mechanik maszyn i urzadzen drogowych 833[01] z2 03 u

MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Beata Figarska-Wysocka
Wykonywanie i odnawianie nawierzchni bitumicznych
833[01].Z2.03
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr inż. Witold Kapusta
mgr inż. Dariusz Stępniewski
Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Beata Figarska-Wysocka
Konsultacja:
mgr inż. Jolanta Skoczylas
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 833[01].Z2.03
Wykonywanie i odnawianie nawierzchni bitumicznych , zawartego w modułowym
programie nauczania dla zawodu mechanik maszyn i urządzeń drogowych.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej 7
oraz ochrony środowiska podczas wykonywania i odnawiania
nawierzchni bitumicznych
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzające 9
4.1.3. Ćwiczenia 10
4.1.4. Sprawdzian postępów 11
4.2. Technologie wykonywania nawierzchni bitumicznych 12
4.2.1. Materiał nauczania 12
4.2.2. Pytania sprawdzające 16
4.2.3. Ćwiczenia 17
4.2.4. Sprawdzian postępów 19
4.3. Technologie odnowy nawierzchni bitumicznych 20
4.3.1. Materiał nauczania 20
4.3.2. Pytania sprawdzające 22
4.3.3. Ćwiczenia 22
4.3.4. Sprawdzian postępów 25
4.4. Cienkie warstwy 26
4.4.1. Materiał nauczania 26
4.4.2. Pytania sprawdzające 27
4.4.3. Ćwiczenia 27
4.4.4. Sprawdzian postępów 28
4.5. Maszyny do robót nawierzchniowych 29
4.5.1. Materiał nauczania 29
4.5.2. Pytania sprawdzające 33
4.5.3. Ćwiczenia 33
4.5.4. Sprawdzian postępów 34
4.6. Maszyny do robót utrzymaniowych 35
4.6.1. Materiał nauczania 35
4.6.2. Pytania sprawdzające 38
4.6.3. Ćwiczenia 38
4.6.4. Sprawdzian postępów 40
4.7. Zespoły do wytwarzania mieszanek mineralno-bitumicznych 41
4.7.1. Materiał nauczania 41
4.7.2. Pytania sprawdzające 43
4.7.3. Ćwiczenia 44
4.7.4. Sprawdzian postępów 45
4.8. Maszyny do zagęszczania stosowane w robotach nawierzchniowych 46
4.8.1. Materiał nauczania 46
4.8.2. Pytania sprawdzające 48
4.8.3. Ćwiczenia 48
4.8.4. Sprawdzian postępów 49
5. Sprawdzian osiągnięć 50
6. Literatura 55
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o wykonywaniu i odnawianiu
nawierzchni bitumicznych, a także ułatwi Ci dobranie materiałów, narzędzi i sprzętu do
określonej technologii wykonania nawierzchni.
W poradniku zamieszczono:
wymagania wstępne wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,
cele kształcenia wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,
materiał nauczania wiadomości teoretyczne niezbędne do opanowania treści jednostki
modułowej,
zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy już opanowałeś określone treści,
ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować
umiejętności praktyczne,
sprawdzian postępów,
sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi
opanowanie materiału całej jednostki modułowej,
literaturę uzupełniającą.
Bezpieczeństwo i higiena pracy
W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy wynikających z rodzaju wykonywanych prac. Przepisy te
poznasz podczas trwania nauki.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
833[01].Z2
Technologia robót drogowo-mostowych
833[01].Z2.01
Organizowanie, użytkowanie
i likwidowanie stanowiska pracy
833[01].Z2.02
Wykonywanie
podbudowy dróg
833[01].Z2.04
833[01].Z2.03
Wykonywanie i odnawianie nawierzchni
Wykonywanie i odnawianie
betonowych
nawierzchni bitumicznych
833[01].Z2.05
Utrzymywanie dróg, mostów oraz
urządzeń drogowych
Schemat układu jednostek modułowych
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WSTPNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- rozpoznawać podstawowe materiały budowlane,
- rozpoznawać podstawowe cechy techniczne materiałów,
- posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu budownictwa,
- wykonywać szkice podstawowymi technikami rysunkowymi,
- posługiwać się podstawowymi przelicznikami miar,
- posługiwać się podstawowymi funkcjami trygonometrycznymi,
- stosować podstawowe przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy,
- korzystać z różnych zródeł informacji.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAACENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz
ochrony środowiska podczas wykonywania i odnawiania nawierzchni bitumicznych,
- rozróżnić rodzaje nawierzchni drogowych,
- rozróżnić materiały wykorzystywane do nawierzchni bitumicznych,
- przygotować mieszanki bitumiczne zgodnie z recepturą,
- przetransportować, ułożyć i zagęścić mieszankę bitumiczną,
- określić zasady wykonywania nawierzchni bitumicznych,
- określić zasady odnowy nawierzchni bitumicznych,
- zastosować zasady budowy i przebudowy bitumicznych nawierzchni drogowych
i ulicznych,
- odczytać dokumentację techniczną dróg,
- posłużyć się normami i instrukcjami w zakresie wykonawstwa robót drogowych,
- wykonać czynności związane z pielęgnacją nawierzchni bitumicznej,
- dobrać maszyny i sprzęt do robót nawierzchniowych,
- dobrać maszyny do robót utrzymaniowych,
- rozróżniać zespoły do wytwarzania mieszanek mineralno-bitumicznych,
- dobrać maszyny do zagęszczania stosowane w robotach nawierzchniowych,
- posłużyć się narzędziami, urządzeniami i sprzętem do robót drogowych nie
wymagających dodatkowych uprawnień,
- wykonać roboty związane z wykonywaniem i odnawianiem nawierzchni bitumicznych
zgodnie z technologią, normami i warunkami technicznymi oraz zachowaniem dbałości
o stan środowiska naturalnego,
- skontrolować jakość i prawidłowość wykonywanych przez siebie robót.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. MATERIAA NAUCZANIA
4.1. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska podczas
wykonywania i odnawiania nawierzchni bitumicznych
4.1.1. Materiał nauczania
Podczas wykonywania, użytkowania, konserwacji i naprawy dróg występują liczne
zagrożenia zdrowia i życia ludzkiego. Szkolenie wszystkich pracowników w zakresie
przestrzegania zasad i przepisów bhp informuje i uświadamia, jak wystrzegać się
poszczególnych rodzajów zagrożeń i jak im przeciwdziałać. Nieznajomość przepisów prawa
nie zwalnia pracownika przed odpowiedzialnością. Przepisy są tak opracowane, aby można
było uniknąć wypadków i awarii, jeżeli będą one przestrzegane.
Szkolenie pracowników w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy obejmuje:
ogólne przeszkolenie wstępne, przed podjęciem pracy,
przeszkolenie na określonym stanowisku pracy,
każdorazowe przeszkolenie przy zmianie stanowiska pracy,
przeszkolenie przy wprowadzeniu nowych maszyn i urządzeń budowlanych.
Zwykle po wstępnym etapie przeszkolenia pozostaje poświadczenie o jego odbyciu
w aktach personalnych pracownika.
Oprócz wymienionych szkoleń, przy zatrudnianiu pracowników do obsługi urządzeń
elektrycznych i innych oraz pojazdów i ciężkich maszyn budowlanych, muszą oni
udokumentować odpowiednią wiedzę i praktykę zawodową oraz odpowiednie wiadomości
z dziedziny bhp związane z kwalifikacjami.
Ochrona przeciwpożarowa na budowie obejmuje:
- przeszkolenie wszystkich pracowników w zakresie ochrony przeciwpożarowej (odbywa
się łącznie z przeszkoleniem bhp),
- przestrzeganie przepisów przeciwpożarowych oraz przepisów organizacji placu budowy
i wznoszonych obiektów,
- umieszczenie w odpowiednich miejscach instrukcji przeciwpożarowej,
- zaopatrzenie budowy w sprawny sprzęt gaśniczy,
- zorganizowanie odpowiednich dróg ewakuacji,
- zapewnienie możliwości zaalarmowania Straży Pożarnej,
- zorganizowanie punktu udzielenia pierwszej pomocy.
Każda budowa musi być wyposażona we właściwy, sprawny i racjonalnie rozmieszczony
sprzęt ochrony przeciwpożarowej. Sprzęt ten obejmuje: zbiorniki i beczki z wodą, skrzynie
z piaskiem, wiadra, siekiery i topory, bosaki, drabiny, hydronetki, koce, gaśnice (śniegowe,
proszkowe, pianowe i halonowe).
Do gaszenia pożarów na placu budowy wykorzystuje się także wewnętrzne i zewnętrzne
sieci wodociągowe. Sieci wodociągowe przeznaczone do celów przeciwpożarowych powinny
być wyposażone w hydranty. W żadnym wypadku dostęp do hydrantów nie może być
utrudniony przez cały czas prowadzenia budowy.
Budowa dróg może wywołać zagrożenie środowiska na skutek zmian zachodzących
w stosunkach wodnych, glebowych i klimatycznych, jak też zagrożenie życia roślin i zwierząt
i ludzi. Dlatego też aby zniwelować te niekorzystne skutki należy:
w sposób oszczędny korzystać z terenu potrzebnego na plac budowy,
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
stosować procesy technologiczne najmniej uciążliwe dla środowiska,
stosować materiały i elementy budowlane oraz maszyny i urządzenia nie zagrażające
środowisku przyrody,
racjonalnie rozwiązywać problem odpadów.
Zasady ochrony środowiska powinny być także uwzględnione w utrzymaniu dróg. Ziemi
ze ścinanych poboczy i pogłębianych rowów nie należy pozostawiać na miejscu robót.
Do mycia znaków drogowych nie wolno stosować środków szkodliwych dla roślinności. Nie
należy dopuszczać do powstawania dzikich wysypisk wokół dróg. Konieczne jest zachowanie
ładu i czystości na szlakach drogowych i parkingach oraz w ich otoczeniu.
Ze względu na duże zagrożenie, przepisy przy robotach bitumicznych są szczególnie
ostre.
Dużą ostrożność należy zachować przy grzaniu w kotłach i skrapiarkach lepiszcza
bitumicznego, zawierającego wodę, gdyż lepiszcze takie pieni się, zwiększa swą objętość
i może wylać się na zewnątrz co grozi wybuchem pożaru i poparzeniem zatrudnionych
w pobliżu pracowników.
Palącego się lepiszcza nie należy gasić wodą, lecz gaśnicami a w razie ich braku
piaskiem lub ziemią.
Kierunek prowadzenia robót przy skrapianiu powinien być taki, aby lepiszcze i jego
opary nie były unoszone przez wiatr na pracujących robotników.
Ręczny załadunek bitumu do kotłów może się odbywać wyłącznie z pomostu
zabezpieczonego poręczami.
Pomost należy wykonać z desek lub bali oraz dostosować do przewidzianego obciążenia
i zabezpieczyć przed zmianą jego położenia. Po otwarciu pokrywy kotła z podgrzewanym
bitumem, przed przystąpieniem do jego uzupełnienia lub do innych czynności, należy
odczekać do czasu zmniejszenia stężenia ulatniających się gazów.
Zabrania się stosowania otwartego ognia przy podgrzewaniu bitumu w zbiornikach
i cysternach. Podgrzewanie bitumu płynnego dozwolone jest jedynie w urządzeniach
specjalnie do tego celu przystosowanych. Skrapiacze bitumu przed rozpoczęciem pracy
powinni natrzeć twarz, szyję i ręce maścią ochronną.
Pracownicy dowożący gorącą masę bitumiczną powinni mieć zapewnioną bezpieczną
drogę transportu, wolną od sprzętu, materiałów i innych przeszkód. Podgrzewanie i skrapianie
bitumu, wytwarzanie, transport, rozścielanie i zagęszczanie mas bitumicznych oraz
wytwarzanie emulsji asfaltowej powinno się odbywać pod nadzorem wykwalifikowanych
pracowników.
Odcinek istniejącej drogi, na którym prowadzone są roboty musi być odpowiednio
oznakowany znakami drogowymi i zaporami. Znaki i zapory powinny być co do wielkości,
kształtu i koloru zgodny z przepisami o ruchu drogowym.
Sposób oznakowania zależy od warunków, w jakich ma się odbywać ruch pojazdów: całą
szerokością jezdni, połową jezdni lub objazdem (rysunek 1).
Rys. 1. Schemat oznakowania budowy przy ruchu odbywającym się całą szerokością jezdni: 1 znaki
drogowe ,,niebezpieczeństwo i,, roboty na drodze , 2 ,,ograniczenie prędkości , 3 ,,zakaz
wyprzedzania , 4 ,,koniec zakazu wyprzedzania , 5 ,,koniec ograniczenia prędkości [7, s. 284]
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Rys. 2. Schemat oznakowania budowy przy ruchu odbywającym się połową jezdni 1 znaki drogowe
,,niebezpieczeństwo i ,,roboty na drodze , 2 ,,ograniczenie prędkości , 3 ,,zakaz wyprzedzania ,
4 ,,zwężenia jezdni , 5 ,,pierwszeństwo przejazdu , 6 zapora z żółtym światłem i znakiem
,,kierunek omijania przeszkody , 7 ,,koniec zakazu wyprzedzania , 8 ,,koniec ograniczenia
prędkości [7, s. 285]
Podczas pracy maszynami do robót drogowych należy przestrzegać następujących
ogólnych przepisów:
maszyny mogą być obsługiwane tylko przez wykwalifikowanych pracowników
posiadających odpowiednie dla danej maszyny uprawnienia,
przed przystąpieniem do pracy należy sprawdzić działanie wszystkich mechanizmów; nie
wolno pracować niesprawną maszyną,
nie wolno usuwać usterek, smarować i regulować mechanizmów w czasie ruchu
maszyny; w celu dokonania tych czynności należy zatrzymać silnik i sprowadzić osprzęt
roboczy do położenia zerowego,
zabrania się przebywania pod podniesionym i nie podpartym osprzętem roboczym;
w przypadku konieczności oględzin osprzętu roboczego od dołu należy go po
podniesieniu podeprzeć,
zabrania się jazdy maszynami po wzniesieniach o spadkach większych niż określono
w DTR danej maszyny,
zabrania się zostawiać maszynę bez obsługi z pracującym silnikiem,
zabrania się pracy maszyną przy zdjętych osłonach na wiszące elementy,
obecność osób postronnych w zasięgu pracy maszyny jest niedozwolona,
podczas pracy w nocy teren musi być odpowiednio oświetlony,
nie wolno pracować zużytymi linami stalowymi; konserwacji lin należy dokonywać
w rękawicach,
w czasie nalewania materiałów pędnych nie wolno zbliżać się z ogniem.
