NAPRAWA – reperatio – zastąpienie ubytku przez bliznę łącznotkankową np. gojenie się ran ZMIANY POSTĘPOWE (ADAPTACYJNE)
przez ziarninowanie, gojenie się kości
GOJENIE RAN
ODROST – regeneratio – odtworzenie pierwotnej postaci zniszczonych części ustroju.
Zdolność do odrostu jest tym większa, im niższy stopień rozwoju ewolucyjnego
W gojeniu ran zachodzą poniższe zjawiska:
charakteryzuje dany ustrój. Komórki szpiku, hepatocyty, komórki kanalików nerki, komórki
• faza wysiękowa (strup)
śródbłonka
krzepnięcie krwi i chłonki
zapalenie surowicze z immunoglobulinami (wywołane mediatorami)
ROZROST – hyperplasia – powiększenie się narządu wskutek zwiększenia się liczby jego
• faza oczyszczania (obrona)
komórek, nie przekracza pewnych granic i ulega zahamowaniu po usunięciu przyczyny (tym
przyciąganie granulocytów obojętnochłonnych (po 6h)
różni się od rozrostu nowotworowego).
przyciąganie limfocytów i makrofagów (po 12h)
• jest zjawiskiem odrębnym albo elementem odrostu i naprawy
• faza rozrostu
• w odpowiedzi na bodźce zapaleniotwórcze lub hormonalne
rozrost komórek i nowych naczyń
• rozrost całego człowieka lub poszczególnych narządów:
• faza naprawy
w następstwie zniszczenia części tkanki lub narządu
maleje liczba komórek i naczyń, a wzrost ilości kolagenu
w wyniku przewlekłego drażnienia, np. przez czynniki zapaleniotwórcze
dojrzewanie kolagenu
wyrównawczy – przystosowanie się narządu do obciążenia
rozrost ex vacuo tkanki tłuszczowej wokół miedniczki nerki zanikającej
Faza utajenia – faza pomiędzy momentem zranienia a początkiem rozrostu fibroblastów –
znikoma wytrzymałość rany na rozciąganie
PRZEROST – hypertrophia – powiększenie się narządu wskutek powiększenia się jego
oczyszczanie rany
komórek. Przejaw przystosowania się narządu do większego zadania.
tworzenie istoty podstawowej - duże znaczenie składnika istoty
• przerost pierwotny – o nieznanej przyczynie np. kardiomiopatia, podłoże genetyczne podstawowej – fibronektyna – chemotaktyczne działanie na monocyty,
• przerost wtórny – znana przyczyna
fibroblasty, migracja komórek śródbłonka, nadaje pewną lepkość
przerost wtórny zastępczy – h. secundaria vicaria – ulega nerka gdy zniszczona Faza proliferacji fibroblastów – następuje po fazie utajenia
jest druga, lub komórki wysp trzustkowych płodów matek chorych na cukrzycę
Faza fibroplazji – czyli tworzenia kolagenu, następuje po fazie proliferacji fibroblastów
przerost wtórny wyrównawczy – h. secundaria compensatoria – odpowiedź na
zwiększone obciążenie, np. mięśnie każdego typu, komórki kłębuszków
Gojenie się przez rychłozrost
nerkowych w warunkach niedotlenienia
- jeżeli brzegi rany przylegają do siebie ściśle i są niezakażone
- nie powstaje blizna
TRANSFORMACJA
Gojenie przez ziarninowanie
RÓśNICOWANIE – differentiatio – uzyskanie przez komórki macierzyste zdolności do
- gdy brzegi ubytku nie przylegają do siebie
przekształcania się jedynie w komórki o cechach morfologicznych i czynnościowych
- utkanie, z wolna wypełniające ranę, ma nierówną ziarnistą powierzchnię, od której pochodzi typowych dla danej tkanki. n. nabłonek jamy ustnej
nazwa „ziarnina” - granulatio
DOJRZEWANIE – maturatio – przybranie przez komórki cech morfologicznych i
- fibroblasty tworzą włókna kolagenowe, maleje liczba komórek i naczyń włosowatych
czynnościowych typowych dla danej tkanki np. ułożenie komórek nabłonka
przekształca się w bliznę – cicatrix
wielowarstwowego płaskiego
- dzikie mięso – caro luxuriens - nadmierny rozrost ziarniny
METAPLAZJA – metaplasia – przekształcenie się tkanki zróżnicowanej i dojrzałej w inną, Warunkiem gojenia jest uprzątnięcie martwiczych mas udział granulocytów
również zróżnicowaną i dojrzałą, w następstwie zmiany kierunku różnicowania się komórek obojętnochłonnych oraz makrofagów.
macierzystych z dojrzewaniem typowym dla tego zmienionego kierunku, pod wpływem mało znanych czynników np.:
Czynniki utrudniające gojenie się ran:
• tkanka łączna tkanka chrzęstna, kostna, tłuszczowa lub śluzowa
• skażenie – contaminatio – gdy liczba bakterii w ranie jest minimalna
• nabłonek powierzchniowy różnego rodzaju nabłonek wielowarstwowy płaski
• skażenie – infectio – więcej niż 1mln bakterii w 1g tkanki
• nabłonek gruczołowy żołądka nabłonek gruczołowy jelita cienkiego
• niedobór witaminy C hamuje wytwarzanie kolagenu przez fibroblasty
• choroba Cohna – w jelicie zdarza się metaplazja krypt jelitowych w gruczoły typu
• niedostateczne mikrokrążenie
odźwiernikowego lub gruczołu dwunastnicze
• kortykotropina i kortykosteroidy hamują ziarninowanie
• obfita podściółka tłuszczowa
DYSPLAZJA – zmiana kierunku różnicowania z nieprawidłowym dojrzewaniem
pęcherzykowa – c. follicularis
ANAPLAZJA – zmiana kierunku różnicowania z zahamowaniem różnicowania lub
ciałka żółtego – c. corporis lutei
dojrzewania, nie da się określić tkanki macierzystej
z wgłobienia – c. ex inclusione – wpuklanie jajnika i zamykanie wejścia do
wpuklonego zachyłku
ATYPIA – obejmuje wiele różnych zmian str. 151
czekoladowa czyli smolista – c. picea – w ognisku endometriozy, wokół histiocyty obładowane hemosyderyną, w świetle krew o barwie czekoladowej lub smolistej
DYSPLAZJA NABŁONKA WIELOWARSTWOWEGO PŁASKIEGO – wzrost liczby
Torbiele piersi
komórek, naruszenie kierunku osi komórek, niejednolitości morfologiczne
Wodniak jądra – hydrozele testis – nagromadzenie płynu w obrębie tunica vaginalis po zapaleniu
DYSPLAZJA KOILOCYTOWA – koilocyty – jądro znajduje się w środku komórki
Ganglion – podskórny twór torbielowaty mieści się zwykle w nadgarstku na grzbietowej nabłonkowej, ale cytoplazma wokół niego jest zastąpiona pozornie pustą jamką, pod powierzchni stopy, przy kostce lub w dole podkolanowym; ścianę stanowi szkliwiejaca wpływem wirusa HPV
tkanka łączna, wnętrze zwiera śluzowaty płyn
Torbiel tętniakowata – c. aneurysmatica – balonowate rozdęcie trzonu kości, NEOPLAZJA WEWNĄTRZKOMÓRKOWA – bezładny układ komórek nabłonka i
rozciągnięcie okostnej i wytworzenie się warstewki kostnej na zewnątrz!!!
pojawienie się komórek atypowych
Potworniaki – teratoma
GUZY NIENOWOTWOROWE
GUZY ROZROSTOWE NIENOWOTWOROWE – rozrost nie jest niepohamowany,
GUZ – tumor – każde miejscowe obrzmienie niezależne od jego istoty. Są to zarówno zmiany zatrzymuje się po usunięciu przyczyny, a nieraz samoistnie.
nienowotworowe jak i nowotwory.
