5
MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Witold Kapusta
Utrzymywanie dróg, mostów oraz urządzeń drogowych
833[01].Z2.05
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr inż. Dariusz Stępniewski
mgr inż. Małgorzata Karbowiak
Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Witold Kapusta
Konsultacja:
mgr inż. Jolanta Skoczylas
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 833[01].Z2.05
 Utrzymywanie dróg, mostów oraz urządzeń drogowych , zawartego w modułowym
programie nauczania dla zawodu mechanik maszyn i urządzeń drogowych.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 4
2. Wymagania wstępne 6
3. Cele kształcenia 7
4. Materiał nauczania 8
4.1. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska podczas robót
utrzymaniowych i naprawczych 8
4.1.1. Materiał nauczania 8
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 9
4.1.3. Ćwiczenia 9
4.1.4. Sprawdzian postępów 10
4.2. Zjawiska niszczenia drogi 11
4.2.1. Materiał nauczania 11
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 12
4.2.3. Ćwiczenia 12
4.2.4. Sprawdzian postępów 13
4.3. Rodzaje i zakres robót przy utrzymaniu i naprawie dróg 14
4.3.1. Materiał nauczania 14
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 15
4.3.3. Ćwiczenia 15
4.3.4. Sprawdzian postępów 16
4.4. Zadania służby utrzymania i naprawy dróg 17
4.4.1. Materiał nauczania 17
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 18
4.4.3. Ćwiczenia 18
4.4.4. Sprawdzian postępów 19
4.5. Wiosenne, letnie i jesienne roboty utrzymaniowe 20
4.5.1. Materiał nauczania 20
4.5.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 21
4.5.3. Ćwiczenia 21
4.5.4. Sprawdzian postępów 22
4.6. Maszyny i urządzenia do naprawy i usuwania uszkodzeń dróg,
mostów i urządzeń drogowych 23
4.6.1. Materiał nauczania 23
4.6.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 25
4.6.3. Ćwiczenia 25
4.6.4. Sprawdzian postępów 27
4.7. Zimowe prace drogowe 28
4.7.1. Materiał nauczania 28
4.7.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 31
4.7.3. Ćwiczenia 32
4.7.4. Sprawdzian postępów 33
4.8. Maszyny i sprzęt do zimowego utrzymania dróg 34
4.8.1. Materiał nauczania 34
4.8.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 36
4.8.3. Ćwiczenia 36
4.8.4. Sprawdzian postępów 37
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
4.9. Urządzenia do bieżącego utrzymania czystości dróg i obiektów 38
4.9.1. Materiał nauczania 38
4.9.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 40
4.9.3. Ćwiczenia 40
4.9.4. Sprawdzian postępów 41
4.10. Wyposażenie dróg 42
4.10.1. Materiał nauczania 42
4.10.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 45
4.10.3. Ćwiczenia 46
4.10.4. Sprawdzian postępów 48
4.11. Utrzymanie mostów stalowych (naprawa połączeń: obluzowane
nity, pęknięcia połączenia spawanego; malowanie: kontrola pokryć,
renowacja powłoki) 49
4.11.1. Materiał nauczania 49
4.11.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 50
4.11.3. Ćwiczenia 51
4.11.4. Sprawdzian postępów 53
4.12. Utrzymanie mostów betonowych i żelbetowych oraz podpór
betonowych i kamiennych 54
4.12.1. Materiał nauczania 54
4.12.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 55
4.12.3. Ćwiczenia 55
4.12.4. Sprawdzian postępów 56
4.13. Utrzymanie dojazdów i urządzeń regulacyjnych przy mostach 57
4.13.1. Materiał nauczania 57
4.13.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 58
4.13.3. Ćwiczenia 59
4.13.4. Sprawdzian postępów 60
5. Sprawdzian osiągnięć 61
6. Literatura 67
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
1. WPROWADZENIE
Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o utrzymywaniu dróg, mostów
oraz urządzeń drogowych
W poradniku zamieszczono:
 wymagania wstępne  wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,
 cele kształcenia  wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,
 materiał nauczania  wiadomości teoretyczne niezbędne do opanowania treści jednostki
modułowej,
 zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy już opanowałeś określone treści,
 ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować
umiejętności praktyczne,
 sprawdzian postępów,
 sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi
opanowanie materiału całej jednostki modułowej,
 literaturę uzupełniającą.
Bezpieczeństwo i higiena pracy
W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy wynikających z rodzaju wykonywanych prac. Przepisy te
poznasz podczas trwania nauki.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
833[01].Z2
Technologia robót drogowo-mostowych
833[01].Z2.01
Organizowanie, użytkowanie i likwidowanie
stanowiska pracy
833[01].Z2.02
Wykonywanie podbudowy dróg
833[01].Z2.03 833[01].Z2.04
Wykonywanie i odnawianie nawierzchni Wykonywanie i odnawianie
bitumicznych nawierzchni betonowych
833[01].Z2.05
Utrzymywanie dróg, mostów oraz urządzeń
drogowych
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- organizować, użytkować i likwidować stanowiska pracy,
- wykonywać podbudowy dróg,
- posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu technologii dróg i mostów,
- klasyfikować maszyny i urządzenia drogowe,
- wykonywać i odnawiać nawierzchnie asfaltowe,
- wykonywać i odnawiać nawierzchnie betonowe,
- stosować podstawowe przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy,
- korzystać z różnych z
ródeł informacji.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć:
- zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej
oraz ochrony środowiska podczas robót utrzymaniowych i naprawczych,
- posłużyć się dokumentacją techniczną dróg i mostów,
- określić zjawiska niszczenia drogi,
- określić zadania służb utrzymaniowych,
- określić rodzaje robót związanych z utrzymaniem i naprawą dróg oraz urządzeń
drogowych,
- posłużyć się normami i instrukcjami w zakresie wykonawstwa robót drogowych
i mostowych,
- określić zasady przeprowadzania kontroli stanu nawierzchni, ustalania uszkodzeń
i zakresu potrzebnych napraw,
- przeprowadzić wiosenne, letnie i jesienne roboty utrzymaniowe,
- wykorzystać maszyny i urządzenia drogowe do utrzymania dróg i obiektów drogowych,
- scharakteryzować technikę pracy remonterów drogowych,
- wyjaśnić zasady zabezpieczania dróg przed zimą, utrzymania dróg w warunkach
zimowych, walki z zamieciami, śnieżycą i gołoledzią,
- dobrać maszyny i urządzenia do zimowego utrzymania dróg,
- posłużyć się narzędziami, urządzeniami i sprzętem do robót drogowych i mostowych nie
wymagających dodatkowych uprawnień,
- rozróżnić urządzenia drogowe, zasady ich utrzymania i naprawy,
- scharakteryzować rodzaje obiektów mostowych,
- sklasyfikować obiekty mostowe,
- sklasyfikować roboty związane z utrzymaniem mostów,
- przeprowadzić konserwację mostów i podpór,
- określić zasady utrzymania dojazdów i urządzeń regulacyjnych przy mostach.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska podczas robót
utrzymaniowych i naprawczych
4.1.1. Materiał nauczania
Narzędzia powinny być utrzymane w stanie nadającym się do użytku. Narzędzia zużyte,
nieprawidłowo oprawione, nie konserwowane lub zastosowane niezgodnie z ich
przeznaczeniem nie tylko utrudniają pracę, ale mogą być przyczyną nieszczęśliwych
wypadków. Zagrożenie stanowią również narzędzia chwilowo zbyteczne, porozrzucane
bezładnie w pobliżu stanowisk pracy.
Pracownikom nie wolno pić surowej wody, co do której nie ma pewności, że nadaje się
do celów konsumpcyjnych. W razie braku zbadanej, zdrowej wody wszystkie stanowiska
pracy zaopatruje siÄ™ w napoje.
W okolicach słabo zaludnionych, gdzie brakuje możliwości schronienia się pod dachem
w razie deszczu, należy ustawiać przenośne wiaty.
Robotnicy zatrudnieni na drodze, po której odbywa się ruch, obowiązani są nakładać
widoczne z dużej odległości kamizelki i czapki koloru pomarańczowego. Dla robotników,
kierujących ruchem w razie wykonywania robót połową jezdni, tzw. kierunkowych oraz dla
nocnych dozorców ustawia się przenośne stróżówki.
Teren budowy, a zwłaszcza polowe urządzenia sanitarne, należy utrzymywać w czystości
i porzÄ…dku.
Maszyny wolno powierzać do obsługi tylko uprawnionym maszynistom. W zasięgu pracy
maszyny wolno przebywać jedynie maszyniście, jego pomocnikowi i specjalnie
wyszkolonym pracownikom. Ruchome części maszyn, wystające na zewnątrz muszą być
osłonięte zasłonami.
Dużą ostrożność należy zachować przy grzaniu w kotłach i skrapiarkach lepiszcza
bitumicznego, zawierającego wodę, gdyż lepiszcze takie pieni się, zwiększa swoja objętość
i może wylać się na zewnątrz. Palącego się lepiszcza nie należy gasić wodą, lecz gaśnicami,
a w razie ich braku  piaskiem lub ziemiÄ….
Gaśnicę powinno się przechowywać w przepisowym wieszaku, umocowanym
na zewnątrz ściany wozu mieszkalnego lub skrzyni na narzędzia.
Poparzenie gorącym lepiszczem bitumicznym może nastąpić także w razie pęknięcia
węża przy ręcznym skrapianiu. Dlatego węże powinny być często przekładane i w razie
zauważenia pierwszych oznak uszkodzenia wysyłane do naprawy lub wymiany na nowe.
W razie zapchania dyszy rozpylającej nie wolno przystąpić do jej czyszczenie dopóki nie
zostanie zamknięty dopływ lepiszcza.
Kierunek prowadzenia robót przy skrapianiu powinien być taki, aby lepiszcze i jego
opary nie były unoszone przez wiatr na pracujących w pobliżu robotników.
Do mycia rąk z lepiszcza używa się nafty, benzyny naturalnej lub oczyszczonego oleju
jadalnego. Nie wolno do tych celów używać ropy naftowej lub benzyny syntetycznej.
Przy doborze robotników do robót bitumicznych nie wolno zatrudniać ludzi uczulonych
na smołę. Szczególną ostrożność należy zachować przy pracy z gorącą masa asfaltową, jeżeli
zawiera dodatek siarki.
Wszyscy pracownicy otrzymują odpowiednią odzież roboczą i ochronną oraz sprzęt
ochrony osobistej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Odcinek istniejącej drogi, na którym są prowadzone roboty przy układaniu bitumicznej
części jezdnej nawierzchni musi być odpowiednio oznakowany znakami drogowymi
i zaporami. Znaki i zapory powinny być co do wielkości, kształtu i koloru zgodne
z przepisami o ruchu drogowym.
Zapory i znaki na zaporach i latarnie ulegają często uszkodzeniom i dlatego na budowie
powinno się przechowywać ich pewną liczbę w zapasie.
Przy ruchu dopuszczonym przez odcinek robót całą szerokością jezdni znaki powinny
być przesuwane w miarę postępu robót. Przy ruchu połową jezdni oprócz znaków przesuwa
się zapory na czasowo zamkniętą połowę i zmienia położenie znaków wskazujących kierunek
objeżdżania przeszkód. Znaki przystosowuje się do zmiany miejsca przez umieszczenie ich
na kosturach, wbijanych w pobocze lub na stojakach.
Światła na zaporach są zasilane prądem z baterii i muszą świecić od zmroku do świtu.
Obsługa sprzętu do zwalczania śliskości zimowej powinna zachować niezbędną
ostrożność, aby nie dopuścić do uszkodzeń innych pojazdów na drodze.
Należy zaniechać lub zmniejszyć stosowanie soli do zwalczania śliskości zimowej.
Drzewa i krzewy znajdujące się w bezpośredniej bliskości pasa robót należy chronić
osłonami przed uszkodzeniem.
Postępowanie z drzewami zabytkowymi rosnącymi w obrębie pasa robót należy uzgodnić
z konserwatorem przyrody.
Ziemię urodzajną, humus oraz darninę należy zdjąć z całej powierzchni robót,
przechować ją i wykorzystać do umocnienia skarp, rekultywacji terenów wyrobisk
lub odkładów.
Wykopy i ukopy nie powinny obniżać poziomu wód gruntowych ani utrudniać ich
przepływu.
Erozja skarp nie może zanieczyszczać wód powierzchniowych i cieków.
Miejsca poboru wody niezbędnej do wykonywania robót powinny być wybierane
w sposób nie powodujący nadmiernego ich ubytku w określonej strefie robót.
Okoliczni mieszkańcy nie mogą być narażeni na hałas, spaliny, pylenie i drgania.
Stabilizację gruntów wapnem, cementem, popiołami lotnymi trzeba wykonywać
przy pogodzie bezwietrznej.
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakich przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy muszą przestrzegać pracownicy
wykonujący roboty utrzymaniowe i naprawcze dróg?
2. Jakich przepisów należy przestrzegać podczas pracy z gorącym lepiszczem
bitumicznym?
3. W jaki sposób oznakowuje się odcinek drogi na której wykonuje się roboty naprawcze?
4. Jakie znasz przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczące ochrony środowiska
podczas wykonywania robót utrzymaniowych i naprawczych?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wez
udział w wycieczce zorganizowanej przez nauczyciela w celu zaobserwowania
zabezpieczenia remontowanego odcinka drogi. SporzÄ…dz
pisemną notatkę, w której opiszesz
wszystkie zaobserwowane zabezpieczenia remontowanego odcinka drogi. W pracowni
szkolnej zapoznaj się z wytycznymi bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczącymi
zabezpieczania robót naprawczych. Wyciągnij wnioski, zanotuj spostrzeżenia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) uczestniczyć w wycieczce,
2) zaobserwować na wycieczce zabezpieczenia remontowanego odcinka drogi,
3) wynotować wszystkie zaobserwowane zabezpieczenia remontowanego odcinka drogi,
4) przeanalizować wytyczne bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczące zabezpieczania robót
naprawczych,
5) wyciągnąć wnioski z przeprowadzonego ćwiczenia,
6) wynotować spostrzeżenia,
7) zaprezentować efekty pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- wytyczne bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczące zabezpieczenia odcinka
remontowanej drogi,
- notatnik,
- przybory do pisania.
Ćwiczenie 2
Obejrzyj film dydaktyczny  Wykonywanie robót naprawczych i utrzymaniowych .
Wynotuj zasady ochrony środowiska podczas wykonywania robót naprawczych
i utrzymaniowych, które zaobserwowałeś na przedstawionym filmie.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować treść filmu dydaktycznego  Wykonywanie robót naprawczych
i utrzymaniowych ,
2) wynotować zasady ochrony środowiska podczas wykonywania robót naprawczych
i utrzymaniowych, które zaobserwowałeś na przedstawionym filmie,
3) przeanalizować zniszczenia fragmentu drogi wskazanego przez nauczyciela,
4) zaprezentować efekty pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- film dydaktyczny  Wykonywanie robót naprawczych i utrzymaniowych ,
- zestaw do wyświetlania filmów,
- notatnik,
- przybory do pisania.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wskazać przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, których muszą
przestrzegać pracownicy wykonujący roboty utrzymaniowe i naprawcze
dróg?
2) określić przepisy, których należy przestrzegać podczas pracy z gorącym
lepiszczem bitumicznym?
3) oznakować odcinek drogi, na której wykonuje się roboty naprawcze?
4) zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska podczas robót
utrzymaniowych i naprawczych?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
4.2. Zjawiska niszczenia drogi
4.2.1. Materiał nauczania
Ważnymi elementami gospodarki drogowej są zagadnienia utrzymania i ochrony dróg.
W sytuacji, kiedy nasycenie sieciÄ… drogowÄ… w krajach o wysokim stopniu motoryzacji
osiągnęło bardzo wysoki stopień, punkt ciężkości w wyraz
ny sposób przeniósł się
na utrzymanie w należytym stanie wybudowanych już odcinków dróg.
Drogi są bardzo ważnym elementem infrastruktury transportu kraju, a ta z kolei pełni
istotną funkcję w całości systemu gospodarczego. Zły stan dróg może być przyczyną wielu
strat w gospodarce narodowej poprzez wzrost kosztów transportu, wskutek zmniejszenia
szybkości i ładowności pojazdów przy jednoczesnym większym zużyciu paliwa.
Jest wiele przyczyn niszczenia dróg, które zasadniczo wpływają na zużycie różnych
elementów tych dróg. Przyczyny niszczenia dróg możemy podzielić na:
 czynniki klimatyczno-atmosferyczne,
 czynniki zwiÄ…zane z ruchem drogowym.
Czynniki klimatyczno-atmosferyczne. Woda gruntowa i opadowa stanowi największe
zagrożenie dróg. Jej szkodliwe działanie może powodować:
 powstawanie wysadzin mrozowych,
 zamulanie i deformowanie urządzeń systemu odwadniającego,
 rozmywanie skarp korpusu drogowego i powstawanie osuwisk,
 rozsadzanie nasiąkniętych oraz zamarzniętych ziaren kruszywa,
 zmniejszenie nośności podłoża gruntowego i całego korpusu drogowego,
 emulgowanie lepiszczy bitumicznych na skutek połączenia z pyłem pochodzącym
ze zwietrzałego kruszywa,
 pogorszenie właściwości technicznych nasiąkniętych kamiennych elementów
nawierzchni (ziaren kruszywa).
Zmiany temperatury powodujÄ…:
 powstawanie wysadzin (w połączeniu z wodą),
 wietrzenie materiałów kamiennych (w połączeniu z wodą),
 powstawanie naprężeń w nawierzchniach sztywnych, mogących doprowadzić do ich
uszkodzenia.
Wysoka temperatura może powodować nadmierną plastyczność i pocenie się nawierzchni
bitumicznych, co może być przyczyną ich uszkodzeń. Niska temperatura powoduje kruchość
lepiszcza, co może doprowadzić również do jego uszkodzenia.
Szkodliwość wiatru jest stosunkowo niewielka, gdyż ogranicza się do wywiewania
ze spoin między ziarnami nawierzchni nieulepszonych, czyli żwirowych i tłuczniowych,
drobnych cząstek piaszczysto  gliniasto  ilastych, będących spoiwem tych nawierzchni,
co może spowodować rozluz
nienie ich szkieletu. Zjawisko to dotyczy również
nieumocnionych skarp nasypów i wykopów. Wiatry o huraganowej sile mogą powodować
uszkodzenia mechaniczne dróg. Uszkodzenia te spowodowane są wywracanymi słupami linii
energetycznych, drzewami.
