1. Wprowadzenie
Zgodnie z rozporządzeniem MENiS z 26 lutego 2002 komisja ds. profilaktyki wypracowała a Rada Pedagogiczna zatwierdziła szkolny programu profilaktyczny dostosowany do potrzeb rozwojowych uczniów i warunków w jakich funkcjonuje szkoła.
Zadaniem szkolnej profilaktyki jest ochrona człowieka w trakcie jego rozwoju przed zagrożeniami oraz reagowanie w sytuacjach rozpoznania pierwszych prób podejmowania zachowań ryzykownych poprzez odwołanie się do specjalistycznej pomocy.
Poprzez zachowania ryzykowne rozumiemy wszelkie typy aktywności zwiększające prawdopodobieństwo pojawienia się niekorzystnych psychologicznych, społecznych i zdrowotnych konsekwencji zaburzających prawidłowy rozwój młodego człowieka. Do czynników ryzyka, ułatwiających zachowania ryzykowne, zaliczamy: środowisko społeczne promujące dany typ zachowań, konflikty i doświadczanie izolacji, dysfunkcyjna grupa rówieśnicza, słabe wyniki w nauce, łatwy dostęp do substancji psychoaktywnych, wczesne próby zażywania substancji psychoaktywnych i niewłaściwych zachowań.
Przed podejmowaniem zachowań ryzykownych chronią takie czynniki jak: silna więź
emocjonalna z wychowawcami, zainteresowanie nauką i rozwijaniem swoich zdolności, regularne praktyki religijne, umiejętności interpersonalne i uwewnętrzniony szacunek do norm społecznych.
Rozpoznanie czynników ryzyka i chroniących w środowisku ucznia wskazuje kierunki działań profilaktyki szkolnej. Jest ona ściśle związana z programem wychowawczym szkoły a jej głównym zadaniem jest wzmacnianie czynników chroniących poprzez działania obejmujące różne sfery życia wychowanka.2. Diagnoza zagrożeń Środowisko szkolne zostało przebadane za pomocą ankiet, obserwacji i wywiadów z uczniami, pracownikami szkoły i rodzicami . Wynika z nich, że podejmowane dotąd działania odnoszą pożądany skutek ale mimo to pojawiły się pewne problemy, którym chcemy przeciwdziałać w przyszłości, a są to:
1. Nagminne używanie wulgaryzmów i brak kultury osobistej szczególnie w relacjach uczeń-uczeń
2. Niszczenie mienia szkolnego
3. Kłopoty w nauce i niska frekwencja na lekcjach szczególnie wśród uczniów szkół
ponadgimnazjalnych
4. Nagminne usprawiedliwianie przez rodziców wszystkich nieobecności nawet pojedynczych godzin w trakcie zajęć
5. Rzadkie przypadki agresji w różnych nie fizycznych formach
6. Poszukiwanie wsparcia poza gronem kompetentnych osób
7. Rzadkie przypadki kradzieży
8. Palenie papierosów i inne uzależnienia
9. Bardzo wysoki poziom stresu szkolnego u uczniów nawet bardzo zdolnych 10. Konflikty między wychowawcami a podopiecznymi
11. Duża liczba wypadków w trakcie zajęć
Ujawnienie pewnych problemów zaistniałych w naszej szkole umożliwia sformułowanie konkretnych zadań. Celem podejmowania tych działań będzie zminimalizowanie wpływu czynników ryzyka które legły u podstaw niewłaściwych zachowań.
