śydzi w polsce - Wydruk strony Page 1 of 8
Tablica 1
Wprowadzenie
Cel wystawy
Powstanie wystawy i jej tournée
Recenzje prasowe
Przygotowanie i realizacja projektu
y
ródła fotografii
Cel wystawy
Celem wystawy, przeznaczonej głównie dla młodzie\
y szkolnej, jest próba przedstawienia
wielowiekowego dorobku polskich śydów i skomplikowanych stosunków polsko-\
ydowskich,
którym podręczniki szkolne poświęcają niewiele miejsca lub podejmują temat prawie wyłącznie w
kontekście tragedii Holocaustu.
W potocznej świadomości Polaków obraz narodu \
ydowskiego jest w zasadzie zdeterminowany jego
dramatycznym losem w okresie drugiej wojny światowej. Tak\
e i na świecie funkcjonuje obraz
Polski jako kraju, w którym przede wszystkim ginęli śydzi. Na obrazie wielowiekowych, najczęściej
dobrych, stosunków polsko-\
ydowskich ciÄ…\
ą takie wydarzenia jak np. mord popełniony podczas
ostatniej wojny na \
ydowskiej społeczności Jedwabnego przez ich polskich sąsiadów. Wydarzenia te
wypierają ze świadomości fakt, \
e Polska była państwem, gdzie przez długie wieki mieszkała
najliczniejsza w świecie społeczność \
ydowska, która znajdowała tu lepsze warunki \
ycia i rozwoju
własnej kultury, ni\
na Zachodzie Europy. Przez stulecia śydzi stanowili istotną część społeczeństwa
wielonarodowej Rzeczypospolitej, wnosząc w jej kulturę bogaty i oryginalny wkład.
Wystawa przedstawia ró\
norakie aspekty niespełna tysiącletniej historii polskich śydów. Odkrywa
zaginiony świat, porusza tak\
e skomplikowaną problematykę stosunków polsko-\
ydowskich w
przeszłości i obecnie.
Powstanie wystawy i jej tournée
Idea jej zorganizowania kształtowała się we współpracy z Domem Anny Frank w Amsterdamie.
Centrum Polsko-Niemieckie koordynowało bowiem w Polsce prezentację wystawy Anna Frank.
Historia na dzień dzisiejszy. Odwiedzające wystawę grupy młodzie\
y niejednokrotnie pytały
organizatorów, dlaczego nie mogą dowiedzieć się czegoś więcej o historii polskich śydów.
Odpowiadając na to zapotrzebowanie grupa krakowskich historyków, wraz z pracownikami Domu
Anny Frank w Amsterdamie, rozwijała od 1995 roku koncepcję niniejszej wystawy.
Wystawa dokumentuje w popularny sposób historię śydów mieszkających w Polsce od wczesnego
średniowiecza po dzień dzisiejszy, wykorzystując do tego celu ponad 200 fotografii, pochodzących z
ok. 80 archiwów. Integralną jej częścią jest bogato ilustrowany katalog, z obszernym (100
stronicowym) wprowadzeniem, stanowiącym popularnonaukową syntezę dziejów śydów w Polsce.
Wystawie towarzyszÄ… tak\
e materiały dydaktyczne dla nauczycieli szkół ponadpodstawowych,
zawierające test wiadomości oraz fragmenty tekstów z
ródłowych pomocnych przy realizacji tematyki
\
ydowskiej w szkole. Materiały te rozprowadzane są przy okazji prezentacji wystawy. Istnieje tak\
e
mo\
liwość nabycia ich w Centrum Polsko-Niemieckim.
http://www.zydziwpolsce.edu.pl/wprowadzenie.html 2008-04-19
śydzi w polsce - Wydruk strony Page 2 of 8
Wystawa śydzi w Polsce. Swoi czy obcy? została zaprezentowana po raz pierwszy w marcu 1998 roku
w Krakowie. Następnie odwiedziła wiele miast polskich (m.in. Warszawę, Lublin, Świdnicę,
Wrocław, Przemyśl, Opole, Oświęcim, Jarosław, Włodawę, Krzy\
ową, Chrzanów). Aktualnie
przygotowywany jest nowy plan wystawienniczy, obejmujÄ…cy prezentacjÄ™ wystawy oraz jednodniowe
seminaria nauczycielskie, poświęconych problematyce \
ydowskiej. Wszystkich zainteresowanych
tym projektem prosimy o kontakt z Centrum Polsko-Niemieckim w Krakowie.