Czynniki związane z ruchem drogowym. Podstawowym czynnikiem wpływającym
na zużycie nawierzchni dróg jest wszelkiego rodzaju ruch drogowy, który zależy od struktury
ruchu, jego natężenia, wartości nacisków przekazywanych na nawierzchnie przez osie
pojazdów i od szybkości pojazdów. Pojazdy w ruchu oddziałują na jezdnie poprzez:
 siły ssania opon,
 obciążenia dynamiczne za pośrednictwem kół,
 naciski statyczne pochodzące od obciążenia kół,
 siły statyczne występujące między kołami a nawierzchnią.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
Zjawisko ssania powstaje na skutek szybkiego odrywania siÄ™ od nawierzchni dobrze
przylegających bieżników opon. Wielkość sił ssących zależy od szybkości odrywania się
opon. Ssanie działa szkodliwie na nawierzchnie nieulepszone, wyciągając z nich większe
elementy, a tym samym jÄ… rozluz
niajÄ…c.
Obciążenia dynamiczne powodują uszkodzenia nawierzchni, przede wszystkim w razie
ich nierówności. Koła pojazdów uderzają o nierówności nawierzchni powodując jej
wykruszanie się. Dopuszczalne obciążenie pojedynczej osi pojazdu wynosi w naszym kraju
80 kN, a w sieci dróg głównych  100 kN. Konstrukcja nawierzchni musi być zaprojektowana
i przystosowana do przenoszenia takich obciążeń. Zjawiskiem niebezpiecznym jest
ponadnormatywne zwiększenie obciążeń osi pojazdów, które w krótkim czasie może
doprowadzić do zniszczenia nawierzchni. Sezonowo (np. w okresie wiosennym) na drogach
położonych na gruntach wysadzinowych może zaistnieć konieczność ograniczenia nacisków
dopuszczalnych w normalnych warunkach.
Siły statyczne do nawierzchni występują w płaszczyz
nie styku kół pojazdów
z nawierzchnią. Mogą one mieć kierunek poprzeczny lub podłużny w stosunku do kierunku
jazdy. Siły statyczne poprzeczne występują na skutek wywierania na pojazd parcia przez
wiatr oraz przy ruchu pojazdów po łuku (występowanie siły odśrodkowej). Wartość siły
stycznej podłużnej zwiększa się przy zmianie szybkości, a zwłaszcza przy hamowaniu,
ruszaniu lub przyspieszaniu pojazdów. Siły statyczne powodują powstanie tarcia. Siły styczne
powodują niejako naturalne zużycie nawierzchni, a szybkość tego zużycia zależy przede
wszystkim od natężenia ruchu i rodzaju nawierzchni.
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. W jaki sposób stan dróg wpływa na rozwój gospodarki narodowej?
2. Jakie czynniki wpływają na niszczenie dróg?
3. W jaki sposób woda gruntowa i opadowa zagraża drogom?
4. Jakie zagrożenia dla dróg wynikają ze zmian temperatury powietrza?
5. Czy wiatr wpływa na niszczenie dróg?
6. W jaki sposób oddziałują pojazdy w ruchu na stan jezdni?
7. Na czym polega zjawisko ssania podczas ruchu pojazdów po jezdni?
8. Ile wynosi dopuszczalne obciążenie pojedynczej osi pojazdu w naszym kraju?
9. Jaki wpływ na zużycie nawierzchni mają siły statyczne?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Na samoprzylepnych kartkach zapisane zostały zagrożenia dróg wynikające z wpływu
czynników klimatyczno-atmosferycznych. Wybierz z nich kolejno zagrożenia odpowiadające
szkodliwemu działaniu wody opadowej i gruntowej, działaniu temperatury a następnie
działaniu wiatru. Przyklej wybrane zagrożenia na przygotowane i podpisane arkusze szarego
papieru.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować zapisane na samoprzylepnych karteczkach zagrożenia dróg wynikające
z wpływu czynników klimatyczno-atmosferycznych,
2) wybrać karteczki z zagrożeniami, które wynikają z działania na drogi wody opadowej
i gruntowej i przykleić na pierwszy arkusz szarego papieru,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
3) wybrać karteczki z zagrożeniami, które wynikają z działania na drogi zmian temperatury
i przykleić na drugi arkusz szarego papieru,
4) wybrać karteczki z zagrożeniami, które wynikają z działania na drogi wiatru i przykleić
na trzeci arkusz szarego papieru,
5) wpisać do notatnika, w jaki sposób czynniki klimatyczno-atmosferyczne wpływają
na niszczenie drogi,
6) zaprezentować efekty pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- samoprzylepne kartki, na których zapisane zostały zagrożenia dróg wynikające z wpływu
czynników klimatyczno-atmosferycznych,
- 3 arkusze szarego papieru,
- notatnik,
- przybory do pisania,
- literatura z rozdziału 6 dotycząca zjawisk niszczenia drogi.
Ćwiczenie 2
Wez
udział w wycieczce zorganizowanej przez nauczyciela, na której zaobserwujesz
zniszczenia drogi. Zanotuj je, a następnie scharakteryzuj w jaki sposób powstało każde z nich.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) uczestniczyć w wycieczce,
2) przeanalizować zniszczenia fragmentu drogi wskazanego przez nauczyciela,
3) zanotować zaobserwowane zniszczenia drogi,
4) scharakteryzować pisemnie każde z uszkodzeń uwzględniając czynniki, które mogły je
spowodować,
5) zapisać w notatniku spostrzeżenia z wycieczki,
6) zaprezentować efekty pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- karki papieru,
- notatnik,
- przybory do pisania,
- literatura z rozdziału 6 dotycząca zjawisk niszczenia drogi.
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) określić zjawiska niszczenia dróg?
2) opisać wpływ wody gruntowej i opadowej na niszczenie dróg?
3) wskazać zagrożenia dla dróg, które wynikają ze zmian temperatury
powietrza?
4) opisać, w jaki sposób oddziałują pojazdy w ruchu na stan jezdni?
5) wyjaśnić, na czym polega zjawisko ssania podczas ruchu pojazdów
po jezdni?
6) opisać wpływ sił statycznych na zużycie nawierzchni jezdni?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
4.3. Rodzaje i zakres robót przy utrzymaniu i naprawie dróg
4.3.1. Materiał nauczania
Roboty związane z utrzymaniem i naprawą dróg (w zależności od ich zakresu i roli jaką
spełniają) mogą być podzielone w następujący sposób:
 roboty utrzymaniowe, czyli utrzymanie bieżące,
 naprawy bieżące,
 naprawy kapitalne, czyli remonty kapitalne.
Dodatkowo może występować konieczność wykonywania nieplanowanych prac
spowodowanych nieprzewidzianymi okolicznościami, np. przełomy drogowe, usuwanie
skutków powodzi czy trzęsienia ziemi.
Utrzymanie bieżące
Utrzymanie bieżące polega na wykonywaniu prac konserwacyjnych nieprzerwanie
w ciągu całego roku. Mają one na celu zagwarantowanie ciągłości i bezpieczeństwa ruchu
niezależnie od warunków klimatycznych i atmosferycznych. Roboty te mają charakter
sezonowy i zmieniają się w zależności od pory roku. Większość z nich wykonuje się jednak
nieprzerwanie w co najmniej trzech porach roku (z wyjÄ…tkiem zimy). Zabiegi najbardziej
charakterystyczne zmieniają się w poszczególnych okresach roku, a każdy z nich podnosi w
jakiś sposób stan techniczny drogi.
Odrębnym zagadnieniem są zimowe roboty utrzymaniowe, których zadaniem nie jest
podniesienie stanu technicznego drogi, lecz służą zapewnieniu możliwie sprawnego
poruszania się pojazdów. Określenie nazw pór roku pełni funkcję umowną. Decydujące
w trzymaniu drogi sÄ… aktualne warunki atmosferyczne i potrzeby wynikajÄ…ce ze stanu drogi.
Naprawy bieżące
Naprawy bieżące dróg są to nieskomplikowane roboty naprawcze. Mają na ogół
niewielki zakres jednostkowy. Obejmują zarówno nawierzchnie, jak i inne elementy drogi
Mają one charakter planowo  zapobiegawczy. W skład napraw bieżących drogi wchodzą:
 naprawy bieżące nawierzchni  nieskomplikowane roboty naprawcze, na ogół
o niewielkim zakresie jednostkowym mające na celu zachowanie należytej przejezdności
drogi; typowymi naprawami bieżącymi jest likwidacja wybojów i usuwanie drobnych
uszkodzeń takich jak pęknięcia i wykruszenia,
 usuwanie nierówności poboczy,
 drobne uszkodzenia skarp, itp.
Roboty bieżące mają charakter obszarowy, tzn. środki są przydzielone na określony fragment
sieci drogowej, a nie na poszczególne ciągi i zużytkowane w miarę potrzeb przez jednostki
zajmujące się utrzymaniem dróg.
Remonty kapitalne
Remonty kapitalne dróg mają za zadania przywrócenie im pierwotnego stanu
technicznego. Są to zazwyczaj roboty kompleksowe, czyli takie, które nie dotyczą tylko
jednego elementu drogi (np. nawierzchni), lecz wszystkich. Naprawy tego typu wykonuje siÄ™
cyklicznie w zależności od konstrukcji i znaczenia drogi, rodzaju nawierzchni, natężenia
ruchu, warunków klimatycznych i atmosferycznych. Remonty kapitalne mają charakter
liniowy  środki planowane są w okresach wieloletnich na poszczególne ciągi drogowe.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie roboty zaliczamy do robót związanych z utrzymaniem i naprawą dróg?
2. Na czym polega utrzymanie bieżące dróg?
3. Na czym polegajÄ… zimowe roboty utrzymaniowe?
4. W jaki sposób można zdefiniować naprawy bieżące dróg?
5. Jakie naprawy zalicza do napraw bieżących drogi?
6. Jakie roboty obejmuje remont kapitalny dróg?
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Na planszy przedstawiono roboty związane z utrzymaniem i naprawą dróg (utrzymanie
bieżące, naprawy bieżące, remonty kapitalne). Na kartkach zapisano, w jakim celu się
wykonuje i co obejmują poszczególne rodzaje robót. Przyporządkuj kartki do odpowiednich
pól na planszy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować roboty związane z utrzymaniem i naprawą dróg przedstawiono
na planszy,
2) przeanalizować treść kartek, na których zapisano, w jakim celu się wykonuje
i co obejmują poszczególne rodzaje robót,
3) przyporządkować kartki do odpowiednich pól na planszy,
4) sporządzić pisemną notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,
5) zaprezentować efekty swojej pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- plansza,
- kartki z opisem robót,
- notatnik,
- przybory do pisania,
- literatura z rozdziału 6 dotycząca rodzaju i zakresu robót przy utrzymaniu i naprawie
dróg.
Ćwiczenie 2
Po uzgodnieniu z Zarządem Miejskim Dróg wez
udział w wycieczce pod opieką
nauczyciela. Zaobserwuj i przeanalizuj roboty remontowe przeprowadzane na danym odcinku
drogi. SporzÄ…dz
pisemną notatkę, w której opiszesz jakie roboty zostały przeprowadzone
na danym odcinku drogi, do jakiej grupy robót należą i jakie elementy drogi objęły?
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) uczestniczyć w wycieczce,
2) zaobserwować i przeanalizować roboty remontowe przeprowadzane na wskazanym
odcinku drogi,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
3) sporządzić pisemną notatkę, zawierającą opis robót przeprowadzonych na danym
odcinku drogi z uwzględnieniem do jakiej grupy robót należą i jakie elementy drogi
objęły,
4) zaprezentować efekty swojej pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- kartki papieru,
- notatnik,
- przybory do pisania,
- literatura z rozdziału 6 dotycząca rodzaju i zakresu robót przy utrzymaniu i naprawie
dróg.
Ćwiczenie 3
Na podstawie wiadomości zawartych w literaturze z rozdziału 6 dotyczących rodzaju
i zakresu robót przy utrzymaniu i naprawie dróg, przygotuj pisemną wypowiedz
na temat
zakresu robót przy bieżącym utrzymaniu dróg.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) wybrać i przeanalizować te wiadomości z literatury z rozdziału 6, które dotyczą zakresu
robót przy bieżącym utrzymaniu dróg,
2) sporządzić pisemną wypowiedz
dotyczącą zakresu robót przy bieżącym utrzymaniu dróg,
3) zaprezentować efekty swojej pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- notatnik,
- przybory do pisania,
- literatura z rozdziału 6 dotycząca rodzaju i zakresu robót przy utrzymaniu i naprawie
dróg.
4.3.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) określić, na czym polega utrzymanie bieżące dróg?
2) określić zasady przeprowadzania kontroli stanu nawierzchni, ustalania
uszkodzeń i zakresu potrzebnych napraw?
3) określić rodzaje robót związanych z utrzymaniem i naprawą dróg
oraz urządzeń drogowych?
4) wskazać sposób przeprowadzania remontów kapitalnych dróg?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
4.4. Zadania służby utrzymania i naprawy dróg
4.4.1. Materiał nauczania
Naczelnym organem administracji państwowej w sprawach budowy, modernizacji,
utrzymania i ochrony dróg publicznych jest Minister Transportu i Gospodarki Morskiej, który
wykonuje swoje działania w tym zakresie przy pomocy Generalnej Dyrekcji Dróg
Publicznych.
Do zadań Generalnej Dyrekcji Dróg Publicznych związanych z utrzymaniem dróg
należy między innymi:
 określanie kierunków rozwoju sieci dróg publicznych, jej budowy, modernizacji,
utrzymania i ochrony, ze szczególnym uwzględnieniem autostrad i dróg ekspresowych,
 wydawanie przepisów techniczno  budowlanych,
 programowanie rozwoju sieci dróg krajowych,
 dysponowanie środkami finansowymi na drogi krajowe,
 gromadzenie danych o sieci dróg publicznych.
Zadania związane z budową, modernizacją, utrzymaniem i ochroną dróg należą
do zarządu drogi  jednostki organizacyjnej prowadzącej działalność administracyjno 
techniczną na drodze w zakresie określonym ustawą.
Zarządami dróg krajowych poza granicami miast, w których przewodniczącymi
zarządu jest prezydent miasta oraz dróg wojewódzkich poza granicami miast są:
 wojewódzkie zarządy dróg państwowych  zarządy drugiego stopnia, podlegle
Generalnej Dyrekcji Dróg Publicznych,
 zarządy dróg państwowych  jako zarządy pierwszego stopnia, podległe wojewódzkim
zarządom dróg państwowych.
Zarządami dróg krajowych w granicach miast, w których przewodniczącymi zarządu
jest prezydent miasta oraz dróg wojewódzkich w granicach miasta są:
 wojewódzkie zarządy dróg miejskich  jako zarządy drugiego stopnia, podległe
wojewodzie,
 zarządy dróg miejskich  jako zarządy pierwszego stopnia, podległe wojewódzkim
zarządom dróg miejskich.
Organizację zarządów dróg gminnych określają organy samorządowe, a dróg
zakładowych właściwe jednostki gospodarcze.
Do zadań zarządów dróg drugiego stopnia związanych z utrzymaniem dróg należy
między innymi:
 opracowanie planów budowy, modernizacji i utrzymania dróg i mostów państwowych
na obszarze swojego działania,
 zarządzanie ruchem na drogach państwowych,
 tworzenie i obsługa regionalnych banków danych o drogach, ruchu i wypadkach
drogowych,
 kontrola jakości utrzymania i ochrony dróg państwowych,
 współpraca z administracją państwową stopnia wojewódzkiego i samorządową w zakresie
dróg państwowych.
Zadania zarządu dróg pierwszego stopnia na drogach zamiejskich są następujące:
 systematyczna ocena stanu technicznego dróg i obiektów mostowych, w tym stałe
patrolowanie dróg,
 prowadzenie ewidencji dróg i mostów,
 zbieranie danych o ruchu i wypadkach drogowych,
 ochrona dróg (zezwolenia na zajęcie pasa drogowego, naliczanie opłat i kar),
 współpraca z rejonowymi organami administracji państwowej i z samorządami.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
 zalecanie robót utrzymaniowych na sieci drogowej i nadzorowanie prawidłowości ich
wykonania (planowanie robót, organizowanie przetargów, zawieranie umów, nadzór
i odbiory robót),
 wykonywanie na drogach robót interwencyjnych związanych z zagrożeniem
bezpieczeństwa ruchu,
 sterowanie zimowym utrzymaniem dróg (plany operacyjne, koordynacja zadań, łączność,
informacje),
Do zadań obwodów drogowych należą między innymi:
 systematyczne objazdy dróg w celu oceny ich stanu techniczno  eksploatacyjnego
i zidentyfikowania zagrożeń dla użytkowników dróg,
 prace awaryjne na drogach i mostach powodujące zagrożenie bezpieczeństwa ruchu
(naprawa lub wymiana znaków, barier, poręczy, usuwanie przeszkód na drodze),
 zabezpieczenie przeszkód, których nie można natychmiast usunąć, przez odpowiednie
oznakowanie,
 zgłaszanie potrzeb w zakresie robót utrzymaniowych i remontowych,
 kontrola obciążeń nawierzchni zwłaszcza w okresie zagrożenia przełomami (ważenie
pojazdów ciężarowych),
 kontrola jakości robót utrzymaniowych (niezależnie od kontroli inspektorów nadzoru
zarzÄ…du),
 czuwanie nad przestrzeganiem przepisów porządkowych na drogach przez zajmujących
drogÄ™ lub pas drogowy niezgodnie z przeznaczeniem,
 kierowanie zimowym utrzymaniem dróg na terenie obwodu,
 współpraca z policją drogową.
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie zadania należą do Generalnej Dyrekcji Dróg Publicznych?
2. Jakie zadania należą do zarządu drogi?
3. Kto zarzÄ…dza drogami krajowymi poza granicami miast?
4. Kto zarzÄ…dza drogami krajowymi w granicach miast?
5. Jakie zadania należą do zarządów dróg drugiego stopnia związanych z utrzymaniem
dróg?
6. Jakie zadania należą do zarządów dróg pierwszego stopnia na drogach zamiejskich?
7. Jakie zadania należą do obwodów drogowych?
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Odszukaj w RozporzÄ…dzeniu wydanym przez Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej,
co należy do zadań Generalnej Dyrekcji Dróg Publicznych. Wynotuj odszukane informacje
w notatniku.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować treść rozporządzenia Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej,
2) przeanalizować fragment rozporządzenia dotyczący zadań Generalnej Dyrekcji Dróg
Publicznych,
3) wynotować zadania Generalnej Dyrekcji Dróg Publicznych,
4) zaprezentować efekty swojej pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
 Wyposażenie stanowiska pracy:
 RozporzÄ…dzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej,
 notatnik,
 długopis lub ołówek.
Ćwiczenie 2
Wez
udział w wycieczce do Zarządu Dróg Miejskich zorganizowanej przez nauczyciela.