4.1.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Kiedy przeprowadza się szkolenie pracowników dotyczące bezpieczeństwa i higieny
pracy?
2. W jakim celu przeprowadza się szkolenie dla pracowników dotyczące bezpieczeństwa
i higieny pracy?
3. Na czym polega ochrona przeciwpożarowa na placu budowy?
4. W jaki sposób niwelujemy skutki zagrożenia środowiska przy budowie drogi?
5. Jakie przedsięwzięcia należy wykonać, aby zabezpieczyć środowisko w czasie
użytkowania dróg?
6. Jakich ogólnych zasad należy przestrzegać podczas pracy maszynami do robót
ziemnych?
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Spośród przygotowanej odzieży ochronnej i sprzętu ochrony indywidualnej, wybierz
tylko te, które należy używać podczas wykonywania nawierzchni bitumicznej. Opisz
w notatniku wybraną odzież i sprzęt oraz wyjaśnij ich funkcje ochronne. Zaprezentuj.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować przepisy dotyczące bezpiecznego wykonywania nawierzchni
bitumicznych,
2) obejrzeć dokładnie przygotowaną odzież ochronną oraz sprzęt ochrony indywidualnej,
3) wybrać tylko te, które spełniają warunki zadania,
4) wykonać notatkę zgodnie z poleceniem zawartym w treści ćwiczenia,
5) zaprezentować swoją pracę.
Wyposażenie stanowiska pracy:
przygotowana odzież ochronna i sprzęt ochrony indywidualnej,
zbiór przepisów dotyczących bezpiecznego wykonywania nawierzchni bitumicznych,
przybory do pisania,
notatnik,
literatura z rozdziału 6 dotycząca przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Ćwiczenie 2
Wykonaj i zaprezentuj planszę, która będzie zawierała informacje rysunkowe jakie
zasady bezpiecznej pracy muszą być przestrzegane podczas wykonywania i odnawiania
nawierzchni bitumicznych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeczytać przepisy zawarte w zbiorze przepisów dotyczące bezpieczeństwa i higieny
pracy,
2) wybrać zasady bezpiecznej pracy, jakie muszą być przestrzegane podczas wykonywania
i odnawiania nawierzchni bitumicznych,
3) wykonać planszę zawierającą warunki ćwiczenia,
4) zaprezentować swoją pracę.
Wyposażenie stanowiska pracy:
zbiór przepisów dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy,
materiały i przybory potrzebne do wykonania planszy,
literatura z rozdziału 6 dotycząca bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania
i odnawiania nawierzchni bitumicznych.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) scharakteryzować zasady ochrony przeciwpożarowej?
2) określić zasady ochrony środowiska w czasie wykonywania dróg?
3) określić sposoby ochrony środowiska w czasie użytkowania dróg?
4) określić ogólne zasady podczas pracy maszynami?
5) zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowe oraz ochrony środowiska podczas wykonywania
i odnawiania nawierzchni bitumicznych?
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
4.2. Technologie wykonywania nawierzchni bitumicznych
4.2.1. Materiał nauczania
Konstrukcja nawierzchni jest to warstwa lub zespół warstw ułożonych na podłożu
gruntowym w obrębie jezdni służących do zapewnienia pojazdom dogodnych warunków
ruchu. Równolegle i częściej używa się nazwy: nawierzchnia. Schemat konstrukcji
nawierzchni pokazano na rysunku 3.
Rys. 3. Schemat konstrukcji nawierzchni [1, s. 13]
Warstwa ścieralna jest to górna warstwa konstrukcji jezdni (nawierzchni), narażona
na bezpośrednie działanie ruchu i wpływów atmosferycznych.
Warstwa wiążąca jest to warstwa pośrednia pomiędzy warstwą ścieralną a podbudową,
służąca do ich połączenia.
Podbudowa jest to podstawowa nośna część nawierzchni, która przejmuje obciążenia
zewnętrzne i przekazuje na podłoże gruntowe. Może być jedno lub wielowarstwowa.
Warstwa odsączająca, rozścielana tylko w przypadkach występowania gruntów
nieprzepuszczalnych w podłożu, służy między innymi do odprowadzenia wody przedostającej
się pod nawierzchnię. Spełnia ona rolę warstwy mrozoochronnej w naszych warunkach
klimatycznych. Stanowi również sztuczne podłoże pod nawierzchnię.
Pojęcia: warstwa odsączająca, warstwa mrozoochronna, sztuczne podłoże, stosowane
są dla określenia najczęściej tej samej warstwy wykonanej z piasku. Właściwość nazwy
zależy od podstawowej funkcji, którą spełnia omawiana warstwa. Niekiedy uważa się
tę warstwę za dolną warstwę podbudowy.
Warstwa odcinająca chroni warstwę podbudowy, najczęściej warstwę odsączającą przed
zanieczyszczeniami drobnymi cząstkami podłoża.
Podłoże gruntowe jest to grunt rodzimy lub nasypowy, przejmujący obciążenia
od nawierzchni.
W zależności od potrzeby nawierzchnie możemy grupyfikować pod względem:
- odkształcalności,
- rodzaju nawierzchni,
- typu nawierzchni,
- ilości warstw,
- szczelności,
- sposobu wykonania,
- cech powierzchniowych (równe, nierówne, szorstkie, śliskie).
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
Materiały do nawierzchni bitumicznych
W wyniku przyjęcia przez Polskę wielu norm europejskich na materiały drogowe
i metody badań, w ciągu niewielu miesięcy rozpoczęła się zmiana systemu, który przez
ostatnie kilkadziesiąt lat był podstawą działalności naszego budownictwa drogowego.
W dziedzinie kruszyw drogowych zostały wprowadzone nowe normy i w związku z tym
zmienił się podział kruszyw.
Kruszywa mineralne wg PN - EN dzieli się na:
- naturalne kruszywo pochodzenia mineralnego, które poza obróbką mechaniczną nie
zostało poddane żadnej innej obróbce,
- sztuczne kruszywo pochodzenia mineralnego, uzyskane w wyniku procesu
przemysłowego, obejmującego termiczną lub inną modyfikację (np. żużle, keramzyt),
- z recyklingu kruszywo powstające w wyniku przeróbki nieorganicznego materiału
zastosowanego uprzednio w budownictwie.
W drogownictwie przeważnie stosuje się:
- piasek kruszywo o ziarnach przechodzących przez sito o oczkach kwadratowych
o boku 2 mm,
- żwir kruszywo sortowane (na pięć frakcji) o ziarnach przechodzących przez sito
o oczkach kwadratowych o boku 63 mm, a pozostających na sicie o oczkach o boku
2 mm,
- pospółkę mieszaninę piasku i żwiru,
- miał kruszywo o ziarnach do 4 mm,
- kliniec kruszywo o ziarnach 4�31,5 mm,
- tłuczeń - kruszywo o ziarnach 31,5�63 mm.
Kruszywa dostarcza się do wytwórni mieszanek mineralno-bitumicznych transportem
kolejowym lub samochodowym. Wymagane jest, aby place wytwórni przeznaczone
do składowania kruszyw były utwardzone tylko wtedy kruszywo nie będzie się mieszało
z gruntem podłoża. Poszczególne frakcje i rodzaje kruszywa powinny być rozdzielone
odpowiednio wysokimi ściankami (zasiekami), aby uniemożliwić ich przypadkowe
mieszanie. Wszelkie badania kruszyw przeprowadza się w laboratoriach stosując normy.
Według dotychczasowej nomenklatury wypełniacze mineralne to z definicji była drobno
zmielona skała.
Rodzaj wypełniacza (podstawowy, zastępczy i specjalny) zależy od surowca, którego jest
wytwarzany. Wypełniacz podstawowy jest to mączka mineralna ze zmielonych skał
osadowych. Zadaniem jego jest utworzenie wraz z lepiszczem zaprawy bitumicznej, wiążącej
mieszankę mineralno-bitumiczną oraz wypełnienie wolnych przestrzeni między grubszymi od
wypełniacza ziarnami kruszywa. Wypełniacz zastępczy jest to mączka ze zmielonych skał
magmowych i metamorficznych. Przeznaczenie w mieszance mineralno-bitumicznej jest
takie, jak wypełniacza podstawowego jednak ze względu na skład chemiczny oraz grubsze
uziarnienie nie może być stosowany samodzielnie. Obecnie zamiast pojęcia wypełniacz
używa się w normie kruszywo wypełniające. Kruszywo wypełniające jest to kruszywo,
którego większość przechodzi przez sito 0,063 mm, które może być dodawane do materiałów
budowlanych w celu uzyskania pewnych właściwości. Oprócz tego PN EN podaje jeszcze
dwie dodatkowe informacje:
- wypełniacz mieszany jest to kruszywo wypełniające pochodzenia mineralnego,
wymieszane z wodorotlenkiem wapnia,
- wypełniacz dodany jest to kruszywo wypełniające pochodzenia mineralnego,
wytworzone oddzielnie (czyli tu może to być mączka wapienna).
Lepiszcza bitumiczne są to materiały wiążące pochodzenia organicznego. W zależności
od ich pochodzenia rozróżnia się lepiszcza asfaltowe i smołowe.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
Asfalty są to materiały pochodzenia naturalnego lub otrzymywane w rafineriach jako
pozostałość z przeróbki ropy naftowej. Asfalt ma barwę od czarnej do ciemnobrązowej.
Podstawą oceny i grupyfikacji asfaltów są badania reologiczne (penetracja, temperatura
mięknienia, temperatura łamliwości, ciągliwość).
Asfalty drogowe są to asfalty specjalne przygotowane pod względem konsystencji
i jakości do użycia w stanie ogrzanym do wytworzenia nawierzchniowych mieszanek
mineralno-asfaltowych, a także do skrapiania nawierzchni drogowych lub materiałów
stosowanych do ich budowy. Do tej pory asfalty drogowe (bezparafinowe D i parafinowe Dp)
w zależności od wartości penetracji w 250C rozróżniało się w każdym typie siedem rodzajów
asfaltów: D300, D200, D100, D70, D50, D35, D20. Dzięki pomiarowi penetracji w 250C
dokonuje się w nowej normie podziału asfaltów na rodzaje (np.: 20/30, 35/50, 50/70). I tak,
przykładowo, asfalt o penetracji z przedziału 50�70 [0,1 mm] to asfalt drogowy 50/70.
Drogowa mieszanka mineralno-bitumiczna składa się z kruszywa, wypełniacza
i lepiszcza bitumicznego, dobranych w odpowiednich proporcjach i służy do wykonywania
nawierzchni bitumicznych.
W zależności od rodzaju lepiszcza rozróżnia się mieszanki:
- mineralno-asfaltowe (np. asfalt lany, beton asfaltowy),
- mineralno-smołowe (np. beton smołowy),
- mineralno-asfaltowo siarkowe (produkowane w latach osiemdziesiątych na niewielką
skalę).
W zależności od temperatury wytwarzania i układania rozróżnia się mieszanki
mineralno-bitumiczne:
- wytwarzane i wbudowywane na gorąco najbardziej rozpowszechnione, które wykonuje
się w zespołach do produkcji mieszanek mineralno-bitumicznych oraz w kotłach
produkcyjno transportowych,
- wytwarzane na gorąco i wbudowywane na zimno,
- wytwarzane i wbudowywane na zimno produkowane w mieszarkach o przymusowym
mieszaniu z zastosowaniem asfaltów upłynnionych lub emulsji asfaltowej.
W zależności od przyjętej zasady doboru kruszywa rozróżnia się mieszanki typu
makadamowego i betonowego.
Mieszanki mineralno-bitumiczne wytwarza się w zespołach maszyn wytwórni mieszanek
mineralno-bitumicznych (skąd przewozi się je do miejsc wbudowania) i zagęszcza za pomocą
wałowania wykonywanej nawierzchni.
Metod projektowania mieszanek mineralnych jest wiele (np. metoda minimum wolnej
przestrzeni, metoda trójkąta Fereta, metoda modelowej krzywej uziarnienia). Każda z nich
dąży do uzyskania możliwie najbardziej optymalnego składu mieszanki mineralnej.
Mieszanka mineralno-asfaltowa po wyprodukowaniu, zgodnie z kolejnością cyklu
produkcyjnego, znajduje się w magazynach wyrobu gotowego, czyli w silosach. Długość
okresu przechowywania mieszanki w silosie jest uzależniona od następujących czynników:
- temperatury produkcji mieszanki,
- rodzaju mieszanki i zawartości w niej lepiszcza oraz jego rodzaju,
- obecności dodatków takich jak stabilizatory, modyfikatory oraz środki adhezyjne,
- stanu technicznego i wyposażenia silosów, ilości mieszanki w silosie.
Nie należy przechowywać w silosie mieszanki asfaltu lanego.
Przed rozpoczęciem produkcji mieszanki należy oszacować liczbę potrzebnych
samochodów, zapewniających nieprzerwane zaopatrywanie rozkładarki.
Samochody do transportu mieszanki powinny być odpowiednio przygotowane, a ich stan
techniczny sprawdzony. Mieszankę należy odpowiednio załadować by nie dopuścić do
segregacji składników w czasie transportu. Po załadowaniu mieszanki na samochód należy
dokonać kontroli temperatury mieszanki oraz jej wizualnej oceny. W czasie transportu
i oczekiwania na rozładunek mieszankę należy przykryć plandeką.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
Proces technologiczny układania mieszanek
Wykonanie typowej dwuwarstwowej nawierzchni bitumicznej na przygotowanej
podbudowie składa się z:
- oczyszczenia podbudowy,
- skropienia podbudowy lepiszczem bitumicznym (jeśli zachodzi potrzeba),
- rozłożenia i wyprofilowania wyrównawczej mieszanki mineralno-bitumicznej półścisłej
lub otwartej (przy nakładkach na starej nawierzchni),
- zagęszczenie mieszanki wyrównawczej,
- rozłożenie do profilu mieszanki w warstwie dolnej (wiążącej),
- zagęszczenie warstwy dolnej,
- rozłożenie do profilu mieszanki mineralno-bitumicznej w warstwie ścieralnej,
- zagęszczenie warstwy ścieralnej,
- zamknięcie nawierzchni (jeśli konieczne), obcięcie krawędzi nawierzchni.