Od 1999 roku istnieje tak\
e niemieckojęzyczna wersja wystawy, której powstanie było mo\
liwe
dzięki wsparciu finansowemu Ministerstwa Sprawa Zagranicznych RP i Fundacji Konrada
Adenauera. Wystawa ta cieszy siÄ™ w Niemczech bardzo dobrÄ… opiniÄ…, tak\
e w środowiskach
\
ydowskich, i była dotąd prezentowana w wielu ró\
nych miastach, m.in. w Berlinie, Monachium,
Akwizgranie, Münster, Drez
nie, Lipsku i Düsseldorfie. MiaÅ‚a ona równie\
swojÄ… premierÄ™ w
Szwajcarii, oraz Bułgarii, gdzie jesienią 2001 r. była eksponowana w Instytucie Kultury Polskiej w
Sofii.
http://www.zydziwpolsce.edu.pl/wprowadzenie.html 2008-04-19
śydzi w polsce - Wydruk strony Page 3 of 8
Recenzje prasowe:
Jak przypuszczam, tytuł wystawy Wystawa skromna, posługująca się
[śydzi w Polsce. Swoi czy obcy?], w tylko tekstem i zdjęciami, ale bardzo
intencjach jej organizatorów zapewne treściwa, odtwarza dzieje obecności
nie rozstrzyga sprawy, raczej \
ydowskiej w Polsce od początków
pozostawia otwarty problem, odwołuje państwowości polskiej po
się, zgodnie z edukacyjnym współczesność. (...) Znakomita okazja,
charakterem ekspozycji do by (zwłaszcza) młodzie\
szkolna i
umiejętności wnioskowania młodych nauczyciele zapoznać się mogli z
ludzi, do samodzielnej odpowiedzi na tysiÄ…cletnim dorobkiem polskich
pytanie zawarte w drugim członie śydów. Z ich miejscem w społeczności
"Swoi czy obcy?". Być mo\
e tytuł polskiej i ze skomplikowanymi
"Polscy śydzi" nie tylko byłby zbyt (niekiedy bardziej, niekiedy mniej)
bliski nazwie tamtej. wielkiej i stosunkami polsko-\
ydowskimi.
monumentalnej wystawy [wystawa Dobrze będzie, je\
eli równie\

śydzi polscy" zorganizowana przez wycieczki młodzie\
y izraelskiej
Muzeum Narodowe], ale w dodatku obejrzÄ… tÄ™ wystawÄ™.
przesądzałby sprawę. Być mo\
e dzięki
prostemu zabiegowi młodzie\
będzie M.T. Obecność śydów,
musiała sama znalez
ć odpowiedz
, "Polityka", Nr 27, 4 VII 1998
strzÄ…sajÄ…c z siebie to, co przylepia siÄ™
do nas wszystkich - albo stare
antysemickie uprzedzenia, albo nowe
filosemickie mody.