Przeprowadz
z pracownikami rozmowÄ™ na temat zakresu i organizacji ich pracy oraz
podległych im dróg.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) wybrać się z nauczycielem na wycieczkę do Zarządu Dróg Miejskich,
2) przeprowadzić z pracownikami zarządu rozmowę na temat zakresu i organizacji ich pracy
oraz podległych im dróg,
3) sporzÄ…dz
pisemna notatkÄ™ w formie referatu,
4) zaprezentować efekt swojej pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 notatnik,
 przybory do pisania.
Ćwiczenie 3
Po obejrzeniu filmu dydaktycznego  Zadania służby utrzymania i naprawy dróg określ
sposoby zabezpieczenia odcinka drogi w czasie naprawy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować treść fragmentu filmu dydaktycznego  Zadania służby utrzymania
i naprawy dróg dotyczącego zabezpieczania dróg w czasie naprawy,
2) wypisać w notatniku zabezpieczenia odcinka drogi w czasie naprawy,
3) zaprezentować efekt swojej pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 film dydaktyczny  Zadania służby utrzymania i naprawy dróg ,
 zestaw do wyświetlania filmów,
 notatnik,
 przybory do pisania.
4.4.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) określić zadania służb utrzymaniowych?
2) wymienić zadania, jakie należą do zarządu drogi?
3) określić, kto zarządza drogami krajowymi poza granicami miast?
4) określić, kto zarządza drogami krajowymi w granicach miast?
5) wymienić zadania, jakie należą do zarządów dróg drugiego stopnia związanych
z utrzymaniem dróg?
6) wymienić zadania, jakie należą do zarządów dróg pierwszego stopnia na
drogach zamiejskich?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
4.5. Wiosenne, letnie i jesienne roboty utrzymaniowe
4.5.1. Materiał nauczania
Wiosenne roboty utrzymaniowe. Roboty te rozpoczynajÄ… siÄ™ z nastaniem pierwszych
wiosennych cieplejszych dni, zazwyczaj w trzeciej dekadzie marca i w głównym zakresie
należy zakończyć je w pierwszych dniach maja. Obejmują one:
 pielęgnowanie jezdni,
 zapewnienie należytego i szybkiego odprowadzenia wody,
 doprowadzenie drogi do estetycznego wyglÄ…du po okresie zimowym,
 przegląd i przygotowanie obiektów drogowych do normalnej eksploatacji.
Letnie roboty utrzymaniowe. Latem kontynuuje się niektóre rodzaje robót o charakterze
ciągłym, które wykonywane są również wiosną. Do takich robót między innymi należą:
 stała dbałość o odwodnienie, w tym ścinka poboczy,
 stałe, prawidłowe utrzymanie oznakowania pionowego i poziomego,
 opieka nad przydrożną zielenią,
 oczyszczanie przepustów drogowych,
 roboty porzÄ…dkowe na parkingach.
Lato jest także okresem dla wszelkiego rodzaju napraw nawierzchni i innych elementów
dróg. Charakterystycznymi robotami dla tego okresu są:
 koszenie trawy,
 usuwanie zanieczyszczeń i kurzu z jezdni,
 usuwanie uszkodzeń po ulewnych deszczach,
 pielęgnowanie nawierzchni nie ulepszonych i ulepszonych.
Koszenie trawy na poboczach i skarpach korpusu drogowego jest konieczne zarówno
ze względów estetycznych, jak i na bezpieczeństwo ruchu (pobocza). Trawa na poboczach
odgrywa pozytywną rolę, gdyż zwarta darń wzmacnia je. Koszenie zapobiega także
rozprzestrzenianiu się chwastów. Do koszenia traw używa się kosiarki przystosowanej
do omijania pachołków i do pracy na skarpach. Trawę na skarpach i w rowach powinno kosić
się minimum dwa razy w roku (nie póz
niej niż do końca czerwca i we wrześniu).
Usuwanie zanieczyszczeń i kurzu z jezdni dotyczy głównie ulic miast oraz odcinków
dróg zamiejskich przechodzących przez miasta i osiedla. Odcinki dróg zamiejskich czyści się
sporadycznie w miejscach, które mają istotny wpływ na bezpieczeństwo ruchu.
Ulewne deszcze powodują uszkodzenia torowisk dróg. Zachodzi więc konieczność ich
naprawy. W czasie deszczy, zwłaszcza wiosną i na początku lata, kiedy tereny przyległe
do dróg nie są jeszcze pokryte zasiewami  zamuleniu ulegają rowy. Natychmiast po ustaniu
opadów należy wilgotny, mulisty grunt usunąć. Należy odkładać go w takie miejsca, żeby
podczas następnych deszczy nie był ponownie nanoszony do rowów. Powstające podczas
ulewnych deszczy wyrwy w dnie i w skarpach rowów należy również natychmiast
likwidować, zapełniając je gruntem i dokładnie ubijając. Podstawową zasadą dobrego
wykonania takich robót jest użycie do zapełniania wyrw takiego samego lub podobnego
gruntu jak na powierzchniach przyległych.
W okresie lata istotnym zabiegiem jest pielęgnowanie nawierzchni. Sposobem, który
przeciwdziała rozluz
nianiu elementów szkieletu nawierzchni, tworzeniu się wybojów
na nawierzchniach nie ulepszonych jest uzupełnianie spoin nawierzchni brukowcowych
piaskiem gruboziarnistym lub pospółkÄ… o zawartoÅ›ci 5÷10% części pylasto  ilastych.
Nawierzchnie tłuczniowe powinny być miałowanie na całej powierzchni co najmniej raz
w roku. Miałowanie polega na pokryciu nawierzchni cienką warstwą świeżego materiału
o grubości ok. 5 mm i jego wałowaniu. Zużycie materiału podczas jednorazowego
miałowania wynosi ok. 5 m3/1000 m2 nawierzchni. Miałowanie wykonuje się mechanicznie
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
przy użyciu piaskarek albo rozsypywarek drobnego kruszywa. Jezdnia powinna pokryta być
świeżym materiałem w ok. 2/3 swojej szerokości. Pasy przy krawędzi jezdni nie są
pozbawione kruszywa, a miał przesuwający się stopniowo ku poboczu ze środkowej części
jezdni wypełni również spoiny przy krawędzi. Podobnie pielęgnuje się nawierzchnie
żwirowe.
W okresie letnim, gdy panuje wysoka temperatura występuje zjawisko pocenia się
nawierzchni bitumicznych, czyli występowanie na nawierzchni wolnego bitumu.
Po stwierdzeniu występowania tego zjawiska należy jak najszybciej takie miejsca pokryć
cienkÄ… warstwÄ… drobnego piasku lub kruszywa Å‚amanego frakcji 0 ÷ 5 mm.
Roboty utrzymaniowe w okresie lata sprowadzają się również do usuwania masy
zalewowej wyciskanej ze szczelin, aby nie utrudniała ruchu. Przyczyną tego zjawiska jest
rozszerzanie się płyt, a co za tym idzie zmniejszanie się szerokości szczelin dylatacyjnych.
Jesienne roboty utrzymaniowe. Są kontynuacją robót letnich. Szczególnie ważnym
zadaniem o tej porze roku jest zapewnienie należytego odwodnienia torowisk dróg. Jesienią
należy maksymalnie uszczelnić koronę każdej drogi remontując pęknięcia i inne uszkodzenia
nawierzchni. Na poboczach należy skontrolować, czy podczas robót naprawczych usunięto
wszystkie nierówności utrudniające szybki odpływ wody. Należy sprawdzić sprawność
wszystkich urządzeń odwadniających. Jesienią prowadzone są rutynowe roboty wykonywane
przez cały rok, np.: utrzymanie oznakowania pionowego i poziomego, remonty cząstkowe
nawierzchni i utrzymanie zieleni. Na poczÄ…tku jesieni rozpoczyna siÄ™ przygotowania
do zimowych robót utrzymaniowych.
4.5.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jaki jest zakres wiosennych robót utrzymaniowych?
2. Jakie roboty należą do letnich robót utrzymaniowych?
3. Na czym polega, przeprowadzany latem, zabieg pielęgnowania nawierzchni?
4. Na czym polega zjawisko pocenia siÄ™ nawierzchni bitumicznych?
5. Jak należy postąpić w przypadku stwierdzenia występowania pocenia się nawierzchni
bitumicznych?
6. Jakie roboty utrzymaniowe wykonywane sÄ… jesieniÄ…?
4.5.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Biorąc pod uwagę położenie geograficzne oraz klasę wybranego odcinka drogi, opisz
w notatniku roboty utrzymaniowe jakie należy na nim wykonać w okresie wiosennym.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować wskazany na mapie odcinek drogi biorąc pod uwagę jej położenie
geograficzne oraz klasÄ™,
2) opisać w notatniku roboty utrzymaniowe tej drogi w okresie wiosennym,
3) zaprezentować efekty swojej pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
 Wyposażenie stanowiska pracy:
 mapa z zaznaczonym fragmentem drogi,
 przybory do pisania,
 notatnik,
 literatura z rozdziału 6 dotycząca wiosennych prac utrzymaniowych dróg.
Ćwiczenie 2
Odszukaj w planie organizacji letnich robót utrzymaniowych, te punkty, które dotyczą
pielęgnowania nawierzchni.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować plan organizacji letnich robót utrzymaniowych,
2) wybrać z planu organizacji letnich robót utrzymaniowych, te punkty, które dotyczą
pielęgnowania nawierzchni,
3) zaprezentować wyniki swojej pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 notatnik,
 długopis lub ołówek,
 plan organizacji letnich robót utrzymaniowych,
 literatura z rozdziału 6 dotycząca letnich robót utrzymaniowych.
4.5.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) przeprowadzić wiosenne roboty utrzymaniowe?
2) przeprowadzić letnie roboty utrzymaniowe?
3) opisać letnie roboty utrzymaniowe przeprowadzane po ulewnych
deszczach?
4) opisać, jak należy postąpić w przypadku stwierdzenia występowania
pocenia siÄ™ nawierzchni bitumicznych?
5) przeprowadzić jesienne roboty utrzymaniowe?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
4.6. Maszyny i urządzenia do naprawy i usuwania uszkodzeń
dróg, mostów i urządzeń drogowych
4.6.1. Materiał nauczania
Dobór maszyn i urządzeń do naprawy i usuwania uszkodzeń dróg, mostów i urządzeń
drogowych zależy od rozmiaru prac jakie należy wykonać. Do wbudowania mieszanek
mineralno bitumicznych używane są maszyny zwane rozkładarkami.
Rozkładarki. Eliminują pracochłonne i szkodliwe dla zdrowia ręczne rozkładanie
mieszanek. Zapewnia to znaczny postęp robót, równomierną grubość i szerokość
wykonywanej warstwy oraz jej wstępne zagęszczenie. Produkowane seryjnie rozkładarki
mogÄ… ukÅ‚adać mieszankÄ™ pasmem szerokoÅ›ci 2÷12 m i gruboÅ›ci 10÷400 mm. Wydajność tych
maszyn zależy od powyższych parametrów oraz od prędkości roboczej i może osiągać 300
t/h, a nawet więcej. Używane są zarówno rozkładarki na podwoziach kołowych, jak
i gÄ…sienicowych (rys. 1).
Rys. 1. Rozkładarka na podwoziu gąsienicowym: 1  rolki, 2  zasobnik rozkładarki, 3  przenośniki
zgrzebłowe, 4  przenośniki ślimakowe, 5  stół roboczy, 6  belka wibracyjna, 7  płyty wibracyjne
[4, s. 100]
Remonter drogowy. Jest maszynÄ… do napraw czÄ…stkowych. A
ata zniszczonÄ…
nawierzchnię na niewielkich powierzchniach. Wyposażenie remonterów zależy
od przeznaczenia tzn. typu naprawianych nawierzchni bitumicznych (rys. 2). Powinno składać
się z następujących urządzeń:
 sprężarki z młotami wyburzeniowymi, ubijakami pneumatycznymi i dmuchawą 
palnikiem,
 skrapiarki,
 kotła do podgrzewania lepiszczy bitumicznych,
 zasobników kruszywa,
 ogrzewanego zasobnika mieszanki mineralno bitumicznej typu betonowego
lub ewentualnie asfaltu lanego.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
Zwykłe wyposażenie remontera umożliwia prace wyburzeniowe, osuszanie powierzchni,
rozmrażanie kratek ściekowych, usuwanie znaków poziomych malowanych na jezdni, itp.
Rys. 2. Remonter drogowy nawierzchni z asfaltu lanego: 1  rama samochodu, 2  kocioł do asfaltu,
3  zamykana rynna spustowa, 4  agregat sprężarkowy [4, s. 106]
Rozsypywarki grysów. Mogą być doczepne lub naczepne. Odznaczają się
nieskomplikowana konstrukcją. Mocuje się je bezpośrednio do tylnej burty samochodu
samowyładowczego. Wady tych rozsypywarek są następujące:
 kłopotliwe mocowanie do samochodu,
 mała dokładność dozowania kruszywa,
 utrudnione kierowanie pojazdem ze względu na jazdę tyłem.
Niedogodności tych pozbawione są rozsypywarki samojezdne, przedstawione na rys. 3..
Rozmieszczenie podstawowych zespołów maszyny wynika z procesu technologicznego
regeneracji nawierzchni i możliwości technicznych dostarczania kruszywa, a przede
wszystkim z możliwości jego zagęszczania.
Rys. 3. Rozsypywarka samojezdna 1  koła osi przedniej, 2  silnik spalinowy, 3  tylne koła skrętne,
4  zbiornik zasypowy, 5  przenośnik taśmowy, 6  kabina operatora, 7  zasobnik, 8 i 9  walce
rozsypujące gładkie, 10  walec dozujący [4, s. 107]
Skrapiarki. Są to maszyny do równomiernego skrapiania bitumem nawierzchni
poddawanych powierzchniowemu utrwaleniu. Ze względu na sposób transportu rozróżnia się
skrapiarki przyczepne o pojemności do 2 m3 i samobieżne, samochodowe o pojemności
minimum 3 m3. Przykładem takiego urządzenia może być wysokowydajna skrapiarka
samochodowa typu SSp  5000 o pojemności 5 m3, przeznaczona do pracy ciągłej w zespole
maszyn do regeneracji nawierzchni bitumicznych (rys. 4).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
Rys 4. Skrapiarka: 1  dwa palniki na paliwo płynne, 2  silnik spalinowy, 3  kolektor, 4  koło pomiarowe,
5  pomost operatora, 6  termometry do mierzenia temperatury lepiszcza oraz wskaz
nik napełnienia
zbiornika [4, s. 108]
Kotły produkcyjne do asfaltu lanego. Należą do maszyn o pracy cyklicznej, używa się
ich przede wszystkim do remontów cząstkowych nawierzchni drogowych. W przypadku
dużego zapotrzebowania na asfalt lany, do jego produkcji stosuje się specjalne wytwórnie.
W Polsce najczęściej używa się kotłów przewoz
nych o pojemności 1,8 m3 oraz 2 m3, które
0
wytwarzajÄ… mieszankÄ™ asfaltowÄ… o temperaturze 160÷180 C. Cykl pracy kotÅ‚a trwa
5÷7 godzin i zależy od temperatury otoczenia, wilgotnoÅ›ci kruszywa oraz sposobu
podgrzewania. Najczęściej stosowany kocioł przewoz
ny jest zainstalowany na dwuosiowym
podwoziu przyczepianym do środka transportowego, najczęściej do ciągnika kołowego.
4.6.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Do czego służą rozkładarki?
2. Jakie są parametry pracy rozkładarki?
3. Jakie roboty wykonujÄ… remontery drogowe?
4. Z jakich elementów składają się remontery drogowe?
5. Od czego zależy wyposażenie remonterów drogowych?
6. Czym charakteryzuje siÄ™ rozsypywarka samojezdna?
7. Do czego stosuje siÄ™ skrapiarki?
8. W jakim celu wykorzystuje się kotły produkcyjne do asfaltu lanego?
4.6.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Na podstawie obejrzanego filmu dydaktycznego pt. ,,Maszyny i urzÄ…dzenia do naprawy
i usuwania uszkodzeń dróg, mostów i urządzeń drogowych , scharakteryzuj sposób pracy
remonterów drogowych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować treść filmu dydaktycznego pt. ,,Maszyny i urządzenia do naprawy
i usuwania uszkodzeń dróg, mostów i urządzeń drogowych ,
2) scharakteryzować sposób pracy remonterów drogowych,
3) zaprezentować efekt swojej pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
 Wyposażenie stanowiska pracy:
- film dydaktyczny pt. ,,Maszyny i urządzenia do naprawy i usuwania uszkodzeń dróg,
mostów i urządzeń drogowych ,
- zestaw do wyświetlania filmów,
- przybory do pisania,
- notatnik.
Ćwiczenie 2
Wydajność rozkładarki wynosi 300 t/h. Oblicz ile ton mieszanki bitumicznej rozłoży
rozkładarka w ciągu dwóch zmian roboczych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) wykonać obliczenia zgodnie z poleceniem zawartym w treści ćwiczenia,
2) zapisać obliczenia w notatniku,
3) zaprezentować efekty swojej pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- kalkulator,
- przybory do pisania,
- notatnik,
- literatura z rozdziału 6 dotycząca pracy rozkładarek.
Ćwiczenie 3
Na rysunku przedstawiony jest schemat rozsypywarki samojezdnej grysów.
Przyporządkuj samoprzylepne karteczki z nazwami elementów rozsypywarki do jej schematu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować schemat rozsypywarki samojezdnej grysów,
2) przeanalizować zapisane na samoprzylepnych karteczkach nazwy elementów maszyny,
3) przyporządkować nazwy elementów do schematu maszyny,
4) zaprezentować efekt swojej pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- schemat rozsypywarki samojezdnej grysów,
- samoprzylepne karteczki z nazwami elementów rozsypywarki samojezdnej grysów,
- literatura z rozdziału 6 dotycząca maszyn i urządzeń do naprawy i usuwania uszkodzeń
dróg, mostów i urządzeń drogowych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
4.6.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) określić zastosowanie oraz parametry pracy rozkładarek?
2) scharakteryzować sposób pracy remonterów drogowych?
3) wskazać przeznaczenie rozsypywarek samojezdnych grysów?
4) scharakteryzować budowę oraz zastosowanie skrapiarek?
5) wskazać zastosowanie oraz parametry pracy kotłów produkcyjnych
do asfaltu lanego?
6) wykorzystać maszyny i urządzenia drogowe do utrzymania dróg
i obiektów drogowych?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
4.7. Zimowe prace drogowe
4.7.1. Materiał nauczania
Zimowe prace drogowe. Utrzymanie dróg zimą jest czynnikiem decydującym w dużym
stopniu o działaniu całej gospodarki narodowej.