Jeżeli nawierzchnia ma więcej niż dwie warstwy, to układanie i zagęszczanie pozostałych
warstw jest analogiczne jak warstwy dolnej.
Układanie mieszanek powinno być wykonywane mechanicznie za pomocą rozkładarki.
Mieszankę należy układać tylko podczas bezdeszczowej pogody, na suchej nawierzchni.
Temperatura otoczenia podczas tych robót powinna być wyższa od + 100C i nie powinna
w ciągu całej doby spadać poniżej +50C.
Oczyszczanie podbudowy z kurzu, piasku, błota i innych zanieczyszczeń powierzchni,
ma na celu dobre związanie poszczególnych warstw konstrukcji drogowych. Czyszczenie
może być wykonane sposobem mechanicznym lub ręcznym.
Celem skropienia podbudowy lub dolnej warstwy nawierzchni jest ułatwienie ich
związania z warstwami wyżej położonymi. Krawężniki lub krawędzie ścieków i inne
urządzenia, do których przylega nawierzchnia, powinny być pokryte warstwą smoły lub
asfaltu jednocześnie ze skrapianiem podbudowy, przed układaniem warstw jezdnych
nawierzchni.
Układanie mieszanki może być ręczne lub mechaniczne. Układanie ręczne jest bardzo
pracochłonne i znacznie pogarsza jakość wykonywanej nawierzchni. W przypadku jednak
krótkich odcinków remontowanych jest stosowane.
Układanie mechaniczne wykonywane jest rozkładarką. Przywiezioną samochodem
mieszankę przed rozładowaniem do rozkładarki należy jeszcze raz ocenić. Kierunek ruchu
rozkładarki powinien być zgodny z kierunkiem, z którego dostarcza się mieszankę. Unika się
w ten sposób zmiany kierunku jazdy i ostrego zawracania, mogącego spowodować
zniszczenie przygotowanej podbudowy. Przed rozpoczęciem wbudowania powinno ustalić się
kolejność ułożenia pasów roboczych w poszczególnych warstwach, tak aby spoiny się nie
pokrywały. Zaleca się układanie warstw całą szerokością jezdni.
Zagęszczanie mieszanek jest czynnością, która ma ogromny wpływ na trwałość przyszłej
nawierzchni. Zagęszczanie mieszanki odbywa się za pomocą walców stalowych gładkich
dwuwałowych lub trójwałowych, walców wibracyjnych oraz walców ogumionych.
Przy układaniu nawierzchni połową szerokości jezdni lub kilkoma pasami powstają
spoiny podłużne, a na końcu dziennej działki roboczej spoiny poprzeczne. Połączeniami są
wszystkie miejsca kontaktu warstw asfaltowych wykonywanych z różnych mieszanek
mineralno-asfaltowych oraz warstwy asfaltowej z urządzeniami wbudowanymi
w nawierzchnię (studzienki, wpusty) lub do niej przylegające (krawężniki). Miejsce
połączenia nazwane jest z kolei szczeliną. Podstawowym zadaniem spoin i szczelin jest
zabezpieczenie nawierzchni przed przenikaniem wody w głąb konstrukcji nawierzchni.
Wykonanie tych detali wykonawczych może być metodą smarowania gorącym lepiszczem
lub spryskiwania emulsją asfaltową. Niestety takie wykonanie jest nietrwałe i nie gwarantuje
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
wymaganej szczelności. Ostatnio zaleca się stosowanie taśm topliwych jako
najskuteczniejszego środka do uszczelniania spoin i szczelin.
Krawędzie jezdni powinny być regularne ze względu na estetykę drogi. Jeżeli krawędzie
zostaną poszarpane z powodu wężykowatej jazdy rozkładarki lub rozwałkowania mieszanki,
konieczne jest ich obcięcie. Krawędzie powinno się obciąć podczas zagęszczania lub
bezpośrednio po tym, gdy mieszanka gorąca nie zdąży całkowicie wystygnąć. Linie obcięcia
krawędzi wyznacza się za pomocą rozciągniętego sznura.
Błędy mechanicznego wykonywania nawierzchni
Najczęstsze błędy wykonania nawierzchni z mas mineralno-bitumicznych to:
- pocenie się nawierzchni już podczas wałowania,
- powstawanie podczas wałowania tzw. rakowin,
- występowanie licznych pęknięć włoskowatych,
- powstawanie pęknięć podłużnych,
- rwanie dywanika w czasie rozkładania lub wałowania,
- powstawanie śladów za walcem,
- złe wykonanie spoin podłużnych i poprzecznych.
Równość nawierzchni
Zagadnienie równości nawierzchni jest bardzo ważnym elementem ich wykonawstwa
i rzutuje na ich końcową jakość. Przyczyny powstawania nierówności to:
- zmiana wysokości ustawienia deski rozściełającej w rozkładarce,
- fale i nierówności podbudowy,
- nierównomierne wstępne zagęszczenie mieszanki,
- nierównomierne zagęszczenie mieszanki w czasie zagęszczenia,
- nierównomierne osiadanie pod działaniem ruchu.
Warunki techniczne odbioru nawierzchni
Kryteria odbioru zależą od rodzaju mieszanki mineralno-bitumicznej, standardu
wykonywanych robót oraz ich rodzaju (budowa, kapitalny remont, bieżące utrzymanie).
Najbardziej istotne badania, to badania:
- składu mieszanki,
- grubości poszczególnych warstw
- szerokości poszczególnych warstw,
- równości warstw jezdnych w przekroju podłużnym,
- równości warstw jezdnych w przekroju poprzecznym,
- wykonania spoin poprzecznych i podłużnych,
- sprawdzenie wyglądu zewnętrznego warstw jezdnych,
- sprawdzenia wykończenia nawierzchni,
- sprawdzenia właściwości fizycznych nawierzchni.
4.2.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Od czego uzależniony jest czas przechowywania mieszanki w silosie?
2. Z jakich elementów składa się proces technologiczny układania mieszanek?
3. W jakim celu oczyszczamy podbudowę?
4. W jaki sposób wbudowujemy mieszankę w nawierzchnię?
5. W jaki sposób wykonujemy szczeliny i spoiny w nawierzchni?
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
6. Jakie są najczęstsze błędy mechanicznego wykonania nawierzchni?
7. Od jakich elementów zależy równość nawierzchni?
8. Jakie są warunki techniczne odbioru nawierzchni?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Z przygotowanych przez nauczyciela materiałów budowlanych, wybierz te, które nadają
się do wykonania nawierzchni bitumicznych. Zapisz ich nazwy w notatniku. Określ zasady
magazynowania i transportowania wybranych materiałów.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) wybrać z przygotowanych materiałów budowlanych te, które spełniają warunki zadania,
2) zapisać w notatniku nazwy wybranych materiałów,
3) zapisać obok wybranego materiału, zasady jego magazynowania i transportu,
4) zaprezentować efekty swojej pracy na forum grupy,
5) dokonać oceny wykonanego ćwiczenia pod względem spełnienia założeń ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- przygotowane przez nauczyciela materiały budowlane,
- przybory do pisania,
- notatnik,
- literatura z rozdziału 6 dotycząca nawierzchni z mas mineralno-bitumicznych.
Ćwiczenie 2
Na podstawie dokumentacji drogowej, określ ilości i rodzaje warstw drogi. Sporządz
pisemną notatkę z wykonanego ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować dokumentację drogową wybranego odcinka drogi,
2) określić ilości i rodzaje warstw drogi na podstawie przygotowanej dokumentacji,
3) narysować w notatniku schemat warstw drogi,
4) opisać każdą z warstw w notatniku,
5) skonsultować z nauczycielem wykonany schemat i opis drogi,
6) poprawić ewentualne błędy,
7) zaprezentować wykonany schemat na forum grupy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- dokumentacja drogowa,
- notatnik,
- przybory do pisania i rysowania,
- literatura z rozdziału 6 dotycząca technologii wykonywania nawierzchni bitumicznych.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
Ćwiczenie 3
Z przygotowanych przez nauczyciela kartek zawierających nazwy nawierzchni z mas
mineralno-bitumicznych, wylosuj jedną kartkę. Dla wylosowanej nawierzchni wykonaj
planszę obrazującą warunki techniczne odbioru nawierzchni nowo wybudowanej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) wylosować jedną kartkę z nazwą nawierzchni z mas mineralno-bitumicznych,
2) odszukać w instrukcji warunki techniczne dla wylosowanej nawierzchni, które
obowiązują po zakończeniu budowy,
3) wykonać planszę spełniającą warunki zadania,
4) zaprezentować efekty swojej pracy na forum grupy,
5) dokonać oceny wykonanego ćwiczenia pod względem spełnienia założeń ćwiczenia
i estetyki.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- przybory do pisania,
- notatnik,
- przybory potrzebne do wykonania tablicy,
- literatura z rozdziału 6 dotycząca nawierzchni z mas mineralno-bitumicznych.
Ćwiczenie 4
Odszukaj w literaturze z rozdziału 6 dotyczącej technologii wykonywania nawierzchni
bitumicznych, schematy różnych procesów technologicznych wytwarzania mas bitumicznych.
Przeanalizuj je i sporządz pisemną notatkę dotyczącą tych procesów. Ćwiczenie wykonaj
wspólnie z kolegą.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać schematy różnych procesów technologicznych wytwarzania mas bitumicznych,
2) przeanalizować schematy różnych procesów technologicznych wytwarzania mas
bitumicznych,
3) zapisać w notatniku wady i zalety każdego z procesów technologicznych,
4) wybrać wspólnie z kolegą jeden ze schematów,
5) zaprezentować wybrany schemat na forum grupy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- notatnik,
- przybory do pisania i rysowania,
- literatura z rozdziału 6 dotycząca technologii wykonywania nawierzchni bitumicznych.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
Ćwiczenie 5
Określ warunki pogodowe, jakie muszą być spełnione w czasie wykonywania warstw
bitumicznych. Opisz je w notatniku.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać warunki pogodowe jaki muszą być spełnione podczas wykonywania warstw
bitumicznych,
2) zapisać w notatniku odszukane warunki,
3) zaprezentować efekty swojej pracy na forum grupy,
4) dokonać oceny wykonanego ćwiczenia pod względem spełnienia założeń ćwiczenia
i estetyki.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- przybory do pisania,
- notatnik,
- literatura z rozdziału 6 dotycząca nawierzchni z mas mineralno-bitumicznych.
Ćwiczenie 6
Wykonaj fragment nawierzchni bitumicznej na przygotowanym przez nauczyciela
podłożu. Wykonaj pielęgnację tej nawierzchni, w zależności od temperatury panującej na
zewnątrz.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przygotować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy,
2) wykonać fragment nawierzchni bitumicznej na przygotowanym przez nauczyciela
podłożu wykorzystując normy i instrukcje w zakresie wykonania robót,
3) wykorzystać do wykonania nawierzchni mieszankę i sprzęt przygotowany przez
nauczyciela,
4) pielęgnować nawierzchnię bitumiczną zgodnie z obowiązującymi zasadami opisanymi
w notatniku,
5) uporządkować i zlikwidować stanowisko pracy,
6) zaprezentować efekty swojej pracy na forum grupy,
7) dokonać oceny wykonanego ćwiczenia pod względem spełnienia założeń ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- normy i instrukcje w zakresie wykonawstwa robót drogowych,
- przygotowane podłoże,
- przygotowane materiały i sprzęt do wykonania nawierzchni bitumicznej,
- przygotowane materiały i sprzęt do pielęgnacji nawierzchni w różnych porach roku,
- przybory do pisania,
- notatnik,
- literatura z rozdziału 6 dotycząca nawierzchni bitumicznych.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) określić warunki techniczne odbioru nawierzchni po remoncie
kapitalnym?
2) określić, z jakich elementów składa się proces technologiczny układania
mieszanek?
3) rozróżnić rodzaje nawierzchni drogowych?
4) rozróżnić materiały wykorzystywane do nawierzchni bitumicznych?
5) określić zasady wykonywania nawierzchni bitumicznych?
6) określić zasady transportu, układania i zagęszczania mieszanki
bitumicznej?
7) pielęgnować nawierzchnię bitumiczna w różnych porach roku?
8) posłużyć się normami i instrukcjami w zakresie wykonawstwa robót
drogowych?
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
4.3. Technologie odnowy nawierzchni bitumicznych
4.3.1. Materiał nauczania
Podstawowym warunkiem zachowania jak najdłuższego okresu trwałości nawierzchni
bitumicznych są niezależnie od ich prawidłowego wykonania stałe, poprawne
technologicznie wszelkiego rodzaju naprawy, zarówno w pierwszym okresie po wykonaniu
nawierzchni, jak i w pózniejszym okresie ich eksploatacji. Ze względu na zakres robót, roboty
związane z naprawami nawierzchni bitumicznych można podzielić na naprawy bieżące oraz
naprawy (remonty) kapitalne.
Wybór odpowiednich technologii napraw i okresu stosowania poszczególnych zabiegów
wiążę się ściśle z przyjętym systemem utrzymania nawierzchni. Przed przystąpieniem
do napraw nawierzchni bitumicznych należy ustalić ich typ i rodzaj, a zwłaszcza rodzaj
lepiszcza. Jakość napraw nawierzchni bitumicznych w znacznym stopniu zależy
od warunków atmosferycznych, w jakich są wykonywane. Napraw nie należy wykonywać,
gdy temperatura otoczenia spada poniżej + 100 C. Mniej wrażliwe są emulsje asfaltowe
i asfalty upłynnione. W okresach obniżonej temperatury należy do zabiegów stosować asfalty
o wyższych penetracjach. Wilgotność otoczenia, powodująca zawilgocenie kruszywa, wpływa
niekorzystnie na przyczepność bitumu do ziaren kruszywa. Oprócz zmniejszenia
przyczepności, wilgotność powoduje obniżenie temperatury bitumu lub mieszanki mineralno-
bitumicznej. Jeżeli zawilgocenie powietrza zmienia się w mżawkę albo deszcz naprawcze
roboty bitumiczne trzeba wstrzymać.
