Reumatologia 2010; 48, 6: 425 428
Artykuł przeglądowy/Review paper
Dna moczanowa  aktualne spojrzenie na diagnostykÄ™ i leczenie
Gout: the current look at diagnostics and treatment
Ewa Gińdzieńska-Sieśkiewicz, Stanisław Sierakowski, Izabela Domysławska, Agnieszka Sulik
Klinika Reumatologii i Chorób Wewnętrznych Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku
Słowa kluczowe: dna moczanowa, zespół metaboliczny, leczenie.
Key words: gout, metabolic syndrome, treatment.
Streszczeni e Summary
W pracy przedstawiono najnowsze doniesienia na temat współist- Treatment and management in asymptomatic hyperuricemia
nienia dny moczanowej oraz bezobjawowej hiperurykemii especially in patients with the metabolic syndrome is presented.
z zespołem metabolicznym. Biorąc pod uwagę wyniki najnow- Early treatment of hyperuricemia in the case of hypertension and
szych badań, celowe wydaje się wczesne leczenie hiperurykemii high cardiovascular risk seems to be necessary.
bezobjawowej, zwłaszcza u chorych z nadciśnieniem tętniczym
oraz ryzykiem wystąpienia incydentów sercowo-naczyniowych.
nych kwasu moczowego, który w większym stężeniu
Wstęp
wytrąca się w płynach ustrojowych. Wytrącanie mocza-
Dna moczanowa jest spowodowana krystalizacjÄ…
nów w niższej temperaturze (ok. 30°C) wystÄ™puje już
moczanu sodu w tkankach (stawy, nerki, skóra) i jest ściś-
w stężeniu 4 mg/dl, dlatego igiełki kryształów moczanu
le związana ze zwiększeniem stężenia kwasu moczowe-
jednosodowego odkładają się w tkankach słabo unaczy-
go w surowicy powyżej 6,5 mg/dl (390 mmol/l). Na
nionych (ścięgna, więzadła) i nieunaczynionych (chrząst-
całym świecie liczba chorych na dnę moczanową szybko
ka), np. w małżowinach usznych, w pobliżu stawów
się zwiększa. W krajach wysoko rozwiniętych w ostatniej
obwodowych. Obecnie nie ma jednoznacznych wytycz-
dekadzie wzrost zachorowalności wynosi ponad 200%.
nych dotyczÄ…cych leczenia izolowanej hiperurykemii,
Obecnie wiadomo już, że dna moczanowa jest ściśle
natomiast liczba chorych z hiperurykemiÄ… stale siÄ™
związana z otyłością i cukrzycą, nadciśnieniem tętni-
zwiększa. Według obowiązujących wytycznych EULAR
czym i chorobą wieńcową. Około 50% chorych na dnę
(2006 r.) dotyczÄ…cych leczenia i rozpoznawania dny
ma jednocześnie objawy zespołu metabolicznego. Dna
moczanowej, izolowaną hiperurykemię należy jedynie
występuje u ok. 2% osób dorosłych i jest najczęstszą
obserwować, ocenić czynniki ryzyka i zmodyfikować styl
przyczyną zapalenia stawów u mężczyzn.
życia. Według tych zasad leczenie hiperurykemii powin-
no się rozpoczynać, gdy stężenie kwasu moczowego
Hiperurykemia  czy należy ją leczyć?
wynosi w surowicy > 12 mg/dl (713,8 µmol/l) lub jego
Powszechnie wiadomo, że hiperurykemia nie jest wydalanie dobowe przekracza 1100 mg. Wyjątek stano-
jednoznaczna z dną. Do rozwoju dny prowadzi odkłada- wią zespół rozpadu guza nowotworowego i choroby lim-
nie się kryształów moczanu sodowego w tkankach. foproliferacyjne. Leczenie mające na celu zmniejszenie
Powikłania hiperurykemii wynikają z właściwości fizycz- stężenia kwasu moczowego w osoczu jest natomiast
Adres do korespondencji:
dr med. Ewa Gińdzieńska-Sieśkiewicz, Klinika Reumatologii i Chorób Wewnętrznych, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku,
ul. M. Skłodowskiej-Curie 24 A, 15-276 Białystok, e-mail: [e-mail]
Reumatologia 2010; 48/6
Ewa Gińdzieńska-Sieśkiewicz, Stanisław Sierakowski, Izabela Domysławska, Agnieszka Sulik
426
wskazane u chorych: z nawracajÄ…cymi napadami dny, W badaniu RISK przeprowadzonym w populacji polskiej
z artropatią, guzkami dnawymi lub zmianami radiolo- stwierdzono, że ok. 15% chorych z nieleczonym nadciś-
gicznymi spowodowanymi dną [1]. Wydaje się jednak, że nieniem tętniczym ma hiperurykemię, natomiast zwięk-
przy obecnym stanie wiedzy na temat niekorzystnego szenie stężenia kwasu moczowego jest markerem pro-
wpływu hiperurykemii na ryzyko rozwoju wielu chorób, gresji niewydolności nerek u tych chorych [13].