1
Zdiagnozowane problemy
Możliwe przyczyny
Zadania prewencyjne
Nagminne używanie
Obyczaj środowiskowy
Odciągnięcie młodych od
wulgaryzmów i brak kultury
Solidaryzowanie się z grupą
środowisk o niewłaściwych
osobistej szczególnie w
Chęć zwrócenia na siebie
nawykach
relacjach uczeń-uczeń
uwagi
Manifestacja buntu
Rozwijanie umiejętności
Negatywne emocje
interpersonalnych
Wzorce medialne
Nauka świadomego odbioru
informacji z różnych źródeł
Brak reakcji dorosłych
Zdecydowane i konsekwentne
zwracanie uwagi
Ubóstwo języka
Poszerzanie zdolności
językowych
Niszczenie mienia szkolnego Bezkarność
Piętnowanie nawet drobnych
form wandalizmu
Brak świadomości kosztów
Pociąganie do
takich działań
odpowiedzialności finansowej
Uświadamianie uczniom
kosztów niezbędnych dla
utrzymania szkoły
Kłopoty w nauce i niska
Niejasne kryteria ocen
Spójne systemy oceniania z
frekwencja na niektórych
poszczególnych przedmiotów
lekcjach szczególnie wśród
Nieciekawy przekaz
Podnoszenie umiejętności
uczniów szkół
nauczycieli
ponadgimnazjalnych
Informacje mało przydatne
Uświadamianie uczniom
życiowo
zastosowań nauki w życiu
Wpływ grupy
Piętnowanie nietolerancji i
szczególne wyróżnienia dla
uczniów zdolnych
Brak zainteresowania ze
strony rodziców
Brak systematyczności
Nauka dla oceny
Lenistwo
Trudności w nauce
Zajęcia wyrównawcze w
szkole
Bezkarność
System egzekwowanych
sankcji dla wagarowiczów
Wysoki poziom stresu
Zajęcia uczące sposobów
radzenia sobie ze stresem i
uświadamiania sobie jego
źródeł
2
Nagminne usprawiedliwianie Ambicje rodziców
Uświadamianie rodziców o
przez rodziców wszystkich
konsekwencjach takich
nieobecności nawet
Brak poczucia
zachowań
pojedynczych godzin w
odpowiedzialności za swoje
trakcie zajęć
działania
Przekonanie że rodzice
Budowanie zaufania do
powinni bronić swoich dzieci nauczycieli
przed nauczycielami
Rzadkie przypadki agresji o
Negatywne wzorce
Piętnowanie nawet
różnych nie fizycznych
najdrobniejszych przejawów
formach
agresji
Nie radzenie sobie z
Zajęcia uczące zachowań
emocjami
asertywnych
Bezkarność
Budowanie zaufania między
uczniami a opiekunami
Przypadki kradzieży
Bezkarność
Piętnowanie nawet
Ciekawość
najdrobniejszych przejawów
Przekora i bunt
Anonimowa „poczta”
Uległość wobec grupy
zaufania dla uczniów
Chęć zwrócenia na siebie
uwagi
Palenie papierosów i inne
Bezkarność
Obiektywne informowanie o
uzależnienia
Ciekawość
skutkach uzależnień
Złe wzorce w środowisku
Anonimowa „poczta”
Przekora i bunt
zaufania dla uczniów
Uległość wobec grupy
Odciągnięcie młodych od
Podkreślanie własnej
środowisk o niewłaściwych
dorosłości
nawykach
Bardzo wysoki poziom stresu Wrażliwość naturalna
Pomoc w kształtowaniu
szkolnego u uczniów nawet
Nadmiernie rozbudzone
pozytywnego obrazu samego
bardzo zdolnych
oczekiwania
siebie, swoich możliwości i
sukcesów
Rywalizacja podsycana przez
nauczycieli i samych uczniów
Nie zawsze sprawiedliwe
Zmiany w szkolnym systemie
ocenianie
oceniania
3
Konflikty między
Różne przyczyny zależne od
Nauka negocjacji i
wychowawcami a
przyczyny konfliktu i cech
poszukiwanie rozjemcy wśród
podopiecznymi
osobowościowych stron
zaufanych osób
Duża liczba wypadków w
Lekkomyślne traktowanie
Lekcje wychowawcze
trakcie zajęć
przepisów BHP lub nawet ich poświęcone przepisom BHP
nieznajomość
odpowiedzialności za własne
działania
3. Cele i zadania szkolnej profilaktyki
3.1 Właściwe spędzanie wolnego czasu przez młodzież może być istotnym elementem profilaktycznym. W zorganizowanej grupie pod nadzorem kompetentnego opiekuna następuje odłączenie młodego człowieka od grup rówieśniczych o charakterze dysfunkcyjnym i istnieje szansa na stymulowanie rozwoju w oczekiwanym kierunku.