Naprawy bieżące nawierzchni są to nieskomplikowane roboty naprawcze, na ogół
o niewielkim zakresie jednostkowym, mające na celu zachowanie należytej przejezdności
drogi. Typowymi naprawami bieżącymi jest likwidacja wybojów (remonty cząstkowe)
i usuwanie drobnych uszkodzeń, takich jak pęknięcia i wykruszenia. Do napraw bieżących
zalicza się także roboty o nieco większym zakresie, np. regenerację nawierzchni, które nie
mają jednak charakteru poprawienia cech eksploatacyjnych nawierzchni, lecz jedynie dorazne
powstrzymanie jej dalszego niszczenia.
Do napraw bieżących należą naprawy:
nawierzchni spękanych,
nawierzchni odkształconych,
nawierzchni z ubytkami,
nawierzchni z wpływami i innymi uszkodzeniami spowodowanymi nadmiarem lepiszcza,
nawierzchni z uszkodzeniami spowodowanymi przegrzaniem lepiszcza,
uszkodzonych nawierzchni pokrowcowych.
Naprawy kapitalne mają za zadanie przywrócić nawierzchni jej pierwotny stan
techniczny. Wykonywane są na dłuższych odcinkach drogi i mają na celu odtworzenie
zużytych części nawierzchni, przede wszystkim warstwy ścieralnej. Taki rodzaj robót nosi
nazwę odnowy. W przypadku, gdy w okresie pracy nawierzchni znacznie wzrosło natężenie
ruchu to nie wystarczy przywrócenie nawierzchni pierwotnego stanu, lecz należy ją
przebudować, wzmocnić i ewentualnie poszerzyć. Tego typu prace noszą nazwę
modernizacji.
Odnowa nawierzchni. Odnowę powierzchniowych utrwaleń (pokrowców bitumicznych)
wykonuje się, jeżeli zużycie pokrowca nie można naprawić podczas remontu cząstkowego.
Odnowa polega na wyłataniu wybojów (rysunek 4) i ułożeniu nowego pokrowca. Likwidacja
wybojów w nawierzchniach bitumicznych typu betonowego polega na następujących
czynnościach:
obrysowaniu wyboju liniami prostymi prostopadłymi,
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
wycięciu uszkodzonych miejsc prostopadle do nawierzchni (wg wykonanego obrysu)
i usunięciu wyciętego materiału,
oczyszczeniu i wysuszeniu naprawianego miejsca,
skropieniu lepiszczem dna i obciętych brzegów lub wgłębieniu wyboju (skropienia nie
wykonuje się, jeśli do wypełnienia wyboju użyta będzie mieszanka asfaltu lanego),
wypełnieniu wyboju odpowiednim rodzajem mieszanki mineralno-bitumicznej
z zagęszczeniem poszczególnych warstw,
zamknięciu nawierzchni, jeśli naprawy obejmują większą powierzchnię.
Rys. 4. Schemat łatania wyboju [3, s. 169]
Proces technologiczny wykonywania powierzchniowych utrwaleń (pokrowców
bitumicznych) składa się z następujących czynności:
oczyszczenie podbudowy lub nawierzchni, podawanej powierzchniowemu utrwaleniu,
spryskanie podbudowy lub nawierzchni lepiszczem,
rozsypaniu kruszywa (grysu lub żwiru),
zagęszczenie nawierzchni (wałowanie),
pielęgnowanie wykonanej nawierzchni.
Odnowę nawierzchni wykonanych z mieszanek mineralno-bitumicznych typu
betonowego przeprowadza się, gdy grubość warstwy ścieralnej zmniejsza się w sposób
powodujący liczne uszkodzenia pod wpływem ruchu, a remont cząstkowy okaże się
nieskuteczny. Odnowa polega na wykonaniu nakładki z mieszanek typu betonowego na
istniejącej nawierzchni. Warstwa ścieralna pod wpływem działania ruchu i warunków
atmosferycznych nie ulega idealnemu i równomiernemu starciu, lecz wykazuje zniszczenia
w różnym stopniu. Z tego powodu podstawową czynnością podczas odnowy jest naprawa
wszelkich wybojów i nierówności. Potem dopiero wykonuje się odpowiednio grube nakładki
świeżej mieszanki.
Wykonując nakładkę podczas odnowy nawierzchni, specjalną uwagę należy zwrócić na
jak najlepsze związanie całej powierzchni nakładki ze starą nawierzchnią, a przy robotach
wykonywanych w miastach dodatkowo na dobre połączenie nakładki z krawężnikiem.
Często nawierzchnie mineralno-bitumiczne, które mają jeszcze dobrą nośność wykazują
uszkodzenia powierzchniowe na skutek zużycia. Tradycyjnym sposobem napraw takich
nawierzchni było ułożenie na nich nowego dywanika. Wzrost ceny ropy naftowej oraz
konieczność ochrony środowiska, spowodowały poszukiwanie innych technologii, które
dzięki ponownemu wykorzystaniu, tj. recyklingowi, materiałów umożliwiłoby zmniejszenie
zużycia kruszyw i asfaltów.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
Recykling polega na spulchnieniu lub zerwaniu starej warstwy bitumicznej, dodaniu
nowych składników wymieszaniu na miejscu lub w zespole do produkcji mieszanek
mineralno-bitumicznych, a następnie wbudowaniu i zagęszczeniu. Podstawowymi zaletami
recyklingu, oprócz korzyści ekonomicznych, są:
możliwości zwiększenia nośności nawierzchni bez zwiększania jej grubości,
usunięcia tzw. spękań odbitych,
możliwość dokonania napraw podbudowy,
naprawa tylko jednego zniszczonego pasa ruchu na jezdniach wielopasowych,
utrzymanie krawężników, kratek ściekowych i studzienek rewizyjnych na istniejącej
wysokości,
zachowanie wysokości skrajni pod wiaduktem i w tunelu.
Metody recyklingu nawierzchni bitumicznych mogą być pogrupowane w zależności od
temperatury (recykling na zimno oraz na gorąco) lub miejsca wytwarzania mieszanki
mineralno-asfaltowej (recykling z zastosowaniem stacjonarnych zespołów do otaczania
recykling w otaczarkach oraz wykonywany na drodze recykling na miejscu). Oddzielną
grupę stanowią metody polegające na renowacji jedynie warstwy ścieralnej, tzn. recykling
powierzchniowy.
4.3.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie rodzaje napraw nawierzchni można przeprowadzać?
2. Co należy do zakresu typowych napraw bieżących?
3. Jakie zadanie muszą spełnić naprawy kapitalne?
4. Jaka jest różnica między odnową nawierzchni a jej modernizacją?
5. Na czym polega odnowa powierzchniowych utrwaleń?
6. Na czym polega odnowa nawierzchni wykonywanych z mieszanek mineralno-
bitumicznych?
7. Jakie są zalety recyklingu?
8. Jak grupujemy recykling?
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Na podstawie dokumentacji wybranego odcinka drogi, określ rodzaj napraw, które należy
na niej wykonać i wykonaj je. Dobierz rodzaj technologii do zakresu robót dla 100 m odcinka
drogi. Wnioski zapisz do notatnika.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować dokumentację drogową wybranego odcinka drogi,
2) zapisać w notatniku, jakie naprawy należy wykonać dla wybranej drogi,
3) dobrać rodzaj technologii dla poszczególnych napraw i zapisać w notatniku,
4) opisać w notatniku, jakie materiały i narzędzia będą potrzebne do realizacji wybranych
technologii,
5) przygotować stanowisko do realizacji wybranych technologii,
6) skonsultować z nauczycielem wybrane technologie oraz materiały i narzędzia,
7) wykonać określone naprawy wykorzystując wybrane technologie dla 100 m odcinka
drogi,
8) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
9) dokonać oceny ćwiczenia pod względem poprawności wykonania napraw nawierzchni.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
Wyposażenie stanowiska pracy:
notatnik,
przybory do pisania,
dokumentacja drogowa 100 m odcinka drogi,
materiały i narzędzia do wykonania napraw nawierzchni różnymi technologiami,
literatura z rozdziału 6 dotycząca technologii odnowy nawierzchni asfaltowych.
Ćwiczenie 2
Oblicz ilość mieszanki bitumicznej na podstawie receptury, potrzebnej do wykonania
likwidacji wybojów w nawierzchni drogi o parametrach określonych w dokumentacji
drogowej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować dokumentację drogową wybranego odcinka drogi,
2) obliczyć w notatniku wielkość wyboju,
3) wybrać recepturę do wykonania mieszanki bitumicznej uwzględniając treść ćwiczenia,
4) skonsultować z nauczycielem wybór receptury,
5) obliczyć ilość mieszanki bitumicznej na podstawie wybranej receptury,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7) dokonać oceny ćwiczenia pod względem poprawności obliczeń mieszanki.
Wyposażenie stanowiska pracy:
notatnik,
przybory do pisania,
kalkulator,
dokumentacja drogowa,
literatura z rozdziału 6 dotycząca technologii odnowy nawierzchni bitumicznych.
Ćwiczenie 3
Przygotuj ręcznie 0,25 m3 mieszanki według wybranej przez Ciebie receptury.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować różne receptury wykonywania mieszanek bitumicznych,
2) wybrać recepturę do przygotowania ręcznego 0,25 m3 mieszanki,
3) zapisać recepturę w notatniku,
4) obliczyć według receptury ilość materiałów potrzebnych do wykonania określonej ilości
mieszanki,
5) przygotować ręcznie 0,25 m3 mieszanki według wybranej receptury,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7) dokonać oceny ćwiczenia pod względem poprawności przygotowania określonej ilości
mieszanki.
Wyposażenie stanowiska pracy:
kalkulator,
notatnik,
przybory do pisania,
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
materiały i sprzęt do przygotowania mieszanki według wybranej receptury,
receptury przygotowywania mieszanek bitumicznych,
literatura z rozdziału 6 dotycząca materiałów do wykonywania nawierzchni drogowych.
4.3.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) określić rodzaje naprawy nawierzchni bitumicznych?
2) określić, co obejmują naprawy bieżące?
3) określić zasady wykonywania napraw kapitalnych?
4) określić zasady odnowy nawierzchni bitumicznych?
5) dobrać rodzaj technologii do zakresu robót?
6) obliczyć ilość mieszanki betonowej na podstawie receptury?
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
4.4. Cienkie warstwy
4.4.1. Materiał nauczania
Cienka warstwa ścieralna,,na gorąco jest warstwą ścieralną nawierzchni o grubości nie
większej niż 3,5 cm. Ze względu na grubość wyróżnia się:
- cienką warstwę o grubości od 2,5 do 3,5 cm,
- bardzo cienką warstwę o grubości od 1,5 do 2,5 cm,
- ultracienką warstwę o grubości mniejszej niż 1,5 cm.
Cienką warstwę ,,na gorąco wykonuje się z mieszanki mineralno-bitumicznej,
wytwarzanej i wbudowywanej techniką na gorąco.
Podstawowy zakres jej stosowania wynika z możliwości regeneracji oraz napraw warstw
ścieralnych nawierzchni drogowych, zwłaszcza w następujących przypadkach:
- odnowienia cech powierzchniowych nawierzchni szorstkość i szczelności,
- ograniczeń możliwości zmiany niwelety drogi: skrajnia obiektu inżynierskiego,
krawężniki,
- konieczności zmniejszenia masy nawierzchni: nawierzchnie na obiektach inżynierskich.
Dobór mieszanki mineralno-asfaltowej, zastosowanych kruszyw i lepiszcza powinien
uwzględniać grubość wykonywanej warstwy oraz obciążenie ruchem i zalecenia wobec
szorstkości nawierzchni. Ze względu na grubość warstwy zaleca się stosowanie:
- do cienkich warstw o grubości od 2,5 do 3,5 cm betonu asfaltowego 0/6,3 mm, SMA
0/9,6 mm, 0/8 mm, 0/6,3 mm;
- do bardzo cienkich warstw o grubości od 1,5 do 2,5 cm betonu asfaltowego 0/6,3 mm,
SMA 0/8 mm, 0/6,3 mm, 0/4 mm;
- do ultracienkich warstw o grubości mniejszej niż 1,5 cm SMA 0/8 mm, 0/6,3 mm,
0/4 mm, mieszanek mineralno-asfaltowych o nieciągłym uziarnieniu 0/12,8 mm,
0/9,6 mm, 0/6,3 mm.
Ze względu na dopuszczalną prędkość i zalecenia wobec właściwości
przeciwpoślizgowych nawierzchni należy stosować:
- przy dopuszczalnej prędkości ruchu samochodowego powyżej 90 km/h mieszanki
o uziarnieniu 0/9,6 mm, 0/12,8 mm,
- przy dopuszczalnej prędkości ruchu samochodowego od 60 km/h do 90 km/h mieszanki
o uziarnieniu 0/8 mm, 0/9,6 mm, 0/12,8 mm,
- przy dopuszczalnej prędkości ruchu samochodowego poniżej 60 km/h mieszanki
o uziarnieniu 0/6,3, 0/8, 0/9,6 mm, 0/12,8 mm,
- nawierzchnie płaszczyzn postojowych (parkingi, przystanki itp.) oraz ścieżek pieszych
i rowerowych mogą być wykonywane z mieszanek o dowolnym uziarnieniu.
Do wykonywania cienkich warstw ścieralnych nawierzchni należy używać wyłącznie
mieszanki a asfaltami modyfikowanymi polimerami, które zapewniają odpowiednią kohezję
i trwałość warstwy.
Przygotowanie podłoża pod wykonywanie cienkiej warstwy ścieralnej jest takie samo jak
dla nawierzchni z mas mineralno-asfaltowych.
Wytwarzanie mieszanki mineralno-asfaltowej do cienkiej warstwy ścieralnej powinno
odpowiadać warunkom technicznym odpowiednim dla zastosowanego lepiszcza. Ponieważ
rozkładanie warstwy o grubości poniżej 3,5 cm może sprawiać kłopoty, należy uwzględnić
następujące uwagi:
- mieszanka powinna być wbudowana mechanicznie, układarką z włączoną wibracją,
w sposób ciągły z możliwie małą liczbą przerw technologicznych,
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
- elementy układarki rozkładające i dogęszczające mieszankę muszą być dobrze podgrzane
przed rozpoczęciem robót, a układanie powinno się odbywać przy czynnym ogrzewaniu,
- nie należy układać zbyt szerokich pasów ze względu na trudność utrzymania jednolitej
grubości warstwy w przekroju poprzecznym (ewentualne braki powstałe w trakcie
układania warstwy powinny być bezzwłocznie ręcznie uzupełniane gorącą mieszanką,
zanim nastąpi zagęszczenie),
- rozłożoną mieszankę należy niezwłocznie zagęszczać walcami stalowymi bez wibracji,
ze sprawnym zwilżaniem wodą wałów.
