Żywienie kliniczne 20.12.2010r. semestr V
DNA MOCZANOWA
Dna moczanowa, zwana także skazą moczanową lub podagrą, to rodzaj zapalenia stawów, którego
przyczyną jest nadmierne stężenie kwasu moczowego we krwi, spowodowane zaburzeniami
przemiany materii, a dokładnie zaburzeniami katabolizmu puryn.
RODZAJE DNY MOCZANOWEJ:
Dna pierwotna  jest występującym rodzinnie zaburzeniem metabolicznym. Jako dnę pierwotna
określa się stany chorobowe wywołane zwiększoną produkcją kwasu moczowego z powodu jego
upośledzonego wydalania przez nerki. Występuje głównie u mężczyzn. Charakteryzuje się napadami
skazy moczanowej i hiperurykemią.
Dna wtórna polega na nadmiernym gromadzeniu się kwasu moczowego w organizmie. W dnie
wtórnej hiperurykemia jest jednym z objawow nabytego schorzenia o znanej przyczynie (najczęściej
niewydolności nerek). Często stwierdza się guzki dnawe. Dochodzi do rozpadu chrząstek i
zesztywnienia stawów (anyklozy). Zmniejszając stężenie kwasu moczowego we krwi i tym samym w
płynach tkankowych, można zapobiec jego odkładaniu się w tkankach mezenchymalnych i zmniejszyd
istniejący w nich nadmiar związku.
Prawidłowe stężenie - kwasu moczowego we krwi kobiet powinno byd w granicach 150-340 umol/l,
a u mężczyzn 200-420 umol/l
Przelicznik - Aby przeliczyd mg% kwasu moczowego na umol/l, należy wartośd mg% przemnożyd
przez 59,48 np. 4,3mg% = 256umol/l.
Objawy kliniczne dny - W 80% przypadkach występują przy stężeniu ponad 9mg/dl w surowicy.
Występowanie zapalenie stawów.
Choroba bogaczy - Choroba cywilizacyjna-związana z nieprawidłowym sposobem żywienia,
polegającym na nadmiernym spożyciu potraw tłustych, bogatych w białko oraz byt dużym spożyciu
kawy i alkoholu.
Głodówki - Czynnikiem wyzwalającym także przesadne i z
le przeprowadzone kuracje głodowe  tzw.
Głodówki i diety oczyszczające.
Wiek dojrzały - Rzadko występuje u ludzi młodych, zwłaszcza u kobiet z przed menopauzą, ale
wyniesione z domu. Złe nawyki żywieniowe wpływają na stan zdrowia w póz
niejszym okresie życia.
Leczenie dietetyczne - Wpływa na skutecznośd innych metod leczniczych i na działanie środków
farmakologicznych. Leczenie dietetyczne jest nieinwazyjne i mało kosztowne
Czynniki ryzyka dny
- Nadwaga-U około 2/3 chorych na dnę stwierdza się otyłośd, ściśle związane występowaniem
miażdżycy, nadciśnienia, cukrzycy typu 2 oraz udarów mózgu.
- Hiperlipidemia -Znaczny procent chorych z dną cierpi na miażdżycę i przebyło zawał mięśnia
sercowego. Maja oni zwiększone stężenie cholesterolu i frakcji lipidowych we krwi.
- Uwarunkowania genetyczne -Estrogeny kobiet działają ochronnie, dlatego 95% chorych to
mężczyz
ni. Kobiety dopiero po menopauzie mają podobne stężenie kwasu moczowego, co
mężczyz
ni.
Żywienie kliniczne 20.12.2010r. semestr V
- Alkoholizm -Toksyczne działanie alkoholu etylowego i produktów jego przemiany powoduje zmiany
chorobowe w układzie moczowym, wzrost stężenia kwasu moczowego we krwi i związane z tym
objawy dny moczanowej (zapalenie stawów spowodowane gromadzeniem się złogów
moczanowych.
- Uwarunkowania chemiczne -Zanieczyszczenia z zakładów przemysłowych oraz benzyny i spaliny. W
badaniach przeprowadzonych wśród ludzi, stwierdzono zatrucie ołowiem może uszkodzid nerki,
skutkując wystąpieniem objawów dny.
Napady dny początkowo pojawiają się bardzo sporadycznie, co 1-2 lata, ale póz
niej coraz częściej.