Zimowe roboty drogowe obejmują zapobieganie skutkom opadów śnieżnych
oraz zwalczanie śliskości zimowej. W terenach górskich może występować konieczność
zabezpieczenia dróg przed lawinami śnieżnymi. Organizacja robót musi działać niemal
automatycznie, a każdy szczebel administracji drogowej musi znać precyzyjnie swoje zadania
i wykonywać je we właściwy sposób.
Ustalany jest plan organizacji zimowych robót utrzymaniowych. Obejmuje on między
innymi:
 podział dróg na kolejności odśnieżania i zwalczania śliskości zimowej  wszystkie drogi
publiczne objęte centralnym planem zimowego utrzymania dzieli się na trzy kolejności
zimowego utrzymania zróżnicowane pod względem standardu, techniki oraz organizacji
prac związanych z zapewnieniem przejezdności; do kat. I kolejności zimowego
odśnieżania zalicza się drogi o podstawowym znaczeniu komunikacyjnym i dużym
obciążeniu ruchem, do kat. II zalicza się drogi o zasadniczym znaczeniu
dla makroregionu i województwa, a do kat. III  wszystkie pozostałe drogi o nawierzchni
twardej, po których odbywa się regularna komunikacja pasażerska,
 wyznaczenie odcinków dróg, na których będą ustawione zasłony przeciwśnieżne
i ustalenie szczegółowej lokalizacji tych zasłon; odcinki tych dróg wyznacza się
uwzględniając doświadczenia i obserwacje z sezonów poprzednich, znajomość przyczyn
tworzenia się zasp śnieżnych, warunki topograficzne, znaczenie drogi i liczbę
posiadanych zasłon; wskazane jest, aby lokalizacja  niezależnie od zestawienia
w postaci wykazu  była odpowiednio zaznaczona na mapach operacyjnych
w poszczególnych zarządach i obwodach drogowych,
 przygotowanie szczegółowych harmonogramów przeglądu, adaptacji i naprawy sprzętu
własnego oraz dzierżawionego; całość sprzętu powinna być przygotowana do podjęcia
zadań nie póz
niej niż do 15 listopada, natomiast pewna jego część, zwłaszcza sprzęt
do zwalczania śliskości nawierzchni, powinna być gotowa już w trzeciej dekadzie
paz
dziernika; adaptacja polega na zamontowaniu na samochodach będących nośnikami
pługów odśnieżnych tzw. czołownic niezbędnych do póz
niejszego przymocowania pługa;
konieczny jest również montaż oświetlenia przystosowanego do zmienionych warunków
pracy pojazdów. Na części samochodów instaluje się piaskarki,
 przygotowanie szkolenia personelu kierującego oraz kierowców i operatorów maszyn,
 przygotowanie harmonogramów pracy sprzętu z podziałem na poszczególne odcinki dróg
i wykazu dyżurów obsługi; w okresie intensywnych robót zimowych praca sprzętu
i warsztatów powinna się odbywać w systemie trzyzmianowym  przez cała dobę
(w zależności od warunków atmosferycznych zmiany druga i trzecia mogą mieć
charakter dyżurów),
 przygotowanie harmonogramu dyżurów i pracy warsztatów naprawczych; w okresie
intensywnych robót zimowych praca sprzętu i warsztatów powinna odbywać się
systemem trzyzmianowym  przez cała dobę; w zależności od warunków
atmosferycznych zmiany druga i trzecia mogą mieć tylko charakter dyżurów,
 przygotowanie pokoju operacyjnego jednostek prowadzÄ…cych roboty zimowego
utrzymania dróg; w pokoju operacyjnym na widocznym miejscu umieszcza się mapy
odśnieżania i zwalczania śliskości nawierzchni, plany pracy sprzętu oraz całą niezbędną
dokumentację (zestawienie i lokalizacja zasłon przeciwśnieżnych, zestawienie
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
i lokalizacja odcinków dróg do zwalczania śliskości zimowej, dzienniki dyżurów, książka
meldunków, komunikaty meteorologiczne),
 zapewnienie łączności, pokój operacyjny powinien być wyposażony w telefon,
radiotelefon, odbiornik radiowy lub telewizyjny,
 zaplanowanie miejsc składowania materiałów do zwalczania śliskości; miejsca
składowania potrzebnych materiałów ustala się uwzględniając pojemność stosowanych
piaskarek, aby zimÄ… nie jez
dziły puste,
 wyznaczenie miejsc zawracania pługów i piaskarek; miejsca te powinny być zaznaczone
na mapach,
 zorganizowania mikrostacji meteorologicznych,
 przygotowanie odzieży ochronnej i posiłków dla pracowników,
 zorganizowanie systemu przekazywania informacji dla użytkowników dróg, kontaktów
z policją, służbą meteorologiczną, itp.
Ochrona dróg przed zaśnieżaniem
Bierna ochrona dróg przed zaśnieżaniem. Ochrona dróg przed zaśnieżaniem polega
na zastosowaniu zasłon uniemożliwiających lub utrudniających powstawanie zasp na koronie
drogi. Zasłony przeciwśnieżne mogą być sezonowe lub trwałe. Ich lokalizacja powinna
wynikać z wieloletnich obserwacji odcinków dróg najbardziej zaśnieżanych.
Na podstawie wieloletnich doświadczeń ustalono, że odległość zasłon od zewnętrznej
krawÄ™dzi wykopu lub nasypu powinna wynosić 8÷12 h (h  wysokość zasÅ‚ony), ale nie mniej
niż 10 m. Zasłona ustawiona bliżej zatrzymuje śnieg na korpusie drogowym, a ustawiona zbyt
daleko w ogóle nie speÅ‚nia swojego zadania (rys. 5.). Wysokość zasÅ‚on wynosi 1,6÷1,8 m,
a zatem ich dopuszczalna odlegÅ‚ość od krawÄ™dzi skarpy zmienia siÄ™ w granicach 12÷20 m.
Miedzy zasłoną, a koroną drogi nie mogą znajdować się żadne przedmioty zatrzymujące
śnieg.
Rys. 5. Miejsce odkładania się śniegu w zależności od odległości ustawienia zasłon z płotów: a) ustawienie
właściwe, b) za bliskie, c) za dalekie [3, s. 216]
Zasłony przeciwśnieżne mogą być sezonowe lub stałe. Do zasłon sezonowych zalicza się
zasłony z tworzyw sztucznych i zasłony z przenośnych płotków drewnianych, a do zasłon
stałych  żywopłoty, pasy zieleni oraz stałe płoty spełniające podwójną funkcję (ogrodzenia
i zasłony przeciwśnieżnej).
Zasłony z tworzyw sztucznych są to siatki z polietylenu średniej gęstości. Ustawia się je
odcinkami (przęsłami) o długości rolek siatki, tj. 25 m, z odstępami 3 m. Siatkę zawiesza się
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
na lince stalowej rozpiętej na słupkach metalowych lub kołkach drewnianych. W razie braku
linki montuje się je bezpośrednio do kołków.
Płotki drewniane wykonuje się z desek. Wysokość płotka wynosi 1,5 m, a jego szerokość
 zależnie od długości desek  ok. 2 m. Płotki ustawia się odcinkami po trzy z odstępami
na szerokość jednego płotka, tj. 2 m. Ustawienie płotków drewnianych trzeba poprzedzić
wytyczeniem linii zasłon i osadzeniem słupków drewnianych w odstępach co 2 m.
Po zimie płotki i słupki należy zdjąć, przesortować na trzy grupy (dobre, do naprawy,
zupełnie zużyte) oraz złożyć w miejscach zabezpieczonych przed dostępem wilgoci.
Żywopłoty i pasy zieleni stanowią najskuteczniejszą formę zasłon przeciwśnieżnych.
Å»ywopÅ‚oty należy zakÅ‚adać w odlegÅ‚oÅ›ci 10÷15 m od zewnÄ™trznej krawÄ™dzi rowu.
Warunkiem spełnienia przez posadzone krzewy roli zasłony przeciwśnieżnej jest ich częste
przycinanie. Wysokość dojrzaÅ‚ego żywopÅ‚otu powinna wynosić 1÷1,5 m. pas zajÄ™ty
przez żywopłoty powinien mieć orientacyjnie 2 m szerokości. Krzewy trzeba sadzić w dwóch
rzędach co 0,5 m z zachowaniem 0,5 m odstępu między rzędami.
Pasy ochronne składające się z drzew i krzewów mogą być zakładane tylko na odcinkach
dróg obciążonych bardzo dużym ruchem.
Linię zasłon przeciwśnieżnych ustawia się równolegle do krawędzi zewnętrznej wykopu
lub nasypu. Tam, gdzie występują duże opady śniegu ustawia się podwójne rzędy zasłon:
pierwszy w odległości 12 h od dolnej krawędzi nasypu lub górnej krawędzi wykopu, a drugi
w odległości eh od pierwszego. Jeżeli kąt utworzony między kierunkiem przeważających
wiatrów, a osią drogi jest mniejszy od 20o, to zasłony powinny być ustawione schodkowo
(rys. 6).
Rys. 6. Schodkowe ustawienia zasłon [3, s. 216]
Zwalczanie śliskości zimowej na drogach. Wybór sposobu zwalczania śliskości
zimowej i zakres prowadzenia robót zależą od kolejności zimowego utrzymania dróg. Do tych
prac stosuje się środki chemiczne (sól kamienną, chlorek wapnia, chlorek magnezu)
oraz piasek lub żużel z domieszkami ok. 4% soli. Środki chemiczne są najbardziej skuteczne,
a do ich stosowania potrzeba znacznie mniej sprzętu niż do użycia środków uszorstniających,
mają jednak ograniczone zastosowanie ze względu na szkodliwe oddziaływanie  zarówno
na pojazdy, jak i na otoczenie drogi.
Środki chemiczne powinny być przechowywane w warunkach zabezpieczających przed
wilgocią  najlepiej w krytych magazynach. Dotyczy to bezwzględnie chlorku wapnia
i magnezu. Dopuszczalne jest składowanie soli kamiennej na wolnym powietrzu,
ale na odizolowanym od dostępu wilgoci, utwardzonym podłożu i pod odpowiednim
przykryciem.
Kruszywo stosowane do uszorstniania nawierzchni nie powinno być zbyt łamliwe ani
zawierać zanieczyszczeń gliniastych lub ilastych  mogących powodować zwiększenie
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
prawdopodobieństwa poślizgu pojazdów. Zaleca się stosowanie kruszywa drobnego
o ziarnach średnicy do 10 mm.
Mieszanki kruszyw z solą powinny być przechowywane w wystarczających ilościach
przed nadejściem sezonu zimowego. Można składować je bez przykrycia,
ale na utwardzonym podłożu. Składowiska powinny być tak rozmieszczone, aby uniknąć
pustych przebiegów sprzętu.
Zapobieganie i likwidacja śliskości zimowej na drogach. Zapobieganie powstawaniu
śliskości polega na pokryciu jezdni środkami chemicznymi obniżającymi temperaturę
zamarzania wody. Środki te należy rozsypywać równomiernie na całej szerokości jezdni
w ilości wystarczającej do zapobieżenia zamarzaniu wody, a jednocześnie możliwie
niewielkiej ze względów środowiskowych. Ilość użytych środków zależy też od temperatury
nawierzchni oraz przewidywanych warunków atmosferycznych. Orientacyjnie zaleca się aby
zużycie soli kamiennej wynosiło jednorazowo od 10 g/m2 (w temperaturze  10C) do 30 g/m2
(w temperaturze  60C). W niższej temperaturze ilość środków chemicznych nie powinna być
większa od 30 g/m2 ( stosowane są wówczas chlorek wapnia, magnezu lub ich mieszanina
z solÄ… kamiennÄ…).
W razie uszorstniania lodu lub zlodowaciałego śniegu jednorazowo rozsypuje się
równomiernie materiaÅ‚ uszorstniajÄ…cy w iloÅ›ci 60÷ 100 g/m2. Rozsypywanie należy powtarzać
w miarę usuwania kruszywa przez ruch pojazdów i wiatr. Uszorstnianie ubitego śniegu polega
na jednokrotnym lub dwukrotnym posypaniu w ciągu dnia drogi materiałem uszorstniajacym,
każdorazowo w iloÅ›ci 100÷150 g/m2.
Do usuwania lodu lub zlodowaciałego śniegu używa się środków chemicznych lub prace
wykonuje się mechanicznie. Świeży opad śniegu usuwany jest wyłącznie mechanicznie,
a tylko pozostałości po przejściu pługa mogą być usuwane za pomocą środków chemicznych,
ale w ilości nie przekraczającej 20 g/m2 nawierzchni.
Ochrona dróg przed lawinami. Prace tego typu wykonywane są w Polsce tylko
w niektórych rejonach naszego kraju. Ochrona dróg przed lawinami polega na:
 odpowiednim projektowaniu dróg,
 zagospodarowaniu zboczy gór.
Odpowiednie zaprojektowanie drogi polega na przesunięciu osi drogi poza obszar
osadzania siÄ™ lawin oraz na znacznym podniesieniu jej niwelety.
Zagospodarowanie zboczy gór ma na celu niedopuszczenie do zbierania się większych
mas śniegu i uniemożliwienie ich zsuwania się w dół. Prace te polegają na zalesianiu zboczy,
a powyżej granicy lasów  na wykonywaniu budowli przeciwlawinowych, tj. wałów
i wykopów, kierownic lawin, galerii i zadaszeń lawinowych, tuneli.
4.7.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jaki jest zakres zimowych robót utrzymaniowych?
2. Jakie elementy zawiera plan organizacji zimowych robót utrzymaniowych?
3. Jakie są zasady zabezpieczania dróg przed zimą?
4. Jakie są zasady utrzymania dróg w warunkach zimowych?
5. Na czym polega bierna ochrona dróg przed zaśnieżaniem?
6. W jaki sposób ustawia się zasłony przeciwśnieżne?
7. Jakimi środkami zwalcza się śliskość zimową na drogach?
8. W jaki sposób chroni się drogi przed lawinami?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
4.7.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Biorąc pod uwagę położenie geograficzne oraz klasę wybranego odcinka drogi, określ
zabezpieczenie jakie należy na nim wykonać w okresie zimowym.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować wskazany na mapie odcinek drogi biorąc pod uwagę jej położenie
geograficzne oraz klasÄ™,
2) określić zabezpieczenie drogi w okresie zimowym,
3) zaprezentować efekty swojej pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 mapa z zaznaczonym fragmentem drogi,
 przybory do pisania,
 notatnik,
 literatura z rozdziału 6 dotycząca zimowych prac utrzymaniowych dróg.
Ćwiczenie 2
Odszukaj w planie organizacji zimowych robót utrzymaniowych, te punkty, które
dotyczą zastosowania, składowania i rozstawiania płotków przeciwśnieżnych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować plan organizacji zimowych robót utrzymaniowych,
2) wybrać z planu organizacji zimowych robót utrzymaniowych, te punkty, które dotyczą
zastosowania, składowania i rozstawiania płotków przeciwśnieżnych,
3) przepisać do notatnika te punkty, z planu organizacji zimowych robót utrzymaniowych,
które dotyczą zastosowania, składowania i rozstawiania płotków przeciwśnieżnych,
4) zaprezentować wyniki swojej pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 notatnik,
 długopis lub ołówek,
 plan organizacji zimowych robót utrzymaniowych,
 literatura z rozdziału 6 dotycząca organizacji zimowych robót utrzymaniowych.
Ćwiczenie 3
Na kilku planszach zaznaczono różne ustawienia płotków przeciwśnieżnych.
Na planszach znajdują się również informacje o ukształtowaniu terenu, kierunku wiejących
wiatrów oraz wysokości i sposobie rozstawienia płotków. Wybierz te plansze, na których
zostały rozmieszczone prawidłowo płotki przeciwśnieżne.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować rozmieszczenie ustawionych na planszach płotków przeciwśnieżnych,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
2) wybrać te plansze, na których zostały rozmieszczone prawidłowo płotki przeciwśnieżne,
3) uzasadnić pisemnie swój wybór,
4) zaprezentować wyniki swojej pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 notatnik,
 długopis lub ołówek,
 plansze, na których zaznaczono różne ustawienia płotków przeciwśnieżnych.
Ćwiczenie 4
Określ metody zwalczania śliskości dróg w zależności od jej klasy. Uzasadnij pisemnie
swój wybór.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) dobrać odpowiednie metody zwalczania śliskości dróg w zależności od jej klasy,
2) uzasadnić pisemnie swój wybór,
3) zaprezentować wyniki swojej pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 notatnik,
 długopis lub ołówek,
 literatura z rozdziału 6 dotycząca zwalczania śliskości dróg.
4.7.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) określić zakres zimowych robót utrzymaniowych?
2) wymienić elementy planu organizacji zimowych robót
utrzymaniowych?
4) wyjaśnić zasady zabezpieczania dróg przed zimą i utrzymania dróg
w warunkach zimowych?
5) wyjaśnić zasady walki z zamieciami, śnieżycą i gołoledzią?
6) dobrać materiały do zwalczania śliskości zimowej na drogach?
7) obliczyć ilość środka potrzebnego do zwalczania śliskości zimowej na
drogach na określonej powierzchni?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
4.8. Maszyny i sprzęt do zimowego utrzymania dróg
4.8.1. Materiał nauczania
Pługi odśnieżne. Są to pojazdy, inaczej nośniki, wyposażone w skośnie ustawiony,
w stosunku do kierunku jazdy, lemiesz, który zgarnia śnieg z nawierzchni i usuwa go poza
krawędz
jezdni. Ze względu na masę oraz możliwości współpracy z nośnikami rozróżnia się
lemiesze: lekkie, średnie oraz ciężkie. Uwzględniając zaś kierunek odkładania wyróżniamy
pługi jednostronne i dwustronne, czyli takie, które usuwają śnieg z szerokości roboczej
na jednÄ… lub dwie strony.
Na nośniki lemieszy najlepiej nadają się samochody lub ciągniki z napędem na dwie
lub więcej osi, z silną ramą i dużym dopuszczalnym obciążeniem osi przedniej.
Uzupełnieniem pługów odśnieżnych jest sprzęt do robót ziemnych: spycharki, równiarki,
ładowarki. Maszyny te mogą pracować własnym osprzętem roboczym lub mogą być
nośnikami ciężkich pługów odśnieżnych.