4.4.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jak brzmi definicja cienkiej warstwy ścieralnej ?
2. Jaki jest zakres stosowania cienkich warstw ścieralnych?
3. W jaki sposób klasyfikuje się cienkie warstwy ścieralne ze względu na grubość?
4. Od czego zależy dobór mieszanki mineralno-asfaltowej w cienkich warstwach
ścieralnych?
5. Jakich mieszanek należy używać do wykonywania cienkich warstw?
6. W jaki sposób należy transportować, wytwarzać i wbudowywać cienkie warstwy?
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Po obejrzeniu filmu na temat nawierzchni drogowych, wypisz w notatniku, w jaki sposób
została ułożona cienka warstwa ścieralna.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) obejrzeć film dydaktyczny ,,Nawierzchnie drogowe ,
2) wypisać w notatniku wszystkie etapy układania cienkich warstw ścieralnych,
3) opisać sposób wykonania każdego etapu,
4) przeanalizować wspólnie z nauczycielem wykonanie ćwiczenia,
5) dokonać poprawienia błędów,
6) zaprezentować efekty swojej pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- film dydaktyczny Nawierzchnie drogowe ,
- notatnik,
- zestaw do wyświetlania filmów,
- przybory do pisania.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
Ćwiczenie 2
Na podstawie przygotowanej przez nauczyciela dokumentacji drogowej, dobierz rodzaj
cienkiej warstwy nawierzchni.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować dokumentację drogową przygotowaną przez nauczyciela,
2) dobrać rodzaj cienkiej warstwy do nawierzchni,
3) uzasadnić pisemnie wybór warstwy,
4) skonsultować z nauczycielem wybór nawierzchni,
5) zapisać spostrzeżenia dotyczące wybranej warstwy w notatniku,
6) zaprezentować efekty swojej pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- dokumentacja drogowa,
- notatnik,
- przybory do pisania,
- literatura z rozdziału 6 dotycząca cienkich warstw nawierzchni.
4.4.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) sklasyfikować cienkie warstwy?
2) określić, jakie mieszanki stosujemy do cienkich warstw?
3) wymienić lepiszcza stosowane do cienkich warstw?
4) określić zasady przygotowywania podłoża pod cienkie warstwy?
5) określić zasady wbudowywania cienkich warstw?
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
4.5. Maszyny do robót nawierzchniowych
4.5.1. Materiał nauczania
Oczyszczarka mechaniczna
Służy do oczyszczania podbudowy i warstw nawierzchni z piasku, błota, pyłów i innych
zabrudzeń. Może być samojezdna lub podwieszona do ciągnika kołowego lub samochodu.
Obsługa i naprawa oczyszczarki obejmuje:
- obsługę codzienną (OC), która polega na oczyszczaniu filtru powietrznego
i zewnętrznych mechanizmów, sprawdzeniu ciśnienia powietrza w oponach oraz
nasmarowaniu piast kół jezdnych, łożyska bębna i łożysk mechanizmów
przekładniowych,
- obsługę techniczną pierwszą (OT 1) co 160 do 200 godzin pracy,
- naprawę główną (NG) co 600 do 800 godzin pracy.
Rozkładarki mieszanek mineralno-bitumicznych
Do wbudowywania mieszanek mineralno-bitumicznych używane są maszyny zwane
rozkładarkami. Zastosowanie rozkładarek eliminuje pracochłonne i szkodliwe dla zdrowia
ręczne rozkładanie mieszanek, zapewnia znaczny postęp robót, równomierną grubość
i szerokość wykonywanej warstwy oraz jej wstępne zagęszczenie.
Typowa rozkładarka masy bitumicznej jest to maszyna samojezdna na podwoziu
gąsienicowym lub kołowym, składająca się z ramy głównej, podwozia, kosza zasypowego
z jednym lub dwoma przenośnikami progowymi, silnika z mechanizmami napędowymi oraz
ramy z zespołami roboczymi do układania i wstępnego zagęszczania masy, zawieszonej na
ramie głównej. Zespołami roboczymi są: ślimak do rozprowadzania masy na żądaną
szerokość oraz belka ubijająca i belka wibracyjna (rysunek 5).
Rys. 5. Rozkładarka na podwoziu gąsienicowym: 1 rolki, 2 zasobnik, 3 przenośniki, 4 przenośniki
ślimakowe, 5 zespół stołu roboczego, 6 ubijak, 7 płyta wibracyjna [4, s. 100]
Prawie wszystkie produkowane rozkładarki wyposaża się w urządzenia automatycznej
niwelacji, tj. automatycznego regulowania grubości warstwy.
Nowoczesne rozkładarki mają napędy i sterowania hydrauliczne mechanizmu jazdy,
przystosowane do bezstopniowej zmiany prędkości jazdy i płynnej zmiany kierunku jazdy.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
Obsługi i naprawy rozkładarek obejmują:
- obsługę codzienną (OC),
- obsługę techniczną pierwszą (OT 1) co 160 do 200 godzin pracy,
- obsługę techniczną drugą (OT 2) co 480 do 600 godzin pracy,
- naprawy średnie (NS) co 1000 do 1200 godzin pracy,
- naprawy główne (NG) co 2000 do 2400 godzin pracy.
W ramach obsługi codziennej czyści się dokładnie wszystkie podstawowe części
rozkładarek, stykające się bezpośrednio z masą bitumiczną.
Remontery drogowe
Remonter drogowy jest maszyną do napraw cząstkowych łatania nawierzchni
zniszczonej na niewielkich powierzchniach. Wyposażenie remonterów zależy od ich
przeznaczenia, tzn. typu naprawianych nawierzchni bitumicznych, lecz przede wszystkim
powinno składać się z następujących urządzeń:
- sprężarki z młotami wyburzeniowymi, ubijakami pneumatycznymi i dmuchawą
palnikiem,
- skrapiarki,
- kotła do podgrzewania lepiszczy bitumicznych,
- zasobników kruszywa,
- ogrzewanego zasobnika mieszanki mineralno-bitumicznej typu betonowego lub
(alternatywnie) asfaltu lanego.
Zwykłe wyposażenie remontera umożliwia prace wyburzeniowe, osuszanie powierzchni,
rozmrażanie kratek ściekowych, usuwanie znaków poziomych (malowanych na jezdni) itp.
Na rysunku 6 pokazano budowę remontera drogowego nawierzchni z asfaltu lanego.
Rys. 6. Remontem drogowy nawierzchni z asfaltu lanego: 1 rama samochodu, 2 kocioł do asfaltu,
3 rynna spustowa, 4 agregator sprężarkowy [4, s. 106]
Rozsypywarki grysów
Rozsypywarki doczepne lub naczepiane odznaczają się nieskomplikowaną konstrukcją.
Mocuje się je bezpośrednio do tylnej burty samochodu samowyładowczego. Wady tych
rozsypywarek to przede wszystkim:
- mała dokładność dozowania kruszywa,
- kłopotliwe mocowanie do samochodu,
- utrudnione kierowanie pojazdem (jazda tyłem).
Niedogodności tych są pozbawione rozsypywarki samojezdne, których budowę
przedstawiono na rysunku 7.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
Rys. 7. Rozsypywarka samojezdna: 1 koła osi przedniej, 2 silnik spalinowy, 3 tylne koła skrętne,
4 zbiornik zasypowy, 5 przenośnik taśmowy, 6 kabina operatora, 7 zasobnik, 8 i 9 walce
rozsypujące, 10 walec dozujący [4, s. 107]
Rozmieszczenie podstawowych zespołów maszyny wynika z procesu technologicznego
regeneracji nawierzchni i możliwości technicznych dostarczania kruszywa, a przede
wszystkim z możliwości jego zagęszczenia.
Skrapiarki
Skrapiarki to maszyny do równomiernego skrapiania bitumem nawierzchni
poddawanych powierzchniowemu utrwalaniu.
Ze względu na sposób transportu rozróżnia się skrapiarki przyczepne (o pojemności
do 2 m3) i samobieżne, samochodowe (o pojemności minimum 3 m3).
Budowa urządzenia zostanie omówiona na przykładzie wysokowydajnej skrapiarki
samochodowej typu SSp 5000 przeznaczonej do pracy ciągłej w zespole maszyn do
regeneracji nawierzchni bitumicznych (rys. 8). Pojemność skrapiarki zamontowanej na
podwoziu samochodu ciężarowego wynosi 5 m3. Lepiszcze jest podgrzewane dwoma
palnikami 1 na paliwo płynne. Do zasilania palników, przedmuchiwania przewodów lepiszcza
oraz pneumatycznego sterowania urządzeniami spryskującymi służy sprężarka powietrza
o wydajności 22 m3/h. Sprężarka ta oraz pompa do bitumu są napędzane silnikiem
spalinowym 2 o mocy 8 kW. Pompa służy do napełniania zbiornika, przepompowania
lepiszcza w obiegu wewnętrznym, dzięki czemu można wyrównywać jego temperaturę, oraz
do spryskiwania nawierzchni za pomocą kolektora 3. Kolektor, składany do transportu,
umożliwia skrapianie pasem o szerokości 1�3,5 m (skokowo co 0,2 m). Równomierność
skraplania, tzn. zachowanie jednakowego wydatku lepiszcza, jest ułatwione dzięki
zastosowaniu piątego koła pomiarowego 4 i dodatkowego licznika zamontowanego w kabinie
samochodu. Nad kolektorem znajduje się pomost operatora 5, skąd obserwować można
przebieg skraplania. Uzupełnieniem aparatury kontrolno pomiarowej są termometry 6 do
mierzenia temperatury lepiszcza oraz wskaznik napełnienia zbiornika.
Rys. 8. Skrapiarka: 1 palniki, 2 silnik spalinowy, 3 kolektor, 4 koło pomiarowe, 5 pomost operatora,
6 termometry [4, s. 108]
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
Prędkość transportowa skrapiarki z pełnym ładunkiem nie może przekraczać 50 km/h.
Obsługi i naprawy skrapiarki obejmują:
- obsługę codzienną (OC),
- obsługę techniczną pierwszą (OT 1) co 120 do 150 godzin pracy,
- obsługę techniczną drugą (OT 2) co 480 do 600 godzin pracy,
- naprawy średnie (NS) co 1600 do 2000 godzin pracy,
- naprawy główne (NG) co 3200 do 4000 godzin pracy.
Obsługa codzienna poza zwykłymi czynnościami przewidzianymi obsługą codzienną
samochodu obejmuje kontrolę palników i komory paleniskowej.
Przynajmniej raz na tydzień oczyszcza się pojemnik z przypalonego lepiszcza
i zanieczyszczeń oraz dysze rozpryskowe.
Kotły produkcyjne do asfaltu lanego
Kotły produkcyjne do asfaltu lanego należą do maszyn o pracy okresowej (cyklicznej).
Używa się ich przede wszystkim do remontów cząstkowych nawierzchni drogowych. W razie
dużego zapotrzebowania na asfalt lany (dużego zakresu robót) do jego produkcji stosuje się
specjalne wytwórnie.
W kraju najczęściej używa się kotłów przewoznych o pojemności 1,8 do 2 m3,
wytwarzających mieszankę asfaltową (asfalt lany) w temperaturze 160�180�C, przy czym
cykl pracy kotła (jeden zarób) trwa 5�7 h. Długość cyklu zależy od temperatury otoczenia,
wilgotności kruszywa oraz sposobu podgrzewania.
Rys. 9. Kocioł przewozny do asfaltu: 1 zasobnik, 2 silnik spalinowy, 3 otwór do wsypywania składników
wytwarzanej mieszanki [4, s. 109]
Do ręcznego układania nawierzchni bitumicznych są niezbędne różne narzędzia
i przybory, nalezą do nich: szczotki, szablony poprzeczne i podłużne, siekiery, oskardy,
łopaty, łaty pomiarowe, listwy, deski, płaskowniki stalowe, żelazka, wózki i kosze do grzania
narzędzi, poziomnice, kliny pomiarowe, paliki, krzyże niwelacyjne, pędzle oraz młoty.
Narzędzia i przybory do ręcznego układania nawierzchni bitumicznych są niezbędne
przede wszystkim na małych budowach, gdzie zastosowanie rozkładarki jest nieekonomiczne
lub z innych technicznych względów niemożliwe.
Niektóre narzędzia i przybory, dobrane do rodzaju budowanej nawierzchni, powinny
jednak być przygotowane również na większych budowach zmechanizowanych na wypadek
awarii rozkładarki. Ponadto ręcznie układa się poszerzenia na łukach i również ręcznie
wykonuje się poprawki w miejscu zbyt długiego postoju rozkładarki, spowodowanego
przerwą w dostawie masy bitumicznej.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
4.5.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakimi maszynami i sprzętem wykonasz roboty nawierzchniowe?
2. Do czego służy oczyszczarka mechaniczna?
3. Do czego służy rozkładarka mieszanek mineralno-bitumicznych?
4. Jaki jest sposób pracy remontera drogowego?
5. W jaki sposób naprawiamy i obsługujemy skrapiarki?
6. Jakich narzędzi i sprzętu użyjemy do ręcznego układania nawierzchni bitumicznych?
7. Kiedy powinno stosować się ręczne narzędzia i sprzęt do robót nawierzchniowych?
4.5.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Po obejrzeniu filmu na temat wykonywania nawierzchni drogowych, odszukaj spośród
zaprezentowanych modele maszyn, urządzeń i sprzętu do robót nawierzchniowych. Opisz
w notatniku ich główne części i elementy robocze. Zapoznaj się z instrukcjami obsługi i
wypisz w notatniku, które z nich nie wymagają dodatkowych uprawnień.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) obejrzeć film dydaktyczny ,,Wykonywanie nawierzchni drogowych ,
2) wypisać w notatniku wszystkie maszyny, urządzenia i sprzęt, które zapamiętałeś z filmu,
3) odszukać spośród zaprezentowanych modele maszyn, urządzeń i sprzętu do robót
nawierzchniowych,
4) opisać ich główne części oraz elementy robocze,
5) zapoznać się z instrukcjami obsługi,
6) zapisać w notatniku, które z nich nie wymagają dodatkowych uprawnień,
7) przeanalizować wspólnie z nauczycielem wykonanie ćwiczenie,
8) zaprezentować efekty swojej pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- film dydaktyczny Wykonywanie nawierzchni drogowych ,
- zestaw do wyświetlania filmów,
- notatnik,
- przybory do pisania,
- modele maszyn, urządzeń i sprzętu do robót drogowych,
- literatura z rozdziału 6 dotycząca maszyn, urządzeń i sprzętu do robót nawierzchni.