(punkty 1, 5, 8, 9)
3.2 Rozwijanie umiejętności interpersonalnych szczególnie uświadamianie różnic między asertywnością a agresją zgodnie z zasadą, że otwarte i szczere wyrażanie własnych uczuć przy zachowaniu poszanowania praw i emocji innych nie może być dla nikogo krzywdzące.
Również uczenie różnic między uczuciami (np.złości) a sposobami ich wyrażania (np.
agresja), co umożliwia uczniowi przejęcie świadomej kontroli nad własnym zachowaniem.
W tym punkcie bardzo ważne jest rozwijanie empatii i aktywnego słuchania bo umożliwiają one właściwą ocenę odczuć innych ludzi
(punkty 1, 2, 4,7,8, 9)
3.3 Uczenie o znaczeniu motywacji do działania. Pomoże to uczniom przezwyciężyć lenistwo a udział w zajęciach nudę. Właściwie zmotywowany do działania młody człowiek sam stanie się centrum zmian a właściwie pokierowany animator pociągnie za sobą innych być może nieufnych w stosunku do dorosłych.
(punkty 1, 5, 3)
3.4 Poszerzenie kontroli nad uczniami mniej uzdolnionymi i baczne przyjrzenie się źródłom ich problemów. W tym punkcie szczególną role powinni odgrywać nauczyciele poszczególnych przedmiotów, gdyż kłopoty w nauce nogą zniechęcić niektórych słabszych uczniów. Nie należy jednak zapominać o roli wychowawcy, którego zadanie polega na właściwym motywowaniu uczniów i wnikliwej obserwacji ich postępów w nauce i w wypadku problemów kierowanie na zajęcia wyrównawcze.
(punkt 3,7,8)
4
3.5 Rozwijanie zdolności uczniów szczególnie uzdolnionych. Może się to odbywać poprzez organizacje kół zainteresowań lub nagradzanie wyróżniających się jednostek. Ma to duże znaczenie dla odciągania uczniów od źródeł niepożądanych zachowań ale również zachęca innych do wydajnej pracy.
(punkt 3)
3.6 Zachęcanie do praktyk religijnych może okazać się cennym elementem profilaktyki gdyż stwierdzono ich ochronną rolę. Praktyki religijne zalicza się do czynników chroniących a zachęcenie do nich poprzez własny przykład ma działanie profilaktyczne i wychowawcze.
Może się również stać sposobem na internalizację norm społecznych.
(punkt 2,4,5,7,8)
3.7 Informowanie o działaniu substancji psychoaktywnych. Ma to rolę głównie informacyjną.
Pozwala jednak na świadomy wybór młodemu człowiekowi, który skrępowany rozmaitymi zakazami może chcieć się sprzeciwić. Dlatego wyposażenie go we właściwą wiedze i stworzenie odpowiednich warunków powinno być skuteczniejsze od sztywnych zakazów.
(punkt 8)
3.8 Uczenie o stresie jego przyczynach i sposobach relaksacji Głównym celem tego typu działań jest uświadomienie uczniom, że stres jest nieodzownym towarzyszem naszego życia ale można go ograniczać lub wykorzystywać. Szczególnie istotną rolę odgrywają tu zajęcia z biologii uczące o funkcjonowaniu układu nerwowego człowieka. Jednak metody relaksacji powinny być trenowane na wszystkich zajęciach.
Zwłaszcza jest to istotne w odniesieniu do zagrożenia narkomanią, gdyż właśnie nadmierny stres jest częstą przyczyną sięgania po środki psychoaktywne
(punkt 8,9)
3.9 Ćwiczenia pozwalające na realną samoocenę ucznia. Dzięki takim działaniom można uchronić uczniów przed nieracjonalnymi oczekiwaniami wobec siebie. Zarówno zbyt niska samoocena jak i zbyt wysoka mogą niekorzystnie oddziaływać na relację młodego człowieka ze środowiskiem i być źródłem stresu.