Odśnieżarki. Są to maszyny do odspajania i odrzucania grubych warstw śniegu zarówno
puszystego jak i twardego i zleżałego. W zależności od konstrukcji zespołów roboczych,
odśnieżarki mogą mieć oddzielne urządzenia do odspajania i odrzucania śniegu lub jedno
urządzenie spełniające obie te funkcje. Do pierwszej grupy zalicza się odśnieżarki ślimakowo
 wirnikowe. Elementem odspajającym są w nich noże ślimakowe. Do odrzucania śniegu
służy natomiast wirnik odśrodkowy. Odległość odrzutu nie powinna być mniejsza od 15 m
i zależy, podobnie jak wydajność, od mocy zastosowanego napędu. Odśnieżarki ślimakowo 
wirnikowe są spotykane na naszych drogach najczęściej.
Czynna ochrona dróg przed zaśnieżaniem. Polega na usuwaniu śniegu z korony drogi
bÄ…dz
podczas opadu, bÄ…dz
po jego ustąpieniu. W zależności od znaczenia komunikacyjnego
drogi są odśnieżane systemem patrolowym, patrolowo-interwencyjnym lub interwencyjnym.
Odśnieżanie patrolowe stosowane jest na drogach I kolejności zimowego utrzymania.
System patrolowy polega na ciągłej pracy różnych pługów, które po rozpoczęciu opadów
śniegu lub zawiei patrolują przydzielone im odcinki dróg i usuwają na bieżąco śnieg
gromadzący się na jezdni i poboczach, starając się nie dopuścić do powstawania przerw
i utrudnień w ruchu. Do odśnieżania patrolowego stosowane są przede wszystkim pługi lekkie
jednostronne. W miarę potrzeb do akcji mogą wchodzić pługi średnie i ciężkie, wykonujące
odśnieżanie uzupełniające (usuwanie śniegu z poboczy poza koroną drogi). Liczba pługów
stosowanych do odśnieżania zależy od intensywności i czasu trwania opadów, a także
od pochyleń niwelety, które wpływają na zmniejszenie prędkości eksploatacyjnej.
Orientacyjnie przyjmuje się, że do patrolowego odśnieżania z prędkością 30 km/h dwóch
pasów ruchu na odcinku 100 km potrzeba 15÷26 pÅ‚ugów.
Drogi dwupasowe w systemie patrolowym należy odśnieżać zespołami pługów.
W zależności od szerokości jezdni i korony w skład każdego zespołu powinny wchodzić dwa
lub trzy pługi lekkie:
 jeżeli szerokość jezdni wynosi 6÷7 m, a korony 9÷10 m, to zespoÅ‚y powinny skÅ‚adać siÄ™
z dwóch pługów,
 jeżeli jezdnia ma szerokość 7÷7,5 m, a korona 12÷13 m, to zespoÅ‚y powinny liczyć
po trzy pługi.
Odśnieżanie dróg dwujezdniowych powinny wykonywać zespoły składające się
z czterech pługów. Odśnieżanie należy rozpocząć od pasa dzielącego.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
Odśnieżanie patrolowo  interwencyjne stosuje się na drogach II kolejności zimowego
utrzymania. System ten różni się od systemu patrolowego użyciem mniejszej ilości pługów.
Orientacyjnie przyjmuje siÄ™, że w tym systemie na 100 km dróg potrzeba 10÷12 pÅ‚ugów.
Odśnieżanie interwencyjne polega na usuwaniu z drogi warstwy śniegu lub zasp
śnieżnych powstałych podczas opadów i zawiei śnieżnych. Dopuszcza się pozostawienie
na jezdni równomiernej, zajeżdżonej warstwy śniegu. W trudnych warunkach
atmosferycznych dopuszczalne jest odśnieżanie tylko jednego pasa ruchu  pod warunkiem
wykonywania mijanek w odstÄ™pach 200÷300 m. OdÅ›nieżanie interwencyjne wykonuje siÄ™
na tych drogach II kolejności zimowego utrzymania, gdzie niemożliwy do wprowadzenia jest
system patrolowo  interwencyjny oraz na drogach III kolejności zimowego utrzymania.
Do odśnieżania interwencyjnego wykorzystywane są pługi średnie i ciężkie, odśnieżarki, jak
również sprzęt pomocniczy.
Odśnieżanie uzupełniające  polegające na usuwaniu zwałów śniegu z poboczy poza
koronę drogi  jest stosowane we wszystkich systemach odśnieżania. W systemie patrolowym
odśnieżanie uzupełniające powinno być rozpoczęte w momencie tworzenia się zwałów śniegu
na poboczach i prowadzone równocześnie z odśnieżaniem patrolowym. W razie
intensywnych opadów śniegu odśnieżanie uzupełniające można rozpocząć dopiero
po zapewnieniu należytego przejazdu.
Odśnieżanie uzupełniające w systemie interwencyjnym trzeba rozpoczynać po ustaniu
opadów i oczyszczeniu jezdni. Odśnieżanie uzupełniające odśnieżanie patrolowe na drogach
II kolejności zimowego utrzymania należy rozpocząć jeszcze podczas opadów z chwilą
powstawania zwałów śnieżnych na pasach ruchu. W systemie patrolowo interwencyjnym
odśnieżanie uzupełniające jest wykonywane zależnie od tego, który system jest aktualnie
stosowany (patrolowy czy interwencyjny).
Podstawową metodą zwalczania śliskości zimowej jest posypywanie jezdni środkami
chemicznymi obniżającymi temperaturę zamarzania wody i uszorstniającymi. Do tego celu
stosuje się specjalnie skonstruowane rozsypywarki lub sprzęt rolniczy stosowany
do rozsypywania nawozów sztucznych. Sprzęt rolniczy stosowany jest najczęściej jako
uzupełniający na drogach o mniejszym znaczeniu.
Rozsypywarki. Jest to zespół urządzeń do dozowania i rozsypywania materiałów montowany
na wspólnej ramie wraz z pojemnikiem materiałów rozsypywanych i silnikiem napędowym.
Rozsypywarki konstruowane jako nadwozia specjalizowane samochodów ciężarowych są
napędzane silnikami tych samochodów. Rozsypywarki nakładane na skrzynie samochodów,
rzadziej przyczepne, wyposażone są w niezależne silniki spalinowe. Rozsypywarkę środków
chemicznych przedstawia rys. 7.
Rys. 7. Rozsypywarka środków chemicznych [4, s. 116]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
Urządzeniem rozsypującym są zazwyczaj wirniki talerzowe. Zasięg ich działania
ma szerokość 4÷10 m. Rozsypywarki powinny być dostosowane do wydatku jednostkowego
(Å›rodki chemiczne  10÷30 g/m2, materiaÅ‚y uszorstniajÄ…ce  60÷150 g/m2). Stosowane sÄ…
urządzenia do automatycznej regulacji ilości podawanego materiału stosownie do prędkości
jazdy.
W warunkach krajowych na drogach zamiejskich stosowane sÄ… rozsypywarki
o ładowności 5 lub 8 t, montowane do samochodów ciężarowych.
Jako sprzęt uzupełniający na drogach III kolejności zimowego utrzymania
oraz wyjątkowo na drogach II kolejności mogą być stosowane rolnicze rozsypywacze
nawozów sztucznych.
Obsługa sprzętu do zwalczania śliskości zimowej powinna zachować niezbędną
ostrożność, aby nie dopuścić do uszkodzeń innych pojazdów na drodze.
4.8.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. W jaki sposób pracują pługi odśnieżne?
2. Jakie wyróżniamy rodzaje pługów odśnieżnych?
3. Jaki sprzęt stanowi uzupełnienie pługów odśnieżnych?
4. Do jakich prac stosuje się odśnieżarki?
5. Jakie wyróżniamy rodzaje odśnieżarek?
6. Na czym polega czynna ochrona dróg przed zaśnieżaniem?
7. Jakim systemem można odśnieżać drogi w zależności od znaczenia komunikacyjnego?
8. Jakie urządzenia stosuje się do posypywania jezdni środkami chemicznymi obniżającymi
temperaturÄ™ zamarzania wody i uszorstniajÄ…cymi?
9. W jaki sposób jest zbudowana i do czego służy rozsypywarka?
4.8.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Na podstawie przedstawionej dokumentacji technicznej terenu dobierz właściwą maszynę
lub sprzęt do odśnieżenia wskazanego przez nauczyciela fragmentu terenu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować teren wskazany przez nauczyciela,
2) dobrać maszynę lub sprzęt do odśnieżenia wskazanego przez nauczyciela fragmentu
terenu,
3) uzasadnić pisemnie swój wybór,
4) zaprezentować efekty swojej pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- dokumentacja terenu,
- dokumentacja techniczna maszyn i sprzętu do odśnieżania,
- notatnik,
- przybory do pisania,
- literatura z rozdziału 6 dotycząca maszyn i sprzętu do zimowego utrzymania dróg.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
Ćwiczenie 2
Z zaprezentowanych zdjęć różnych maszyn i urządzeń drogowych wybierz te, na których
przedstawione są maszyny i urządzenia do zimowego utrzymania dróg. Nazwij je, a wybór
uzasadnij.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować zaprezentowane zdjęcia różnych maszyn i urządzeń drogowych,
2) wybrać zdjęcia przedstawiające maszyny i urządzenia do zimowego utrzymania dróg,
3) uzasadnić swój wybór,
4) zaprezentować efekty swojej pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- fotografie przedstawiające różne maszyny i urządzenia drogowe,
- literatura z rozdziału 6 dotycząca maszyn i sprzętu do zimowego utrzymania dróg.
4.8.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) opisać budowę oraz sposób pracy pługów odśnieżnych?
2) wskazać sprzęt, który stanowi uzupełnienie pługów odśnieżnych?
3) opisać budowę oraz sposób pracy odśnieżarek?
4) wskazać roboty, które wykonują odśnieżarki?
5) opisać budowę oraz wskazać zastosowanie rozsypywarek?
6) wskazać maszyny i urządzenia, które stosuje się do posypywania jezdni
środkami chemicznymi obniżającymi temperaturę zamarzania wody
i uszorstniajÄ…cymi?
7) wykorzystać maszyny do utrzymania zimowego dróg i obiektów
drogowych?
8) dobrać maszyny i urządzenia do zimowego utrzymania dróg?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
4.9. Urządzenia do bieżącego utrzymania czystości dróg
i obiektów
4.9.1. Materiał nauczania
Malowarki. Znalazły zastosowanie do malowania znaków poziomych na jezdni
poprawiających bezpieczeństwo ruchu drogowego. W zależności od przeznaczenia malowarki
mają różne wielkości i możliwości. Od małych prowadzonych ręcznie po duże,
wielofunkcyjne, montowane na podwoziach samochodów ciężarowych, dostosowane
do różnych metod malowania. Malowanie można wykonać farbą zimną, farbą gorącą
i masami termoplastycznymi.
Przykładem urządzenia może być malowarka samochodowa MS  600 (rys. 8).
Wyposażona jest w zbiorniki farby o pojemności 0,6 m3. Może być stosowana także
do malowania pistoletem ręcznym pachołków, barier, znaków.
Rys. 8. Malowarka samochodowa:1  silnik spalinowy malowarki, 2  dwa cylindryczne zbiorniki ciśnieniowe,
3  elektrozawory uruchamiające pistolety natryskowe, 4  piąte koło, 5  wózek [4, s. 110]
Kosiarki. Kosiarka wysięgnikowa (rys. 9) zawieszona na ciągniku rolniczym służy
do koszenia trawy i chwastów na poboczach, skarpach dróg, rowów odwodnieniowych.
Głowica robocza kosiarki, którą jest szybko wibrujący walec z wahliwie zamocowanymi
elementami tnącymi z zagiętego płaskownika, jest umieszczona na końcu wysięgnika
teleskopowego. Wszystkie ruchy wysięgnika kosiarki są wykonywane dzięki pracy
siłowników hydraulicznych, sterowanych i zasilanych z instalacji hydraulicznej standardowo
montowanej na ciągniku. Kosiarkę obsługuje kierowca ciągnika. Jej szybkość robocza wynosi
3÷5 km/h, a szerokość pasa koszenia 1,2 m.
Samochody do ciśnieniowego mycia przepustów. Samochody przeznaczone
do ciśnieniowego mycia wodą kanałów ściekowych można również stosować do mycia
przepustów i czyszczenia elementów obiektów mostowych. Na ramie samochodu
ciężarowego zamontowany jest zbiornik na wodę (rys. 10). Woda ze zbiornika tłoczona jest
przez wysokociśnieniową pompę wodną do węża nawiniętego na bęben wciągarki.
Końcówkę węża z dyszą o odpowiedniej konstrukcji wprowadza się do przepustu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
Rys. 9. Kosiarka wysięgnikowa [4, s. 111)
Wypływająca pod wysokim ciśnieniem woda z węża powoduje samoczynne
przemieszczanie się węża, który odwija się z bębna. Po osiągnięciu przez dyszę krańcowego
położenia lub po przejściu przez nią całej długości przepustu, operator uruchamiając napęd
hydrauliczny bębna wciągarki nawija węża na bęben. W tym czasie następuje dokładne mycie
przepustu.
Do mycia innych powierzchni używa się wciągarki ręcznej, której elastyczny wąż
wysokociśnieniowy jest zakończony specjalnym pistoletem ręcznym.
Rys. 10. Samochód do ciśnieniowego mycia przepustów: 1  rama samochodu, 2  zbiornik na wodę,
3  bęben wciągarki, 4  dysza [4, s. 112]
Ścinarki poboczy. Służą do ścinania poboczy, czyli do usuwania warstwy materiału
zgromadzonego na poboczu drogi, który jest najczęściej pozostałością po stosowanych zimą
materiałach uszorstniających. Głównym elementem roboczym ścinarki (rys. 11) jest frez
ślimakowy, którym usuwa się nadmiar zalegającego na poboczu gruntu i przesuwa się
go w kierunku nawierzchni. Stąd przenośnik ślimakowy o specjalnym kształcie zabiera grunt
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
na przenośnik taśmowy. Rama przenośnika taśmowego jest jednocześnie wysięgnikiem
umożliwiającym załadunek samochodów poruszających się przed ścinarką. Za tylną osią
ścinarki znajduje się szczotka mechaniczna, którą zgarnia się resztki gruntu na pobocze.
Do ścinania poboczy można używać również takich maszyn jak równiarki czy ładowarki.
Rys. 11. Ścinarka poboczy: 1  frez ślimakowy, 2  przenośnik ślimakowy, 3  przenośnik taśmowy,
4  szczotka mechaniczna [4, s. 113]
4.9.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie prace utrzymaniowe wykonywane sÄ… malowarkami?
2. Do czego służą kosiarki?
3. W jaki sposób zbudowane są kosiarki?
4. Co jest elementem roboczym kosiarki wysięgnikowej?
5. Jak przebiega mycie przepustów samochodami przeznaczonymi do tego celu?
6. Do jakich prac utrzymaniowych wykorzystywane są ścinarki poboczy?
7. Na jakiej zasadzie pracują ścinarki poboczy?
8. Co jest elementem roboczym ścinarki?
9. Jakich maszyn oprócz ścinarek można używać do ścinania poboczy?
4.9.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Obejrzyj film dydaktyczny pt. ,,Urządzenia do bieżącego utrzymania czystości dróg
i obiektów i na jego podstawie wypisz kolejne etapy mycia przepustu drogowego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować fragment filmu dydaktycznego pt. ,,Urządzenia do bieżącego utrzymania
czystości dróg i obiektów , dotyczący mycia przepustów,
2) wypisać w notatniku kolejne etapy mycia przepustu drogowego,
3) zaprezentować efekty swojej pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- film dydaktyczny pt. ,, Urządzenia do bieżącego utrzymania czystości dróg i obiektów ,
- zestaw do wyświetlania filmów,
- notatnik,
- przybory do pisania.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
Ćwiczenie 2
Z przygotowanych przez
roczy przedstawiających różne maszyny i urządzenia drogowe
wybierz te, które przedstawiają maszyny do bieżącego utrzymania czystości dróg i obiektów.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować przez
rocza przedstawiające różne maszyny i urządzenia drogowe,
2) wybrać te, które przedstawiają maszyny i urządzenia do bieżącego utrzymania czystości
dróg i obiektów,
3) zaprezentować efekty swojej pracy,
Wyposażenie stanowiska pracy:
- przez
rocza przedstawiające różne maszyny i urządzenia drogowe,
- zestaw do wyświetlania przez
roczy,
- literatura z rozdziału 6 dotycząca urządzeń do bieżącego utrzymania czystości dróg
i obiektów.
Ćwiczenie 3
Przyporządkuj kartki z nazwami maszyn i urządzeń służących do bieżącego utrzymania
czystości dróg i obiektów do przedstawionych na planszy ich schematów.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować kartki z nazwami maszyn i urządzeń służących do bieżącego utrzymania
czystości dróg i obiektów,
2) przeanalizować przedstawione na planszy schematy maszyn i urządzeń służących do
bieżącego utrzymania czystości dróg i obiektów,
3) przyporządkować kartki z nazwami maszyn i urządzeń służących do bieżącego
utrzymania czystości dróg i obiektów do przedstawionych na planszy ich schematów
i uzasadnić swój wybór,
4) zaprezentować efekty swojej pracy,
Wyposażenie stanowiska pracy:
- kartki z nazwami maszyn i urządzeń służących do bieżącego utrzymania czystości dróg
i obiektów,
- plansza ze schematami maszyn i urządzeń służących do bieżącego utrzymania czystości
dróg i obiektów,
- literatura z rozdziału 6 dotycząca urządzeń do bieżącego utrzymania czystości dróg
i obiektów.
4.9.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wskazać prace utrzymaniowe wykonywane malowarkami?
2) opisać budowę i wskazać zastosowanie kosiarek?
3) wskazać element roboczy kosiarki?
4) opisać przebieg mycia przepustu samochodami przeznaczonymi do tego celu?
5) wskazać element roboczy ścinarki poboczy?
6) opisać wykonywanie ścinania poboczy?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41
4.10. Wyposażenie dróg
4.10.1. Materiał nauczania
Bezpieczeństwo ruchu drogowego wynika z wielu czynników wzajemnie wpływających
na siebie. Niewątpliwie na bezpieczeństwo ma między innymi wpływ również wyposażenie
dróg.
Prawidłowe oznakowanie dróg jest jednym z najistotniejszych czynników mających
wpływ na bezpieczeństwo ruchu drogowego. Wyróżniamy oznakowanie dróg znakami
pionowymi i poziomymi (malowanymi na jezdni). Znaki drogowe powinny być widoczne
i czytelne. Na obszarach zabudowanych zalecane jest oświetlanie znaków z zewnątrz lub ich
podświetlanie.
