2009-03-
Finanse Publiczne
Finanse Publiczne
Finanse Publiczne
Finanse Publiczne
Wykład nr 3:
Wykład nr 3:
Rola finansów publicznych we współczesnej gospodarce
Rola finansów publicznych we współczesnej gospodarce
rynkowej
rynkowej
Wpływ sektora publicznego na gospodarkę
Wpływ sektora publicznego na gospodarkę
Zasadność funkcjonowania sektora publicznego
Zasadność funkcjonowania sektora publicznego
 funkcjonowanie sektora publicznego ma uzasadnienie z punktu widzenia polityki ekonomicznej
 funkcjonowanie sektora publicznego ma uzasadnienie z punktu widzenia polityki ekonomicznej
danego państwa;
danego państwa;
Realizacja polityki ekonomicznej w aspekcie sektora publicznego
Realizacja polityki ekonomicznej w aspekcie sektora publicznego
Realizacja polityki ekonomicznej w aspekcie sektora publicznego
Realizacja polityki ekonomicznej w aspekcie sektora publicznego
 praktyczna realizacja polityki ekonomicznej zarówno w:
 praktyczna realizacja polityki ekonomicznej zarówno w:
sferze regulacyjnej,
sferze regulacyjnej,
jak i sferze realnej,
jak i sferze realnej,
odbywa się właśnie poprzez sektor publiczny;
odbywa się właśnie poprzez sektor publiczny;
Oddziaływanie SFP na gospodarkę
Oddziaływanie SFP na gospodarkę
 niezależnie od charakteru i kierunków realizowanej przez instytucje publiczne polityki
 niezależnie od charakteru i kierunków realizowanej przez instytucje publiczne polityki
niezależnie od charakteru i kierunków realizowanej przez instytucje publiczne polityki
niezależnie od charakteru i kierunków realizowanej przez instytucje publiczne polityki
gospodarczej oddziaływanie SFP na gospodarkę zawiera się w dwóch, wzajemnie uzupełniających
gospodarczej oddziaływanie SFP na gospodarkę zawiera się w dwóch, wzajemnie uzupełniających
się płaszczyznach:
się płaszczyznach:
 Płaszczyzna nr 1. Związana z funkcją stabilizacyjną finansów publicznych;
 Płaszczyzna nr 1. Związana z funkcją stabilizacyjną finansów publicznych;
 Płaszczyzna nr 2. Związana z funkcjami alokacyjną i redystrybucyjną finansów publicznych;
 Płaszczyzna nr 2. Związana z funkcjami alokacyjną i redystrybucyjną finansów publicznych;
Opracowanie: dr Tomasz Skica 2
Opracowanie: dr Tomasz Skica 2
2009-03-
Wpływ sektora publicznego na gospodarkę
Wpływ sektora publicznego na gospodarkę
Płaszczyzna nr 1. Związana z funkcją stabilizacyjną finansów publicznych
Płaszczyzna nr 1. Związana z funkcją stabilizacyjną finansów publicznych
nawiązuje do oddziaływania sektora publicznego (tj. państwa, władz regionalnych i lokalnych)
nawiązuje do oddziaływania sektora publicznego (tj. państwa, władz regionalnych i lokalnych)
na tworzenie ładu rynkowego, gwarantującego stabilny rozwój gospodarczy umożliwiający
na tworzenie ładu rynkowego, gwarantującego stabilny rozwój gospodarczy umożliwiający
długookresowy wzrost dochodów zarówno w wymiarze indywidualnym jak i zbiorowym;
długookresowy wzrost dochodów zarówno w wymiarze indywidualnym jak i zbiorowym;
długookresowy wzrost dochodów zarówno w wymiarze indywidualnym jak i zbiorowym;
długookresowy wzrost dochodów zarówno w wymiarze indywidualnym jak i zbiorowym;
Płaszczyzna nr 2. Związana z funkcjami alokacyjną i redystrybucyjną finansów publicznych
Płaszczyzna nr 2. Związana z funkcjami alokacyjną i redystrybucyjną finansów publicznych
przedmiotem analiz dokonywanych w ramach tej płaszczyzny jest udział sektora publicznego