zwłaszcza skojarzonych z zespołem metabolicznym, Czynnikami odpowiedzialnymi za zmniejszenie klirensu
należy podejmować leczenie dużo wcześniej, nie czeka- nerkowego kwasu moczowego w nadciśnieniu tętni-
jąc na bardzo duże stężenie kwasu moczowego oraz na czym są zmiany hemodynamiczne w nerkach, zmniej-
typowy atak dny. szenie przesączania kłębuszkowego, nasilenie przeciw-
transportu litowo-sodowego, wzrost reabsorpcji
zwrotnej sodu oraz insulinooporność [14].
Hiperurykemia a zespół metaboliczny
Sama hiperurykemia może również wpływać na roz-
W wielu publikacjach podnosi siÄ™ problem hiperury-
wój nadciśnienia tętniczego przez zwiększenie okołokłę-
kemii i otyłości. Wykazano, że u pacjentów ze zwiększo-
buszkowej produkcji reniny, obniżenie neuronalnej syn-
nym obwodem pasa istnieje większe ryzyko wystąpienia
tetazy tlenku azotu (NO) w plamce gęstej, zwiększoną
hiperurykemii [2]. Większą skłonność do hiperurykemii
aktywność układu współczulnego, zapalenie naczyń ner-
mają głównie pacjenci z tzw. otyłością trzewną [3]. Pod-
kowych poprzez stymulację jądrowych czynników trans-
kreśla się, że czynnikiem regulującym współistnienie
krypcyjnych, uwalnianie cytokin prozapalnych, arteriolo-
otyłości z hiperurykemią, poza uwarunkowaniami diete-
patię przedkłębuszkową oraz zapalenie i włóknienie
tycznymi, jest leptyna [4].
cewkowo-śródmiąższowe [15].
Wykazano także zwiększone ryzyko rozwoju cukrzy-
Istnieją przesłanki, że zmniejszenie stężenia kwasu
cy typu 2 u chorych z hiperurykemiÄ…. Yoo i wsp. u 4000
moczowego u pacjentów z nadciśnieniem tętniczym wią-
przebadanych mężczyzn z hiperurykemią stwierdzili
że się z dodatkowymi korzyściami klinicznymi. Według
zwiększone ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2 [5]. Już
wytycznych European Society of Hypertension/European
w latach 60. ubiegłego stulecia zaobserwowano, że
Society of Cardiology (ESH/ESC) 2007 i Polskiego Towa-
hiperinsulinemia oraz insulinooporność zmniejszają kli-
rzystwa Nadciśnienia Tętniczego (PTNT) z 2008 r. celem
rens nerkowy kwasu moczowego. Wykazano również, że
leczenia pacjentów z nadciśnieniem tętniczym jest
stężenie kwasu moczowego w surowicy może być
zmniejszenie śmiertelności i ryzyka powikłań sercowo-
zwiększone w przypadku upośledzonej tolerancji gluko-
-naczyniowych przez obniżenie ciśnienia tętniczego do
zy, jeszcze długo przed rozwojem jawnej cukrzycy typu 2
wartości uznanych za prawidłowe oraz poprzez leczenie
[6, 7]. W jawnej rozwiniętej cukrzycy stężenie kwasu
pozahipotensyjne. Leczenie pozahipotensyjne to modyfi-
moczowego może się znormalizować, a nawet zmniej-
kacja czynników ryzyka nadciśnienia tętniczego, do któ-
szyć, ponieważ hiperglikemia działa urykozurycznie,
rych zaliczana jest również hiperurykemia [16].
