nowe stanowisko,
c) wibrator na nowym stanowisku [5, s. 107]
W przypadku betonowania w deskowaniach ślizgowych zagęszczanie składa się z dwóch faz:
- w fazie pierwszej wibratory pogrążalne upłynniają mieszankę,
- w fazie drugiej następuje formowanie płyty przez ślizgowe deskowania boczne i płytę
formujÄ…cÄ….
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
Wibratory pogrązalne zagęszczają beton przez bezpośrednie przekazywanie drgań masie
betonowej, znajdującej się dokoła elementu wibrującego. Dlatego też podstawowym
parametrem pracy tego urządzenia jest promień działania. Oznacza to konieczność
właściwego doboru miejsc wibracji. Grubość warstwy zagęszczanej masy betonowej nie
może przekraczać połowy długości końcówki wibrującej.
Do wykończenia nawierzchni służy wykończarka, ze skośnie ustawionym gładzikiem 
deską wibracyjną. Dzięki takiemu ustawieniu gładzika niebezpieczeństwo uszkodzenia
szczelin wykonywanych w świeżym betonie jest mniejsze, a nawierzchnia  równiejsza.
Tworzący się w czasie wibrowania wałek z napowietrzonej zaprawy betonowej pchany przez
gładzik powinien być nieduży i plastyczny. Ewentualne ścinanie zaprawy betonowej powinno
być delikatne i nie powodować wyrywania ziarn kruszywa. Jeśli szczeliny nacina się
w stwardniałym betonie, to wykończarka powinna pracować bezpośrednio za układarką.
4.7.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakimi maszynami wykonuje się zagęszczanie mieszanki betonowej w deskowaniach
stałych?
2. W jaki sposób wykonuje się zagęszczanie mieszanki betonowej w deskowaniach
ślizgowych?
3. W jaki sposób zagęszcza nawierzchnie betonową wibrator pogrążalny?
4. Jaka maszyna służy do wykańczania nawierzchni i jak jest zbudowana?
5. W jaki sposób można wykonać teksturowanie nawierzchni betonowej?
4.7.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Scharakteryzuj sposób pracy układarki wibracyjnej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować budowę układarki wibracyjnej,
2) opisać w notatniku najważniejsze elementy budowy,
3) scharakteryzować sposób pracy układarki wibracyjnej,
4) opisać w notatniku najważniejsze pojęcia dotyczące sposobu pracy układarki
wibracyjnej,
5) przedstawić na forum grupy wykonane ćwiczenie.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- notatnik,
- przybory do pisania,
- literatura z rozdziału 6 dotycząca maszyn i urządzeń do zagęszczania i wykończenia
nawierzchni betonowych.
Ćwiczenie 2
Odszukaj wśród zaprezentowanych modeli lub schematów wykończarkę. Scharakteryzuj
sposób pracy i budowę wykończarki.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać wśród zaprezentowanych modeli lub schematów wykończarki,
2) scharakteryzować budowę wykończarki,
3) opisać w notatniku najważniejsze elementy budowy,
4) scharakteryzować sposób pracy wykończarki,
5) opisać w notatniku najważniejsze pojęcia dotyczące budowy wykończarki,,
6) przedstawić na forum grupy wykonane ćwiczenie.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- notatnik,
- zbiór modeli i schematów wykończarki,
- przybory do pisania,
- literatura z rozdziału 6 dotycząca maszyn i urządzeń do zagęszczania i wykańczenia
nawierzchni betonowych.
Ćwiczenie 3
Scharakteryzuj zestaw maszyn i urządzeń do zagęszczania i wykańczania nawierzchni
betonowej, który widziałeś na wycieczce przedmiotowej. Obok każdej maszyny z zestawu
napisz, jakie przeglądy powinny mieć i kiedy je miały.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) wybrać się na wycieczkę przedmiotową z nauczycielem,
2) opisać w notatniku maszyny i urządzenia, które zaobserwowałeś na wycieczce na plac
budowy,
3) określić sposób pracy poszczególnych maszyn i urządzeń,
4) opisać w notatniku najważniejsze pojęcia, związane z zagęszczeniem i wykańczeniem
nawierzchni betonowej,
5) sprawdzić w dokumentacji techniczno-ruchowej wybranych maszyn, jakim przeglądom
zostały poddane i kiedy,
6) opisać w notatniku obok maszyn rodzaje przebytych przeglądów,
7) przedstawić na forum grupy wykonane ćwiczenie.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- maszyny i urządzenia do zagęszczenia i wykańczania nawierzchni betonowych, pracujące
na budowie,
- notatnik,
- przybory do pisania.
