Tom 51, 2002
Numer 3 (256)
Strony 227 228
GRZEGORZ WĘGRZYN
Katedra Biologii Molekularnej
Uniwersytet Gdański
Kładki 24, 80-822 Gdańsk
e-mail: [e-mail]
WSTĘP  PLAZMIDY
WiększoS
ć informacji genetycznej organi- Plazmidy odgrywają niesłychanie istotną
zmów komórkowych, zarówno prokariotycz- rolę w badaniach naukowych. Jako stosunko-
nych, jak i eukariotycznych, zawarta jest w du- wo niewielkie cząsteczki kwasów nukleino-
żych cząsteczkach DNA składających się na wych są one wymarzonymi obiektami badaw-
chromosomy. Utrata tej informacji przez ko- czymi w pracach naukowych np. nad pozna-
mórkę jest równoznaczna z jej S
miercią w sto- niem mechanizmów regulujących replikację
sunkowo niedługim czasie. Niemniej jednak DNA czy rozdział kopii DNA powstałych w wy-
chromosomy, a u Eukaryota dodatkowo geno- niku replikacji do potomnych komórek. Fascy-
my mitochondrialne i chloroplastowe, nie za- nujące, a zarazem niezmiernie ważne są zagad-
wierają całoS
ci informacji genetycznej więk- nienia dotyczące biologii plazmidów, takie jak
szoS
ci komórek. Dodatkowa informacja zawar- np. zdolnoS
ć do horyzontalnego przenoszenia
ta jest bowiem często w stosunkowo niewiel- informacji genetycznej, procesy zapewniające
kich cząsteczkach DNA (lub znacznie rzadziej stabilne utrzymywanie się plazmidów w li-
RNA), bez których możliwe jest prawidłowe niach komórkowych czy nadawanie komór-
funkcjonowanie komórek przynajmniej w kom gospodarza specyficznych właS
ciwoS
ci,
pewnych warunkach S
rodowiskowych. Te  do- umożliwiających przeżycie organizmów w
datkowe noS
niki informacji genetycznej to wyjątkowo trudnych warunkach S
rodowisko-
plazmidy. Mimo, że nie są one absolutnie nie- wych.
zbędne do przeżycia organizmów w optymal- Jakie znaczenie mają obecnie badania pro-
nych warunkach S
rodowiskowych, trudno wadzone na plazmidach? Ogromna rola tych
byłoby sobie bez plazmidów wyobrazić ist- pozachromosomalnych elementów genetycz-
niejące w S
wiecie, a w szczególnoS
ci wS
ród nych w biologii komórek, a w szczególnoS
ci
bakterii, ogromne możliwoS
ci przystosowań komórek bakteryjnych, przy jednoczesnej nie-
do różnorakich warunków życia i zaskakującą zaprzeczalnej roli bakterii zarówno jako czyn-
różnorodnoS
ć funkcji komórkowych. ników chorobotwórczych człowieka, zwierząt
Praktyczne dla człowieka skutki obecnoS
ci i roS
lin, jak i narzędzi w szeroko rozumianej
plazmidów w komórkach można obserwować biotechnologii, wydaje się dawać niepodważal-
niemal codziennie. Za przykład może posłużyć ny argument przemawiający za koniecznoS
cią
chociażby fakt, że szybkie rozprzestrzenianie się prowadzenia takich badań. Warto w tym miej-
opornoS
ci bakterii na antybiotyki odbywa się scu zauważyć, że od ponad dwudziestu lat wy-
głównie dzięki plazmidom. Ale są też przykłady dawane jest przez Academic Press czasopismo
dla człowieka pozytywne  ogromna częS
ć pro- naukowe  Plasmid , o którego profilu wszyst-
cesów biotechnologicznych, opartych na ko- ko mówi jego tytuł. Fakt, że czasopismo to, dru-
mórkach niosących rekombinowane cząsteczki kujące prace oryginalne (eksperymentalne) i
DNA, byłaby niemożliwa bez plazmidów. przeglądowe, nadal bardzo dobrze funkcjonu-
228 GRZEGORZ WĘGRZYN
je w S
wiecie naukowym potwierdza rangę ba- S
wiecie osiągnięciami na polu badań pozachro-
dań prowadzonych na plazmidach. mosomalnych elementów genetycznych. Za-
Zasygnalizowane powyżej zagadnienia do- chęcając Czytelników do lektury tych arty-
tyczące biologii plazmidów, ich znaczenia dla kułów, chciałbym serdecznie podziękować Au-
człowieka i wykorzystania w praktyce, zostały torom za uczestnictwo w przygotowaniu tego
opisane w serii artykułów zawartych w tym tematycznego zeszytu KOSMOSU oraz za trud
zeszycie KOSMOSU. Autorami tych artykułów włożony w opracowanie materiałów
są osoby specjalizujące się naukowo w różnych mogących przybliżyć czytelnikom aktualny
aspektach szeroko rozumianej biologii plazmi- stan wiedzy w tym fascynującym dziale biolo-
dów, mogące się poszczycić znaczącymi w gii.