(punkty 8, 9)
4. Plan realizacji szkolnej profilaktyki
4.1 Wychowanie przez osobisty przykład. Ta metoda pracy jest już realizowana przez uczących w naszej szkole. Jej głównym celem jest uświadomienie uczniom jak ważnymi elementami zachowania się i wpływania na innych są empatia i szacunek. Wpływ osobisty pozwala również na konfrontacje pewnych zachowań i ich weryfikacje z własnymi wyobrażeniami (niekoniecznie pożądanymi). Sposobem pomiaru skuteczności tej metody będą wyniki wywiadów przeprowadzanych w niektórych klasach na koniec roku szkolnego.
4.2 Ciągła obserwacja i kontrola środowiska szkolnego i domowego ucznia. Stosowana dosyć powszechnie w postaci nadzoru nad osobami wchodzącymi do szkoły, częstymi kontaktami z 5
rodzicami, kontrolą nad grupami rówieśniczymi zbudowanymi w oparciu o koła zainteresowań. Te działanie powinny być uzupełnione o wnikliwą analizę prowadzonych obserwacji, wywiadów i ankiet.
4.3 Używanie spójnego systemu oceny zachowania. W tym celu wprowadzono w szkole system zeszytów uwag i punktowy system oceny z zachowania.
4.4 Korzystanie z przedmiotowych systemów oceniania. Wydaje się zasadne wprowadzenie tych samych zasad oceniania przez nauczycieli wewnątrz komisji przedmiotowych albo przynajmniej w pewnych grupach np. przedmioty przyrodnicze (biologia, chemia, geografia), przedmioty matematyczno-fizyczne itd. System ten dałby pełniejszy obraz wiedzy i umiejętności naszych uczniów, ułatwiłby też realizacje ścieżek edukacyjnych. Uboczną zaletą byłaby możliwość umieszczenia systemów oceniania w widocznym miejscu np. tablicy ogłoszeń.
4.5 Rozwijanie kół zainteresowań i wyrównawczych w zależności od potrzeb sygnalizowanych przez samych uczniów nauczycielom prowadzącym dany przedmiot 4.6 Wykorzystywanie zeszytów uwag jako narzędzia do kontroli zachowań zarówno pozytywnych jak i negatywnych. Służy to również funkcjonowaniu spójnego systemu ocen z zachowania na bazie przyznawanych punktów dodatnich i ujemnych.
4.7 Wypracowanie programu psychoedukacyjnego realizowanego przez wychowawców w ramach godzin wychowawczych i dotyczącego w szczególności asertywności, empatii, komunikacji interpersonalnej, właściwej samooceny i radzenia sobie ze stresem 4.8 Wprowadzenie kontroli nad regularnym i pełnym udziałem w praktykach religijnych.
Wydaje się zasadne wprowadzenie systemu sprawdzania frekwencji na uroczystościach szkolnych zwłaszcza w starszych klasach. Mogła by to być np. podpisywana lista obecności przed i po obchodach.
4.9 Prowadzenie zajęć dotyczących profilaktyki zdrowotnej szczególnie w ramach godzin biologii. Systematyczne utrwalanie wiadomości dotyczących dbałości o własne ciało może sprawić że młodzież zrezygnuje z zachowań ryzykownych ze względu na swoje zdrowie.
Promocja zdrowia jest również ważnym czynnikiem zmniejszania częstości występowania niektórych schorzeń w późniejszym wieku.