Pierwszy napad obejmuje zwykle jeden staw.
Wraz z upływem czasu, jeśli nie było interwencji lekarza i dietetyka, a więc nie dokonaliśmy zmian w
dotychczasowym sposobie żywienia i stylu życia, napady występują w coraz krótszych odstępach,
trwają dłużej i obejmują coraz więcej stawów.
STADIA CHOROBY - W zależności od wartości stężenia kwasu moczowego:
- Zwiększone stężenie kwasu moczowego nie wywołujące dolegliwości (bezobjawowe)
- Ostry atak dny
- Stadium pośrednie
- Dna przewlekła z nieodwracalnymi zmianami w stawach
Dna moczanowa  podstawy postępowania:
Unikanie czynników, mogących wyzwalad ostre dawne zapalenie stawów
- Stresów psychicznych
- Przechłodzenia organizmu wzrasta ryzyko krystalizacji moczanów
- Nadmiernego wysiłku fizycznego- Przy intensywnym wysiłku na skutek glikolizy beztlenowej wzrasta
stężenie kwasu mlekowego we krwi, który hamuje wydalanie kwasu moczowego z moczem
- Alkoholu
- Przechłodzenia organizmu
- Dieta Eliminowad pokarmy bogate w związki purynowe np. wątroba, nerki i in.; regularne
przyjmowanie posiłków 4-5 x dziennie; ostatni posiłek spożywad 3-4 godziny przed snem w nocy
zwiększa się bowiem ilośd zatrzymywanego w organizmie kwasu moczowego
- Leczenie farmakologiczne- w ostrym napadzie dny (kolchicyna);w okresie między napadami (leki
zwiększające wydalanie kwasu moczowego)
- Unikanie leków  prowadzących do zwiększenia stężenia kwasu moczowego w surowicy krwi.
(Kofeina, Dopamina, Kwas nikotynowy, Witamina B12, Witamina C)
Leczenie dny moczanowej trwa całe życie, zaś jego skutecznośd zależy od realizacji przez pacjenta
wielu zaleceo odnośnie od trybu życia, diety i skrupulatności w zastosowaniu zaleconych przez
lekarza leków. Gdy leczenie zastosuje się wcześnie, to wówczas objawy choroby mogą całkowicie
ustąpid.
Postępowanie dietetyczne - Przekonano się, że dieta bogata w węglowodany wzmaga wchłanianie
moczanów z moczem, a dieta bogata w tłuszcze-wchłanianie zwrotne tych związków w kanalikach
Żywienie kliniczne 20.12.2010r. semestr V
Wg. Niemieckich autorów optymalna dietą jest dieta mleczno -jajeczno- wegetariaoska. Spożycie
płynów ok. 3 litrów. Także badania chioskie podkreślają znacznie spożycia warzyw i owoców. Mają
silne działanie protekcyjne.
Osoby z dną, ale bez cukrzycy i bez zaburzeo lipidowych można polecid masło, śmietankę, miód,
dżemu, cukier  produkty te nie zawierają puryn.
Przy nietolerancji laktozy cukru mlecznego lub alergii na kazeinę- białko mleka należy spożywad jako
jeden ze składników w różnych potrawach, np. pierogach ruskich czy budyniu.
Dieta powinna byd opracowana indywidualnie dla każdego chorego w zależności od stopnia
nadwagi, stanu fizjologicznego, wieku.
Energia: 15-20kcal / kg n.mc
Białko: 1,5  2g / kg n.mc
Udział tłuszczów  18  30% z energii
Witamina C - Dawkowanie: 500 mg dziennie. Porada: początkowo 100 mg 2 razy dziennie, następnie
zwiększaj dawkę o 100mg aż do osiągnięcia dawki 500 mg 2 razy dziennie; zmniejsz dawkę, jeśli
wystąpi biegunka.
W diecie niskopurynowej dopuszcza się spożycie do 300mg kwasu moczowego.
Przy atakach dny lub wysokim stężeniu kwasu moczowego w surowicy należy wprowadzid ostrą
dietę dostarczającą dziennie 120mg kwasu moczowego.
Przy nietolerancji laktozy cukru mlecznego lub alergii na kazeinę- białko mleka należy spożywad jako
jeden ze składników w różnych potrawach, np. pierogach ruskich czy budyniu.