upośledzając reabsorpcję kwasu moczowego [8]. Hiper-
Hipercholesterolemia i hipertrójglicerydemia także
cholesterolemia i hipertriglicerydemia są również czyn-
stanowiÄ… czynniki ryzyka rozwoju dny moczanowej,
nikami ryzyka rozwoju dny moczanowej, zwłaszcza
zwłaszcza u chorych po 50. roku życia [17]. Hiperuryke-
u chorych po 50. roku życia [9, 10].
mia zwiększa agregację płytek i jest czynnikiem miaż-
W czasie ostatnich kilkudziesięciu lat w badaniach
dżycorodnym. Podkreśla się również bezpośredni nega-
klinicznych i epidemiologicznych jednoznacznie potwier-
tywny wpływ hiperurykemii na wytwarzanie tlenku
dzono związek hiperurykemii z występowaniem zawału
azotu w obrębie śródbłonka naczyniowego [15]. Na pod-
serca, udaru mózgu oraz wszystkich zdarzeń sercowo-
stawie wyników badania First National Health and Nutri-
-naczyniowych w populacji ogólnej, zwłaszcza w przy-
tion Examination Study (NHANES I) Freedman i wsp.
padkach ze współistnieniem nadciśnienia tętniczego.
udowodnili, że każdy wzrost wartości kwasu moczowe-
Częstość występowania hiperurykemii w nadciśnie-
go o 60 µmol/l jest zwiÄ…zany ze zwiÄ™kszeniem ryzyka
niu tętniczym wynosi wg różnych autorów od 3% do
rozwoju choroby niedokrwiennej u kobiet o 48% [18].
54% i w większości doniesień kilkakrotnie przewyższa
analogiczne wartości w populacji ogólnej, które wynoszą
Leczenie hiperurykemii
0,5 14% [11]. Hiperurykemia jest ściśle związana z nadciś-
nieniem tętniczym i odwrotnie. W prospektywnych Wobec tak oczywistych przesłanek, że izolowane
badaniach prowadzonych z udziałem dużej populacji duże stężenie kwasu moczowego w surowicy jeszcze
w ramach Framingham Study wykazano, że stężenie kwa- przed wywołaniem ataku typowej dny jest istotnym
su moczowego w surowicy jest niezależnym czynnikiem czynnikiem ryzyka rozwoju zespołu metabolicznego,
prognostycznym rozwoju nadciśnienia tętniczego [12]. należy każdego chorego z hiperurykemią obserwować
Reumatologia 2010; 48/6
Dna moczanowa  aktualne spojrzenie na diagnostykÄ™ i leczenie
427
pod tym kątem i odpowiednio wcześnie zastosować tiazydowe leki moczopędne. Za działania niepożądane
leczenie prowadzące do zmniejszenia stężenia kwasu odpowiedzialny jest metabolit leku  oksypurynol [23].
moczowego. Pierwszym i oczywistym krokiem do W wielu badaniach wykazano, że allopurynol przez zaha-
zmniejszenia stężenia kwasu moczowego w surowicy mowanie aktywności oksydazy ksantynowej ma działa-
powinna być dieta ubogopurynowa. Wydaje się, że zale- nie antyoksydacyjne, kardioprotekcyjne, poprawia funk-
cenie EULAR mówiące o tym, że w bezobjawowej hiper- cje śródbłonka naczyniowego oraz wydolność mięśnia
urykemii stosowanie allopurynolu nie jest wskazane, sercowego, zmniejsza częstość występowania incyden-
powinno być zweryfikowane i u chorych z nadciśnieniem tów wieńcowych [24]. Obecnie uważa się, że nie ma
tętniczym i towarzyszącą izolowaną hiperurykemią nale- konieczności kontynuowania do końca życia chorego raz
ży wprowadzić leczenie allopurynolem (wg rekomendacji wprowadzonego leczenia allopurynolem.