6
ły
ły
i
o
o
szk
szk
zialn
y
y
ic
ic
ied
y
n
y
n
w
sc
sc
y
w
y
w
pod
sz
aco
sz
aco
O
W
pr
W
pr
zez
zez
pr
pr
y
ań
ch
ści
ch
ści
y
o
ań
y
o
cen
ści
d
ch
d
ch
y
n
y
n
o
o
y
i ba
w
zo
i ba
w
zo
d
ik
ad
ik
ad
teczn
n
ieto
isję jak
n
ieto
isję jak
eto
u
y
k
w
w
o
m
y
m
o
k
o
o
M
sk
W
an
pr
k
W
an
pr
k
d
ty
d
ły
śró
o
śró
łachd
e efek
i w
a w
k
szk
tacja w
an
n
w
stw
źró
w
su
ó
y
ik
rien
ch
y
id
n
w
e sto
w
cie
eczeń
ió
za o
żeń
br
czu
żliw
ro
rzew
o
aco
o
zpi
czn
eps
o
P
D
pr
P
be
u
L
m
zag
er
ad
ły
b
7
o
am
só
o
zez
aca n
ich
szk
a
le
d
e
w
w
o
y
w
stk
ó
ia z k
cja o
ch
có
y
o
e prn
realizacji
y
ik
ry
en
iad
y
ła pr
szk
n
ran
w
isk
zo
aw
b
sz
żu
cieli n
ach
id
ząc
w
iąg
w
y
y
ag
w
w
d
y
w
ad
o
so
C
w
D
cz
N
eo
E
o
łyo W od w ch
po
bą
aco
au
zerw
id
ch
o
y
S
•
so
pr
•
n
pr
•
w
•
w
szk
•
śro
pr
w
b
y
w
só
ie w
y u
ie
an
kn
an
la o
za
w
w
trzeb
ich
tro
sięd
zk
ro
n
chy
po
d
o
ito
ia
ształto
tach
lu
n
cji k
k
ząc
tii i szacu
y
o
i k
d
ealizacja zasad
o
an
z
U
iach
ły
pa
tak
M
o
o
R
sten
sk
ad
n
czn
o
ięd
ch
o
Z
•
u
em
k
m
•
szk
w
•
asy
B
a
ia
isk
an
zez
ład
)
k
acja i
wo
.2
ie pr
y
d
(4
e zad
rz
erw
an
i o o
an
bs
w
p
eg
w
o
la śro
eg
w
o
sty
ch
ła o
bi
)
tro
lno o
lan
y
n
m
so
.1
iąg
o
o
P
W
o
(4
C
k
szk
d
r
n
1
2
ła
i
y
o
c
k
y
ań
y
aw
tu
w
m
w
ciele
io
ciele
ząc
ząc
y
o
y
m
y
ad
ad
riu
sc
ch
cz
cz
tereso
y
y
w
w
au
zed
au
o
o
rato
sz
W
N
pr
N
pr
zain
pr
O
W
ań
zez
zez
tacji
w
zez
o
ia
en
an
pr
pr
pr
m
d
ch
ań
ch
ści
ści
o
ań
ch
o
u
y
d
ch
y
d
ch
y
k
e ba
y
n
y
n
o
an
w
i ba
w
zo
i ba
w
zo
acja zach
w
ik
ad
ik
ad
ió
ażo
n
ieto
isję jak
n
ieto
isję jak
erw
d
y
k
w
w
o
m
y
m
aliza d
n
aliza d
o
k
o
o
n
bs
czn
o
n
W
an
pr
k
W
an
pr
k
A
O
u
S
A
z
y
y
z
d
cen
lite i
cen
a
lite i
cen
a
ież w
o
o
o
n
n
e o
zez
m
stw
n
e o
stw
ie o
ięcej czasu
w
y
liw
ia
liw
ln
an
ie pr
w
o
licen
cie
w
cie
w
w
le ró
o
ziej jed
ied
w
ied
o
o
eczeń
ió
ziej jed
eczeń
ió
zan
ió
i
n
aw
aw
d
k
ard
czu
czu
o
zpi
czn
ard
o
zpi
czn
pę
czn
szk
au
jed
B
spr
zach
P
be
u
B
spr
P
be
u
S
u
w
czasie w
n
U
u
w
leo
ie
ia
tó
li
ia
8
ie
y
lnó
stem
an
tro
ian
szk
g
zen
w
n
)
y
z
o
o
ie z
.8
ść
z
ch
o
ad