Znaki pionowe. Są to tarcze, tablice i tabliczki umieszczane najczęściej na słupkach
lub wysięgnikach. Zasadą jest umieszczanie znaków po prawej stronie jezdni. Znaki
nad jezdnią lub umieszczane po jej lewej stronie, stanowią uzupełnienie znaków z prawej
strony jezdni. Znaki pionowe ustawiane sÄ… na drogach publicznych o nawierzchni twardej
oraz na drogach o innej nawierzchni, po których odbywa się komunikacja zbiorowa. Znaki
pionowe spełniają trzy funkcje: uprzedzają o niebezpieczeństwie (ostrzegawcze), przekazują
polecenia o zmianach organizacji ruchu (zakazach, nakazach i ograniczeniach ruchu)
oraz przekazują różnego rodzaju informacje dotyczące ruchu, obiektów znajdujących się
na drogach, miejscowości i dojazdu do nich.
Znaki ostrzegawcze maja kształt trójkątny z wierzchołkiem skierowanym do góry
(z wyjątkiem znaku ustąp pierwszeństwa przejazdu). Tło wszystkich znaków ostrzegawczych
ma kolor żółty, podobnie jak tło wszystkich znaków związanych z robotami na drodze.
Znaki zakazu są okrągłe z wyjątkiem ośmiokątnego znaku stop. Na wszystkich znakach
zakazu występuje barwa czerwona.
Znaki nakazu mają kształt okrągły, a tło niebieskie.
Znaki informacyjne mają kształt prostokątny (lub kwadratowy). Zalicza się do nich
również drogowskazy w kształcie strzały. Znaki te mają przeważnie kolor niebieski. Ale np.
znak: droga z pierwszeństwem oraz koniec pierwszeństwa mają tło żółte.
Do informowania kierowców o dojez
dzie do miejscowości służy system znaków
prowadzących, z których najważniejsze są drogowskazy oraz znaki z numerami dróg.
Oznakowanie poziome. Wykonywane jest na powierzchni drogi  przeważnie
na jezdniach i na parkingach, czasem również na chodnikach. Składa się ono z linii ciągłych
i przerywanych, podłużnych i poprzecznych do osi drogi, strzałek, napisów i innych znaków
uzupełniających. Zależnie od rodzaju znaków i sposobu ich zastosowania oznakowanie
poziome może mieć znaczenie prowadzące, segregujące, informacyjne, ostrzegawcze,
zakazujące lub nakazujące. W Polsce stosuje się znaki poziome barwy białej. W innych
krajach mogą mieć inne barwy np. żółtą lub niebieską.
Przy wyborze drogi, jej odcinka lub miejsca na drodze przeznaczonych do oznakowania
poziomego obowiązują następujące zasady:
 najpierw należy wykonać oznakowanie poziome miejsc lub odcinków niebezpiecznych
oraz trudniejszych dla ruchu, np. skrzyżowania, przecięcia,
 następnie znakuje się całe ciągi dróg,
 jeśli na skrzyżowaniu lub przecięciu co najmniej jedna z dróg trzeba oznakować,
to niezbędne jest oznakowanie poziome wszystkich wlotów i wylotów.
Ze względu na funkcję, geometrię oraz miejsce i sposób wyznaczenia znaki poziome
dzielą się na znaki podłużne, poprzeczne i uzupełniające.
Inne znaki drogowe. Do wyposażenia dróg zaliczmy również inne znaki drogowe.
Należą do nich: graniczniki, znaki kilometrowe, znaki hektometrowe, pachołki.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
42
Graniczniki są to betonowe słupki wkopane w grunt, które służą do oznaczania granic
pasa drogowego. Umieszcza się je w punktach przecięć granic pasa drogowego z granicami
jednostek administracyjnych, w punktach załamania granic pasa drogowego i w punktach
pośrednich na prostych łączących sąsiadujące punkty załamania granicy pasa drogowego.
Znaki kilometrowe są to dwustronne tabliczki metalowe osadzane na pachołkach
lub rurach metalowych. Tabliczki mają kolor biały, a liczba kilometrowa  kolor czarny.
Obecnie liczby kilometrów na znakach zwiększają się w kierunku z zachodu na wschód
i z północy na południe.
Znaki hektometrowe. Na takim znaku cyfry hektometrów malowane są czarną farbą
na białym tle po obu płaszczyznach znaku prostopadłych do osi drogi. Pod liczbą znajdują się
elementy odblaskowe o barwie pomarańczowej po prawej stronie drogi i białej  po lewej
stronie drogi.
Pachołki są to uzupełniające znaki hektometrowe, ustawiane gęściej niż co 100 m
na wysokich nasypach lub na łukach poziomych o małych promieniach. Na nasypach
o wysokoÅ›ci 1,5 ÷ 2,5 m pachoÅ‚ki ustawia siÄ™ co 50 m, a na wyższych nasypach
oraz na Å‚ukach o promieniu mniejszym od 250 m  20 m.
Oświetlenie dróg. Drogi szybkiego ruchu oświetla się na całej długości na obszarach
zabudowanych. Na obszarach niezabudowanych oświetla się:
 węzły i skrzyżowania skanalizowane,
 skrzyżowania w sąsiedztwie terenów zabudowanych z przystankami komunikacji
zbiorowej o dużym natężeniu ruchu pieszych,
 przejazdy tunelowe dłuższe niż 20 m oraz przejazdy pod wiaduktami dłuższe niż 30 m,
 odcinki o długości do 1500 m położone między ww. odcinkami oświetlonymi.
Usytuowanie słupów oświetleniowych powinno ułatwiać kierowcom orientację
co do przebiegu trasy, układu węzłów i skrzyżowań.
W zależności od szerokości drogi, liczby pasów ruchu i szerokości pasa dzielącego słupy
oświetleniowe ustawia się:
 po obu stronach drogi, rzędem po zewnętrznej (prawej) stronie jezdni każdego kierunku
ruchu,
 rzędem w pasie dzielącym.
W rejonie skrzyżowań i węzłów skuteczniejsze jest oświetlenie masztowe.
Odstęp słupów od krawędzi pasa ruchu powinien wynosić 3,5 m. W przeciwnym razie
konieczne jest stosowanie barier ochronnych.
Bariery ochronne. Bariery ochronne stosuje siÄ™ w miejscach, gdzie przejechanie pojazdu
poza krawędz
jezdni lub obiektu zagraża bezpieczeństwu użytkowników drogi. Wyróżniamy
bariery: skrajne  ustawione w pobliżu krawędzi korony drogi oraz na pasie dzielącym.
Osłony przeciwolśnieniowe. Stosuje się w miejscach, gdzie kształt drogi w planie
i w profilu oraz natężenie ruchu powodują olśnienie światłami pojazdów nadjeżdżających
z przeciwka. Stosuje się następujące rodzaje osłon:
 z siatki stalowej lub z tworzyw sztucznych,
 z elementów płytowych lub szczeblinowych,
 z żywopłotów.
Przy obecnym rozwoju motoryzacji trudno wyobrazić sobie drogi nie posiadające barier,
które w znaczny sposób ograniczają hałas. Bariery te montowane są w pobliżu budynków
mieszkalnych zarówno na terenach miejskich jak i poza miastem.
Wiele dróg w miastach wyposażona jest w bariery drogowe łańcuchowe, szczególnie
w miejscach o dużym natężeniu ruchu, skrzyżowaniach, itp.
Ogrodzenia. Drogi szybkiego ruchu, zwłaszcza autostrady, powinny być oddzielone
od przyległych terenów, aby niemożliwe było niespodziewane wejście ludzi lub zwierząt.
Ogrodzenia wykonuje się z siatki stalowej, tworzyw sztucznych lub żywopłotów. Wysokość
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
43
ogrodzenia powinna wynosić co najmniej 1,5 m, a w pobliżu występowania niektórych
zwierząt może być większa. Ogrodzeń nie stosuje się na terenach naturalnie niedostępnych.
Krawężniki betonowe oraz z kamienia naturalnego są ważnym elementem
wyposażenia dróg.
Parkingi. W miarę rozwoju dużych aglomeracji miejskich i wzrostu poziomu
motoryzacji problem parkowania stał się jednym z poważniejszych i najtrudniejszych
zagadnień urbanistycznych kształtowania miast. Wyróżniamy parkingi: przykrawężnikowe,
wydzielone, garażowe.
Parkingi przykrawężnikowe są najdogodniejsze dla użytkowników, ale mało efektywne,
gdyż samochody zajmują nie tylko pas ruchu, na którym stoją, ale też ograniczają
przepustowość sąsiedniego pasa ruchu. Odmianą takiego parkowania jest parkowanie
na chodnikach.
Parkingi wydzielone, czyli miejsca postojowe strzeżone lub niestrzeżone, położone poza
jezdnią dostarczają najwięcej miejsc postojowych (do 400 samochodów/1 ha). Parkingi
wydzielone powinny być lokalizowane przede wszystkim na obrzeżu śródmieść, w pobliżu
głównych ulic wlotowych.
Parkingi garażowe ze względu na oszczędność miejsca powinny stopniowo zastępować
jednopoziomowe parkingi wydzielone. Na parkingi garażowe mogą być wykorzystywane
podziemia większych gmachów, ale mogą to być również budynki wolnostojące jedno
lub wielokondygnacyjne nadziemne lub podziemne. W tego typu budowlach wysokość
kondygnacji może być ograniczona do ok. 2 m, a powierzchnia przypadająca na samochód 
do 12 m2.
Urządzenia obce. W pasie drogowym lokalizowane są często urządzenia obce, które ani
nie są związane z drogą, ani nie służą do obsługi ruchu drogowego, ale stanowią
infrastrukturę drogi. Należą do nich: słupy linii telekomunikacyjnych i niskiego napięcia,
słupy linii wysokiego napięcia, przewody podziemne, podmiejskie linie tramwajowe, słupy
i tablice reklamowe w pasie drogowym lub w jego pobliżu. Urządzenia takie zawsze stanowią
utrudnienie, a czasem nawet zagrożenie bezpieczeństwa ruchu drogowego. Utrudnienia,
bowiem wynikają zarówno z wykonywania prac przy ich budowie, jak póz
niej z ich
eksploatacji. Lokalizacja takich urządzeń w obrębie pasa drogowego wynika najczęściej
z potrzeb gospodarczych.
Linie telekomunikacyjne nie powinny być umieszczane na koronie drogi, gdyż stanowią
poważne zagrożenie ruchu bezpieczeństwa ruchu drogowego, a jednocześnie są
niekorzystnym elementem z punktu widzenia estetyki i przeszkodÄ… w racjonalnym
zadrzewieniu pasa drogowego. Dopuszczalne jest sytuowanie ich poza rowem drogowym.
Słupy linii wysokiego napięcia powinny być umieszczone poza pasem drogowym i poza
linią zadrzewienia. Minimalna odległość linii wysokiego napięcia od korony drogi wynosi
50 m.
Przewody podziemne typu kable, rury w obszarze pasa drogowego nie przeszkadzajÄ…
bezpośrednio w ruchu drogowym. Jednak ze względu na prowadzone roboty remontowe,
usuwanie awarii, powinno się prowadzić przewody pod rowami drogowymi.
Niekorzystnie na drogę wpływa usytuowanie w jej pobliżu torowiska tramwajów.
Utrudnienia występują tu zarówno natury technicznej jak i ruchowej i dlatego dąży się do ich
usuwania poza obręb pasa drogowego.
Zagrożenie bezpieczeństwa ruchu drogowego stwarzają również reklamy, które w dużej
liczbie znajdują się w pobliżu dróg. Powodują one rozpraszanie uwagi kierowców. Wyjątkiem
mogą być reklamy będące jednocześnie informacją dla użytkowników dróg np.: parkingi,
zajazdy, bary, hotele.
Zadrzewienia przydrożne. Ważnym elementem infrastruktury drogi jest również
zadrzewienie przydrożne. Wykonuje się go i projektuje w celu: nadania drogom
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
44
odpowiednich walorów estetycznych, wzbogacenia krajobrazu drogi, poprawy
bezpieczeństwa ruchu drogowego poprzez urozmaicenie krajobrazu, ochrony drogi przed
hałasem, śniegiem, wiatrem, ochrony kierowców przed oślepianiem przez pojazdy
nadjeżdżające z przeciwka. Zadrzewienie przydrożne jest korzystnym elementem środowiska,
ma bowiem duże znaczenie biologiczno  klimatyczne.
Wymagania drogowe dotyczą korzystnego wpływu zadrzewienia na warunki ruchu
drogowego. Pas drogowy po wewnętrznej stronie łuku powinien być pozbawiony
zadrzewienia, ze względu na konieczność zachowania widoczności, wskazane jest natomiast
zadrzewienie zewnętrznej strony łuku. Zielona ściana zwartej grupy drzew z daleka ułatwia
dostrzeżenie łuku. Otoczenie skrzyżowania dwóch dróg lub drogi z linią kolejową powinno
być pozbawione drzew, aby nie zmniejszyły one widoczności.
Żywopłoty z dwóch lub więcej rzędów krzewów posadzone blisko siebie stanowią osłony
przeciwśnieżne. Wysokość żywopłotów przeciwśnieżnych powinna wynosić minimum 1 m,
a pas zajęty pod żywopłot powinien mieć minimum 1 m szerokości.
Naturalne osłony przeciwwietrzne stosuje się w razie działania silnych wiatrów bocznych
na odsłoniętych odcinkach drogi lub występowania okresowych, niespodziewanych
podmuchów wiatru. Tworzy się je z drzew i krzewów liściastych w formie regularnych pasów
odległych od zewnętrznej krawędzi rowu o 15 m. Układ zieleni w tym pasie powinien być
piętrowy.
Naturalne osłony przeciwolśnieniowe mają za zadanie ochronę kierowców
przed oślepianiem poprzez pojazdy jadące z przeciwka. Są one tworzone z krzewów. Osłony
dotyczą przede wszystkim dróg dwujezdniowych, węzłów drogowych, obszarów między
drogÄ… a torami kolejowymi.
Naturalne osłony przeciwhałasowe tworzy się z drzew i krzewów liściastych przy
drogach o dużym natężeniu ruchu, przebiegających przez tereny zabudowane. Szerokość
osÅ‚ony przeciwhaÅ‚asowej powinna wynosić 10 ÷ 15 m. Zalecane sÄ… osÅ‚ony wielopiÄ™trowe
składające się z roślin o dużych liściach, sztywnych gałęziach, cechujące się zwartą budową
korony.
4.10.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie wyróżniamy rodzaje oznakowania dróg?
2. Jak można zdefiniować oznakowanie pionowe dróg?
3. Co rozumiesz pod pojęciem oznakowanie poziome dróg?
4. W jakim celu stosuje się oznakowanie pionowe dróg?
5. W jakim celu stosuje siÄ™ oznakowanie poziome ulic?
6. W jakim celu przy drogach umieszcza siÄ™ graniczniki?
7. Czym się różnią znaki kilometrowe od hektometrowych?
8. W jakich odległościach od siebie umieszcza się przy drodze pachołki?
9. Gdzie umieszcza się bariery ograniczające hałas, a gdzie bariery łańcuchowe?
10. Jakie znasz rodzaje parkingów?
11. Co rozumiesz pod pojęciem: urządzenia obce w pasie drogowym?
12. Jakie wymagania stawiane są liniom telekomunikacyjnym lokalizowanym w pobliżu pasa
drogowego?
13. W jaki sposób usytuowanie reklamy wpływa na bezpieczeństwo użytkowników dróg?
14. W jaki sposób kształtuje się zieleń przydrożną?
15. Jakie zadanie spełniają osłony przeciwwietrzne, a jakie osłony przeciwolśnieniowe?
16. Jaka powinna być szerokość osłony przeciwhałasowej utworzonej z drzew i krzewów?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
45
4.10.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Przy wybranym odcinku drogi zaprezentowanym na modelu umieść modele znaków
drogowych i sygnalizacji świetlnej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować sytuację przedstawioną na wybranym odcinku drogi zaprezentowanym
na modelu,
2) przeanalizować zestaw modeli znaków drogowych i sygnalizacji świetlnej,
3) wybrać z zestawu te znaki drogowe, które odpowiadają przedstawionej na modelu
sytuacji na drodze,
4) umocować znaki drogowe w modelu,
5) uzasadnić swój wybór,
6) zaprezentować efekty swojej pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- model odcinka drogi,
- zestaw modeli znaków drogowych i sygnalizacji świetlnej,
- literatura z rozdziału 6 dotycząca wyposażenia dróg.
Ćwiczenie 2
Na przez
roczach przedstawione są różne oznaczenia drogowe odcinków dróg. Sporządz

pisemną notatkę, w której opiszesz, jakie oznaczenia drogowe znajdują się na poszczególnych
przez
roczach.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować obrazy przedstawione na przez
roczach,
2) opisać każde z przez
roczy, a odpowiedz
uzasadnić,
3) zaprezentować efekty swojej pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- trzy przez
rocza przedstawiające różne oznaczenia drogowe odcinków dróg,
- zestaw do wyświetlania przez
roczy,
- przybory do pisania,
- notatnik,
- literatura z rozdziału 6 dotycząca wyposażenia dróg.
Ćwiczenie 3
Po obejrzeniu filmu dydaktycznego  Infrastruktura dróg , sporządz
pisemnÄ… notatkÄ™,
w której uwzględnisz te elementy infrastruktury, które nie wpływają na bezpieczeństwo
użytkowników dróg.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
46
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować treść filmu dydaktycznego  Infrastruktura dróg ,
2) wybrać z treści filmu te elementy, które nie wpływają na bezpieczeństwo użytkowników
dróg,
3) sporządzić pisemną notatkę z wykonanego ćwiczenia,
4) zaprezentować efekty swojej pracy,
5) dokonać samooceny ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 film dydaktyczny  Infrastruktura dróg ,
 zestaw do wyświetlania filmów,
 notatnik,
 przybory do pisania.
Ćwiczenie 4
Na przygotowanej makiecie odcinka drogi umieść w odpowiednich miejscach modele
zadrzewienia, tak aby wywierały korzystny wpływ na warunki ruchu drogowego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować przygotowaną makietę odcinka drogi,
2) umieścić w odpowiednich miejscach na makiecie modele zadrzewienia,
3) zaprezentować efekty swojej pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- makieta odcinka drogi,
- modele zadrzewienia,
- literatura z rozdziału 6 dotycząca zadrzewienia przydrożnego.
Ćwiczenie 5
Po obejrzeniu filmu dydaktycznego  Infrastruktura dróg , sporządz
pisemnÄ… notatkÄ™,
dotyczącą utrzymania stanu technicznego urządzeń obcych na drogach.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować treść filmu dydaktycznego  Infrastruktura dróg ,
2) sporządzić pisemną notatkę dotyczącą utrzymania stanu technicznego urządzeń obcych
na drogach,
3) zaprezentować efekty swojej pracy,
4) dokonać samooceny ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 film dydaktyczny  Infrastruktura dróg ,
 zestaw do wyświetlania filmów,
 notatnik,
 przybory do pisania.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
47
4.10.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) rozróżnić rodzaje oznakowania dróg?