EULAR podstawowy lek zmniejszający stężenie kwasu Leki moczanopędne  probenecyd i sulfinpyrazon 
moczowego w surowicy) [1]. W przeprowadzonych bada- nie są w Polsce zarejestrowane. Można je stosować
niach wykazano normalizację wartości ciśnienia tętni- u chorych z prawidłową czynnością nerek, ale są one
czego już po 4 tygodniach leczenia allopurynolem względnie przeciwwskazane u chorych z kamicą nerko-
w dawce 200 mg/dobę u chorych z hiperurykemią wyno- wą. Benzbromaron również nie jest zarejestrowany
szącą > 6 mg/dl i nadciśnieniem tętniczym [19]. w Polsce, może być stosowany indywidualnie u chorych
Zgodnie z wytycznymi EULAR w leczeniu nadciśnie- z łagodną lub umiarkowaną niewydolnością nerek.
nia tętniczego, zwłaszcza z towarzyszącą hiperlipidemią, Z uwagi na możliwość uruchomienia złogów moczanu
należy rozważyć zastosowanie losartanu i fenofibratu. sodu podczas pierwszych miesięcy leczenia zmniejszają-
Oba leki wykazują umiarkowane działanie moczanopęd- cego stężenie kwasu moczowego, napadom dny można
ne. Losartan zmniejsza stężenie kwasu moczowego już zapobiec dzięki stosowaniu kolchicyny (0,5 1 mg/dobę)
po 4 godzinach po podaniu u chorych z nadciśnieniem lub niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ)
tętniczym i towarzyszącą hiperurykemią [20]. Poza feno- z uwzględnieniem gastroprotekcji [1, 22].
fibratem również atorwastatyna powoduje zmniejszenie Nowym lekiem zmniejszającym hiperurykemię jest
stężenia kwasu moczowego  badanie GREak Atorvasta- febuksostat (Adenuric)  selektywny inhibitor oksydazy
tin and Coronary Heart Disease (GREACE) [21]. Należy ksantynowej, metabolizowany w wątrobie, podawany
unikać podawania leków moczopędnych, które są naj- doustnie w dawkach 80 120 mg/dobę. Dawka 40 mg
częstszą przyczyną wywołania napadu dny moczanowej febuksostatu odpowiada dawce 200 300 mg allopury-
u osób starszych. Wykazano, że w leczonym nadciśnie- nolu. Wskazania do terapii tym preparatem to leczenie
niu tętniczym hiperurykemia sięga 30 50%, a w niele- przewlekłej hiperurykemii w przebiegu dny guzkowej
czonym 3 38% (wpływ leków moczopędnych) [13]. i/lub dnawego zapalenia stawów obecnie lub w wywia-
Allopurynol jest odpowiednim lekiem do długofalo- dzie. W dnie moczanowej zalecany jest w dawce 80 mg
wego zmniejszania stężenia kwasu moczowego w suro- raz na dobę, wraz z profilaktyką napadów dny (kolchicy-
wicy. Leczenie należy rozpocząć od małej dawki (100 na w małej dawce przez 6 miesięcy), ponieważ jest on
mg/dobę) i zwiększać ją o 100 mg co 2 4 tygodnie, do lekiem, który często wywołuje napad dny. Lek ten nie
dawki maksymalnej 800 mg/dobę, jeśli zajdzie taka jest zalecany w zastoinowej niewydolności krążenia oraz
potrzeba. Dawkę leku należy zawsze dostosować do kli- u pacjentów z chorobą wieńcową, natomiast może być
rensu kreatyniny oraz do innych leków stosowanych stosowany w łagodnej niewydolności nerek oraz w przy-
przez chorego. W przypadku stwierdzenia objawów nie- padku nieskuteczności lub nietolerancji allopurynolu.
pożądanych związanych z przyjmowaniem allopurynolu W badaniach klinicznych (APEX, FACT III fazy) lepiej,
można zastosować inne inhibitory oksydazy ksantyno- szybciej i na dłużej zmniejsza stężenie kwasu moczowe-
wej, lek moczanopędny lub przeprowadzić odczulanie go w surowicy. Polecany jest zwłaszcza u chorych z nie-
(wyłącznie w przypadku łagodnych zmian skórnych) wydolnością nerek oraz podczas przewlekłego leczenia
[1, 22]. Allopurynol może wywoływać skutki niepożąda- cyklosporyną. Jest on skuteczny zwłaszcza u osób ze
ne, zwykle łagodne, w postaci zmian skórnych (2%), ale znaczną hiperurykemią (> 10 mg/dl), np. w zespole roz-
także rzadki, lecz potencjalnie zagrażający życiu, zespół padu guza nowotworowego. Do najczęstszych objawów
nadwrażliwości na allopurynol (allopurinol hypersensiti- niepożądanych należy zwiększenie stężenia aminotrans-
vity syndrome  AHS), na który składają się: rumieniowa feraz [25, 26].