Bliznowiec – keloid – rozwija się w bliźnie, częściej u rasy czarnej niż białej; składa się z POLIP – polypus – rozrosty o wydłużonym kształcie, szypułowate.
grubych włókien kolagenowych.
Kłykcina – condyloma – rozrost nabłonka wielowarstwowego płaskiego, w swojej postaci TORBIELE:
Kończystej; prawidłowa warstwa podstawna, rozrost warstwy ponad nią; w części
• Torbiel prawdziwa – cystis – patologiczna jama w narządzie, której ściana jest pokryta pochwowej szyjki macicy i w skórze narządów płciowych.
od wewnątrz nabłonkiem; powstają przeważnie wskutek zatkania przewodów
Guzowate zapalenie powięzi – fasciitis nodularis pseudosarcomatosa – niezłośliwy rozrost wyprowadzających gruczołów.
fibroblastów w postaci pojedynczego guza; wywodzi się z powięzi; bez przewagi jednej z
• Torbiel rzekoma – pseudocystis – patologiczna jama niepokryta nabłonkiem
płci, w każdym wieku; zmiana bogato unaczyniona.
Mięczak zakaźny – molluscum contagiosum – guzek skóry wywołany przez wirusa;
Torbiel naskórkowa ucha środkowego (perlak – cholesteatoma) – w jamie bębenkowej, najczęściej na twarzy, tułowiu, i okolicy narządów płciowych; zrazikowaty rozrost bez przyczyny lub po zapaleniu, pokryta rogowaciejącym nabłonkiem wielowarstwowym naskórka w głąb skóry właściwej i pojawienie się w warstwie ziarnistej i kolczystej ciałek płaskim.
mięczkowych – są to komórki nabłonkowe, wypełnione kwasochłonnymi jednolitymi
Torbiel naskórkowa skóry – c. epidermalis – pokryta naskórkiem złuszczającym się do masami, spychającymi jądro na obwód.
światła, wypełnione masami rogowymi; na twarzy, skórze pokrywy czaszki, szyi lub
Brodawka pospolita – kurzajka – verruca vulgaris – na palcach, dłoniach i przedramiona tułowiu
najczęściej; wywołana przez wirusa; przewaga warstwy kolczystej i nadmierne
Torbiel tricholemalna – c. tricholemmalis – rozwija się z torebek włosa, zwykle w skórze rogowacenie.
sklepienia czaszki, podobna do poprzedniej [zamknięcie ujścia przewodu gruczołu
Epithelioma mummificans et calcificans Malherbe – dobrze odgraniczona, składa się z łojowego – torbiel zawierająca łój; zaskórnik – comedo]
wysp komórek nabłonkowych typu powierzchniowego; zdarza się wapnienie i
Torbiel włosowa – c. pilonidalis – w rowku pośladkowym ponad odbytem, rosną w niej rogowacenie.
włosy
Rogowacenie łojotokowe – keratosis seborrhoica – rozwija się zwykle na tułowiu i czole;
Torbiel przewodu tarczowo-językowego – c. ductus thyreoglossi, c. colli mediana – w jest ciemnobrązowa, uwypuklona, dobrze odgraniczona; rozrost naskórka, z
pobliżu kości gnykowej w linii środkowej szyi, a resztek przewodu płodowego; pokryta wewnątrznaskórkowymi ogniskami rogowacenia, z ciałami tłuszczowatymi.
nabłonkiem wielorzędowym walcowatym urzęsionym
Znamiona – naevi – mogą złośliwieć.
Torbiel nabłonkowo-limfatyczna – c. lymphoepithelialis – przed mięśniem m-o-s, w
Rogowiec kolczystokomórkowy – keratoacanthoma – u ludzi starych; kopulasty guzek, pobliżu kąta żuchwy; pokryta urzęsionym wielowarstwowym płaskim lub wielorzędowym pozostaje po nim blizna, samoistnie zanika; rozrost naskórka połączony z gromadzeniem walcowatym urzęsionym nabłonkiem.
się mas rogowych w środku zmiany; nie przekracza poziomu gruczołówpotowych.
Torbiel oskrzelowa – c. bronchogenes – śródpiersie przednie rzadziej tylne; mętny
Nerwiak poamputacyjny – neuroza post amputationem – liczne nerwy odrastające mleczny płyn; nabłonek urzęsiony, jedno lub wielorzędowy
bezładnie po urazie; komórki macierzyste nerwów nie są uszkodzone.
Torbiele jajników:
Histiocytoza o komórkach Langerhansa – jest wyrazem rozrostu nowotworowego
okołojajnikowe – c. paraovarialis
histiocytów typu Langerhansa. Wyróżnia się:
Histiocytozę kwasochłonną wieloogniskową – histiocyty rozrastają się w kościach
- mezofitycznie – w równym stopniu nacieka zrąb i rośnie do światła
czaszki, naciekają oponę twardą i płat tylny przysadki oraz nerwy słuchowe.
- endofitycznie – rośnie w głąb
Histiocytowa kwasochłonna jednoogniskowa – zajmuje jedną z kości rzadziej
jednoogniskowo skórę, tkanki miękkie lub węzeł chłonny.
Kliniczne typy złośliwości:
Choroba Abta, Letterera i Siwego – rozrost makrofagów w szpiku, skórze, węzłach
• złośliwość przeciętna – czas trwania choroby od chwili rozpoznania do zgonu wynosi chłonnych, śledzionie i wątrobie u małych dzieci.
od 2 do 4 lat
Rozrost komórek tucznych – mastocytosis – charakterystyczny dla pokrzywki
• złośliwość powolna – nowotwór powoduje śmierć po kilku, rzadziej kilkunastu latach przebawieniowej; u niemowląt.
• złośliwość późna – przerzuty ujawniają się nie od razu, ale dopiero po wielu latach po
Hamartoma – złożony z tkanek prawidłowych typowych dla danego miejsca, ale o usunięciu ogniska pierwotnego
nieprawidłowej proporcji i zdezorganizowanym układzie.
• złośliwość ostra – nowotwór powoduje zgon w ciągu kilku miesięcy od ustalenia
Choristoma – z tkanek nietypowych dla danej okolicy, dojrzałych. Źródłem tych tkanek są przyczyny
zawiązki jednego narządu lub innych, zbłąkane tam w okresie rozwoju zarodka
heterotopia.
Budowa nowotworu: miąższ + zrąb
NOWOTWÓR MIEJSCOWO ZŁOŚLIWY (PÓŁZŁOŚLIWY) – nie daje przerzutów,
NOWOTWORY
natomiast nacieka i niszczy podłoże, wszczepia się, daje wznowę, a więc przejawia cechy złośliwości miejscowej.