Druga połowa paz
dziernika była
miesiÄ…cem ogromnej promocji Polski
Wystawie towarzyszy katalog świetnie u naszych zachodnich sąsiadów. (...)
wydany, w którym oprócz ikonografii, największym echem odbiła się
znalazło się tak\
e kilka szkiców pióra jednak\
e przywieziona z Krakowa
krakowskich historyków. Blisko tysiąc wystawa "śydzi w Polsce. Swoi czy
lat historii, wspólnej historii Polaków obcy?", którą w niemieckiej wersji
i śydów, w kilku salach i na kilkuset językowej prezentuje tutaj Bawarskie
stronach - to przedsięwzięcie nie tylko Archiwum Państwowe i
ambitne, ale tak\
e trudne. Stowarzyszenie na rzecz Popierania
śydowskiej Kultury i Tradycji. (...) ...
http://www.zydziwpolsce.edu.pl/wprowadzenie.html 2008-04-19
śydzi w polsce - Wydruk strony Page 4 of 8
... krakowska wystawa, którą zobaczą prezentacja wystawy stanowiła
tak\
e inne miasta, po części jest tak\
e szczególny sukces, poniewa\
na jej
wystawÄ… o nas samych - Polakach. Nie otwarcie przybyli przedstawiciele
tylko naszych dawnych przodkach, najwy\
szych władz bawarskich i
naszych dziadach i ojcach, ale tak\
e o monachijskich, i pisały o tym wszystkie
nas samych. Znalazło się na wystawie media. Wystawa fotograficzna (...) jest
zdjęcie antysemickich, przera\
ających prawdziwym fenomenem rzeczowości,
w swej treści napisów na murach i neutralności, poszukiwania prawdy.
fotografie przedstawiajÄ…ce polskich (...) Natomiast to, co na tej wystawie
licealistów uczących się hebrajskiego i jest najwa\
niejsze, to jej dokładność,
odwiedzających Izrael. Wystawa, jak staranność, spokojne podejście do tak
się rzekło jest skierowana do trudnej przecie\
tematyki, prezentacja
młodzie\
y, polskiej młodzie\
y. Dobrze wszystkich punktów widzenia,
je\
eli w najmniejszym nawet stopniu dostrzeganie szerokiego spektrum tej
spowoduje zmianÄ™ postaw wobec problematyki, Å‚Ä…cznie ze
naszych dawnych sąsiadów. I dobrze współczesnymi działaniami polskich
byłoby te\
. Gdyby izraelska młodzie\
władz i społeczeństwa polskiego na
tradycyjnie pielgrzymujÄ…ca do Polski, rzecz poszanowania \
ydowskiej
kraju przodków, ale jednocześnie kultury i tradycji. (...) Po prostu jest to
kraju, na którego terenie dokonała się wystawa, która przynosi du\
e korzyści
Zagłada, miała okazję do zmiany opinii o Polsce, aczkolwiek
przekonań równie niesprawiedliwych zamieszczono w niej tak\
e np. aktualne
jak antysemityzm - odwiecznego mitu fotografie, przedstawiajÄ…ce
uwa\
ającego w s z y s t k i c h antysemickie wybryki współczesne czy
Polaków za \
ydo\
erców ... paskudne napisy na murach polskich
miast. Obok tego jest mowa jednak o
A. Kozioł, Swoi czy obcy?, wspólnym, dobrym \
yciu obu nacji, o
"Dziennik Polski", 18 III 1998 r. \
ydowskich synagogach w Polsce, o
Festiwalu Kultury śydowskiej w
Krakowie, o rozwoju \
ycia religijnego
i kulturalnego nielicznych polskich
śydów. Obraz ten jest więc
Na kilku podświetlanych planszach
wielostronny i niczego siÄ™ w nim nie
mo\
na prześledzić dzieje kultury
ukrywa - oto najwa\
niejsze przesłanie
\
ydowskiej na ziemiach polskich od
wystawy.
zamierzchłych czasów
Aszkenazyjczyków po współczesność.
A. Grabowska, Promocja Polski.
Ka\
da plansza opatrzona jest
GÅ‚os z Monachium,
komentarzami i notami historycznymi,
"Dziennik Polski", 27 X 2000 r.
mo\
na się z niej dowiedzieć równie
wiele o religii i kulturze \
ydowskiej, co
dramacie II wojny światowej. A tak\
e
o osadnikach z okresu wojen
krzy\
owych, udziale w walkach o
niepodległość Polski i działalności
społecznej - dzięki wystawie mo\
na
poznać tak\
e te mniej znane rozdziały
z historii polskich śydów.