4.7.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) scharakteryzować sposób pracy ukÅ‚adarki wibracyjnej? ðð ðð
2) scharakteryzować sposób pracy wibratora pogrążalnego? ðð ðð
3) scharakteryzować sposób pracy wykoÅ„czarki? ðð ðð
4) wymienić urzÄ…dzenia do zagÄ™szczania nawierzchni betonowych? ðð ðð
5) rozróżnić urzÄ…dzenia do wykaÅ„czania nawierzchni betonowych? ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
42
4.8. Maszyny i urządzenia do nacinania i wypełniania szczelin
4.8.1. Materiał nauczania
Najprostszym sposobem wykonywania szczelin jest ustawienie desek sosnowych jak na
rysunku 10. Po rozłożeniu mieszanki betonowej, zagęszcza się ją jakby desek nie było. Po
upływie 20 40 minut, kiedy mieszanka sztywnieje, usuwa się ją stalową kielnią znad deski,
a powstałe w ten sposób krawędzie wykończa kielnią profilowaną (rys.10 b). Po stwardnieniu
betonu, deski wycina się na głębokość 3 4 cm, a powstałe w ten sposób rowki wypełnia się
masÄ… zalewowÄ… (rys. 10c).
Rozwinięcie tego sposobu pokazano na rysunku 10d i e. W dolnej części ustawia się
deskę, na którą nakłada się naoliwioną stalową listwę. Po upływie 20 40 minut od
zakończenia zagęszczania usuwa się mieszankę betonowa, znad listwy, podciąga listwę do
góry, dodatkowo dogęszcza mieszankę przy szczelinie i wykańcza krawędzie kielnią
profilowanÄ…. Po stwardnieniu betonu listwÄ™ usuwa siÄ™.
Rys. 10. Wykonywanie szczelin za pomocÄ… deski [3, s. 26]
Formowanie szczeliny nożem wibracyjnym zamocowanym na całej szerokości
rozkładarki posuwającej się po prowadnicach jest metodą zmechanizowaną. W utworzony
rowek wciska się taśmę z twardego polichlorku winylu. Taśma jest wwibrowywana na żądaną
głębokość za pomocą noża maszyny wibracyjnej. Maszyna do formowania szczeliny ma płytę
wibracyjną szerokości minimum 300 mm, mierząc poprzecznie w stosunku do szczeliny.
Płyta wibracyjna dogęszcza beton, naruszony z obu stron.
Również maszynowo odbywa się wtłaczanie wkładek szczelinowych w świeży beton.
Nóż wibracyjny żłobi rowek, w który wtłacza się taśmę neoprenową (rysunek 11).
Rys. 11. Taśma neoprenowa [3, s. 27]
Innym sposobem wykonywania szczelin jest wykorzystanie specjalnych maszyn,
zwanych wycinarkami (rysunek 12). UrzÄ…dzeniem tnÄ…cym sÄ… w nich tarcze 1 z nasypem
karborundowym lub diamentowym, napędzane silnikami spalinowymi 4 lub elektrycznymi.
Cięcie płyty betonowej odbywa się na mokro. Potrzebną do tego wodę pobiera się pompą 3 ze
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
43
zbiornika 2 (oddzielonego lub będącego częścią wycinarki). Do podnoszenia i opuszczania
maszyny służy układ podnośnika hydraulicznego, napędzany ręcznie przez operatora.
Większe wycinarki przesuwa się mechanicznie, mniejsze  są przenoszone przez
obsługującego je pracownika.