DEFINICJA NOWOTWORU:
• nowotwór jest to rozrost tkanki pochodzącej ze składników ustroju, ale obcej dla niego RÓśNICE POMIĘDZY NOWOTWOREM ŁAGODNYM A ZŁOSLIWYM:
i nietypowej
• istotą są zmiany w aparacie genetycznym
Cechy
Nowotwory niezłośliwe
Nowotwory złośliwe
• trwa i stale postępuje
Utkanie
zróżnicowane
niezróżnicowane
• nieodwracalny w warunkach naturalnych
dojrzałe
niedojrzałe
• przeważnie niepoddający się lub tylko umiarkowanie poddającym się mechanizmom Zmiany wsteczne
rzadkie (zwyrodnienia)
częste (martwica)
regulacyjnym ustroju
Szybkość wzrostu
mała
duża
• gdy jest złośliwy i nieleczony nieuchronnie prowadzi do śmierci
Przebieg wzrostu
może zatrzymać się na pewien przeważnie nieprzerwany
czas
NOWOTWÓR ZŁOŚLIWY – jest mniej dojrzały niż tkanka macierzysta; im mniejsze jest Torebka łącznotkankowa
często jest, może jej nie być
przeważnie nie ma
zróżnicowanie i dojrzałość, tym złośliwszy jest nowotwór; istotne jest także istnienie lub albo tworzy się torebka
nieistnienie tendencji histoformatywnych.
pozorna
Typ wzrostu wobec
rozprężający
naciekający, wszczepianie,
NOWOTWÓR NIEZŁOSLIWY – komórki tego nowotworu często do złudzenia
otoczenia
wrastanie do naczyń
przypominają tkanki macierzyste; nie dają wznowy ani przerzutów; złośliwiej bardzo rzadko; Przerzuty
nie ma
są
przyczyna powstawanie nie jest znana.
Wznowa
nie ma
bywa
Szkodliwe działanie
często nie występuje, bywa
uciskanie otoczenia, niszczenie
RAK – carcinoma – nowotwór złośliwy, wywodzący się z nabłonka zarówno
ucisk otoczenia, zwłaszcza w
narządów, krwawienie,
powierzchniowego jak i gruczołowego.
ciasnej przestrzeni, albo
zakrzepy, osłabienie odporności,
wydzielanie hormonów
zakażenia, wyniszczenie,
MIĘSAK – sarkoma – nowotwór złośliwy, rozwijający się z tkanki łącznej każdego rodzaju, wydzielanie hormonów
tkanki mięśniowej lub naczyń (mezenchymalnych).
CECHY MAKROSKOPOWE NOWOTWORÓW ZŁOSLIWYCH:
CECHY MORFOLOGICZNE KOMÓREK ATYPOWYCH
• jest zwykle litym guzem, mocno związanym z podłożem poprzez naciekanie
• powiększenie się komórek – macrocytosis
• niewyraźna granica
• zmiana kształtu komórek – heterocytosis
• brak torebki, ale są od tego wyjątki:
• powiększenie się jądra, ze zmianą proporcji jądro-cytoplazma na rzecz jądra –
rak nerki
macronucleosis
mięsaki
• nadbarliwość jądra – hyperchromatosis
• jednoczesne powiększenie się i nadbarliwość jądra – hypernucleosis
Rak skóry lub błony śluzowej może się rozrastać:
• jednoczesna nieregularność kształtu i nadbarliwość jądra – heteronucleosis
- egzofitycznie – większość guza wyrasta nad powierzchnię
• zwiększona liczba jąder w komórce – polynucleosis
Cykl mitotyczny nie jest krótszy niż w przypadku komórek nienowotworowych!!!
• wydatniejsze jąderko lub większa liczba jąderek w jądrze – hypernucleosis
polynucleolosis
Mnożenie się komórek nowotworu cechuje się:
• nieprawidłowe figury podziału
autonomią
• gromadzenie się chromatyny w postaci grudek w karioplazmie
utrzymywaniem się aż do śmierci chorego
• kanibalizm – wchłanianie jednej komórki nowotworowej przez drugą
anarchią
Tempo wzrosty jest wypadkową:
RAK PRZEDINWAZYJNY – ograniczony tylko do nabłonka (jeśli jest rakiem
1. współczynnika proliferacji komórkowej
nabłonkowym), nie przechodzi przez błonę podstawną.
2. współczynnika strat komórkowych
STANY PRZEDRAKOWE – są to choroby nienowotworowe lub niektóre nowotwory Progresja nowotworu – pojawianie się z czasem różnic w komórkach nowotworu niezłośliwe, na których tle stosunkowo często rozwija się nowotwór złośliwy; ich wspólną (początkowo są one takie same): kariotypu, zdolnością inwazji, tempem mnożenia, cechą są zjawiska odrostu lub rozrostu, łatwiej ulegające działaniu czynników rakotwórczych.
oddziaływaniem na hormony, zdolnością do dawania przerzutów, podatnością na promienie i Np. owrzodzenia, znamiona, rogowacenia białe błon śluzowych, marskość, torbielami, leki przeciwmitotyczne.
brodawczaki itd. (str. 182).
SZERZENIE SIĘ NOWOTWORÓW ZŁOSLIWYCH
CECHY KOMÓREK NOWOTWORU ZŁOSLIWEGO
miejscowe – rozrastająca się tkanka zachowuje kontakt z guzem pierwotnym Cechy atypii jak wyżej
przerzut - metastasis – brak takiego kontaktu rozrastającej się tkanki z guzem pierwotnym Zmiany kariotypu (są to zmiany pierwotne, odpowiedzialne za transformację nowotworową komórki):
Naciekanie – infiltratio – wnikanie komórek nowotworu pomiędzy komórki otoczenia; naciek
strukturalne - translokacje, delecje, inwersje, addycje itp.
nowotworowy zabija komórki tkanek naciekających różnica od nacieku zapalnego!!!
liczbowe
strukturalne i liczbowe jednocze
•
śnie
Droga naczyń chłonnych (do węzła) lub krwionośnych. - rozprzestrzenianie
zmutowane geny supresorowe, które w formie prawidłowej zapobiegają powstawaniu
• Węzeł z przerzutem jest niebolesny różnica od węzła w stanie zapalnym!!!
nowotworów:
• Może być także przenoszony przez płyn mózgowo-rdzeniowy
Gen RB1 – produkcja białka RB
• Rozprzestrzenianie się przewodami wysłanymi nabłonkiem:
Gen P53 – białko TP53
drogi moczowe
aktywność telomerazy – dzielą się w nieskończoność
drogi płciowe
drogi oddechowe
WZROST NOWOTWORÓW ZŁOSLIWYCH.
Miejsca predylekcyjne – miejsca przerzutów charakterystyczne dla pewnych raków np. rak Trzy podstawowe etapy powstawania nowotworu:
płuca daje dość często przerzuty do mózgu, rak oskrzela do kości.
1) inicjacja – mutacja
2) promocja – zmiana ekspresji genu
W zależności od czasu wykrycia ogniska pierwotnego oraz przerzuty wyróżnia się przerzuty: 3) progresja – zmiany w kariotypie
o jednoczesne
o opóźnione
Zachwiana równowaga pomiędzy onkogenami i genami supresorowymi
o wyprzedzające
Cytoplazma komórek nowotworu bywa zdolna do kontynuowania czynności komórek
macierzystych
Odróżnienie ogniska pierwotnego od przerzutu:
Na błonie komórkowej białka typowe dla tkanek płodowych:
określenie które narządy są częściej siedliskiem nowotworu a które rzadziej (te
antygen rakowozarodkowy
częściej to pierwotne)
alfa-fetoproteina
nowotwór pierwotny jest gorzej odgraniczony od otoczenia niż przerzut
swoisty antygen gruczołu krokowego
Chromosomy są uszkodzone ale nie wykazują cech charakterystycznych dla nowotworów TEORIE POWSTAWANIA NOWOTWORÓW
poszczególnych typów
Niektóre komórki nowotworowe wytwarzają enzymy nietypowe dla tkanki macierzystej albo
• przyczyny nie są ostatecznie wyjaśnione
nie wytwarzają enzymów typowych
• częstość wzrasta z wiekiem
• mięsaki - częściej u ludzi młodych; raki - u ludzi starych
kiedy nowotwory pojawiają się w rodzinie u osób młodych
• śmiertelność większa u mężczyzn
pojawianie się nowotwór tego samego typu dużo częściej u bliźniąt
• wpływ wielu różnych czynników, nie zawsze da się je określić wprost
jednojajowych niż dwujajowych
• wszystkie czynniki nowotworotwórcze zmieniają strukturę (mutację) cząsteczek DNA,
częstsze powikłanie nowotworami chorób wrodzonych uwarunkowanych
przekształcając genom ludzki
genetycznie np. zespół Downa
• nowotwór zaczyna się od przekształcenia nowotworowego pojedynczych komórek
dzielą się dalej w potomne
IMMUNOLOGIA W PROCESIE NOWOTWOROWYM
•
•
protoonkogeny – znajdują się w jądrze prawidłowym; nie wywołują nowotworów ale Związek nowotworów z immunologią:
regulują mnożenie się i różnicowanie komórek; uaktywniają się kiedy pojawia się
częstsze pojawianie się nowotworów u ludzi z niepełnosprawnym układem
konieczność regeneracji albo naprawy.