A. Bugajska, Swoi czy obcy?,
"Gazeta Wyborcza", 18 III 1998 r.
http://www.zydziwpolsce.edu.pl/wprowadzenie.html 2008-04-19
śydzi w polsce - Wydruk strony Page 5 of 8
Przygotowanie i realizacja projektu
Organizator wystawy:
Stowarzyszenie Centrum Polsko-Niemieckie w Krakowie
31-124 Kraków
ul. Rajska 10/5
tel./fax.: [phone]
e-mail: [e-mail]
Koordynacja:
Dr Zdzisław Noga (Centrum Polsko-Niemieckie w Krakowie);
Levien Rouw (Dom Anny Frank w Amsterdamie);
Autorzy:
Dr Stefan Gąsiorowski (Katedra Judaistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego);
Andrzej Kuler (Muzeum Historyczne Miasta Krakowa);
Beata A
abno (Muzeum Historyczne Miasta Krakowa);
Dr Piotr Trojański (Instytut Historii Akademii Pedagogicznej w Krakowie)
Recenzenci:
Prof. dr hab. Feliks Tych (śydowski Instytut Historyczny w Warszawie)
Dr Hanna Węgrzynek (śydowski Instytut Historyczny w Warszawie)
Konsultacje:
Dr hab. Jan Rydel (Instytut Historii Uniwersytetu jagiellońskiego)
Mgr Waldemar Bukowski (Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk)
Wsparcie finansowe:
Program Unii Europejskiej PHARE, Bruksela
Programu MATRA Ministerstwa Spraw Zagranicznych Królestwa Holandii dla Wspierania
http://www.zydziwpolsce.edu.pl/wprowadzenie.html 2008-04-19
śydzi w polsce - Wydruk strony Page 6 of 8
Demokracji w Europie Åšrodkowej i Wschodniej
Fundacja im. Stefana Batorego w Warszawie
Do powstania strony internetowej wystawy przyczynili siÄ™:
Dr Piotr Trojański (koordynacja projektu)
Anna Woz
niak i BLUE LINE design studio (projekt i opracowanie strony)
y
ródła fotografii
ABC Press, Amsterdam
Archiwum CAF
Archiwum Dokumentacji Mechanicznej w Warszawie
Archiwum "Echa Krakowa"
Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie
Archiwum Państwowe w Krakowie
Archiwum Państwowe Muzeum w Oświęcimiu
Archiwum Państwowe Muzeum na Majdanku
Archiwum Prowincji Polskiej O.O. Dominikanów w Krakowie
Archiwum "Wprost"
Archiwum śydowskiego Instytutu Historycznego w Warszawie
Biblioteka Jagiellońska
Biblioteka Uniwersytetu Warszawskiego, Gabinet Rycin
Biblioteka Narodowa w Warszawie
Biblioteka Polskiej Akademii Umiejętności w Krakowie
Bund Archives of the Jewish Labor Movement, New York
Centralne Archiwum Korczakowskie w Polsce, Warszawa
Archiwum "Gazety Wyborczej"
Kościół O.O. Bernardynów w Krakowie
Instytut im. Józefa Piłsudskiego w Nowym Jorku
Instytut Sztuki PAN w Warszawie
Muzeum Historyczne we Wrocławiu
Muzeum Historyczne Miasta Stołecznego Warszawy
Muzeum Izraelskie w Jerozolimie
Muzeum Mazowieckie w PÅ‚ocku
Muzeum Narodowe w Krakowie
Muzeum Historyczne Miasta Krakowa
Fundacja KsiÄ…\
Ä…t Czartoryskich przy Muzeum Narodowym w Krakowie
Muzeum Okręgowe w Jarosławiu
Muzeum Okręgowe w Tarnowie
Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego
Muzeum śydowskiego Instytutu Historycznego w Warszawie
Archiwum "Wprost"
Wydawnictwo Dolnośląskie we Wrocławiu
YIVO, Nowy Jork
Fotografie i mapy zaczerpnięte z opracowań:
Atlas Historyczny świata, Warszawa 1974
Bałaban M., Historia śydów w Krakowie i na Kazimierzu 1304-1868, t. 1-2, Kraków 1931-1936
Bałaban M., śydzi lwowscy na przełomie XVI i XVII wieku, Lwów 1906
Dąbrowska-Kostka S., Hitlerowskie afisze śmierci, Warszawa 1983
Dziecko polskie w latach wojny i okupacji, Warszawa 1979
http://www.zydziwpolsce.edu.pl/wprowadzenie.html 2008-04-19
śydzi w polsce - Wydruk strony Page 7 of 8
Gawroński F. G., Bohdan Chmielnicki, t. 1, Lwów 1906
Głos Gminy śydowskiej, nr 10-11, 1939
The Hebrew Book, A Historical Survey, ed. By R. Rosner, J. Ta-Shem, Jerusalem 1975
Hollaenderski L., Les Israélite de Pologne, Pary\
1946
Image Before My Eyes. A Photographic History of Jewish Life in Poland 1804-1938, L. Dobroszycki
and B. Kirshenblatt - Gimbett, USA 1977
"Jidełe" (Magazyn)
Kalendarz śydowski 1988-1989
KÅ‚osy, 1875
Kraushar A., Frank i frankiści polscy 1727-1816, t.1, Kraków 1895
They lieved among us. Jevish heritage in Poland, Polska Agencja Promocji Turystyki 1995
Męczeństwo, walka i zagłada śydów w Polsce 1939-1945, Warszawa 1960
Obozy hitlerowskie na ziemiach polskich, pod red. Cz. Pilichowskiego, Warszawa 1979
Państwowy Teatr śydowski im. Ester Rachel Kamińskiej, opr. Sz. Gąsowski, Warszawa 1995
Pogonowski I. C., Atlas Historyczny Polski, Kraków 1996, Wydawnictwo Baran i Suszczyński
Popławska I., Architektura A
odzi w XIX wieku, Studia i Materiały do Teorii Architektury i
Urbanistyki, t. 11, Warszawa 1973
Ruszczyc M., Strzały w Zachęcie, Katowice 1987
Stola D., Nadzieja i zagłada,Warszawa 1995
Åšwiat Anny Frank, Amsterdam 1985
Warszawskie getto, Warszawa 1988
Wir zogen gegen Polen, München 1940
śydzi w Polsce Odrodzonej, t. 1-2, Warszawa 1932-1933
śyndul J., Zajścia antyz
ydowskie w Polsce w latach 1935-1937 - geografia i formy, Biuletyn śIH,
1991
Autorzy fotografii:
J. Bednarczyk
T. Duda
S. GÄ…siorowski
H. Górecki
J. Górz
Z. Jarzyński
A. Kaczmarz
S. Kamiński
J. Korzeniowski
G. Kozakiewicz
M. Machay
E. Małka
S. Michta
M. Mutor
R. Okoński
K. Pempel
K. Piksa
H. Rosiak
Z. Staszyszyn
W. Susid
P. Trojański
K. Wojda
P. Wójcik
E. Wołoszczuk
Właścicieli praw autorskich do niektórych wykorzystanych na wystawie fotografii nie udało się nam
odszukać. Prosimy zatem wszystkie zainteresowane osoby i instytucje, które odnalazły swoje
http://www.zydziwpolsce.edu.pl/wprowadzenie.html 2008-04-19
śydzi w polsce - Wydruk strony Page 8 of 8
fotografie na wystawie o kontakt z Centrum Polsko-Niemieckim w Krakowie
© 2002, Centrum Polsko-Niemieckie w Krakowie
http://www.zydziwpolsce.edu.pl/wprowadzenie.html 2008-04-19