złuszczająca osutka skórna, gorączka, zapalenie wątro- W fazie badań klinicznych pozostają preparaty rekom-
by, śródmiąższowe zapalenie nerek, eozynofilia (inna binowanej urykazy, np. peglotykaza (Krystexxa), która
nazwa tego zespołu to drug rash with eosynophilia and jest pegylowaną urykazą. Przeprowadzono dotychczas
systemic symptoms  DRESS). Zespół nadwrażliwości na 3 badania kliniczne u chorych z ciężkim przebiegiem dny
allopurynol występuje często u chorych przyjmujących moczanowej w postaci guzkowej. Lek jest stosowany
Reumatologia 2010; 48/6
Ewa Gińdzieńska-Sieśkiewicz, Stanisław Sierakowski, Izabela Domysławska, Agnieszka Sulik
428
13. Kostka-Jeziorny K, Tykarski A. ZwiÄ…zek hyperurykemii z innymi
dożylnie w dawce 8 mg i.v. co 2 lub 4 tygodnie. Powoduje
czynnikami ryzyka sercowo-naczyniowego u pacjentów z pier-
on zmniejszenie hiperurykemii. Leczenie tym preparatem
wotnym, nieleczonym nadciśnieniem tętniczym w populacji
jest jednak kosztowne, immunogenne i powoduje wiele
badania RISK. Arterial Hypertension 2008; 12: 190-199.
reakcji niepożądanych, w tym zaostrzenia dny podczas
14. Cannella AC, Mikuls TR. Understanding treatments for gout.
terapii (do 80%), hemolizÄ™ i hemoglobinuriÄ™ [27 29].
Am J Manag Care 2005; 11: S451-S458.
Po przeprowadzonej analizie piśmiennictwa bezspor-
15. Toma I, Kang J, Meer E, et al. Uric acid triggers rennin release
na wydaje się konieczność przeprowadzenia długofalo-
via a macula densa-dependent pathway. Presented at: Ameri-
wych badań klinicznych u chorych z bezobjawową hiper-
can Society of Nephrology Annual Meeting; November 2007;
urykemią, zwłaszcza u osób z cechami zespołu
San Francisco, CA. F-PO240.
metabolicznego. Konieczne są też dalsze badania wpły- 16. Kostka-Jeziorny K, Tykarski A. Losartan, allopurynol  czy są
wu leczenia zmniejszającego stężenie kwasu moczowe- dowody, że hiperurykemia może stać się kolejnym celem
terapii w prewencji ryzyka sercowo-naczyniowego u pacjentów
go u chorych z bezobjawowÄ… hiperurykemiÄ…, jeszcze
z nadciśnieniem tętniczym? Arterial Hypertension 2009; 13:
przed wystÄ…pieniem bezobjawowej dny moczanowej,
219-238.
ale ze współistniejącym nadciśnieniem tętniczym,
17. Gibson T, Kilbourn K, Horner I. Mechanism and treatment of
cukrzycą, dyslipidemią, otyłością oraz chorobą wieńco-
hypertriglyceridemia in gout. Ann Rheum Dis 1979; 38: 31-43.
wą. Każdego pacjenta z dną moczanową należy diagno-
18. Freedman DS, Williamson DF, Gunter EW, et al. Relation of
zować w kierunku zespołu metabolicznego.
serum uric acid to mortality and ischemic heart disease. The
NHANES I Epidemiologic Follow-Up Study. Am J Epidemiol
Piśmiennictwo
1995; 141: 637-644.
1. Zhang W, Doherty M, Bardin J, et al. EULAR evidence based rec- 19. Kanbay M, Ozkara A, Selcky Y, et al. Effect of treatment of
ommendations for gout. Part II. Management. Report of a task hyperuricemia with allopurinol on blood pressure, creatinine
force of the EULAR Standing Committee for International clearence, and proteinuria in patients with normal renal func-
Clinical Studies Including Therapeutics (ESCISIT). Ann Rheum tions. Int Urol Nephrol 2007; 39: 1227-1233.