immunologicznym
• Kancerogeneza na poziomie molekularnym:
szybszy wzrost nowotworu pierwotnego i szybszy rozwój przerzutów w przypadkach
•
stosowania immunosupresji
protoonkogen onkogen – pod wpływem uszkodzenia (mutacji) przez różne czynniki –
łagodniejszy przebieg nowotworu w przypadku obfitego naciekania tkanki
fizyczne, chemiczne, biologiczne (wirusy)
•
nowotworowej i jej sąsiedztwa przez limfocyty
onkogen kontroluje inne substancje niż protoonkogen – pobudzenie do podziału nie jest
przypadki regresji nowotworu człowieka lub zwierząt po pobudzeniu układu
hamowane
•
odpornościowego
Onkogeny powodują:
• Mechanizmy odporności przeciwnowotworowej należą głównie do grupy reakcji mało
zwiększenie ilości czynników wzrostu
swoistych, natomiast mechanizmy reakcji swoistej, zależnej od grasicy, są niewielkie lub
zwiększenie liczby receptorów błony komórkowej
żadne.
hamowanie czynników supresyjnych
•
Mechanizmy nieswoiste:
zwiększenie ilości kompleksów „cyklina + kinaza zależna od cykliny”
przeciwciała naturalne – powstają wskutek stymulacji przez antygeny pokarmowe utrzymanie zdolności naprawy DNA
makrofagi – pobudzane nieswoiście przez różne antygeny działają cytotoksycznie na zainicjowanie apoptozy w razie znacznego uszkodzenia DNA
•
komórki nowotworowe, a są obojętne w stosunku do komórek prawidłowych
Mechanizmy epigenetyczne – zaburzenie mitozy na rzecz rozrostu nowotworowego.
•
limfocyty NK – cytotoksyczne w stosunku do różnych nowotworów.
dużo zależy od predyspozycji osobniczej, dawki i czasu narażenia na czynnik inicjujący
• AIDS lub ludzie poddani długi czas immunosupresji wyraźny wzrost zachorowań na oraz rodzaju czynnika rakotwórczego
•
nowotwory układu chłonnego!!!
inicjacja jest to uzyskanie przez komórki zdolności do rozrostu nowotworowego, a promocją jest jej ujawnienie.
WPŁYW NA USTRÓJ
CZYNNIKI ONKOGENNE:
• nadmierna synteza czynnika tkankowego – np. rak trzustki, nerki, gruczołu krokowego Fizyczne:
•
• krzepnięcie wewnątrznaczyniowe
promienie jonizujące
•
• niedokrwistość – krwotoki, niszczenie szpiku lub hamowanie tworzenia erytroblastów promienie nadfioletowe – rak skóry
•
• erytrocytemia
pojedynczy uraz nie powoduje nowotworu!
• leukocytoza
Chemiczne:
•
• zakażenia bakteryjne i grzybicze
setki substancji chemicznych działają kancerogennie
•
• ropne i nieropne zapalenia
istotą uszkodzenia DNA jest łączenie się tych związków z kwasem nukleinowym
•
• gorączka
przykłady substancji: azbest, estrogeny, uretan, barwniki azowe itd.
•
Biologiczne (wirusy):
wydzielanie hormonów
•
wirusy DNA – przekazują ten kwas genomowi komórki zakażonej – HBV i HCV
U chorych na nowotwór złośliwy wykrywa się czasem zespoły paraneoplazmatyczne, tzn.
rak wątroby
•
choroby narządów innych niż narząd objęty samym nowotworem. Wyróżnia się:
wirusy RNA – przekształcają własne RNA w DNA – HTLV-I białaczka
zespoły neurologiczne
limfocytowa, chłoniak typu T
zespoły reumatoidalne
Genetyczne:
•
miastenia
nowotwory uwarunkowane genetycznie są bardzo rzadkie w stosunku do ogólnej
zespoły dermatologiczne
liczby nowotworów
•
zespoły endokrynologiczne
roli czynników genetycznych świadczą:
zespół nerczycowy
istnienie nowotworów bez wątpienia dziedzicznych np. retinoblastoma
choroby dziedziczne o zmianach początkowo nienowotworowych które z
Śmierć na nowotwór złośliwy w wyniku:
upływem czasu przybierają cechy nowotworu złośliwego
powikłania bezpośredniego mechanicznego np. zwężenie, ucisk
• rozwija się wyłącznie z naskórka
wyniszczenie z zakłóceniem czynności narządów, zaburzeniami metabolicznymi,
• składa się z ognisk naciekających zrąb
zespołami paraneoplazmatycznymi, zaburzeniami endokrynologicznymi
• nie daje przerzutów – dlatego miejscowo złośliwy
zakrzepicy lub krwotoku
• nigdy w błonach śluzowych!!!
zapalenia narządu objętego nowotworem
• rośnie powoli
NOWOTWORY NABŁONKOWE
Gruczolak – adenoma
• łagodny
NIEZRÓśNICOWANE
• zbudowany z gruczołów bez atypii (nabłonek gruczołowy)
• głównie gruczoły dokrewne i ślinianki oraz błona śluzowa żołądka i jelita
Rak anaplastyczny – ca indifferentiatum, anaplasticum – wygląda podobnie w każdym
• Gruczolak cewkowy i pęcherzykowy – a. tubulare, folliculare – zwykle kulisty, z cewek i narządzie
pęcherzyków
•
ZRÓ
Gruczolak kosmkowy – a. villosum – zbudowany z tworów przypominających kosmki
śNICOWANE
Brodawczak – papilloma
Rak gruczołowy – adenoarcinoma
•
•
łagodny
złośliwy
•
•
palczaste brodawki, osi
naśladuje cewy lub pęcherzyki gruczołowe ale o nieregularnym kształcie i rozmieszczeniu ą tkanka łączna
•
o komórkach liczniejszych niż w normie
pokrywą nabłonek wielowarstwowy płaski bez cech atypii lub przejściowy gdy
•
brodawczak urotelialny.