sy
o
y
o
ie zesz
k
ścią
cen
ań
w
o
w
o
a
ściach
(4
stan
ch
o
pr
w
ln
tó
d
o
eg
y
y
ó
zen
cn
n
ch
w
m
io
sy
pr
w
stem
w
sto
y
rz
ó
ła
to
z zach
ad
y
be
y
o
retn
ziałaln
riu
o
m
pi
W
k
y
S
ió
ln
K
k
D
K
tereso
W
n
w
ag
o
cz
o
n
szczeg
cen
ro
w
ad
czn
ro
o
stem
rato
zed
•
pu
o
P
u
•
n
u
u
szk
•
k
sy
•
O
•
zain
po
pr
•
iu
ch
ow
an
p
i
czeń
y
terze
w
u
ie
i jej
u
tó
ru
y
żn
ie
iw
ie
io
k
g
ió
ad
a lin
ró
ie
arak
an
ie
cen
stem
m
ch
zen
n
ca –
licen
ch
eg
szu
y
czn
la n
w
o
o
rzen
sy
zed
bi
ijan
ó
aw
n
w
ści w
o
o
m
aln
O
tro
leps
k
w
o
y
zw
ści u
L
n
o
n
o
jed
k
tw
eg
bn
apo
rm
rcia
o
o
A
o
P
z pr
su
ch
U
terió
so
S
jn
o
Z
zie i po
R
ln
S
K
y
d
d
ry
y
lasach
cen
u
iefo
spa
o
•
sto
w
•
k
w
k
•
spó
o
po
•
n
n
w
•
zd
•
•
i
)
.4
ag
ch
w
ia
pa
(4
ie
u
an
ru
ch
an
w
y
)
o
ie zasad
g
w
ań
.5
w
stem
to
ie
w
(4
sty
sy
licen
ia w
io
y
y
zach
o
m
ijan
w
rz
jn
y
)
n
ian
tereso
ió
o
zw
k
pó
y
cen
.3
jed
cen
zed
o
czn
S
o
(4
U
o
pr
R
zain
u
W
3
4
5
6
y
szk
c
yic
aw
n
w
ciel
w
o
y
ii, g
ch
cz
aco
y
lo
au
o
pr
W
N
bi
ą w
ach
cji
ch
ik
cji i
iczn
y
n
g
n
o
chy z zo
zien
z lek
ag
ferenn
ty
ad
d
ch
ty
w
ed
o
acja
eczn
k
w
k
o
w
y
ó
jn
ę P
erw
pio spe
sy
y
spe
n
c
n
jazd
ad
bs
d
o
zepr
pi
o
y
R
czasie k
O
po
K
pr
zajęć
W
lek
K
w
ch
y
n
ie ich
acjach
reślo
a u
ia
zez
k
ści i
an
tu
staw
an
an
o
o
w
sy
ch
w
y
o
w
w
to
a po
o
cie pr
ch
w
y
ió
y
iejętn
ian
erw
ab
czn
m
ezen
żn
cioy
m
bs
zach
N
u
u
pr
ró
ż
Z
o
w
y
-u
S
9
tó
las
y
jazd
O
zez
w
zez
y
L
w
chy
la k
A
i
zesz
e pr
có
zind cz
e pr
ch
i
w
y
y
ó
e d
ch
n
o
n
w
g
jn
ch
y
n
zo
aw
aw
ó
y
y
w
g
w
zo
g
lo
jazd
ajęcia
ad
o
o
ajęcia
ad
szo
o
o
ajęcia i w
y
rac
sz
ajęcia S
Z
ach
Z
o
Z
Z
W
stępn
ag
w
ch
ch
w
ag
ch
o
w
o
y
y
o
d
y
teg
erw
d
u
•
pr
w
ram
w
•
pr
zapr
pe
ps
•
in
pi
•
•
o
ia
ie
ie d
ie
ia
ie
ch
staw
y
ie
an
an
zen
an
ie
d
w
ian
czn
po
u
stresie i
w
jn
an
iem
eg
o
ch
y
rad
ści
ch
w
eto
bi
ści
w
y
acn
ej
a o
im
acy
ijan
y
o
an
o
n
n
o
ty
ań
k
ch
n
m
m
w
o
w
w
zm
w
cen
ik
zw
w
o
apo
o
au
ba
ształto
n
o
ro
ch
Z
arn
M
ty
ty
y
o
W
y
o
N
e z n
K
u
R
P
y
zk
z
z
so
bi
iejętn
m
m
o
żn
zach
•
be
•
po
zach
•
po
sam
•
spo
so
•
u
k
•