Produkty o niskiej zawartości kwasu moczowego (<50mg)
Produkty mleczne Tłuszcze i oleje Mięso i wędliny Ziarna i orzechy
(30g)
Mleko - <16/ 200g Wszystkie  0/10g Metka  22/30g Ziarna słonecznika  43
Mleko zsiadłe  16/ Mortadela  29/30g Ziarno sezamu  19
200g
Sery pleśniowe  2/ Salami  31/30g Orzechy laskowe  11
30g
Sery żółte  2/30g Szynka gotowana- Orzechy włoskie - 8
39/30g
Serek wiejski  5/50g Orzechy ziemne - 24
Warzywa Grzyby Produkty zbożowe Owoce
Buraki czerwone  Kurki  34/200g Kajzerki  11/50g Agrest  24/150g
38/200g
Cebula  26/200g Chleb biały  7/50g Ananas  29/150g
Cukinia  48/200g Chleb chrupki  Brzoskwinia  32/150g
18/30g
Żywienie kliniczne 20.12.2010r. semestr V
Kapusta biała  Makaron  24/60g Czereśnie  29/150g
44/200g
Kapusta kwaszona Gruszki  18/150g
32/200g
Kapusta pekioska  Jabłka  21/150g
11/50g
Ziemniaki  40/250g Wiśnie -29/150g
Sałata  7/50g Kiwi  29/150g
Marchew  34/200g Maliny  27/150g
Ogórki  14/200g Oliwki  7/25g
Rzodkiewki  15/100g Pomaraocze  29/150g
Pomidory  22/200g Porzeczki  26/150g
Winogrona  41/150g
Truskawki  32/150g
Produkty o średniej zawartości kwasu moczowego (50-100mg)
Mięso, wędliny i ryby /100g Warzywa /200g Suche nasiona Owoce/150g
strączkowe /75g
Flądra-93 Dynia  88 Fasola biała  96 Banan  86
Lin  80 Fasolka szparagowa Groch - 71 Melon - 50
zielona -74
Wołowina,mostek-90 Jarmuż  96 Soczewica  95
Kiełb.frankfuterki  89 Kapusta czerwona  64
Parówki  78 Kapusta włosa  74
Kaszanka  wątrobianka  50/30g
Produkty o wysokiej zawartości kwasu moczowego (>100mg)
Ryby/100g Skorupiaki Mięso/100g Drób/100g
Dorsz  109 Krewetki  147/100g Cielęcina  150 Kurczak pieczony
 115
Karp -160 Jagnięcina  140 Pierś  175
A
osoś  170 Wołowina Udko  110
karkówka  120
Makrela  145 Wołowina
Rostbef 110
Pstrag  297 Wieprzowina
karkówka - 145
Sandacz  110 Wieprzowina
szynka - 160
Sardynka  345
Sola - 131
Szczupak  140
Szprot wędzony  804
Śledz
-210
Żywienie kliniczne 20.12.2010r. semestr V
Podroby/100g Dziczyzna Warzywa/200g Grzyby/200
/100g
Grasica  1260 Gęś  165 Brokuły  162 Boczniaki  100
Wątrobka cielęca  218 Zając  105 Brukselka  138 Borowiki  184
Wątroba wieprzowa  515 Groszek zielony Pieczarki  116
 168
Wątroba wołowa  554 Kalafior  102
Kukurydza  104
Papryka  110
Por  148
Szpinak - 114
W okresie napadowym wskazana jest dieta bezmięsna, najkorzystniej zastosowad dietę płynną,
kleikowo  owocową. Wykluczone są zupy i sosy na wywarach kostnych, mięsnych, grzybowych.
Potrawy podprawia się zawiesinami z mąki i mleka. Warzywa i owoce w postaci gotowanej, surówek i
sosów. Potrawy powinny byd: gotowane, duszone b/obsmażania i pieczenie. Mięso gotowad w dużej
ilości wody. Niewskazane potrawy smażone, pieczone i duszone metodą tradycyjną.
Spożycie soków powinno byd ograniczone- Badania wykazały, iż osoby spożywające regularnie co
najmniej 3 porcje dziennie warzyw i owoców miały wyższe stężenie kwasu askorbinowego i kwasu
moczowego w osoczu, oraz większą zawartośd kwasu moczowego w błonie śluzowej żołądka, jak i w
osoczu