2) wskazać cel wykonywania oznakowania pionowego dróg?
3) wskazać cel wykonywania oznakowania poziomego dróg?
4) umieścić przy drodze oznakowanie pionowe?
5) narysować oznakowanie poziome wybranego fragmentu drogi?
6) rozróżnić znaki kilometrowe od hektometrowych?
7) rozmieścić przy drodze paliki?
8) rozmieścić przy drodze bariery ograniczające hałas?
9) rozmieścić przy drodze bariery łańcuchowe?
10) określić lokalizację urządzeń obcych w pasie drogowym?
11) określić sposób kształtowania zieleni przydrożnej?
12) zaplanować lokalizację przydrożnego zadrzewienia określonego odcinka
drogi?
13) określić zasady tworzenia osłon przeciwwietrznych
i przeciwolśnieniowych pasów drogowych z drzew i krzewów?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
48
4.11. Utrzymanie mostów stalowych (naprawa połączeń:
obluzowane nity, pęknięcia połączenia spawanego;
malowanie: kontrola pokryć, renowacja powłoki)
4.11.1. Materiał nauczania
Najczęściej występujące uszkodzenia mostów stalowych to: obluzowanie nitów
i pęknięcia połączeń spawanych.
Obluzowane nity. Można rozpoznać po pęknięciach położonych na nich powłok
malarskich lub po rdzawych wyciekach spod główki. Najlepszym i jednocześnie najprostszym
sposobem badania jest lekkie ostukiwanie główki nitu młotkiem kontrolnym o masie
0,3 EKG. Dobrze zakuty nit uderzony w zakuwkę młotkiem kontrolnym wydaje dz
więczny,
metaliczny ton.
Nity obluzowane należy wyjąć i założyć nowe, szczelnie dopasowane. Nity w węzłach
i stykach wymienia się pojedynczo, aby nie wywołać przeciążenia pozostałych nitów.
W dużych węzłach można jednocześnie wymienić 10% nitów. W otwory po usuniętych
nitach zakłada się tymczasowo śruby lub trzpienie. Stare nity usuwa się dłutem i ścinakiem,
stosujÄ…c nawiercanie lub palnikiem gazowym. Nity wymieniane w miejscach trudno
dostępnych zastępuje się śrubami pasowanymi.
Pęknięcia połączenia spawanego. W przypadku pęknięcia połączenia spawanego należy
na obu jego końcach nawiercić otworki, aby zapobiec powiększaniu się rysy. Zanim
przystąpimy do naprawy należy ustalić przyczyny uszkodzenia. Wymaga to zazwyczaj
ekspertyzy specjalistycznej i zbadania w laboratorium próbek spoiwa i materiału łączonych
elementów. Jeżeli eksperci orzekną celowość stosowania spawania, to uszkodzony odcinek
spoiny należy wyciąć na długości większej od powstałego pęknięcia i ponownie zespawać.
Malowanie.  Kontrolę pokryć malarskich na konstrukcjach mostowych należy
przeprowadzać nie rzadziej niż co pół roku. W przypadku występowania bardzo agresywnych
czynników korozyjnych  raz na kwartał. Większe konstrukcje dzieli się na strefy, na których
najczęściej obserwuje się różny stopień zniszczenia. W każdej ze stref wybiera się
co najmniej trzy obszary o powierzchni 0,1 m2 każdy i za pomocą szmat zamoczonych
w detergencie usuwa się z nich wszelkie zanieczyszczenia. Umytą powierzchnię porównuje
się z wzorcami fotograficznymi podanymi w załączniku do normy, oznaczonymi R2, R3, R4,
R5.
Rozróżnia się trzy stopnie zniszczenia powłoki malarskiej:
 pierwszy stopień zniszczenia, gdy powłoka przejawia utratę połysku, zmianę barwy
i można ją łatwo usunąć za pomocą szczotek nylonowych lub ryżowych oraz wilgotnych
ścierek lub gąbek,
 drugi stopień zanieczyszczenia, gdy na powłoce malarskiej  oprócz wyżej
wymienionych objawów  występują pęcherze, złuszczenia, rysy lub pęknięcia oraz
pojedyncze punkty rdzy, nie większe jednak niż na wzorcu R3,
 trzeci stopień zniszczenia, gdy oprócz objawów drugiego stopnia zniszczenia  rdza
występuje w postaci licznych ognisk, które obejmują całe pokrycie, a skorodowanie jest
większe niż we wzorcu R3.
Renowację powłoki malarskiej należy przeprowadzić możliwie najwcześniej 
im mniejszy stopień zniszczenia, tym mniejsze nakłady robocizny, materiałów i kosztów.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
49
Oczyszczanie konstrukcji przeprowadza się zależnie od stopnia zniszczenia pokrycia.
Konstrukcje o powłoce w pierwszym stopniu zniszczenia oczyszcza się, zmywając
roztworem wodnym preparatu  impurex NT  4 .
Konstrukcje o powłoce w drugim stopniu zniszczenia należy zmyć w sposób opisany
poprzednio i oczyścić skrobakami z ognisk rdzy. Oczyszczona powierzchnia powinna
odpowiadać klasie II lub III wg obowiązującej normy. Dopuszcza się lekki nalot o odcieniu
rdzawym w miejscach przed oczyszczeniem skorodowanych.
Konstrukcje o powłoce w trzecim stopniu zniszczenia, której pokrycie rdzą jest większe
niż na wzorcu R3, lecz nie większe niż na wzorcu R5, należy oczyścić całkowicie metodą
strumieniowo  ścierną do metalu podłoża. Dopuszcza się oczyszczenie płomieniowe. Jeżeli
pokrycie rdzą jest większe niż na wzorcu R5, to konstrukcję należy oczyścić strumieniowo 
ściernie, aż do metalu podłoża. Powierzchnia przygotowana do renowacji pokrycia powinna
odpowiadać klasie II lub I wg obowiązującej normy.
OdnawiajÄ…c pokrycia malarskie, jako zasadÄ™ przyjmuje siÄ™ stosowanie tych samych
materiałów podkładowych i nawierzchniowych, którymi wykonano pokrycie pierwotne.
Wszystkie materiały powinny mieć atest dotyczący danej partii.
Powierzchnie o zniszczeniu stopnia pierwszego pokrywa siÄ™ jednÄ… warstwÄ… farby
nawierzchniowej lub emalii w powłoce pierwotnej, a w ostateczności innej dostosowanej
do warunków eksploatacji.
Powierzchnie o zniszczeniu stopnia drugiego należy zagruntować materiałem
podkładowym, po wyschnięciu którego nanosi się farbę nawierzchniową.
Powierzchnie o zniszczeniu stopnia trzeciego po oczyszczeniu należy pokryć całkowicie
pełnym zestawem malarskim dobranym wg  Instrukcji malowania i renowacji pokryć
malarskich poza wytwórnią na stalowych konstrukcjach mostowych , wydanej przez Instytut
Badawczy Dróg i Mostów w 1985 r.
Nakładanie renowacyjnych powłok nawierzchniowych można wykonywać pędzlem
albo stosujÄ…c natrysk pneumatyczny lub hydrauliczny .
4.11.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie uszkodzenia mostów stalowych występują najczęściej?
2. W jaki sposób można rozpoznać w mostach obluzowane nity?
3. W jaki sposób wymienia się nity w dużych węzłach?
4. W jaki sposób naprawia się pęknięcia połączenia spawanego?
5. W jakich odstępach czasu przeprowadza się kontrolę pokryć malarskich?
6. Ile wyróżniamy stopni zniszczenia powłoki malarskiej?
7. W jaki sposób przeprowadza się oczyszczanie konstrukcji o powłoce w pierwszym
stopniu zniszczenia?
8. W jaki sposób przeprowadza się oczyszczanie konstrukcji o powłoce w trzecim stopniu
zniszczenia?
9. Na czym polega odnawianie pokryć malarskich o różnym stopniu zniszczenia?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
50
4.11.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Po obejrzeniu fragmentu filmu dydaktycznego  Utrzymanie mostów stalowych
dotyczącego wymiany nitów, scharakteryzuj sprawdzanie obluzowanych nitów
w konstrukcjach mostowych oraz sposób wymiany nitów w węzłach, stykach oraz dużych
węzłach.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować fragment treści filmu dydaktycznego  Utrzymanie mostów stalowych
dotyczący ćwiczenia,
2) wynotować, w jaki sposób przeprowadza się sprawdzanie, czy w konstrukcji mostowej
sÄ… obluzowane nity,
3) scharakteryzować sposób wymiany nitów w węzłach i stykach,
4) scharakteryzować sposób wymiany nitów w dużych węzłach,
5) zaprezentować efekty swojej pracy,
6) dokonać samooceny ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 film dydaktyczny  Utrzymanie mostów stalowych ,
 zestaw do wyświetlania filmów,
 notatnik,
 przybory do pisania.
Ćwiczenie 2
Przeprowadz
na modelu wymianę obluzowanych nitów fragmentu konstrukcji.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeprowadzić oględziny przedstawionego fragmentu konstrukcji,
2) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy,
3) pobrać materiały i narzędzia do wykonania ćwiczenia,
4) sprawdzić, które nity należy wymienić,
5) wymienić obluzowane nity,
6) zlikwidować i uporządkować stanowisko pracy,
7) zaprezentować efekty swojej pracy,
8) dokonać samooceny ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 nity,
 dłuto,
 ścinak,
 młotek kontrolny,
 literatura z rozdziału 6 dotycząca obluzowanych nitów.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
51
Ćwiczenie 3
Po obejrzeniu fragmentu filmu dydaktycznego  Utrzymanie mostów stalowych
dotyczącego naprawy pękniętego połączenia spawanego w konstrukcji mostowej, sporządz

pisemna notatkę, w której opiszesz sposób jego naprawy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować fragment treści filmu dydaktycznego  Utrzymanie mostów stalowych
dotyczący ćwiczenia,
2) opisać naprawę pękniętego połączenia spawanego w konstrukcji mostowej,
3) zaprezentować efekty swojej pracy,
4) dokonać samooceny ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 film dydaktyczny  Utrzymanie mostów stalowych ,
 zestaw do wyświetlania filmów,
 notatnik,
 przybory do pisania.
Ćwiczenie 4
Na zdjęciach przedstawione zostały różne stopnie zniszczenia powłoki malarskiej
na metalowych konstrukcjach mostowych. Na podstawie normy określ stopień zniszczenia
powłoki malarskiej na każdym z przedstawionych zdjęć. Na podstawie literatury oraz normy
dobierz, dla każdego zniszczenia powłoki pokazanego na zdjęciu, sposób oczyszczenia
oraz odnowienia powłoki malarskiej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować zdjęcia przedstawiające różne stopnie zniszczenia powłoki malarskiej?
2) przeanalizować treść normy dotyczącej renowacji powłok malarskich na metalowych
konstrukcjach mostowych,
3) przeanalizować materiał nauczania z rozdziału 6 dotyczący utrzymania mostów
stalowych,
4) określić stopień zniszczenia powłoki malarskiej na każdym z przedstawionych zdjęć,
5) dobrać do każdego zdjęcia sposób oczyszczenia oraz odnowienia zaprezentowanej tam
powłoki malarskiej,
6) sporzÄ…dz
pisemną notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,
7) zaprezentować efekty swojej pracy,
8) dokonać samooceny ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 zdjęcia przedstawiające różne stopnie zniszczenia powłoki malarskiej na metalowych
konstrukcjach mostowych,
 norma,
 notatnik,
 przybory do pisania.
 literatura z rozdziału 6 dotycząca utrzymania mostów stalowych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
52
Ćwiczenie 5
Przeprowadz
renowację powłoki malarskiej na metalowych częściach mostu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeprowadzić oględziny przedstawionego fragmentu konstrukcji,
2) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy,
3) pobrać materiały i narzędzia do wykonania ćwiczenia,
4) oczyścić konstrukcję z rdzy,
5) pomalować konstrukcję farbą podkładową,
6) pomalować konstrukcję farbą nawierzchniową,
7) zlikwidować i uporządkować stanowisko pracy,
8) zaprezentować efekty swojej pracy,
9) dokonać samooceny ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 farba podkładowa,
 farba nawierzchniowa,
 pędzel.
4.11.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) sklasyfikować obiekty mostowe?
2) sklasyfikować roboty związane z utrzymaniem mostów?
3) rozpoznać w mostach obluzowane nity?
4) wymienić obluzowane nity w dużych węzłach?
5) naprawić pęknięcia połączenia spawanego?
6) przeprowadzić kontrolę pokryć malarskich?
7) przeprowadzić oczyszczanie konstrukcji o różnym stopniu zniszczenia?
8) oczyścić konstrukcję o powłoce w pierwszym stopniu zniszczenia?
9) odnowić pokrycia malarskie o różnym stopniu zniszczenia?
10) posłużyć się narzędziami, urządzeniami i sprzętem do robót mostowych
nie wymagających dodatkowych uprawnień?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
53
4.12. Utrzymanie mostów betonowych i żelbetowych oraz podpór
betonowych i kamiennych
4.12.1. Materiał nauczania
Do zadań związanych z utrzymaniem mostów drogowych, niezależnie od ich konstrukcji
i materiałów, należą:
 nadzór techniczny i badania specjalne mostów  oględziny i pomiary mostu, mające
na celu wykrywanie wszelkich uszkodzeń, które należy usunąć, aby nie dopuścić
do dalszego niszczenia obiektu lub w celu zapewnienia bezpieczeństwa ruchu na moście,
 ochrona mostów  utrzymanie bezpieczeństwa ruchu na mostach, zapewnienie
bezpieczeństwa żeglugi i spływu pod mostami, ochrona przeciwpożarowa,
przeciwlodowa i przeciwpowodziowa przepraw mostowych,
 roboty konserwacyjne  przeciwdziałanie uszkodzeniom, zniszczeniom mostu lub jego
części,
 roboty remontowe  naprawianie uszkodzonych lub wymiana zniszczonych części mostu.
Nadzór techniczny
Nadzór techniczny obejmuje nie tylko same mosty, lecz także związane z nimi dojazdy
i urządzenia regulacyjne. Nadzór może być stały, bieżący i okresowy. Stały nadzór
nad mostami polega na regularnych oględzinach obiektów mostowych co kilka dni. Duże
mosty powinny być poddawane oględzinom codziennie. W czasie tych oględzin należy
sprawdzić czy nie nastąpiły uszkodzenia: umocnień skarp stożków przy przyczółkach
lub wałów kierujących, jezdni chodników, poręczy, łożysk lub innych elementów ustroju
nośnego mostu, podpór i izbic. W przypadku większych uszkodzeń należy niezwłocznie
ustawić znaki ostrzegawcze, a w wypadku uszkodzeń zagrażających bezpieczeństwu zamknąć
przejazd przez most.
Bieżący nadzór techniczny mostów polega na oględzinach mostu i poszczególnych jego
części w celu wykrycia powstałych uszkodzeń. Na podstawie tych oględzin ustala się zakres
robót koniecznych do wykonania na najbliższy okres. Oględziny takie powinny być
przeprowadzane przynajmniej raz w miesiÄ…cu.
Okresowy nadzór techniczny mostów, polega na sprawdzeniu jego stanu i ustaleniu
zakresu robót potrzebnych do wykonania. Przeprowadza się go przynajmniej raz na rok.
Podczas oględzin mostów betonowych, żelbetowych i kamiennych należy sprawdzić czy
nie pojawiły się rysy, pęknięcia lub uszkodzenia konstrukcji, jaki jest stan łożysk, przegubów
i zakotwień oraz czy nie zostało uszkodzone odwodnienie.
W murach kamiennych, betonowych powstają rysy i pęknięcia z powodu
nierównomiernego osiadania podpór, nieuwzględnienia wpływu zmian temperatury
na konstrukcję, nierównomiernego osiadania fundamentów oraz zawilgocenia i przemarzania
murów. Zauważone rysy i pęknięcia powinny być obserwowane i nałożone na nie placki
kontrolne z gipsu.
Odkształcenia i przesunięcia mogą wystąpić jako: osiadanie lub wychylenia podpór,
nieprawidłowe położenie ruchomych części łożysk, uszkodzenia przy przegubach, szczeliny
dylatacyjne, itp. Na podstawie badań kontrolnych sporządza się protokół i opracowuje plan
naprawy uszkodzeń.
Wadliwe działanie odwodnienia może również być przyczyną poważnych uszkodzeń.
W przypadku uszkodzenia lub zniszczenia izolacji woda przedostaje się do konstrukcji nośnej
mostu, co można poznać po zaciekach. Zawilgocone części mostu łatwo ulegają zniszczeniu,
następują wyługowania cementu, ulega korozji beton i stal.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
54
Miejscowe, nieznaczne uszkodzenia izolacji należy naprawić niezwłocznie po wykryciu,
całkowitą wymianę izolacji wykonuje się w czasie remontu kapitalnego nawierzchni.
Uszkodzenia licówki mogą być mechaniczne, bądz
spowodowane wietrzeniem kamienia
na wysokości zmian poziomu wody lub w pobliżu powierzchni gruntu. Szczeliny
i uszkodzenia licówki wypełnia się zaprawa cementową. W razie większych uszkodzeń
wymienia się kamienie licówki lub uzupełnia brakujący beton.
Podczas usuwania drobnych uszkodzeń betonu lub muru kamiennego najpierw dokładnie
oczyszcza się i nacina powierzchnię w uszkodzonym miejscu, odspojone części usuwa się,
a powierzchnię dobrze nasyca się wodą. Mniejsze zagłębienia wypełnia się zaprawą
cementowÄ… 1:1÷1:3. ZaprawÄ™ narzuca siÄ™ kilkoma warstwami, zależnie od gÅ‚Ä™bokoÅ›ci
uszkodzenia. Miejsce wypełnione zaprawą należy nawilżać, aby zapobiec pęknięciom
wskutek skurczu cementu.
Uszkodzenia na większej powierzchni naprawia się torkretowaniem (narzucanie zaprawy
cementowej za pomocą sprężonego powietrza).
4.12.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie zadania związane są z utrzymaniem mostów drogowych?
2. Na czym polega stały nadzór techniczny mostów drogowych?
3. Na czym polega bieżący nadzór techniczny mostów drogowych?
4. Na czym polega okresowy nadzór techniczny mostów drogowych?
5. Na co należy zwrócić uwagę podczas oględzin mostów betonowych, żelbetowych
i kamiennych?
6. Co jest przyczyną powstawania rys i pęknięć w murach kamiennych i betonowych?
7. W jaki sposób postępuje się w przypadku zauważonych rys i pęknięć na murach?
8. Co jest przyczyną powstawania odkształceń i przesunięć podpór mostowych?
9. Jakie czynniki mogą powodować uszkodzenia licówki?
10. W jaki sposób przeprowadza się usuwanie drobnych uszkodzeń muru kamiennego
i betonu?