Rys. 12. Wycinarka szczelin:1  tarcze, 2  zbiornik, 3  pompa, 4  silnik spalinowy [2, s. 181]
4.8.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie sÄ… sposoby wykonywania szczelin?
2. Na czym polega najprostszy sposób wykonywania szczelin?
3. Jaki znasz sposoby zmechanizowane wykonywania szczelin?
4. Jaki zadanie spełnia nóż wibracyjny?
5. Jakie sÄ… podstawowe elementy budowy wycinarki szczelin?
4.8.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Obejrzyj model wycinarki szczelin. Wskaż na nim jego główne podzespoły i opisz je w
notatniku.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) obejrzeć model wycinarki szczelin,
2) znalez
ć główne podzespoły maszyny,
3) zapisać na kartce odszukane podzespoły maszyny,
4) opisać podzespoły w notatniku,
5) zaprezentować efekty swojej pracy na forum grupy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- model wycinarki szczelin,
- kartka papieru,
- notatnik,
- przybory do pisania,
- literatura z rozdziału 6 dotycząca maszyn i urządzeń do nacinania i wypełniania szczelin.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
44
Ćwiczenie 2
Na podstawie przygotowanej przez nauczyciela dokumentacji drogowej, dobierz
maszyny i urządzenia do nacinania i wypełniania szczelin.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować przygotowaną dokumentację techniczną dróg,
2) przeanalizować sposób pracy poszczególnych maszyn drogowych,
3) dobrać maszyny i urządzenia do nacinania i wypełniania szczelin,
4) zaprezentować efekty swojej pracy na forum grupy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- dokumentacja techniczna dróg, przygotowana przez nauczyciela,
- dokumentacja maszyn i urządzeń drogowych,
- literatura z rozdziału 6 dotycząca maszyn i urządzeń do nacinania i wypełniania szczelin.
Ćwiczenie 3
Wykonaj szczelinÄ™ konstrukcyjnÄ… w nawierzchni betonowej najprostszym sposobem.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować dokumentację techniczną wykonywania szczelin,
2) przygotować stanowisko pracy zgodnie z przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy.
3) przygotować materiały i sprzęt do wykonania ćwiczenia,
4) ustawić deski sosnowe,
5) rozłożyć i zagęścić mieszankę betonową,
6) usunąć mieszankę znad deski po upływie 20 40 minut,
7) wykończyć krawędzie kielnią profilowaną,
8) wypełnić rowki masą zalewową, po stwardnieniu betonu i nacięciu desek,
9) skontrolować jakość i prawidłowość wykonywanej przez siebie pracy,
10) uporządkować i zlikwidować stanowisko pracy,
11) zaprezentować efekty swojej pracy na forum grupy,
Wyposażenie stanowiska pracy:
- deski sosnowe,
- mieszanka betonowa,
- kielnie profilowane,
- dokumentacja wykonywania i odbioru szczelin,
- literatura z rozdziału 6 dotycząca konstrukcji nawierzchni betonowej.
4.8.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) scharakteryzować sposób pracy urządzeń do nacinania i wypełniania
ðð ðð
szczelin?
2) scharakteryzować sposób pracy maszyn do nacinania i wypełniania
ðð ðð
szczelin?
3) wymienić podstawowe elementy maszyn do nacinania i wypełniania
ðð ðð
szczelin?
4) wykonać szczeliny najprostszÄ… metodÄ…? ðð ðð
5) skontrolować jakość i prawidÅ‚owość wykonywanych przez siebie robót? ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
45
5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 25 zadań o różnym stopniu trudności. Są to zadania wielokrotnego wyboru.
5. Za każdą poprawną odpowiedz
możesz uzyskać 1 punkt.
6. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi. Dla każdego zadania podane
są cztery możliwe odpowiedzi: a, b, c, d. Tylko jedna odpowiedz
jest poprawna;
i zaznacz jÄ… znakiem X.
7. Staraj siÄ™ wyraz
nie zaznaczać odpowiedzi. Jeżeli się pomylisz i błędnie zaznaczysz
odpowiedz
, otocz ją kółkiem i zaznacz ponownie odpowiedz
, poprawnÄ….