Ćwiczenie 2
Posłuż się przygotowanymi mieszankami bitumicznymi oraz maszynami, urządzeniami
i sprzętem nie wymagającym dodatkowych uprawnień.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować rodzaj nawierzchni przygotowanej przez nauczyciela,
2) przygotować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy,
3) dobrać rodzaj odnowy dla przygotowanej nawierzchni,
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
4) skonsultować z nauczycielem wybór odnowy,
5) dobrać rodzaj przygotowanej mieszanki,
6) skonsultować z nauczycielem wybór mieszanki,
7) dobrać maszyny, urządzenia i sprzęt do wykonania odnowy nie wymagające
dodatkowych uprawnień,
8) skonsultować z nauczycielem wybór maszyn, urządzeń i sprzętu do wykonania odnowy,
9) wykonać odnowę przygotowanej nawierzchni,
10) skontrolować jakość i prawidłowość wykonanych siebie robót,
11) uprzątnąć stanowisko pracy,
12) zaprezentować efekty swojej pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- przygotowana przez nauczyciela nawierzchnia,
- mieszanki bitumiczne,
- maszyny, urządzenia i sprzęt do robót nawierzchniowych,
- literatura z rozdziału 6 dotycząca odnowy nawierzchni bitumicznych.
4.5.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wymienić maszyny, urządzenia i sprzęt do robót nawierzchniowych?
2) wymienić główne części maszyn do robót nawierzchniowych?
3) wymienić elementy robocze maszyn do robót nawierzchniowych?
4) dobrać maszyny i sprzęt do robót nawierzchniowych?
5) wykonać roboty związane z wykonaniem i odnową nawierzchni
bitumicznych?
6) skontrolować jakość i prawidłowość wykonanych przez siebie robót?
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
4.6. Maszyny do robót utrzymaniowych
4.6.1. Materiał nauczania
Malowarki
Do malowania znaków poziomych na jezdni poprawiających bezpieczeństwo ruchu
drogowego używa się maszyn, zwanych malowarkami. Malowarki, zależnie od
przeznaczenia, mają różne wielkości i możliwości od małych, prowadzonych ręcznie po
duże, wielofunkcyjne, montowane na podwoziach samochodów ciężarowych, dostosowane do
róznych metod malowania (farba zimna, farba gorąca, masy termoplastyczne).
Malowarka samochodowa MS 600 (rys. 10) ma zbiorniki farby o pojemności 0,6 m3.
Może być stosowana także do malowania pistoletem ręcznym pachołków, barier, znaków itp.
Obsługa to kierowca i operator, którego stanowisko usytuowane jest w tylnej części
maszyny (tyłem do kierunku jazdy).
.
Rys. 10. Malowarka samochodowa: 1 silnik spalinowy, 2 zbiorniki ciśnieniowe, 3 obwód elektryczny
elektrozaworów uruchamiających pistolety natryskowe, 4 piąte dodatkowe koło, wózek, do którego
mocowane są trzy pistolety natryskowe [4, s. 110]
Kosiarki
Kosiarka wysięgnikowa zawieszona na ciągniku rolniczym (rys. 11) służy do koszenia
traw i chwastów na poboczach, skarpach dróg, rowów odwodnieniowych itp. Głowica
robocza kosiarki szybko wirujący walec z wahliwie zamocowanymi elementami tnącymi z
zasięgu płaskownika jest umieszczona na końcu wysięgnika teleskopowego. Wszystkie
ruchy wysięgnika kosiarki są wykonywane dzięki pracy cylindrów (siłowników)
hydraulicznych, sterowanych i zasilanych z instalacji hydraulicznej standardowo montowanej
na ciągniku. Kosiarkę obsługuje kierowca ciągnika. Jej szybkość robocza wynosi 3 � 5 km/h,
a szerokość pasa koszenia 1,2 m.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
Rys. 11. Kosiarka wysięgnikowa [4, s. 111]
Samochody do ciśnieniowego mycia przepustów
Samochody przeznaczone do ciśnieniowego mycia woda kanałów ściekowych można
z powodzeniem stosować do mycia przepustów i czyszczenia np. elementów obiektów
mostowych. Do mycia innych powierzchni używa się wciągarki ręcznej, której elastyczny
wąż wysokociśnieniowy jest zakończony specjalnym pistoletem ręcznym.
Rys. 12. Samochód do ciśnieniowego mycia przepustów: 1 rama samochodu ciężarowego, 2 zbiornik,
3 bęben wyciągarki, 4 wąż [4, s. 112]
Ścinarki poboczy
Do ścinania poboczy, tj. do usuwania warstwy materiału nagromadzonego na poboczu
drogi będącego m.in. pozostałością stosowanych zimą materiałów uszorstniających, służą
maszyny zwane ścinarkami.
Do ścinania poboczy można używać także innych maszyn, np. równiarek i ładowarek.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
Rys. 13. Ścinarka poboczy: 1 frez roboczy, 2 przenośnik ślimakowy, 3 przenośnik taśmowy, 4 szczotka
mechaniczna [4, s. 113]
Sprzęt do odśnieżania
Pługi odśnieżane to pojazdy (nośniki) wyposażone w skośnie ustawiony (w stosunku do
kierunku jazdy) lemiesz, którym zgarniają śnieg z nawierzchni i usuwają go poza krawędz
jezdni.
Biorąc pod uwagę masę oraz możliwości współpracy z nośnikami rozróżnia się lemiesze
lekkie, średnie i ciężkie, a uwzględniając kierunek odkładania pługi jednostronne
i dwustronne, tzn. usuwające śnieg z szerokości roboczej na jedna lub dwie strony.
Lemiesz pługa składa się z dwóch podstawowych podzespołów: odkładnicy i czołownicy
(płyty czołowej). Płytę czołową mocuje się do ramy nośnika i dołącza do niej odkładnicę
w sposób umożliwiający opuszczanie i podnoszenie lemiesza. Ustawienie odkładnicy jest
regulowane hydraulicznie (ręczna pompą) lub mechanicznie (obrót śruby pociągowej). Śnieg
jest zgarniany lemieszem i początkową częścią odkładnicy.
Na nośniki lemieszy nadają się najlepiej samochody (lub ciągniki) z napędem na dwie lub
więcej osi, z silna ramą i dużym dopuszczalnym obciążeniem osi przedniej.
Uzupełnieniem pługów odśnieżnych jest sprzęt do robot ziemnych: spycharki, równiarki
i ładowarki. Maszyny te mogą pracować własnym osprzętem roboczym lub mogą być
nośnikami ciężkich pługów odśnieżnych. Odśnieżarki to maszyny do odspajania
i odrzucania grubych warstw śniegu, nawet twardego i zleżałego. W zależności od konstrukcji
zespołów roboczych, odśnieżarki mogą mieć oddzielne urządzenia do odspajania i odrzucania
śniegu lub jedno urządzenie spełniające obie te funkcje. Do pierwszej grupy zalicza się
odśnieżarki ślimakowo wirnikowe, najczęściej spotykane na naszych drogach. Elementem
odspajającym są w nich noże ślimakowe, a do odrzucania śniegu służy wirnik odśrodkowy.
Odległość odrzutu nie powinna być mniejsza od 15m i zależy, podobnie jak wydajność, od
mocy stosowanego napędu. Uniezależnianie wydajności i odległości odrzutu od zmiennej
prędkości roboczej uzyskuje się dzięki zastosowaniu silników do napędu jazdy i zespołów
roboczych.
Rozsypywarki środków chemicznych i uszorstniających
Posypywanie jezdni środkami chemicznymi (obniżającymi temperaturę zamarzania
wody) i uszorstniającymi jest podstawową metodą zwalczania śliskości zimowej. Do tego
celu stosuje się specjalnie skonstruowane rozsypywarki lub sprzęt rolniczy stosowany do
rozsypywania nawozów sztucznych (jako uzupełniający na drogach o mniejszym znaczeniu).
Rozsypywarki to zespół urządzeń do dozowania i rozsypywania materiałów
montowany na wspólnej ramie wraz z pojemnikiem rozsypywanych materiałów i silnikiem
napędowym. Rozsypywarki konstruowane jako nadwozia specjalizowane samochodów
ciężarowych są napędzane silnikami tych samochodów. Rozsypywarki nakładane na skrzynie
samochodów (rzadziej przyczepne) wyposaża się w nie zależne silniki spalinowe.
W rozsypywarkach innej konstrukcji zródłem napędu mechanizmów jest koło toczące się
po powierzchni.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
4.6.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie maszyny służą do robót utrzymaniowych?
2. Jakie wyróżnia się malowarki?
3. Do czego służy kosiarka?
4. Jakich maszyn należy użyć do ścinania poboczy?
5. Jakich maszyn należy użyć do odśnieżania?
6. Z jakich elementów składa się lemiesz?
4.6.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wśród przygotowanych modeli i schematów odszukaj maszyny do robót
utrzymaniowych. Zapisz w notatniku: ich nazwy, sposób pracy oraz zasady obsługi i napraw.
Dopasuj rodzaj robót utrzymaniowych do poszczególnych maszyn. Sprawdz, które z maszyn
nie wymagają dodatkowych uprawnień.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać wśród przygotowanych modeli i schematów maszyn do robót utrzymaniowych,
2) opisać w notatniku ich nazwy,
3) opisać w notatniku ich sposób pracy,
4) zapisać w notatniku zasady obsługi i napraw,
5) zapisać obok każdej maszyny do jakich robót utrzymaniowych ją wykorzystujemy,
6) zapisać obok charakterystyki każdej maszyny, czy trzeba mieć dodatkowe uprawnienia
i jakie, aby je obsługiwać,
7) skonsultować z nauczycielem wykonane ćwiczenie,
8) poprawić ewentualne błędy,
9) zaprezentować wykonane ćwiczenie na forum grupy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- modele i schematy maszyn do robót utrzymaniowych,
- notatnik,
- przybory do pisania,
- literatura z rozdziału 6 dotycząca maszyn do robót utrzymaniowych.
Ćwiczenie 2
Wez udział w wycieczce na budowę, gdzie wykonywane są roboty utrzymaniowe. Napisz
sprawozdanie, które będzie zawierało następujące elementy:
- rodzaj prac drogowych utrzymaniowych,
- sposób zabezpieczania robót drogowych,
- rodzaj pracujących tam maszyn,
- sposób ich pracy.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) uczestniczyć w wycieczce na budowę (uwaga: w wycieczce ma uczestniczyć cała grupa),
2) zaobserwować rodzaj prac, sposób zabezpieczenia robót oraz rodzaje maszyn tam
pracujących,
3) napisać sprawozdanie, w którym umieścisz wszystkie elementy zawarte w poleceniu
ćwiczenia,
4) zaprezentować efekty swojej pracy na forum grupy,
5) dokonać oceny wykonanego ćwiczenia pod względem spełnienia założeń ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- przybory do pisania,
- notatnik lub kartka papieru,
- literatura z rozdziału 6 dotycząca robót utrzymaniowych.
Ćwiczenie 3
Spośród kartek przygotowanych przez nauczyciela, na których zostały zapisane różne
rodzaje robót utrzymaniowych, wylosuj jedną. Dobierz sprzęt oraz materiały i wykonaj
wskazany rodzaj robót utrzymaniowych. Sprawdz, czy prawidłowo wykonałeś pracę.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) wylosować jedną z kartek, na której zostały zapisane przez nauczyciela różne rodzaje
robót utrzymaniowych,
2) przygotować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy,
3) dobrać materiały do wykonania pracy,
4) dobrać sprzęt nie wymagający dodatkowych uprawnień do wykonania pracy,
5) wykonać pracę związaną z utrzymaniem dróg,
6) skontrolować jakość i prawidłowość wykonanej przez siebie roboty,
7) skonsultować z nauczycielem wykonane ćwiczenie,
8) poprawić ewentualne błędy,
9) uprzątnąć stanowisko pracy,
10) zaprezentować wykonane ćwiczenie na forum grupy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- kartki z przygotowanymi przez nauczyciela nazwami robót utrzymaniowych,
- materiały do poszczególnych robót utrzymaniowych,
- maszyny i sprzęt do robót utrzymaniowych,
- plac lub miejsce do wykonania robót utrzymaniowych.
4.6.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wymienić maszyny do robót utrzymaniowych?
2) określić, z jakich elementów roboczych składają się poszczególne
maszyny wykorzystywane do robót utrzymaniowych?
3) określić, w jakim celu wykonuje się ścinanie poboczy?
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
4) określić rodzaj maszyn do robót utrzymaniowych nie wymagających
dodatkowych uprawnień?
5) dobrać maszyny do robót utrzymaniowych?
6) skontrolować jakość i prawidłowość wykonywanych przez siebie robót?
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
4.7. Zespoły do wytwarzania mieszanek mineralno-
bitumicznych
4.7.1. Materiał nauczania
Zespoły z mieszaniem okresowym. Budowę i działanie zespołu do wytwarzania
mieszanek bitumicznych, w których stosuje się okresowe mieszanie składników
przedstawiono na rysunku 14.