Dis 2006; 65: 1312-1324 (także: Medycyna Praktyczna 2007/6; 20. Nakashima M, Uematsu T, Kosuge K, et al. Pilot study of urico-
wydanie specjalne, 39-48). suric effect of DuP-, a new angiotensin II receptor antagonist,
2. Freig DI, Nakagawa T, Karumanachii SA, et al. Nephron Num- in healthy subjects. Eur J Clin Pharmacol 1992; 42: 333-335.
ber, Uric Acid and Renal Microvascular Disease in The Patoge- 21. Athyros VG, Mikhaiilidis DP, Liberopoulos EN, et al. Effect of
nesis of Essential Hypertension. Kidney Int 2004; 66: 281-287. statin treatment on renal function and serum uric acid levels
3. Lee J, Sparrow D, Vokonas S, et al. Uric acid and Coronary Heart and their relation to vascular events in patients with coronary
Disease Risk: evidence for a Role of Uric acid in the Obesity- heart disease and metabolic syndrome. A subgroup analysis of
Insulin resistance Syndrome. Am J Epidemiol 1995; 142: 3-8. the GREek Atorvastatin and Coronary heart disease Evaluation
4. Bedir A, Topbas M, Tanyeri F, et al. Leptin might be a regulator (GREACE) Study. Nephrol Dial Transplant 2007; 22: 118-127.
of serum uric acid concentrations in humans. Jpn Heart J 2003; 22. Zimmermann-Górska I. Aktualne możliwości leczenia chorych
44: 527-536. na dnÄ™ moczanowÄ…. Reumatologia 2009; 47: 75-81.
5. Yoo TW, Sung KC, Shin HS, et al. Relationship between serum 23. Markel A. Allopurinol  induced DRESS Syndrome. IMAJ 2005;
uric concentration and insulin resistance and metabolic syn- 7: 656-660.
drome. Circ J 2005; 69: 929-933. 24. George J, Carr E, Davies J, et al. High-dose allopurinol improves
6. Herman JB, Keyman A. Hyperglycemia and uric acid. Isr J Med endothelial function by profoundly reducing vascular oxidative
Sci 1969; 13: 507-511. stress and not by lowering uric acid. Circulation 2006; 114:
7. Herman JB, Medalie JH, Groen JJ. diabetes prevalence and 2508-2516.
serum uric acid. Observations among 10000 men in survey of 25. Becker MA, Schumacher HR Jr, Wortmann RL, et al. Febuxostat
ishaemic heart disease in Israel. Diabetes 1967; 16: 858-868. compared with allopurinol in patients with hyperuricemia and
8. Padova J, Patchefsky A, Onesti G. The effect of glucose loads gout. N Engl J Med 2005; 353: 2450-2461.
on renal uric acid excretion in diabetic patients. Metabolism 26. Shumacher HR Jr, Becker MA, Wortman RL, et al. Effects of
1964; 13: 507-511. febuxostat versus allopurinol and placebo in reducing serum
9. Fox H, John D, Dwosh I, et al. Hyperuricemia and Hypertriglyc- urate in subjects with hyperuricemia and gout: a 28-week,
eridemia: Metabolic Basis for the Association. Metabolism phase III randomized, double-blind, parallel-group trial. Arthri-
1985; 34: 8-16. tis Rheum 2008; 59: 1540-1548.
10. Gibson T, Graham R. Gout and hyperlipidaemia. Ann Rheum 27. Sundy JS, Baraf HS, Becker MA, et al. Efficacy and safety of
Dis 1974; 33: 298-303. intravenous (IV) Pegloticase (PGL) in subjects with treatment
11. Cannon PJ, Stason WB, Demartini FE, et al. Hyperuricemia in failure gout (TFG): Phase 3 results from GOUT1 and GOUT2.
primary and renal hypertension. N Engl J Med 1966; 275: Arthritis Rheum 2008; 58 (Suppl): S400-S401.
457-463. 28. Gigiel E, Hrycaj P. Nowe leki w leczeniu dny moczanowej.
12. Sundström J, Sullivan L, D Agostino RB, et al. Relations of Reumatologia 2009; 47: 344-347.
serum uric acid to longitudinal blood pressure tracking and 29. Terkeletaub R. Novel therapies for treatment of gout and hyper-
hypertension incidence. Hypertension 2005; 45: 28-33. uricemia. Arthritis Res Ther 2009; 11: 236 (doi:10.1186/ar2738).
Reumatologia 2010; 48/6