8. Test składa się z dwóch części. Część I zawiera zadania z poziomu podstawowego,
natomiast w części II są zadania z poziomu ponadpodstawowego i te mogą przysporzyć
Ci trudności, gdyż są one na poziomie wyższym niż pozostałe (dotyczy to zadań
o numerach od 20 do 25).
9. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
10. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż rozwiązanie
zadania na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.
11. Po rozwiÄ…zaniu testu sprawdz
czy zaznaczyłeś wszystkie odpowiedzi na KARCIE
ODPOWIEDZI.
12. Na rozwiÄ…zanie testu masz 45 minut.
Powodzenia!
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
46
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Zabiegi konserwacyjne i naprawcze urządzeń betonowni można wykonać
a) zawsze.
b) tylko w obecności majstra.
c) po zakończeniu zmiany roboczej.
d) po zatrzymaniu pracy maszyn i urządzeń.
2. Zabrania się pozostawiania mieszanki betonowej w betoniarce lub zbiorniku betonu, jeśli
przerwa w pracy betonowni będzie dłuższa niż
a) 10 minut.
b) 20 minut.
c) 25 minut.
d) 30 minut.
3. W kabinie sterowniczej betonowni musi znajdować się
a) gaśnica.
b) woda i wiadro.
c) piasek i wiadro.
d) koc gaśniczy.
4. Składowanie kruszywa odbywa się na otwartej przestrzeni na podłożu
a) piaskowym.
b) utwardzonym.
c) utwardzonym i odwodnionym.
d) nieutwardzonym i odwodnionym.
5. Jakość mieszanki zależy od
a) jakości składników, właściwego ustalenia składu mieszanki i jej wykonania.
b) ilości składników, właściwego zagęszczenia.
c) ilości i jakości składników.
d) jakości składników i ich właściwego zagęszczenia.
6. Bezpośrednio przed użyciem kruszywa sprawdza się jego
a) wytrzymałość na zginanie.
b) wytrzymałość na ściskanie.
c) wilgotność.
d) gęstość.
7. W wodzie używanej do produkcji betonu sprawdza się zawartość
a) cukru.
b) soli i chlorku wapnia.
c) siarkowodoru i soli.
d) siarkowodoru i cukru.
8. Ustalając skład betonu uwzględnia się cechy fizyczne wynikające z funkcji
a) konstrukcyjnej, wytrzymałościowej i elastyczności.
b) wytrzymałościowej, elastyczności i urabialności.
c) konsystencji, urabialności, wytrzymałości i konstrukcji.
d) elastyczności, wilgotności, twardości i konstrukcji.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
47
9. Podstawowym warunkiem dobrej jakości robót betonowych jest zapewnienie
a) ciągłości pracy betoniarki.
b) dobrej brygady robotników.
c) dobrych warunków atmosferycznych.
d) ciągłości pracy wszystkich brygad robotników.
10. Transport mieszanki betonowej do miejsca jej przeznaczenia nie powinien powodować
a) segregacji składników, zmian składu mieszanki, zmian konsystencji, obniżenia
temperatury.
b) zanieczyszczeń, zmian składu mieszanki i podwyższenia temperatury.
c) zawilgoceń, zanieczyszczeń i zmian temperatury.
d) segregacji składników, zawilgocenia, zanieczyszczeń i zmian gęstości.
11. Do napowietrzania i upłynniania betonu stosuje się domieszki
a) napowietrzajÄ…ce, przyspieszajÄ…ce.
b) przyspieszajÄ…ce, plastyfikujÄ…ce.
c) opóz
niające, upłynniające, napowietrzające.
d) opróżniające, przyspieszające, upłynniające.
12. W transporcie dalekim stosuje siÄ™
a) betoniarki samochodowe, mieszalniki i wywrotki wannowe.
b) taczki, przenośniki taśmowe i wywrotki.
c) japonki, mieszalniki i betoniarki samochodowe.
d) wyciÄ…gi budowlane, samochody betoniarkowe.
