W momencie skurczu serca, kiedy porcja krwi wypychana jest z serca do aorty, w tętnicach panuje najwyższe ciśnienie wynoszące zazwyczaj u zdrowego dorosłego człowieka od ok. 90 do 135 mmHg (zazwyczaj 110–130); w chwili rozkurczu – jest najniższe, np. od ok. 50 do 90 mmHg (zazwyczaj 65–
80). W praktyce medycznej, do oceny stanu zdrowia badanej osoby istotna jest wartość zarówno ciśnienia skurczowego, jak i rozkurczowego, toteż podawane są obie wartości, co zapisuje się np.
120/80 mmHg.
Średnie ciśnienie tętnicze:
• Dorosły:
o
120 mmHg – ciśn. skurczowe (SYS – Systole)
o
80 mmHg – ciśn. rozkurczowe (DIA – Diastole)
• Dziecko (1–8 rok życia)
o
110 mmHg – ciśn. skurczowe (SYS – Systole)
o
75 mmHg – ciśn. rozkurczowe (DIA – Diastole)
Klasyfikacja ciśnienia tętniczego [mm Hg]* wg PTNT** (2003)
Ciśnienie
Ciśnienie
skurczowe
rozkurczowe
(mmHg)
(mmHg)
Ciśnienie optymalne
< 120
< 80
Ciśnienie prawidłowe
120 - 129
80 - 84
Ciśnienie wysokie prawidłowe
130 - 139
85 - 89
Nadciśnienie stopień 1 - łagodne
140 - 159
90 - 99
Nadciśnienie stopień 2 - umiarkowane
160 - 179
100 - 109
Nadciśnienie stopień 3 - ciężkie
≥ 180
≥ 110
Nadciśnienie izolowane skurczowe
≥ 140
< 90
Nadciśnienie izolowane rozkurczowe
< 140
≥ 90
* Dotyczy osób nieprzyjmujących leków przeciwnadciśnieniowych; w przypadku gdy wartości ciśnienia skurczowego i ciśnienia rozkurczowego należą do różnych kategorii, należy przyjąć kategorię wyższą
** PTNT - Polskie Towarzystwo Nadciśnienia Tętniczego www.nadcisnienietetnicze.pl
Co oznaczają pojęcia ciśnienie skurczowe i rozkurczowe?
Gdy mięsień sercowy kurczy się, aby wpompować krew do naczyń krwionośnych,
ciśnienie jest wyższe niż wówczas, gdy się rozkurcza. Wobec tego w trakcie każdego
uderzenia serca ciśnienie w naczyniach waha się pomiędzy górną i dolną wartością.
Górna wartość nazywana jest ciśnieniem tętniczym skurczowym, a dolna ciśnieniem tętniczym rozkurczowym.
Czy ciśnienie tętnicze jest wartością stałą?
Wartości ciśnienia tętniczego nie są stale jednakowe. W nocy ciśnienie tętnicze jest najczęściej nieco niższe niż w ciągu dnia.
Praca fizyczna lub stres psychiczny mogą zwiększyć wartości ciśnienia tętniczego w
ciągu kilku minut. Również wysoka temperatura otoczenia, chłód i ból mogą mieć
wpływ na ciśnienie tętnicze. U człowieka zdrowego ciśnienie tętnicze zwiększa się
jednak zawsze tylko na krótki czas, np. w trakcie wysiłku fizycznego, po czym
normalizuje się bardzo szybko.
Czy ciśnienie obniża się w nocy?
U większości ludzi występuje naturalny spadek ciśnienia w nocy związany ze
spadkiem aktywności i zmniejszonym pobudzeniem układu nerwowego. Taka sama
sytuacja występuje u większości chorych na nadciśnienie.
Istnieje jednak grupa chorych u których ciśnienie nie obniża się w nocy - może być to związane z występowaniem zespołu bezdechu śródsennego (zaburzeń oddychania
podczas snu, głównie u otyłych mężczyzn w średnim i starszym wieku).
Brak nocnego obniżenia ciśnienia ma swoje konsekwencje w leczeniu nadciśnienia
przy pomocy leków. Osoby, u których ciśnienie tętnicze nie spada w nocy powinny
przyjmować leki o działaniu całodobowym lub przyjmować dodatkową dawkę leków
przed udaniem się na spoczynek.
Prawidłowe ciśnienie tętnicze krwi mierzone w gabinecie lekarskim jest niższe niż 140/90
mmHg (140 to ciśnienie skurczowe, 90 to rozkurczowe). Dla cukrzyków <130/80.
Dla samodzielnych pomiarów domowych granica ta jest niższa (efekt „białego fartucha” w gabinecie lekarskim) i wynosi 135/85.
Średnia ciśnienia w ciągu całej doby mierzona automatycznymi aparatami do całodobowej oceny ciśnienia powinna być niższa niż 125/80.
Ciśnienie tętnicze krwi należy mierzyć na lewym ramieniu u osób praworęcznych, a na
prawym u leworęcznych. Pomiar ciśnienia powinien być wykonywany w wyciszonym
pomieszczeniu, w pozycji siedzącej lub leżącej, po co najmniej 5 minutowym odpoczynku (po większych wysiłkach 15 minut). Ręka powinna być oparta na stole lub łóżku, nie
powinno się jej trzymać w powietrzu.
Ciśnienie tętnicze krwi należy mierzyć przy użyciu sprawnego (okresowo
kontrolowanego) ciśnieniomierza. Aby pomiar był prawidłowy trzeba stosować się do
wskazówek lekarza (najlepiej udać się do niego z zakupionym aparatem do pomiaru i
poprosić o przeszkolenie). Na pół godziny przed pomiarem nie powinno się pić kawy ani palić tytoniu.