stara się naśladować nabłonek gruczołowy z którego powstał, różni się wyglądem cew
•
gruczołowych
egzofityczny – typowy w górę
•
• rak lity - ca solidum – gdy cewy nie mają światła
odwrócony – wrasta w głąb zrębu
•
• wydziela śluz – ca muciparum – rak śzuzowokomórkowy – ca mucocellulare – z komórek Brodawczak Schneidera – p. cylindrocellulare – nabłonek wielorzędowy walcowaty, sygnetowych – gdy śluz zalega w komórce
miejscami urzęsiony drogi oddechowe
Gruczolakorak włóknisty, twardy – adenocarcinoma scirrhosum
Guz śluzowo-płaskonabłonkowy – tumor mucoepidermalis
•
• przeważa tkanka łączna włóknista
z listewki nerwowej
•
• komponentą raka jest jednak również tkanka nabłonkowa gruczołowa
w zrębie z tkanki łącznej włóknistej znajdują się szczeliny pokryte nabłonkiem
•
sze
drobne komórki nowotworowe układają się w szeregi poprzedzielane tkanką włóknistą ściennym albo lite ogniska nabłonkowe – znajduje się w tych komórkach dużo
•
melaniny
głównie sutek, żołądek
Rak płaskonabłonkowy kolczystokomórkowy – ca planoepitheliale spinocellulare Gruczolakorak galaretowaty – adenocarcinoma gelantinosum
•
•
złośliwy
jak galareta – komórki rakowe potrafią wytwarzać śluz ale nie potrafią go wydzielić na
• rozwija si
zewnątrz – komórki sygnetowate
ę z naskórka lub nabłonka wielowarstwowego płaskiego błon śluzowych
•
•
ro
śluz po pęknięciu takiej komórki gromadzi się w szczelinach międzykomórkowych
śnie palczasto w głąb zrębu
•
•
mog
głównie; sutek, żołądek, pęcherzyk żółciowy, jelito grube
ą rogowacieć lub nie – postać pereł rogowych
•
dyskeratosis – rogowacenie pojedynczych komórek
•
daje przerzuty
•
Adenocanthoma
typowo: skóra, jama ustna, warga, przełyk, krtań, część pochwowa szyjki macicy,
• typ raka gruczołowego
oskrzele
•
• w cewach dochodzi do metaplazji płaskonabłonkowej
nietypowo: pęcherzyk żółciowy, piersi, drogi moczowe, torbiel skórzasta
•
odmiana:
Rak gruczołowo-torbielowaty, oblak – cylindroma
rak brodawkowaty – ca. verrucosum
• komórki tworzą cewy i one wypełnione szklistymi masami
kłykciny Kończyste – condylomatoma acuminata
•
• wytwarzana jest substancja białkowa – powstają struktury przypominające walec
„rak przewodowy” – ca ductuale – rak piersi wywodzący się z nabłonka
• głównie w gruczołach ślinowych - wstawki przewodów wyprowadzających
powierzchniowego jego przewodów wyprowadzających
•
raczej ludzie starsi
•
Rak płaskonabłonkowy podstawnokomórkowy – ca planoepitheliale basocellulare, basalioma skłonność do naciekania wzdłuż nerwów - ból
• miejscowo zło
śliwy
Torbielak, gruczolakotorbielak – cystom, cystadenoma
• dość duży rozmiar
• łagodny
• naciekania i wznowa po niedoszczętnym usunięciu
• składa się z jednej lub wielu torbieli
• rzadko przerzuty
• najczęściej w jajniku, trzustce
• trudny do odróżnienia od dermatofibroma i fibrosarcoma
• często złośliwieje
TKANKI TŁUSZCZOWEJ
NOWOTWORY NIENABŁONKOWE
Tłuszczak – lipoma
• łagodny
TKANKI ŁĄCZNEJ WŁÓKNISTEJ
• dobrze odgraniczony
• zbudowany z dojrzałych komórek tłuszczowych
Włókniak – fibroma
• tkanka podskórna szyi, pleców i innych okolic; mięśnie szkieletowe, przestrzenie
• najczęściej w skórze i tkance podskórnej
pozaotrzewnowe
• z włókien kolagenowych i niewielkiej liczby komórek
• posiada cienką torebkę
• niekostniejący – w przynasadach kości długich starszych dzieci ub młodzieży
• wywiera ucisk i rzadko złośliwiej
• kostniejący – f. ossificans – w żuchwie
Zimowiak – hibernoma
Włókniak młodzieńczy – fibroma iuvenile, angifibroma molle
• łagodny
• chłopcy
• guzek brunatny, otorbiony, pojedynczy
• jama nosowo-gardłowa
• zwykle u dorosłych
• tkanka łączna uboga w komórki oraz z naczyń
• komórki obfite w lipidy
• na szyi, ramionach, pod pachą, w okolicy międzyłopatkowej i w śródpiersiu
Włókniak sprężysty – elastofibroma
• bardzo rzadki
Tłuszczak naciekający – l. infiltrans
• okolice łopatki
• miejscowo złośliwy
• z istoty podstawnej w której dominują włókna sprężyste
• w głębokich mięśniach pośladka, barku lub uda w 3-6 dekadzie życia
• otoczony przez tkankę łączną i pasma komórek mięśniowych
Włókniec – fibroma desmosom
• histologicznie tłuszczak lub zimowiaka
• z włókien kolagenowych i nielicznych komórek
• między włókna poprzecznie prążkowane, w mięśniach ściany brzucha kobiet po ciąży Tłuszczak mięsakowy (tłuszczakomięsak) – liposarcoma
• także mężczyźni i dzieci
• złośliwy
• nie daje przerzutów
• rzadko spotykany
• w udzie, przestrzeni pozaotrzewnowej i pośladku
Włókniak mięsakowy (włókniakomięsak) – fibrosarcoma
• małe lub duże lipocyty o różnej dojrzałości oraz utkanie przypominające śluzaka
• w tkance łącznej powierzchniowych części ciała
• dojrzały lub małodojrzały – różna wielkość lipocytów
• czasem z okostnej
• przerzuty głównie drogą krwi
TKANKI CHRZĘSTNEJ
Histiocytoma – dermatofibroma
Chrzęstniak – chondroma
• nie jest złośliwy
• łagodny
• skóra właściwa
• zbudowany z chrząstki szklistej – nieregularne rozmieszczenie jamek w których więcej
• z fibroblastów oraz histiocytów
niż 2 komórki bez cech atypii
• xanthoma – żółtak – gdy w większej ilości gromadzą się tłuszcze, barwa żółta
• komórki olbrzymie Teutona
Chrzęstniak okołokostny – ecchondroma
• brak torebki ale dobrze odgraniczony
• pod okostną zewnętrzną
• małe koście rąk i stóp
Dermatofibrosarcoma protuberans
• młodzież obu płci
• złośliwy
Chrzęstniak wewnątrzkostny – enchondroma
• w kręgach, kości udowej, piszczelowej i ramiennej
• krótkie kości ręki rzadziej stopy, kość ramienna i udowa
• pojedynczy
• obie płcie między 20 a 30 rokiem życia
• w istocie zbitej lub gąbczastej
• rośnie w jamie szpikowej, rozciąga kość i ścieńcza jej korę
• rośnie stale
• dobrze odgraniczony bez torebki
• zdarza się rzadko, najczęściej u mężczyzn głównie w 2 lub 3 dekadzie życia
• łagodny ale po niedoszczętnym wycięciu daje wznowę
Kostniak kostnawy – osteoid osteoma
Kostniakochrzęstniak – osteochondroma
• nieustalony charakter, nierozrasta się
• nasadowe części kości jako rozrost chrzęstny
• mieści się w korze kości
• w głębi rozrostu tworzy się tkanka kostna
• z dobrze unaczynionej tkanki łącznej
• dzieci i ludzie młodzi
• głównie przed 30 rokiem życia raczej u mężczyzn
• bolesny, skóra nad nim rozgrzana
Chrzęstniak zarodkowy – chondroblastoma benignum – guz Lodmana
• grozi zezłośliwieniem
• w nasadzie przed zakończeniem jej kostnienia
• dolna część kości udowej, górna część kości piszczelowej i ramiennej, najrzadziej w Kostniak mięsakowy – osteosarcoma
kościach krótkich stopy i ręki
• najczęstszy i najzłośliwszy nowotwór kości !!!