13. Rysunek przedstawia schemat rozkładarki z formami
a) stałymi.
b) tymczasowymi.
c) ślizgowymi.
d) poślizgowymi.
14. W zależności od sposobu opróżniania mieszalnika, betoniarki dzieli się na
a) przechylne, wolnospadowe i stałe.
b) przejezdne, zasobnikowe i wywrotne.
c) przechylne, nieprzechylne i wywrotne.
d) nieprzechylne, samochodowe i przestawne.
15. Podstawowymi urzÄ…dzeniami betonowni sÄ…
a) zasuwy i instalacje elektryczne.
b) dozowniki na kruszywo i cement.
c) urzÄ…dzenia pomiarowe i betoniarka.
d) betoniarka i dozowniki na kruszywo i cement.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
48
16. Rysunek przedstawia wypełnienie szczeliny
a) masÄ… zalewowÄ….
b) zaprawÄ… cementowo-piaskowÄ….
c) taśmą neoprenową.
d) taśmą bitumiczną.
17. Szczeliny poprzeczne w nawierzchniach betonowych dzieli siÄ™ na:
a) rozszerzania, skurczowe i konstrukcyjne podłużne.
b) rozszerzania, skurczowe i konstrukcyjne.
c) rozszerzania i konstrukcyjne.
d) skurczowe i konstrukcyjne.
18. Na zamieszczonym rysunku cyfrÄ… 1 oznaczono
a) zasobnik cementu.
b) dozownik kruszywa.
c) dozownik wody.
d) obudowa silnika.
19. Rysunek przedstawia
a) wykańczarkę.
b) wycinarkÄ™ szczelin.
c) rozkładarkę.
d) walec.
20. Maszyna do formowania szczeliny ma płytę wibracyjną szerokości minimum
a) 100 mm.
b) 100 cm.
c) 300 mm.
d) 300 cm.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
49
21. Teksturowanie polega na przecieraniu świeżo ułożonej mieszanki betonowej stalową
szczotką o szerokości
a) 0,10 0,30 m.
b) 0,30 0,50 m.
c) 0,45 0,70 m.
d) 0,50 0,90 m.
22. Pęknięcia szerokie w nawierzchni betonowej mają szerokość ponad
a) 2 mm.
b) 3 mm.
c) 4 mm.
d) 5 mm.
23. Nie należy dopuścić, aby temperatura mieszanki betonowej przekroczyła
a) 100C.
b) 200C.
c) 300C.
d) 400C.
24. Maksymalny wymiar ziaren kruszywa do nawierzchni betonowych wynosi
a) 21,5 mm.
b) 31,5 mm.
c) 41,5 mm.
d) 51,5 mm.
25. Na nawierzchnię betonową należy użyć potrzebujesz cementu portlandzkiego
a) CEM I
b) CEM II.
c) CEM III.
d) CEM V.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
50
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
Wykonywanie i odnawianie nawierzchni betonowych
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
21 a b c d
22 a b c d
23 a b c d
24 a b c d
25 a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
51
6. LITERATURA
1. Katalog Typowych Konstrukcji Nawierzchni
2. Kukiełka J. Drogi, ulice i węzły. Wyższa Szkoła Inżynierska, Lublin 1975
3. Mirski J.: Organizacja budowy. WSiP, Warszawa 1999
4. OST (Ogólna Specyfikacja Techniczna Generalnej Dyrekcji Dróg Publicznych)
5. Rolla S.: Budowa dróg cz. 2. WSiP, Warszawa 1993
6. Sawicki E.: Technologia robót w budownictwie drogowym cz. 1 WSiP, Warszawa 1996
7. Sawicki E.: Technologia robót w budownictwie drogowym cz. 2 WSiP, Warszawa 1996
8. Sawicki E.: Technologia robót w budownictwie drogowym cz. 3 WSiP, Warszawa 1996
9. Szydło A.: Nawierzchnie betonowe na drogach gminnych. Polski Cement, Kraków 2005
10. Wojciechowski L.: Dokumentacja techniczna cz.1. WSiP, Warszawa 2000
11. Wytyczne do projektowania dróg
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
52