aserty
•
ró
)
)
y
.7
.6
o
(4
(4
iczn
eg
g
ch
w
ag
o
a
y
ro
w
n
ag
y
cz
u
w
ed
an
aw
p
w
ach
cia
cja zd
tó
o
w
y
y
ram
o
o
ż
g
ch
zin
ch
m
lu
ro
y
do y
ro
zesz
P
ps
realizo
g
w
P
sty
7
8
y
y
c
y
c
i
aw
m
aw
tu
w
ząc
ciel
w
ciele
io
o
y
ii,
y
ad
riu
g
o
m
ch
w
cz
lo
ch
cz
y
o
rato
au
o
y
au
zed
w
pr
O
N
bi
w
N
pr
i ikn
cji
m
zien
riu
z lek
i d
rato
ty
ty
k
k
Ou
spe
spe
en
n
n
o
o
M
K
K
z zajęć,
w
w
ió
ió
czn
ia
czn
an
u
ie u
w
y
o
ch
ch
y
y
n
cen
w
ęcen
ejm
ań
w
ió
d
wo ok
ze o
słab
iech
po
y
tąd
czn
n
o
z
eps
o
u
Z
d
zach
ry
L
d
0
ej
1
zez
ie w
w
a
i
ro
ii i g
ch
ch
e pr
zen
i n
y
i w
y
k
lo
k
an
ad
„zd
o
cz
cji
cz
i
an
an
w
wo m
ry
ad
bi
aw
ad
lek
aw
tek
pr
ści”
g
ach
w
g
w
ii
żu
cieli y
o
izo
łę
riu
o
o
o
o
o
g
y
W
n
P
zin
P
ach
D
sk
an
o
cjach
d
ch
ch
lo
cz
y
rg
rato
wy
o
y
y
o
au
d
o
szk
•
O
ż
•
lek
g
w
•
ram
w
bi
•
n
ch
o
ie
y
y
o
ia
o
i
ie
ją
an
u
ie
cen
ia
i
rtu
ie d
ia
ien
w
laczeg
ien
ęcen
o
an
iązan
i
ie d
się
o
ejm
o
iam
an
m
d
w
m
ian
o
cji
ch
y
an
y
w
e i d
y
n
ęcan
ia spo
m
iem
n
staw
ch
en
n
w
ie zw
w
i
aw
y
iad
y
ań
a sam
i zach
o
w
n
o
w
k
w
w
o
ian
ian
o
w
o
w
k
ach
am
w
św
są zach
k
rzed
o
k
aw
ió
y
Z
aw
sty
N
tereso
y
U
m
y
P
sek
y
zład
zie je po
żliw
z
ż
n
pr
pr
ry
łaściw
d
y
z
d
o
o
z
o
czn
ro
stresu
z zach
ry
•
u
tu
•
zain
w
o
•
cz
ry
lu
•
m
k
zach
ry
P
u
ach
tk
m
u
ch
io
sk
y
czn
ań
n
ie o
m
w
w
c u
y
o
ok
o
z
y
czen
z
mo
U
zach
ry
P
słabs
0
9
1
aww
ciel
o
y
ii g
ch
cz
lo
y
au
o
w
N
bi iigloo
y
ści z bi
zian
o
d
mo
awpr iad
S
w
i
my
iej
iu
ie ich
n
k
zez
w
an
ro
o
raz
w
ziend
ie pr
szero
zd
jeg
ia o
styy co
an
w
oy
an
ach
rz
sk
ió
z
m
o
ciu
y
y
k
y
z
czn
ied
trz
y
ż
U
u
w
zasad
u
w
w
p.
ach
1
a
a
1
ID
an
jące
sk
u
P
w
ram
zez n
m
E
o
N
cze
izo
e w
e pr
leżeń
n
n
AS
aw
an
o
n
rg
cje
zo
cje pr
zo
b
ajęcia
ii
w
o
c k
ek
ad
g
k
ad
Z
o
lu
ró
Z
L
w
lo
A
w
K
y
m
o
o
o
C
•
w
•
po
•
pr
bi
•
pr
P
cia y
cie
ż
ie
lu
an
ści o
ie i
czu
i
ie zasad
w
w
po
k
ło
sty
ro
o
au
czan
o
ba
n
eg
d
o
au
e zd
w
ształto
e sam
d
N
K
ro
staw
łasn
bro
ich
•
zd
•
po
w
d
) .9
ści o
ie (4
ie zajęć
ch
ało
w
b
ro
zen
jący
dy
ad
e zd
wro
staw
ształtu
łasn
P
k
po
w
11