• okrągłe wielokątne komórki przylegające do siebie, pomiędzy ogniska martwicy i
• tworzy się w trzonie a potem obejmuje nasadę
wapnienia
• bywa także w kościach płaskich
• niszczy kość, ale po wyłyżeczkowaniu wyleczenie
• typ twardy kościotwórczy oraz typ osteolityczny wytwarzający niewiele tkanki kostnej,
• młodzi mężczyźni przed 20 rokiem życia – głównie
jest bardziej kauczukowaty
• przeważnie jednak ma charakter mieszany
Chrzęstniak mięsakowy – chondrosarcoma
• dwa razy częściej u mężczyzn niż u kobiet
• złośliwy
• daje przerzuty do płuc
• zwykle jako nowotwór pierwotny
• kość udowa, żebra, miednica, łopatka
Kostniak mięsakowy okołokostny – sarkoma osteogenicum iuxtacorticale
• rozciąga kość rurową a potem przebija na zewnątrz
• z okostnej zewnętrznej powierzchni kości udowej, rzadziej w kościach ramiennej,
• nacieka tkanki sąsiednie
piszczelowej i innych
• przypomina utkanie chrzęstniaka ale miejscami pola o zagęszczeniu komórek jedno- dwu-
• rzadko wrasta w głąb kości – przylega płasko do kości
a nawet wielojądrzastych – wszelkie cechy atypii
• nacieka tkanki otaczające
• naczyniami przerzuty do płuc
• złośliwy
• przeważnie między 20 a 70 rokiem życia
• późno daje przerzuty
• z komórek wrzecionowatych o cechach atypii
TKANKI KOSTNEJ
Guz olbrzymiokomórkowy – tumor gigantocellularis, osteoclastoma
• miejscowo złosliwy
Kostniak – osteoma
• w nasadach i przynasadach kości długich, najczęściej tych co tworzą staw kolanowy, lub
• niezłośliwy rozrost kostny
w dystalnej nasadzie kości promieniowej
• zwykle w kościach powstałych na podłożu tkanki łącznej
• rozdyma kość
• przeważa w 6 dekadzie życia
• szaroróżowy
• wyraźnie oddziela się od szpiku, nie narusza stawów
Kostniak zbity – o. compactum
• gęsto ułożone komórki wrzecionowate z mezenchymy szpiku
• z istoty zbitej
• posiadają aktywność fosfatazy kwaśnej (komórki nowotworowe)
• na obwodzie ma beleczki istoty gąbczastej
• między 20 a 40 rokiem życia
• częstszy u kobiet
Kostniak gąbczasty – o. spongiosum
•
z cienkich beleczek kostnych
Mięsak Ewinga – sarkoma Ewing
• bardzo złośliwy
Kostniak zarodkowy – osteoblastoma benignum
• pochodzi z łącznotkankowego zrębu szpiku
• końcowe odcinki kości długich oraz kości płaskie biodrowe
• Naczyniak żylny – h. venosum – z żył wypełnionych krwią; przestrzeń pozaotrzewnowa,
• wewnątrz kości jako twardy guz, po przebiciu miękki, kruchy z wylewami
krezka lub mięśnie; ludzie dorośli
• przeważnie w 1 i 2 dekadzie życia
• wzrost temperatury otoczenia
Śródbłoniak – haemangioedothelioma
• złośliwy
TKANKI MIĘŚNIOWEJ GŁADKIEJ I PRĄśKOWANEJ
• z pasm komórek śródbłonka, zawierających w środku bardzo wąskie światło a w nim krwinki
Mięśniak prążkowanokomórkowy – rhabdomyoma
• zwykle w dzieciństwie
• bardzo rzadko
• tkanki miękkie, powierzchowne lub głębokie, często wywodzi się ze ściany żyły
• głównie jama ustna, jama gardłowa, pochwa
• niemowlęta i dzieci
Naczyniak mięsakowy – haemangioma
• z typowych komórek mięśnia poprzecznie prążkowanego
• bardzo rzadki
• ten sam w mięśniu sercowym – z komórek pająkowatych oraz obrzmiałych
• bardzo złośliwy
kardiomiocytów; w skojarzeniu ze stwardnieniem guzowatym mózgu
• w skórze i powierzchownych tkankach miękkich, skóra głowy i szyi
• głównie ludzie starsi
Mięśniak prążkowanokomórkowy mięsakowy – rhabdomyosarcoma
• z konglomeratu szczelin pokrytych śródbłonkiem, wrastającego między włókna
• w mięśniach szkieletowych, rzadziej w pęcherzu moczowym i innych
kolagenowe i do tkanki tłuszczowej
• Rhabdomyosarcoma pleomorphum – złosliwy mięsni najczęściej kończyn; osoby dorosłe rzadko dzieci; niesprawna bólu, miękka lub twarda masa; daje przerzuty; nie widać Mięsak Kaposiego – sarkoma Kapoki
poprzecznego prążkowania
• charakterystyczna choroba pacjentów z AIDS
• Rhabdomyosarcoma alveolare iuvenile – w mięśniach kończyn, głównie dzieci i
• głównie u mężczyzno 60 roku życia
dorastającej młodzieży; bardzo złośliwy; śmierć w ciągu 2-3 lat nawet po leczeniu
• skóra dystalnych części kończyn; stopy i dłonie
chirurgicznym
• wieloogniskowa lokalizacja i agresywny przebieg
Mięśniak gładkokomórkowy – leiomyoma
Kłębczak – glomangioma
• najczęstszy niezłośliwy nowotwór macicy
• z komórek odpowiadających komórkom kłębków naczyniowych, podobnym do komórek
• wyróżnia się: śródścienny (intramurale), podśluzówkowy (submucosum) i
nabłonkowych, między nimi naczynia
podsurowicówkowy (subserosum)
• czerwono-siny guzek
• dobrze ograniczony ale bez torebki
• skóra palców, rąk, stóp, często pod paznokciami
• budowa: miocyty gładkie poprzedzielane tkanką łączną
• obfite i przedłużone krwawienia miesiączkowe, rzadziej międzymiesiączkowe
Naczyniak limfatyczny – lymphangioma
• w języku, wargach, tkance podskórnej kończyn i szyi, śródpiersiu, sieci lub krezce Mięśniak gładkokomórkowy mięsakowy - leiomyosarcoma
• najczęstszy mięsak trzonu macicy
Naczyniak limfatyczny mięsakowy – lymphangiosarcoma
• pierwotny – z mięśni gładkich najczęściej
• złośliwy, rośnie szybko i daje przerzuty
• wtórny – z już istniejącego mięśniaka – bardzo rzadko
• niezwykle rzadko
• najczęściej między 45 a 60 rokiem życia
• po amputacji sutka z powodu raka i usunięciu węzłów
• nieregularne obfite krwawienia miesiączkowe lub krwawienia po menopauzie
• źle odgraniczony, rozległy, z licznymi wylewami i ogniskami martwicy, bardziej miękki Obłoniak – haemangiopericytoma
niż mięśniak
• niezłośliwy i złosliwy
• bardzo rzadko
• przeważnie dorośli
TKANKI NACZYNIOWEJ
• w mięśniach, w udzie, miednicy i przestrzeni pozaotrzewnowej
• dobrze odgraniczony ale bez torebki
Naczyniak krwionośny – haemanigoma
• z naczyń otoczonych nawarstwiającymi się komórkami, uważanymi za serycyty, o
• Naczyniak włosowaty – h. capillare – bardzo liczne naczynia włosowate; pierwsze lata różnym nasileniu atypii i liczbie figur podziału
życia; skóra lub tkanka podskórna
• złosliwy daje przerzuty do płuc i kości
• Naczyniak jamisty – h. cavernosum – z szerokich jak o sciankach pokrytych
śródbłonkiem; w głębi narządów
• częściej w skórze wystawionej na światło
TKANKI BARWNIKOTWÓRCZEJ
• zanikający samoistnie