11. W jaki sposób przeprowadza się usuwanie uszkodzeń muru kamiennego i betonu
na dużych powierzchniach?
4.12.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Określ kolejne czynności, jakie należy wykonać podczas naprawy zwietrzałej licówki
podpory betonowej w konstrukcjach mostowych oraz jakie materiały należy zastosować.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować literaturę dotyczącą naprawy zwietrzałej licówki podpory betonowej
w konstrukcjach mostowych,
2) zapisać kolejne czynności, jakie należy wykonać podczas naprawy zwietrzałej licówki
podpory betonowej w konstrukcjach mostowych,
3) wypisać rodzaje materiałów zastosowane do naprawy,
4) zaprezentować efekty swojej pracy,
5) dokonać samooceny ćwiczenia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
55
Wyposażenie stanowiska pracy:
 notatnik,
 przybory do pisania,
 literatura z rozdziału 6 dotycząca konstrukcji mostowych.
Ćwiczenie 2
Po obejrzeniu filmu dydaktycznego  Utrzymanie mostów betonowych i żelbetowych
ułóż w logiczną całość kartki, na których zapisane są czynności związane z uszczelnieniem
spoiny podpory licowanej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować treść filmu dydaktycznego  Utrzymanie mostów betonowych
i żelbetowych ,
2) przeanalizować zapisane na kartkach czynności związane z uszczelnieniem spoiny
podpory licowanej,
3) ułożyć w logiczną całość kartki, tak aby stanowiły technologię wykonania uszczelnienia
spoiny podpory licowanej,
4) zapisać czynności technologiczne w notatniku,
5) zaprezentować efekty swojej pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- film dydaktyczny  Utrzymanie mostów betonowych i żelbetowych ,
- zestaw do wyświetlania filmów,
- przybory do pisania,
- notatnik.
4.12.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) określić zadania związane są z utrzymaniem mostów drogowych?
2) opisać, co obejmuje i na czym polega stały nadzór techniczny mostów
drogowych?
3) opisać, na czym polega bieżący nadzór techniczny mostów drogowych?
4) opisać, na czym polega okresowy nadzór techniczny mostów
drogowych?
5) określić, na co należy zwrócić uwagę podczas oględzin mostów
betonowych, żelbetowych i kamiennych?
6) przeprowadzić konserwację mostów i podpór?
7) postąpić właściwie w przypadku zauważonych rys i pęknięć na murach?
8) wskazać przyczynę powstawania odkształceń i przesunięć podpór
mostowych?
9) wskazać czynniki powodujące uszkodzenia licówki?
10) usunąć drobne uszkodzenia muru kamiennego i betonowego?
11) wskazać sposób usuwania uszkodzeń muru kamiennego i betonu
na dużych powierzchniach?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
56
4.13. Utrzymanie dojazdów i urządzeń regulacyjnych przy
mostach
4.13.1. Materiał nauczania
Utrzymanie dojazdów. Dojazdy do mostów należy utrzymywać tak, żeby profil
podłużny i przekroje poprzeczne drogi nie uległy zmianie. Możemy tego dokonać
przez należyte odprowadzenie wody z dojazdów. Woda powoduje bowiem rozmycie skarp
i nasypów.
Uwagę należy zwrócić na połączenie mostu z dojazdami i na płyty przejściowe, gdyż
w takich miejscach najczęściej następuje obniżenie się nawierzchni. Takie odkształcenia
nawierzchni działają szkodliwie na konstrukcje mostowe. Powodują także uszkodzenie skarp
na stokach nasypów. Są one także szkodliwe i niebezpieczne dla pojazdów.
W przypadku stwierdzenia osiadania nawierzchni przed przyczółkami należy zagłębienia
zerwać a następnie wzmocnić.
Słupki lub poręcze ochronne oraz znaki na dojazdach powinny być utrzymane
w należytym stanie. Brak tych urządzeń ochronnych na dojazdach zmniejsza bezpieczeństwo
jazdy.
Nasypy i umocnienia skarp, szczególnie przy przyczółkach mogą być uszkadzane przez
wielkie wody. Po ich spłynięciu bada się dokładnie stan umocnień na skarpach oraz ustala
wszystkie uszkodzenia oraz sposób ich naprawy. Większe uszkodzenia skarp usuwa się
natychmiast. Mniejsze uszkodzenia powinny być naprawione przed wystąpieniem pierwszych
wysokich wód.
W razie powtarzających się uszkodzeń na dojazdach (np. z powodu zbyt dużego
pochylenia skarp) wskazana jest przebudowa ich pochylenia na bardziej płaskie
lub odpowiednie wzmocnienie skarpy.
Jeżeli na dojazdach do mostów znajdują się dodatkowe obiekty mostowe przewidziane
do przepuszczania również wysokich wód, to przed nastaniem odwilży należy oczyścić
koryto ze śniegu i lodu na długości około 30 m zarówno z jednej jak i z drugiej strony obiektu
mostowego.
Jeżeli na dojazdach do mostu znajdują się dodatkowe obiekty mostowe, przeznaczone
tylko do odprowadzenia wody z zalewowych terenów przy niskich jej poziomach, to należy
przed spływem wielkich wód te otwory zamknąć.
Utrzymanie urządzeń regulacyjnych. Najbardziej narażone na zniszczenie
przez uszkodzenie umocnień ich skarp lub podmycie są wały kierujące i tamy poprzeczne.
W związku z tym główne zadanie utrzymania takich urządzeń polega na niedopuszczeniu
do ich rozmycia przez należyte zabezpieczenie skarp, a następnie terminowe usuwanie
wszelkich pozostałych uszkodzeń podobnie jak na dojazdach do mostu.
W razie stwierdzenia rozmycia dna rzeki przy podporach należy je zabezpieczyć.
Stosujemy wówczas wzmocnienie dna rzeki materacami faszynowymi lub narzutem
kamiennym w sposób pokazany na rysunku 12. Wzmocnienie koryta rzeki powinno być
wykonane z każdej strony podpory na długości  d czterokrotnie większej od rozmycia dna,
nie mniej jednak niż 5 m.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
57
Rys. 12. Wzmocnienie dna rzeki narzutem kamiennym [1, s. 386]
4.13.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Na czym polega utrzymanie dojazdów do mostów?
2. W których miejscach następuje najczęściej obniżanie się nawierzchni?
3. Jak należy postępować w przypadku stwierdzenia osiadania nawierzchni przed
przyczółkami?
4. W jaki sposób słupki i poręcze wpływają na bezpieczeństwo jazdy?
5. Jak należy postępować w przypadku, gdy na dojazdach do mostów znajdują się
dodatkowe obiekty mostowe przewidziane do przepuszczania wysokich wód?
6. Jak należy postępować w przypadku, gdy na dojazdach do mostów znajdują się
dodatkowe obiekty mostowe przeznaczone do odprowadzenia wody z zalewowych
terenów przy niskich jej poziomach?
7. Na czym polega utrzymanie wałów kierujących i tam poprzecznych?
8. W jaki sposób należy zabezpieczyć dno rzeki przed jego rozmyciem przy podporach?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
58
4.13.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Po obejrzeniu filmu dydaktycznego  Utrzymanie dojazdów i urządzeń regulacyjnych
przy mostach sporzÄ…dz
pisemną notatkę, w której odpowiesz na pytania:
a) w jaki sposób należy postąpić w przypadku stwierdzenia osiadania nawierzchni
przed przyczółkami mostów?
b) w jaki sposób należy postąpić w przypadku powtarzających się uszkodzeń na dojazdach
z powodu zbyt dużego pochylenia skarpy?
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować treść filmu dydaktycznego  Utrzymanie dojazdów i urządzeń
regulacyjnych przy mostach ,
2) udzielić pisemnej odpowiedzi na zawarte w treści ćwiczenia pytania,
3) zaprezentować efekty swojej pracy,
4) dokonać samooceny ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 film dydaktyczny  Utrzymanie dojazdów i urządzeń regulacyjnych przy mostach ,
 zestaw do wyświetlania filmów,
 notatnik,
 przybory do pisania.
Ćwiczenie 2
Po obejrzeniu filmu dydaktycznego  Utrzymanie dojazdów i urządzeń regulacyjnych
przy mostach sporzÄ…dz
pisemną notatkę, w której odpowiesz na pytania:
a) na czym polega utrzymanie urządzeń regulacyjnych?
b) w jaki sposób należy postępować w przypadku stwierdzenia rozmycia dna rzeki przy
podporach?
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować treść filmu dydaktycznego  Utrzymanie dojazdów i urządzeń
regulacyjnych przy mostach ,
2) udzielić pisemnej odpowiedzi na zawarte w treści ćwiczenia pytania,
3) zaprezentować efekty swojej pracy,
4) dokonać samooceny ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 film dydaktyczny  Utrzymanie dojazdów i urządzeń regulacyjnych przy mostach ,
 zestaw do wyświetlania filmów,
 notatnik,
- przybory do pisania.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
59
4.13.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) określić zasady utrzymania dojazdów i urządzeń regulacyjnych przy
mostach?
2) wskazać miejsca, w których następuje najczęściej obniżanie się
nawierzchni?
3) wskazać sposób postępowania w przypadku stwierdzenia osiadania
nawierzchni przed przyczółkami?
4) określić, w jaki sposób słupki i poręcze wpływają na bezpieczeństwo
jazdy?
5) wskazać sposób postępowania w przypadku, gdy na dojazdach
do mostów znajdują się dodatkowe obiekty mostowe przewidziane
do przepuszczania wysokich wód?
6) wskazać sposób postępowania w przypadku, gdy na dojazdach
do mostów znajdują się dodatkowe obiekty mostowe przeznaczone
do odprowadzenia wody z zalewowych terenów przy niskich
jej poziomach?
7) określić, na czy polega utrzymanie wałów kierujących i tam
poprzecznych?
8) wskazać sposób zabezpieczenia dna rzeki przed jego rozmyciem przy
podporach?
9) rozróżnić urządzenia drogowe, zasady ich utrzymania i naprawy?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
60
5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 25 zadań o różnym stopniu trudności. Są to zadania wielokrotnego wyboru.
5. Za każdą poprawną odpowiedz
możesz uzyskać 1 punkt.
6. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi. Dla każdego zadania podane
są cztery możliwe odpowiedzi: a, b, c, d. Tylko jedna odpowiedz
jest poprawna, zaznacz
jÄ… znakiem X.
7. Staraj siÄ™ wyraz
nie zaznaczać odpowiedzi. Jeżeli się pomylisz i błędnie zaznaczysz
odpowiedz
, otocz ją kółkiem i zaznacz ponownie odpowiedz
, którą uważasz za
poprawnÄ….
8. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
9. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż rozwiązanie
zadania na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.
10. Po rozwiÄ…zaniu testu sprawdz
czy zaznaczyłeś wszystkie odpowiedzi na KARCIE
ODPOWIEDZI.
11. Na rozwiÄ…zanie testu masz 45 minut.
Powodzenia!
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Robotnicy zatrudnieni na drodze, po której odbywa się ruch obowiązani są nakładać
widoczne z dużej odległości kamizelki i czapki koloru
a) żółtego.
b) zielonego.
c) czerwonego.
d) pomarańczowego.
2. Palącego się lepiszcza nie należy gasić
a) wodÄ….
b) ziemiÄ….
c) piaskiem.
d) gaśnicami.
3. Do napraw bieżących dróg nie zaliczamy
a) napraw bieżących nawierzchni.
b) usuwania nierówności poboczy.
c) napraw drobnych uszkodzeń skarp.
d) przywrócenia stanu technicznego drogi.
4. Trawę na skarpach powinno się kosić minimum w roku
a) 1 raz.
b) 2 razy.
c) 4 razy.
d) 8 razy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
61
5. Przygotowania do zimowych robót utrzymaniowych rozpoczyna się od
a) 1 września.
b) 1 paz
dziernika.
c) poczÄ…tku jesieni.
d) pierwszego dnia kalendarzowej zimy.
6. Do wbudowania mieszanek mineralno-bitumicznych używane są maszyny zwane
a) walcami.
b) remonterami.
c) rozkładarkami.
d) rozsypywarkami.
7. Rysunek przedstawia
a) spycharkÄ™.
b) równiarkę.
c) zgarniarkÄ™.
d) rozkładarkę.
8. Kotły produkcyjne asfaltu lanego wytwarzają mieszankę asfaltową o temperaturze
a) 80÷1200C.
b) 120÷1400C.
c) 140÷1600C.
d) 160÷1800C.
9. Odległość zasłon, uniemożliwiających lub utrudniających powstawanie zasp na koronie
drogi, od zewnÄ™trznej krawÄ™dzi wykopu lub nasypu powinna wynosić 8÷12 h
(h  wysokość zasłony), ale nie mniej niż
a) 1 metr.
b) 5 metrów.
c) 10 metrów.
d) 20 metrów.
10. Zasłony przeciwśnieżne stałe wykonywane są z
a) żywopłotów.
b) siatki stalowej.
c) płotków drewnianych.
d) zasłon z tworzyw sztucznych.
11. Odśnieżanie patrolowe stosuje się na drogach zimowego odśnieżania
a) I kolejności.
b) II kolejności.
c) III kolejności.
d) wszystkich kolejności.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
62
12. Zapobieganie powstawaniu śliskości zimowej na drogach polega na
a) usuwaniu śniegu podczas jego opadu.
b) posypaniu śniegu środkami chemicznymi.
c) usuwaniu śniegu bezpośrednio po jego opadach.
d) pokryciu jezdni środkami chemicznymi obniżającymi temperaturę zamarzania wody.
13. Pojazdy wyposażone w skośnie ustawiony, w stosunku do kierunku jazdy lemiesz, który
zgarnia śnieg z nawierzchni i usuwa go poza krawędz
jezdni nazywamy
a) spycharkami.
b) odśnieżarkami.
c) pługami śnieżnymi.
d) pługami odśnieżnymi.
14. Poniższy rysunek przestawia
a) wywrotkÄ™.
b) polewaczkÄ™.
c) malowarkÄ™ samochodowÄ….
d) rozsypywarkę środków chemicznych.
15. Malowarki stosuje siÄ™ do malowania
a) znaków pionowych dróg.
b) urządzeń obcych na drogach.
c) znaków poziomych na jezdni.
d) elementów wyposażenia jezdni.
16. PrÄ™dkość robocza pracy kosiarki wysiÄ™gnikowej wynosi 3÷5 km/h, a szerokość pasa
koszenia wynosi
a) 110 cm.
b) 120 cm.
c) 130 cm.
d) 140 cm.
17. Znaki pionowe będące wyposażeniem dróg umieszcza się
a) nad jezdniÄ…
b) po lewej stronie jezdni.
c) po prawej stronie jezdni.
d) środkiem miedzy dwoma pasami ruchu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
63
18. Obluzowane nity w mostach stalowych można rozpoznać po
a) rdzawych wyciekach spod główek.
b) wypadaniu obluzowanych nitów z konstrukcji.
c) pęknięciach i odpadaniu położonych na nich powłok malarskich.
d) pęknięciach położonych na nich powłok malarskich lub po rdzawych wyciekach
spod główki.
19. Kontrolę pokryć malarskich na konstrukcjach mostowych należy przeprowadzić nie
rzadziej niż co
a) 0,5 roku.
b) 1 rok.
c) 1,5 roku.
d) 2 lata.
20. Zmiany temperatury nie powodujÄ… w nawierzchni
a) zwiększenia nośności całego korpusu drogowego.
b) powstawania wysadzin mrozowych (w połączeniu z wodą).
c) wietrzenia materiałów kamiennych (w połączeniu z wodą).
d) powstawania naprężeń w nawierzchniach sztywnych, mogących doprowadzić do ich
uszkodzenia.
21. Wśród robót związanych z utrzymaniem i naprawą dróg nie wyróżniamy
a) napraw bieżących.
b) remontów kapitalnych.
c) robót utrzymaniowych.
d) remontów kwartalnych.
22. Destrukcyjne działanie wiatru powoduje
a) zwiększenie siły ssania opon.
b) wietrzenie materiałów kamiennych.
c) emulgowanie lepiszczy bitumicznych na skutek połączenia z pyłem pochodzacym
ze zwietrzałego kruszywa.
d) wywiewanie ze spoin miedzy ziarnami nawierzchni nieulepszonych drobnych
czÄ…stek piaszczysto-gliniasto-ilastych.
23. Odnawiając pokrycia malarskie elementów stalowych mostów o zniszczeniu stopnia
drugiego należy ich
a) oczyścić i zagruntować.
b) oczyścić i pokryć całkowicie zestawem malarskim.
c) pokryć jedną warstwą farby nawierzchniowej lub emalii w powłoce pierwotnej.
d) zagruntować materiałem podkładowym, a po wyschnięciu nanieść farbę
nawierzchniowÄ….
24. Miałowanie polega na pokryciu nawierzchni cienka warstwą świeżego materiału
o grubości około 5 mm i jego wałowaniu. Zużycie materiału podczas jednorazowego
miałowania wynosi 5m3/1000m2 nawierzchni. Zużywając 17,5 m3 materiału wykonamy
miałowanie na powierzchni
a) 350 m2.
b) 3500 m2.
c) 35000m2.
d) 350000 m2.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
64
25. W razie uszorstnienia lodu lub zlodowaciałego śniegu jednorazowo rozsypuje się
równomiernie materiaÅ‚ uszorstniajÄ…cy w iloÅ›ci 60÷100g/m2. Na uszorstnienie lodu
na powierzchni 4500 m2 potrzeba
a) 27÷45 kg.
b) 270÷450 kg.
c) 2700÷4500 kg.
d) 27000÷45000 kg.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
65
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
Utrzymywanie dróg, mostów oraz urządzeń drogowych
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
21 a b c d
22 a b c d
23 a b c d
24 a b c d
25 a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
66
6. LITERATURA
1. Pajchel W.: Budowa mostów. cz. 2, WSiP, Warszawa 1984
2. Rolla S.: Technologia robót w budownictwie drogowym. cz. 3. WSiP, Warszawa 1997
3. Rolla St., Rolla M., Żarnoch W.: Budowa dróg. cz. 2. WSiP, Warszawa 1993
4. Sawicki E.: Technologia robót w budownictwie drogowym, cz. 1. WSiP, Warszawa 1996
5. Skaldawski E.: Bitumiczne roboty nawierzchniowe. Wydawnictwo Komunikacji
i A
ączności, Warszawa 1980
6. Stypułkowski B. (red.): Zagadnienia utrzymania i modernizacji dróg i ulic. Wydawnictwo
Komunikacji i A
ączności, Warszawa 2000
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
67