Rys. 14. Zespoły do wytwarzania mieszanek mineralno-bitumicznych o ruchu cyklicznym: 1 komorowy
wstępny dozator kruszywa, 2 przenośnik taśmowy, 3 przenośnik suszarki, 4 suszarka, 5 palnik,
6 wentylator wyciągowy, 7 urządzenia odpylające, 8 podajnik ślimakowy, 9 waga
wypełniacza, 10 podajnik gorącego kruszywa, 11 przesiewacz wibracyjny, 12 pojemnik wagowy
kruszywa, 13 mieszalnik, 14 zbiornik pionowy wypełniacza, 15 przenośnik kubełkowy,
16 dozator, 17 zbiornik do magazynowania lepiszcza bitumicznego, 18 nagrzewnica olejowa,
19 samochód ciężarowy odbierający mieszankę mineralno-bitumiczną, 20 przenośnik
jednonaczyniowy, 21 zasobnik mieszanki mineralno-bitumicznej, 22 samochód odbierający
mieszankę z zasobnika, 23 kabina sterownicza [4, s. 117]
Materiały kamienne są dostarczane do komorowego dozatora kruszywa 1. Używa się go
do wstępnego, zgrubnego dozowania poszczególnych frakcji na taśmę przenośnika 2, który
transportuje kruszywo na przenośnik suszarki 3. Sposób zasilania dozatora, podobnie jak
liczba komór, zależy od organizacji wytwórni. Do tego celu może służyć ładowarka,
przenośniki taśmowe lub spycharki i dozatory tunelowe.
W suszarce 4 kruszywo przemieszcza się grawitacyjnie na skutek lekkiego pochylenia osi
bębna suszarki oraz podnoszenia materiału przez półki znajdujące się wewnątrz obracającego
się bębna suszarki. Kruszywo jest podgrzewane i odparowywana zostaje zawarta w nim
woda.
Energię cieplną dostarcza się za pośrednictwem gorących spalin powstałych w palniku
5 w wyniku spalania oleju napędowego lub opałowego (czasami gazu).
Aby spalanie w suszarce 4 przebiegało prawidłowo, wentylator wyciągowy
6 zamontowany w przeciwnym końcu suszarki usuwa z niej spaliny i kieruje do urządzeń
odpylających.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41
Po opuszczeniu bębna suszarki 4 materiał jest transportowany podajnikiem 10 na sita
przesiewacza wibracyjnego 11, gdzie następuje sortowanie kruszywa na poszczególne frakcje,
zsypujące się do odpowiednich komór zasobnika.
Każda frakcja jest odważana oddzielnie na wadze 12 w ilościach określonych w recepcie.
Następnie cała porcja zostaje grawitacyjnie zsypana do mieszalnika 13.
W tym samym czasie na oddzielnej wadze 9 odważana jest odpowiednia ilość
wypełniacza, magazynowanego w zbiorniku pionowym 14 połączonym z wagą
przenośnikami ślimakowymi i kubełkowymi 15.
Na koniec do komory mieszalnika 13 jest wtryskiwane gorące lepiszcze bitumiczne,
którego ilość jest określana wagowo lub objętościowo w dozatorze 16. Zbiorniki, w których
magazynuje się lepiszcze bitumiczne są wyposażone w nagrzewnice olejowe 19.
Mieszalnik 13 to skrzynia z dwoma przeciwbieżnymi wałami mieszakowymi. Zarówno
łapy mieszalnika, jak i ściany skrzyni są wyłożone odpornymi na ścieranie, wymienialnymi
segmentami. Mieszanie składników trwa 45�60 s, a po jego zakończeniu mieszankę wysypuje
się wprost na samochody 19 lub do kosza przenośnika jednonaczyniowego 20, którym
transportowana do zasobnika 21.
Komora zasobnika 21 jest izolowana cieplnie, co pozwala na dłuższe przechowywanie
mieszanki i ułatwia organizację transportu do miejsc wbudowania. Zasobnik jest opróżniony
grawitacyjnie na samochody podjeżdżające pod jego zsyp. Otwieranie i zamykanie zsypu
zasobnika steruje kierowca samochodu 22. Kabina sterownicza 23 jest przeznaczona do
kontroli zasilania wszystkich urządzeń i zespołów wytwórni oraz automatycznego sterowania
całym przebiegiem wytwarzania mieszanki mineralno-bitumicznej. Do sterowania tego służą
urządzenia uruchamiane elektropneumatycznie, toteż każda wytwórnia jest wyposażona
w agregat sprężarkowy.
Zespoły z mieszaniem ciągłym
W zespołach z mieszaniem ciągłym, zwanych otaczarkami bębnowymi, wytwarzanie
mieszanek mineralno-bitumicznych odbywa się w specjalnej suszarce współpracującej
(rysunek 15).
Rys. 15. Zespół do wytwarzania mieszanek mineralno-bitumicznych o ruchu ciągłym: 1 dozatory komorowe,
2 wagi taśmowe, 3 przenośnik taśmowy, 4 komora wstępna suszarki, 5 otwór zasypowy,
6 komora odbiorcza suszarki, 7 zbiornik bitumu, 8 nagrzewnica olejowa, 9 zbiornik
wypełniacza, 10 waga do dozowania wypełniacza, 11 urządzenie odpylające, 12 wentylator
ssący, 13 zbiornik pośredni, 14 przenośnik jednonaczyniowy, 15 zasobnik mieszanki mineralno-
bitumicznej, 16 samochód ciężarowy, 17 kabina sterownicza [4, s. 120]
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
42
Kruszywo wraz z wypełniaczem jest dostarczane przenośnikiem taśmowym 3 do bębna
od strony komory wstępnej 4, w której znajduje się palnik. Od strony komory odbiorczej
6 do wnętrza bębna jest wprowadzony kolektor wtryskowy instalacji bitumu ze zbiornika 7.
Dzięki odpowiedniemu ukształtowaniu przegród wewnątrz bębna suszarki powstaje strumień
zsypującego się kruszywa, zwany kurtyną, co zapobiega zbytniemu przegrzewaniu lepiszcza.
Kruszywo dostarczane przez dozatory komorowe 1 jest odważane w sposób ciągły na wagach
taśmowych 2. Również wypełniacz ze zbiornika 9 jest dozowany w sposób ciągły.
Do kontroli ilości dozowanego bitumu służy przepływomierz umieszczony za pompą zębatą
o regulowanej wydajności. Odbiór gotowego produktu odbywa się przez zbiornik pośredni
13 i przenośnik jednonaczyniowy 14 transportujący mieszankę do zasobnika 15. Pozostałe
wyposażenie takie samo jak w wytwórniach z mieszaniem okresowym.
Niektóre konstrukcje otaczarek bębnowych umożliwiają ponowne użycie do produkcji
materiałów uzyskiwanych ze starych nawierzchni bitumicznych. Materiał wtórny jest
dostarczany otworem zasypowym 5 do komory odbiorczej. Stosuje się również maszyny,
które bezpośrednio na drodze mogą zbierać starą nawierzchnię bitumiczną, przetwarzać
ją w otaczarce bębnowej stanowiącej ich integralny zespół i od razu rozkładać ją ponownie.
Schemat odzysku, przeróbki i powtórnego użycia materiałów drogowych (recykling)
przedstawiono na rysunku 16.
Rys. 16. Zestaw maszyn do recyklingu [4, s. 122]
Materiał bitumiczny zerwany frezarką drogową jest dowożony samochodami do
wytwórni mieszanek mineralno-bitumicznych (gdzie po dodaniu kruszywa i lepiszcza),
otrzymuje się z niego pełnowartościową mieszankę, którą ponownie wbudowuje się na
drodze.
4.7. 2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Z jakich elementów składa się zespół do wytwarzania mieszanek mineralno-
bitumicznych o ruchu cyklicznym?
2. Z jakich elementów składa się zespół do wytwarzania mieszanek mineralno-
bitumicznych o ruchu ciągłym?
3. Na czym polega recykling?
4. Jak można przedstawić schemat odzysku, przeróbki i powtórnego użycia materiałów
drogowych?
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
43
4.7.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Scharakteryzuj sposób działania i budowę zespołu do wytwarzania mieszanek mineralno-
bitumicznych o ruchu ciągłym.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) scharakteryzować budowę zespołu do wytwarzania mieszanek mineralno-bitumicznych o
ruchu ciągłym,
2) opisać w notatniku najważniejsze elementy budowy zespołu,
3) scharakteryzować sposób działania zespołu do wytwarzania mieszanek mineralno-
bitumicznych o ruchu ciągłym,
4) opisać w notatniku najważniejsze pojęcia,
5) przedstawić na forum grupy wykonane ćwiczenie.
Wyposażenie stanowiska pracy:
notatnik,
przybory do pisania,
literatura z rozdziału 6 dotycząca zespołów do wytwarzania mieszanek mineralno-
bitumicznych.
Ćwiczenie 2
Scharakteryzuj sposób działania i budowę zespołu do wytwarzania mieszanek mineralno-
bitumicznych o ruchu cyklicznym.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) scharakteryzować budowę zespołu do wytwarzania mieszanek mineralno-bitumicznych
o ruchu cyklicznym,
2) opisać w notatniku najważniejsze elementy budowy,
3) scharakteryzować sposób działania zespołu do wytwarzania mieszanek mineralno-
bitumicznych o ruchu cyklicznym,
4) opisać w notatniku najważniejsze pojęcia związane z wytwarzaniem mieszanek
bitumiczno-mineralnych,
5) przedstawić na forum grupy wykonane ćwiczenie.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- notatnik,
- przybory do pisania,
- literatura z rozdziału 6 dotycząca zespołów do wytwarzania mieszanek mineralno-
bitumicznych.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
44
Ćwiczenie 3
Wez udział w wycieczce, na której zaobserwujesz pracę maszyn do recyklingu,
a następnie opisz w notatniku zestaw tych maszyn. Każdej maszynie z zestawu przyporządkuj
odpowiednie przeglądy. Zapisz, kiedy był przeprowadzony ostatni przegląd każdej z maszyn.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować materiał nauczania dotyczący zespołów do wytwarzania mieszanek
mineralno-bitumicznych,
2) uczestniczyć w wycieczce,
3) opisać w notatniku maszyny, które widziałeś na placu,
4) scharakteryzować sposób działania zestawu maszyn do recyklingu,
5) opisać w notatniku najważniejsze pojęcia związane z wytwarzaniem mieszanek
mineralno-bitumicznych,
6) sprawdzić w dokumentacji techniczno-ruchowej wybranych maszyn, kiedy i jakie miały
przeglądy,
7) przyporządkować każdej maszynie rodzaje przebytych przeglądów i zapisać w notatniku,
8) przedstawić na forum grupy wykonane ćwiczenie.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- notatnik,
- przybory do pisania,
- literatura z rozdziału 6 dotycząca zespołów do wytwarzania mieszanek mineralno-
bitumicznych.
4.7.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wymienić maszyny wchodzące w skład zespołu do recyklingu?
2) opisać rodzaje przeglądów, jakim powinny być poddawane maszyny
drogowe do recyklingu?
3) scharakteryzować zasadę działania zespołów do wytwarzania mieszanek
mineralno-bitumicznych o ruchu ciągłym?
4) scharakteryzować zasadę budowy zespołów do wytwarzania mieszanek
mineralno-bitumicznych o ruchu cyklicznym?
5) rozróżniać zespoły do wytwarzania mieszanek mineralno-
bitumicznych?
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
45
4.8. Maszyny do zagęszczania stosowane w robotach
nawierzchniowych
4.8.1. Materiał nauczania
Walce służą do zagęszczania nawierzchni bitumicznych z mas wałowanych. Do mas
wałowanych należą wszystkie masy bitumiczne z wyjątkiem asfaltu lanego.
Wyróżnia się walce statyczne i wibracyjne, a wśród walców statycznych gładkie
(stalowe) i ogumione.
Do zagęszczania mas bitumicznych są stosowane:
- walce gładkie trójwałowe lub dwuwałowe o masie od 6 do 18 t,
- walce o kołach ogumionych o masie do 25 t,
- walce wibracyjne o masie do 12 t.
Pod względem masy własnej (ciężaru własnego) walce dzielą się na lekkie, ciężkie
i bardzo ciężkie. W celu zwiększenia masy walców obciąża się je piaskiem, wodą lub
obciążnikami żeliwnymi. Ponadto można podzielić walce na samojezdne z własnym napędem
jazdy i walce ciągnione. Do zagęszczania warstw bitumicznych używa się tylko walców
samojezdnych.
Walce gładkie statyczne
Do zagęszczania warstw bitumicznych są stosowane walce gładkie trójwałowe lekkie,
średnie i ciężkie oraz walce tandemowe lekkie i średnie, a do zagęszczania warstw tłucznia
walce trójwałowe ciężkie i bardzo ciężkie.
Walec gładki składa się z następujących głównych podzespołów: ramy, obudowy, silnika,
skrzyni przekładniowej z mechanizmem różnicowym skrętu, sprzęgła, wałów, układu
kierowniczego, instalacji elektrycznej oraz instalacji do zraszania wałów wodą.
Niektóre walce są zaopatrzone w zrywak.
Do czyszczenia powierzchni wałów z przylepiających się cząstek zagęszczanej warstwy
służą zgarniacze, a do zraszania wałów umieszczone nad nimi dysze, zasilane grawitacyjnie
wodą ze zbiornika, umieszczonego na korpusie walca.
Obsługi i naprawy walców statycznych gładkich obejmują:
- obsługę codzienną (OC),
- obsługę techniczną pierwszą (OT 1) co 160 do 200 godzin pracy,
- obsługę techniczną drugą (OT 2) co 480 do 600 godzin pracy,
- naprawy średnie (NS) co 1800 do 2000 godzin pracy,
- naprawy główne (NG) co 3600 do 4000 godzin pracy.
Obsługa codzienna polega między innymi na dokładnym oczyszczeniu wałów
i lekkim wysmarowaniu ich olejem napędowym.
Walce ogumione
Charakterystyczną cechą walców na kołach ogumionych (pneumatykach) jest to, że
wskutek elastyczności opon przekazują one naciski nie tylko na większe ziarna, wystające
z zagęszczanej warstwy, ale również na ziarna mniejsze. Dzięki tej właściwości nacisk koła
rozkłada się prawie równomiernie na całej powierzchni styku opony z zagęszczaną warstwą,
a ziarna wystające nie ulegają miażdżeniu.
Koła walców ogumionych są zwykle zawieszone niezależnie od siebie i mają dzięki temu
swobodę ruchów pionowych. Osiąga się przez to niezmienność nacisku poszczególnych kół
mimo nierówności zagęszczanej warstwy.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
46
Elastyczność opon i niezmienność nacisku kół sprawiają, że walce ogumione zagęszczają
równomiernie całą powierzchnię warstwy.