• w zależności od głębokości nacieku:
Znamię barwnikowe – naevus pigmentosus, maternus
stopień I – nowotwór ograniczony do naskórka, nie przechodzi poza błonę
• nienowotworowy rozrost melanocytów pochodzenia naskórkowego w skórze właściwej podstawną
• w zależności od usytuowania wyróżnia się:
stopień II – czerniak wrasta do poziomu 0,75 mm w głąb skóry właściwej
• znamię brzeżne – n. iunctionalis – skupienia komórek tuż pod naskórkiem
stopień III – od 0,75 do 1,5 mm
• znamię śródskórne – n. intradermalis, dermalis – komórki znamieniowe znajdują się w
stopień IV – od 1,5 do 3 mm
skórze właściwej, obecne komórki żerne obładowane melaniną (melanofory)
stopień V – powyżej 3 mm
• znamię naskórkowo-skórne – n. epidermodermalis – łączy cechy obu poprzednich,
w stopniu I i II nie ma jeszcze przerzutów
dominuje u dzieci
Czerniak złośliwy oka – melanoma malignum oculi
Znamię błękitne – naevus coeruleus
• najczęstszy z czerniaków pozaskórnych
• nie jest złośliwy
• rozwija się w naczyniówce (głównie), bardzo rzadko w tęczówce ale możliwy także w
• w każdym wieku
innych częściach oka
• niebieskawy guz skóry
• nie sprawia bólu
• komórki zawierają melaninę
• albo z komórek wrzecionowatych albo epitelioidnych, najczęściej mieszany
• głęboko w skórze właściwej
• gdy przewaga wrzecionowatych to nowotwór mniej złośliwy
• stosunkowo mało złośliwe są czerniaki tęczówki
Znamię epitolioidne Spitz – melanoma iuvenile
• przerzuty do wątroby
• łagodny
• większe komórki od komórek zwykłego znamienia
• wielokątne, wrzecionowate oraz wielojądrzaste komórki
TKANKI KRWIOTWÓRCZEJ
• twarz, tułów oraz kończyny
Czerwienica prawdziwa – polycytaemia rubra vera
Plama soczewicowata – lentigo maligna
• nowotwór szpiku, dotyczy przede wszystkim linii erytrocytów
• złośliwy
• wzrost reaktywności na erytropoetynę
• ludzie starzy
• rasa biała
• głównie twarz
• między 40 a 60 rokiem życia
• płaskie brązowe ognisko
• lepka krew
• 1/3 cechy czerniaka złośliwego
• zakrzepica, zaburzenia neurologiczne, zawały, sinica
• melanocyty kształt wrzecionowaty z nadmiarem melaniny
• spadek masy ciała, gorączka
• dna moczanowa i kamica nerkowa
Czerniak śródnabłonowy
• fazy: proliferacyjna „wypalenia” włóknienia szpiku przejścia w ostrą białaczkę
• szerzy się powierzchownie
granulocytową
• skóra odsłonięta
• różne odcienie brązu
Białaczka – leucaemia
• nowotworowy rozrost najczęściej linii granulocytów i limfocytów
Czerniak złośliwym – melanoma malignum
• szpik, węzły, śledziona, wątroba
• dwa rodzaje:
• we krwi komórki charakterystyczne dla danego typu białaczki
czerniak szerzący się powierzchownie – początkowa faza rozwoju pozioma
• nie jest wyjaśniona przyczyna – chromosom Filadelfia, promieniowanie, substancje (radialna)
chemiczne
czerniak guzkowaty – w skórze niezmienionej lub w obrębie znamienia, komórki nabłonkowe, wrzecionowate lub typ mieszany – faza późniejsza, pionowa
Białaczki ostre
• różna zawartość barwnika, możliwe bezbarwnikowe
• w szpiku niezmienionym lub w szpiku w stanie mieloproliferacyjnym
• mało zrębu dużo naczyń krwionośnych i chłonnych
• we krwi niedojrzałe komórki blastyczne
• bardzo złośliwy!!!
• w zależności od tych komórek białaczki: limfoblastyczna, mieloblastyczna,
• przerzuty do węzłów chłonnych
niezdefiniowana
• brak form pośrednich komórek
• bez leczenia śmierć w ciągu kilku miesięcy
Ziarnica złośliwa (choroba Hodgkina) – lymphogranulomatosis maligna
• niedokrwistość, gorączka, skaza krwotoczna
• podłoże etiologiczne – prawdopodobnie wirusowe (wirus Epsteina i Barr)
• w systemie FAB:
• w przebiegu spadek wydolności limfocytów T (odporność komórkowa)
Ostra białaczka limfoblastyczna – ALL – występowanie limfoblastów B lub T,
• najczęściej węzły szyjne i nadobojczykowe
czyli komórek o jądrze 2-4-krotnie większym od jądra limfocytów, z liczbą
• przemiana zaczyna się w strefie limfocytów T i w korze między grudkami
chromosomów do 60; różnego rodzaju aberracje chromosomowe (str. 746-747)
• podział na okresy zaawansowania:
Ostra białaczka nielimfoblastyczna – AML – we krwi mieloblasty z dużym jądrem
I – węzły jednej okolicy lub dwóch sąsiadujących
z kilkoma jąderkami, szczyt między 15 a 40 rokiem życia, tu też różne aberracje
II – więcej niż dwóch okolic, lub dwóch niestykających się
chromosomowe; nacieki głównie w szpiku ale mogą też w innych narządach
III – po obu stronach przepony
IV – zmiany także w narządach (szpik, płuca, opłucna, wątroba, kości, skóra, Białaczka szpikowa przewlekła – leucaemia myelocytica chronica
nerki, układ pokarmowy)
• niepohamowany rozrost granulocytów, z przewagą jednego typu, przeważnie
• komórki nienowotworowe:
obojętnochłonncyh
limfocyty
• we krwi jest ich do kilkuset tysięcy w 1 mm3
histiocyty
• spadek aktywności fosfatazy zasadowej tych granulocytów
fibroblasty
• charakter rozległy rozrostu
• komórki nowotworowe
• jeżeli dominują komórki inne niż granulocyty to wyróżniamy:
komórki Reed i Sternberga – duże, kwasochłonna cytoplazma, dwupłatowe jądro,
białaczkę bazocytową
ciemne jąderko
białaczkę eozynocytową
komórki Hodgkina – duże i owalne, pęcherzykowate jądro z dużym jąderkiem
białaczkę monocytową
komórki zatokowe (lakunarne) – blada cytoplazma i wielopłatowe jądro z kilkoma
białaczkę megakariocytową
jąderkami
• granulocyty białaczkowe nie mnożą się szybciej lecz pozostają dłużej we krwi
komórki typu ziaren prażonej kukurydzy (popcorn cells)
• dochodzi do zagłuszenia innych układów: niedobór krwinek czerwonych, zmniejszenie się
• wszystkie komórki nowotworowe wywodzą się z komórek limfoidalnych środka
liczby megakariocytów i płytek krwi
rozmnożenia grudek; wszystkie posiadają czynnik transformacji NF-kB zapobiega
• granulocyty białaczkowe nie spełniają funkcji obronnych
apoptozie
• odkładają się w wątrobie, śledzionie, węzłach chłonnych
• 4 typy ziarnicy złośliwej
• 2-3 lata max 10
typ z przewagą limfocytów
• charakterystyczne występowanie chromosomu Ph (charakterystyczna aberracja
typ o mieszanym składzie komórkowym
chromosomowa) – 90-95% przypadków (reszta to Ph-)
typ z zanikiem limfocytów
• obecno
typ stwardnienia guzkowatego – występuje najczęściej i nie ma żadnego związku z ść chromosomu Ph dobrze rokuje
trzema powyższymi
Białaczka limfoblastyczna przewlekła – leucaemia lymphatica
•
Chłoniaki nieziarnicze
postać chłoniaka
•
• typu T bardziej złośliwe niż typu B
limfocyty mnożą się w nadmiarze w układzie chłonnym i przechodzą w znacznej liczbie
•
do krwi
najpierw węzły, potem szpik, śledzionę i wątrobę
Szpiczak mnogi – myeloma multiplex
Chłoniaki typu B
•
•
rozrost klonu plazmocytów syntetyzuj
Chłoniak limfocytowy z komórek B, przewlekła białaczka limfocytowa
ących jednorodne białko M, tzn. immunoglobulinę
(Ig) monoklinaln
naciek składający się z małych limfocytów, zajmujących równomiernie całe
ą o jednym typie łańcuchów lekkich, kappa lub lambda
•
węzły, szpik oraz śledzionę
białko Bence Jonesa – jest biologicznym znacznikiem nowotworowym, jest łańcuchem
zmiana ma przeważnie postać białaczkową
lekkim wytwarzanym w nadmiarze przez rozrastający się klon plazmocytów
•
limfocyty nie reagują na antygeny – nie występują przeciwciała
równie częsty u kobiet jak i mężczyzn
•
w rozmazie widoczne są rozpłaszczone limfocyty białaczkowe
pierwszy objaw to dolegliwości „reumatyczne”
•
do tego typu chłoniaków należy białaczka włochatokomórkowa
zmiany we wszystkich kościach – wiśniowe drobne ogniska niszczące kość
•
•
Chłoniak limfo-plazmatycznokomórkowy
bardzo charakterystyczne w trzonach kręgów i w czaszce
•
•
Chłoniak strefy brzeżnej, marginalny
towarzyszy niewydolność nerek - łańcuchy lekkie w moczu
•
•
Chłoniak płaszczowyChłoniak olbrzymiogrudkowy
współistnienie nowotworów pochodzenia nieszpikowego (15%)
•
•
Chłoniak rozległy o dużych komórkach limfoidalnych
często pojawia się skrobiawica
• Chłoniak limfoblastyczny typu Burkitta
• zazwyczaj pojedynczy
Chłoniaki typu T
• stężenie wapnia w surowicy i nasilenie zmian kostnych proporcjonalne do wielkości
• Chłoniak strefy T
nowotworu
• Ziarniniak grzybiasty – mycosis fungoides
• zawsze posiada torebkę
• Zaspół Sezary-ego
• utkanie lite lub torbielowate
• dominują komórki główne
Chłoniak pozawęzłowe
• podobny do gruczolaka rak przytarczyc
• chłoniaki układu MALT
• początek jako zmiana zapalna
Nadnercza
• niska złośliwość
Kora:
• gruczolak lub rak kory nadnerczy
• gdy hormonalnie czyny nowotwór jednego nadnercza to dochodzi do zaniku kory NOWOTWORY HORMONALNE CZYNNE
drugiego
• nadciśnienie, zespół Conna, zespół Cushinga
Nowotwory chromochłonne – n. chromaffinicum – wydzielają katecholaminy, należą do Rdzeń:
przyzwojaków – paraganglioma (wywodzą się z grzebienia nerwowego)
• guz z komórek chromochłonnych – barwiak – phaeochromocytoma, chromaffinoma –
barwiak – phaeochromocytoma – rdzeń nadnerczy
częstszy u kobiet, może być otorbiony, atypia nie świadczy o złośliwości, wydziela
przyzwojak chromochłonny – barwiak pozanadnerczowe, w zwojach
aminy ketocholowe; nadciśnienie, kołatanie serca, potliwość, bladość, bóle głowy, chudnięcie
Są to głównie gruczolaki.
• zwojak zarodkowy współczulny – neuroblastoma, symphaticoblastoma – niedojrzały złośliwy, przerzuty do kości, węzłów chłonnych, wątroby oraz płuc; wytwarza aminy Przysadka
ketocholwe; zbudowany z atypowych neuroblastów
Wpływ gruczolaków:
• nerwiak zwojowy – ganglioneuroma – dojrzalsza postać neuroblastomy, duży
• wydzielanie w nadmiarze hormonu
otorbiony, niezłośliwy ale może złosliweć; częściej w układzie współczulnym niż
• zakłócanie wydzielania innych hormonów
nadnerczu
• ucisk
• ganglioneuroblastoma – mieszany z dwóch wyżej, złośliwy, wydziela aminy Wyróżnia się:
katecholowe
Adenoma somatotropicum (hormon wzrostu STH) – może dojść do gigantyzmu lub akromegalii
Trzustka
Adenoma lactotropkicum (prolactinoma) – u kobiet mlekotok, zaburzenia owulacji
• wyspiak wydzielający insulinę – insulinowa – najczęściej występujący guz edokrynny i zatrzymanie miesiączki, u mężczyzn impotencja lub bezpłodność
trzustki, zbudowany z komórek B, wydziela insulinę autonomicznie, złośliwy, częściej
Adenoma cortcotrophicum (ACTH) – rozrost i nadczynność warstwy pasmowatej i kobiety w średnim wieku; hipoglikemia, niski poziom glikemii, ustępowanie objawów siatkowatej kory, choroba Cushinga
po przyjęciu glukozy, zmiany nastrojów
Adenoma gonadotrophicum
Adenoma thyrotrophicum
Adenoma inactivum
Tarczyca
IINNE NOWOTWORY
• jeden lub kilka w tarczycy, zbudowany z pęcherzyków
• gruczolak z komórek A może nie przejawiać żadnej czynności, albo jest aktywny Śluzak, śluzak mięsakowy – myxoma, myxosarcoma
hormonalnie
• z komórek gwiazdkowatych
• może dojść nawet do nadczynności ale bez charakterystycznych objawów (wytrzeszcz
• luźna istota podstawowa
oczu, obrzęk przedgoleniowy).
• nieotorbiony
• gruczolak z komórek C – poza kalcytoniną wytwarza również serotoninę i aminy
• nie daje przerzutów
ketocholowe
• raki tarczycy są przeważnie hormonalnie nieczynne
Struniak – chordoma
• miejscowo złośliwy
Przytarczyce
• z resztek struny grzbietowej
• gruczolak powodem nadczynności ok. 90%
• okolica krzyżowo-ogonowa, podstawa czaszki
• komórki zawierają glikogen, są duże i zwakuolizowane
• wielokształtne jądro komórkowe
Szkliwiak – ameloblastoma
• rozwija się najczęściej w żuchwie
• szarobiaława lub szarobrązowa lita masa zajmująca miejsce tkanki kostnej
• nie sprawia bólu
• tworzą się torbiele, ogniska tkanki nabłonkowej
• przerzuty bardzo wyjątkowo dlatego miejscowo złośliwy
Rakomięsak – carcinosarcoma
• złośliwy
• złożony z utkania rakowego o mięsakowego
• pęcherz moczowy, sutek, nerka, pęcherzyk żółciowy
Włókniakogruczolak – fibroadenoma
• pierś
• między 20 a 40 rokiem życia
• z tkanki łącznej włóknistej oraz drobnych przewodów
Gruczolakochłoniak – adenolumphoma Warthin
• niezłosliwy
• najczęściej w przyusznicy
• częściej u mężczyzn
• 6-7 dekada życia
• kulisty, otorebkowany i miękki
• obfite utkanie limfatyczne z grudkami chłonnymi
Włókniakonabłoniak – fibroepithelioma
• Pinkus – rośnie cienkimi pasmami w głąb skóry właściwej i dzieli je na fragmenty
• Brenner – z tkanki włóknistej z rozsianymi w niej ogniskami nabłonkowymi, niezłosliwy, twardy, białawy, włóknisty, wyraźnie odgraniczony, jajnik (może wydzielać estrogeny rzadziej androgeny)