Walce ogumione wywołują nie tylko nacisk pionowy, ale również naciski boczne, które
sprawiają, że ziarna zagęszczanego materiału ulegają drobnym przesunięciom bocznym
i szczelnie układają się względem siebie (rysunek 17).
Rys. 17. Walec ogumiony [4, s. 124]
Walce wibracyjne
W przeciwieństwie do walców statycznych walce wibracyjne zagęszczają siłą
wymuszoną. Masa walca wibracyjnego nie ma prawie żadnego znaczenia na efekty
zagęszczania, dlatego mogą one być kilkakrotnie lżejsze od walców statycznych gładkich.
Drgania o stałej lub zmiennej częstotliwości i amplitudzie są wywoływane mechanizmami
wbudowanymi mimośrodowo na osiach wałów. Mechanizmy te otrzymują napęd od silnika
głównego walca za pośrednictwem pompy i silników hydraulicznych.
Walce prowadzone ręcznie są to lekkie maszyny jedno- lub dwuwałowe, obsługiwane
przez operatora idącego z tyłu i kierującego ich pracą za pomocą dyszla.
Walce przyczepne mają silniki napędzające mechanizm wibracyjny, natomiast do ich
przemieszczania używa się ciągników lub spycharek.
Walce samojezdne (rysunek 18) mogą mieć jeden lub dwa wały wibracyjne. Istnieje
grupa walców, w których jeden wał jest wibracyjny, a druga oś statyczna.
Rys. 18. Walec wibracyjny samojezdny [4, s. 125]
Zagęszczarki wibracyjne
Do nich należą między innymi płyty wibracyjne. Są, to maszyny, w których elementem
roboczym jest drgająca płyta metalowa. Działanie zagęszczarek odpowiada działaniu walców
wibracyjnych. Stosuje się je na niewielkich powierzchniach i w miejscach trudno dostępnych.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
47
4.8.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. W jakim celu wykorzystuje się walce?
2. Jak grupyfikujemy walce?
3. Z jakich głównych podzespołów składa się walec gładki?
4. Do czego służą zgarniacze?
5. Jakie są charakterystyczne cechy walców ogumionych?
6. Jakich maszyn należy użyć w przypadku zagęszczania małych powierzchni?
4.8.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Na modelu walca gładkiego, odszukaj jego główne podzespoły i opisz je w notatniku.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) obejrzeć dokładnie model walca gładkiego,
2) odszukać główne podzespoły walca,
3) wypisać na kartce podzespoły walca,
4) opisać podzespoły w notatniku,
5) zaprezentować efekty swojej pracy na forum grupy,
6) ocenić wykonane ćwiczenie pod względem poprawności wykonania.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- model walca gładkiego,
- notatnik,
- przybory do pisania,
- literatura z rozdziału 6 dotycząca maszyn do zagęszczania stosowanych w robotach
nawierzchniowych.
Ćwiczenie 2
Na podstawie przygotowanej przez nauczyciela dokumentacji drogowej, dobierz
maszyny do zagęszczania nawierzchni zamieszczonych w dokumentacji.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować przygotowaną dokumentację drogową,
2) przeanalizować dokumentację poszczególnych maszyn drogowych,
3) dobrać maszyny do zagęszczania nawierzchni wskazanej w dokumentacji,
4) zaprezentować efekty swojej pracy na forum grupy,
5) ocenić wykonane ćwiczenie pod względem poprawności wykonania.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- dokumentacja drogowa przygotowana przez nauczyciela,
- dokumentacja maszyn drogowych,
- literatura z rozdziału 6 dotycząca maszyn do zagęszczania stosowanych w robotach
nawierzchniowych.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
48
4.8.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) rozróżnić maszyny stosowane do zagęszczania w robotach
nawierzchniowych?
2) dobrać maszyny do zagęszczania stosowane w robotach
nawierzchniowych?
3) posłużyć się narzędziami, urządzeniami i sprzętem do robót drogowych
nie wymagających dodatkowych uprawnień?
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
49
5. SPRAWDZIAN OSIGNIĆ
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 25 zadań o różnym stopniu trudności. Są to zadania wielokrotnego wyboru.
5. Za każdą poprawną odpowiedz możesz uzyskać 1 punkt.
6. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi. Dla każdego zadania podane
są cztery możliwe odpowiedzi: a, b, c, d. Tylko jedna odpowiedz jest poprawna. Zaznacz
ją znakiem X.
7. Staraj się wyraznie zaznaczać odpowiedzi. Jeżeli się pomylisz i błędnie zaznaczysz
odpowiedz, otocz ją kółkiem i zaznacz ponownie odpowiedz, którą uważasz
za poprawną.
8. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
9. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż rozwiązanie
zadania na pózniej i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.
10. Po rozwiązaniu testu sprawdz czy zaznaczyłeś wszystkie odpowiedzi na KARCIE
ODPOWIEDZI.
11. Na rozwiązanie testu masz 45 minut.
Powodzenia!
ZESTAW ZADAC TESTOWYCH
1. Palącego lepiszcza nie należy gasić
a) wodą.
b) piaskiem.
c) ziemią.
d) gaśnicą.
2. Ochrona przeciwpożarowa na budowie obejmuje
a) zorganizowanie odpowiednich dróg ewakuacji.
b) przeszkolenie przy wprowadzaniu nowych maszyn.
c) przeszkolenie na określonym stanowisku pracy.
d) każdorazowe przeszkolenie przy zmianie stanowiska pracy.
3. Pracownicy zatrudnieni do obsługi pojazdów i ciężkich maszyn budowlanych muszą
udokumentować odpowiednią
a) wiedzę i praktykę zawodową.
b) praktykę zawodową i wiadomości z zakresu bhp związane z kwalifikacjami.
c) wiedzę i praktykę zawodową oraz wiadomości z zakresu ochrony środowiska.
d) wiedzę i praktykę zawodową oraz wiadomości z zakresu bhp związane
z kwalifikacjami.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
50
4. Zamieszczony rysunek przedstawia konstrukcję nawierzchni. Cyfrą 1 oznaczono warstwę
a) ścieralną.
b) wiążącą.
c) odcinającą.
d) odsączającą.
5. Na placu budowy sprzęt gaśniczy umieszcza się obok
a) kruszywa.
b) kruszywa i wody.
c) materiałów nasiąkliwych.
d) materiałów łatwopalnych.
6. Według nowej normy kruszywo dzielimy na
a) naturalne, sztuczne i z recyklingu.
b) naturalne, łamane i z recyklingu.
c) łamane i z recyklingu.
d) łamane i sztuczne.
7. Rysunek przedstawia schemat
a) kosiarki.
b) malowarki.
c) rozsypywarki.
d) ścinarki poboczy.
8. Po skończonej pracy maszyny i urządzenia drogowe należy
a) niezwłocznie uprzątnąć.
b) pozostawić do końca tygodnia.
c) pozostawić do końca miesiąca.
d) sprzątnąć tylko wtedy gdy nakaże to majster.
9. Rysunek przedstawia schemat
a) walca nieogumionego.
b) walca ogumionego.
c) walca wibracyjnego.
d) walca wibracyjnego samojezdnego.
10. Rysunek przedstawia schemat
a) samochodu do ciśnieniowego mycia
przepustów.
b) malowarki samochodowej.
c) remontera drogowego.
d) skrapiarki.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
51
11. Warstwa wiążąca jest to warstwa pośrednia pomiędzy warstwą
a) odcinającą a ścieralną.
b) odsączającą a ścieralną.
c) wyrównawczą a podbudową.
d) ścieralną a podbudową.
12. Warstwa odsączająca rozściełana jest tylko w przypadku gruntów
a) wilgotnych.
b) nasiąkliwych.
c) przepuszczalnych.
d) nieprzepuszczalnych.
13. W zależności od potrzeb nawierzchnie sgrupyfikować można pod względem
a) odkształcalności, typu i rodzaju nawierzchni, wodoprzepuszczalności.
b) twardości, ilości lepiszcza, szczelności, typu i rodzaju nawierzchni.
c) odkształcalności, typu i rodzaju nawierzchni, szczelności.
d) twardości, ilości lepiszcza, typu i rodzaju nawierzchni.
14. Kruszywo może być składowane na placu o podłożu
a) żwirowym.
b) piaskowym.
c) utwardzonym.
d) nieutwardzonym.
15. Lepiszcza bitumiczne w zależności od pochodzenia dzieli się na
a) naturalne i sztuczne.
b) naturalne i smołowe.
c) smołowe i bitumiczne.
d) asfaltowe i smołowe.
16. Asfalt lany należy do mieszanek
a) mineralno-asfaltowych.
b) asfaltowo-smołowych.
c) mineralno-siarkowych.
d) smołowo-siarkowych.
17. Napraw nawierzchni nie należy wykonywać gdy temperatura otoczenia spada poniżej
a) + 180 C.
b) + 150 C.
c) + 120 C.
d) + 100 C.
18. Do napraw bieżących nie należą naprawy nawierzchni
a) spękanych.
b) odkształconych.
c) z ubytkami.
d) popękanych.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
52
19. Wykonywanie typowej dwuwarstwowej nawierzchni bitumicznej na przygotowanej
podbudowie składa się z
a) wykonania podbudowy, oczyszczenia podbudowy, rozłożenia i wyprofilowania
mieszanki, zagęszczenia mieszanki i zamknięcia nawierzchni.
b) oczyszczenia podbudowy, rozłożenia i wyprofilowania mieszanki, zagęszczenia
mieszanki i zamknięcia nawierzchni.
c) wykonania podbudowy, rozłożenia i wyprofilowania mieszanki, zagęszczenia
mieszanki i zamknięcia nawierzchni.
d) oczyszczenia podbudowy, wyprofilowania mieszanki, zagęszczenia mieszanki
i zamknięcia nawierzchni.
20. Cienka warstwa ścieralna ,,na gorąco jest warstwą ścieralną nawierzchni o grubości nie
większej niż
a) 3,5 cm.
b) 4,5 cm.
c) 5,5 cm.
d) 6,5 cm.
21. Do cienkich warstw zaleca się stosowanie
a) betonu asfaltowego 0/6,3 mm, SMA 0/4 mm.
b) asfaltu betonowego 0/6,3 mm, SMA 0/4 mm.
c) mieszanki mineralno-asfaltowej o uziarnieniu ciągłym 0/6,3 mm.
d) mieszanki mineralno-smołowej o uziarnieniu ciągłym 0/6,3 mm.
22. Na wykonanie 100 m2 bieżących drogi potrzeba przygotować 50 m3 piasku.
Na wykonanie drogi o wymiarach 50 m x 3,5 m potrzeba piasku
a) 50 m3.
b) 87,5 m3.
c) 175 m3.
d) 250 m3.
23. Na nawierzchnię drogi o wymiarach 2,5 m x 15 m należy wylać emulsję asfaltową
o grubości 1,5 cm. W tym celu należy przygotować emulsji asfaltowej
a) 1,5 m3.
b) 1,0 m3.
c) 0,6 m3.
d) 0,5 m3.
24. Wirnik odśrodkowy w odśnieżarce powinien mieć odległość odrzutu nie mniejszą niż
a) 1 m.
b) 5 m.
c) 15 m.
d) 51 m.
25. Do zagęszczania mas bitumicznych są stosowane walce gładkie trójwałowe lub
dwuwałowe o masie
a) 1�6 t.
b) 6�18 t.
c) 18�25 t.
d) 25�50 t.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
53
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
Wykonywanie i odnawianie nawierzchni bitumicznych
Zakreśl poprawną odpowiedz.
Nr
Odpowiedz Punkty
zadania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
21 a b c d
22 a b c d
23 a b c d
24 a b c d
25 a b c d
Razem:
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
54
6. LITERATURA
1. Kukiełka J.: Drogi, ulice i węzły. Wyższa Szkoła Inżynierska, Lublin 1975
2. Mirski J.: Organizacja budowy. WSiP, Warszawa 1999
3. Rolla S.: Budowa dróg cz. 2. WSiP, Warszawa 1993
4. Sawicki E.: Technologia robót w budownictwie drogowym. cz. 1. WSiP, Warszawa 1996
5. Sawicki E.: Technologia robót w budownictwie drogowym. cz. 2. WSiP, Warszawa 1996
6. Sawicki E.: Technologia robót w budownictwie drogowym. cz. 3. WSiP, Warszawa 1996
7. Skaldowski E. Bitumiczne roboty nawierzchniowe. WKiA, Warszawa 1980
8. Wojciechowski L.: Dokumentacja techniczna. cz. 1. WSiP, Warszawa 2000
9. Wytyczne do projektowania dróg
10. OST (Ogólna Specyfikacja Techniczna Generalnej Dyrekcji Dróg Publicznych)
11. Katalog Typowych Konstrukcji Nawierzchni
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
55

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
mechanik maszyn i urzadzen drogowych?3[01] z2 03 n
mechanik maszyn i urzadzen drogowych?3[01] z2 04 u
mechanik maszyn i urzadzen drogowych?3[01] o1 03 n
mechanik maszyn i urzadzen drogowych?3[01] z2 01 n
mechanik maszyn i urzadzen drogowych?3[01] z2 01 u
mechanik maszyn i urzadzen drogowych?3[01] z2 05 u
mechanik maszyn i urzadzen drogowych?3[01] o1 03 u
mechanik maszyn i urzadzen drogowych?3[01] z2 04 n
mechanik maszyn i urzadzen drogowych?3[01] z1 03 u
mechanik maszyn i urzadzen drogowych?3[01] z2 02 u
mechanik maszyn i urzadzen drogowych?3[01] z2 02 n
mechanik maszyn i urzadzen drogowych?3[01] z1 03 n
mechanik maszyn i urzadzen drogowych?3[01] z2 05 n
mechanik maszyn i urzadzen drogowych?3[01] o1 04 n
mechanik maszyn i urzadzen drogowych?3[01] z1 01 n
mechanik maszyn i urzadzen drogowych?3[01] o1 02 n
mechanik maszyn i urzadzen drogowych?3[01] o1 01 n
mechanik maszyn i urzadzen drogowych?3[01] z3 02 n
mechanik maszyn i urzadzen drogowych?3[01] z3 01 u

więcej podobnych podstron