przedmiotem analiz dokonywanych w ramach tej płaszczyzny jest udział sektora publicznego
w podziale dochodów, które na mocy prawa są traktowane jako  wspólne i przeznaczone na
w podziale dochodów, które na mocy prawa są traktowane jako  wspólne i przeznaczone na
finansowanie zadań oraz kompetencji pozostających w gestii sektora publicznego;
finansowanie zadań oraz kompetencji pozostających w gestii sektora publicznego;
w ramach wskazanej płaszczyzny ujmowane jest m.in.: zapewnienie obrony narodowej oświata;
w ramach wskazanej płaszczyzny ujmowane jest m in : zapewnienie obrony narodowej, oświata;
w ramach wskazanej płaszczyzny ujmowane jest m in : zapewnienie obrony narodowej oświata;
w ramach wskazanej płaszczyzny ujmowane jest m.in.: zapewnienie obrony narodowej, oświata;
Opracowanie: dr Tomasz Skica 3
Opracowanie: dr Tomasz Skica 3
Wpływ sektora publicznego na gospodarkę
Wpływ sektora publicznego na gospodarkę
Schemat: Zakres funkcji gospodarczych sektora publicznego
Schemat: Zakres funkcji gospodarczych sektora publicznego
Funkcje Gospodarcze Sektora Publicznego
1. Funkcja Stabilizacyjna Sektora Publicznego
1. Funkcja Stabilizacyjna Sektora Publicznego
jyj g
jyj g
1.1. Bezpośrednie zaangażowanie sektora publicznego.
1.2. Przedsiębiorstwa państwowe lub komunalne.
2. Funkcje Redystrybucyjna i Alokacyjna Sektora Publicznego
2. Funkcje Redystrybucyjna i Alokacyjna Sektora Publicznego
2.1. Modyfikowanie rynkowego podziału dochodów.
2.2. Kreowanie dóbr i usług publicznych oraz odnowa zasobów ogólnodostępnych.
y
ródło: H. Ćwikliński, Polityka gospodarcza, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2000.
y
ródło: H. Ćwikliński, Polityka gospodarcza, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2000.
Uzasadnienie funkcjonowania sektora publicznego w gospodarce
Uzasadnienie funkcjonowania sektora publicznego w gospodarce
 o konieczności funkcjonowania sektora publicznego w gospodarce decyduje przede wszystkim
 o konieczności funkcjonowania sektora publicznego w gospodarce decyduje przede wszystkim
rozbieżność pomiędzy ekonomiczną rolą sektorów publicznego i prywatnego;
rozbieżność pomiędzy ekonomiczną rolą sektorów publicznego i prywatnego;
4
4
2009-03-
Wpływ sektora publicznego na gospodarkę
Wpływ sektora publicznego na gospodarkę
Schemat: Porównanie ekonomicznej roli sektorów publicznego i prywatnego
Schemat: Porównanie ekonomicznej roli sektorów publicznego i prywatnego
Kryteria porównawcze Sektor publiczny Sektor prywatny
Kryteria porównawcze Sektor publiczny Sektor prywatny
Zaspokajanie potrzeb
Zaspokajanie potrzeb
Cel działania Realizacja potrzeb społecznych
Cel działania Realizacja potrzeb społecznych
indywidualnych
indywidualnych
y y
y y
Władza publiczna wyposażona jest
Władza publiczna wyposażona jest
Gromadzenie kapitału na
Gromadzenie kapitału na
Sposób gromadzenia
Sposób gromadzenia
w narzędzia przymusu umożliwiające
w narzędzia przymusu umożliwiające
środków
środków
zasadach dobrowolności
zasadach dobrowolności
gromadzenie środków
gromadzenie środków
Wydatkowanie środków w celu zaspokojenia
Wydatkowanie środków w celu zaspokojenia
potrzeb społecznych - działanie to nie zawsze Racjonalne (ekonomiczne)
potrzeb społecznych - działanie to nie zawsze Racjonalne (ekonomiczne)
Sposób wydatkowania
Sposób wydatkowania
wiąże się z racjonalnością, (Prawo nieusta- wydatkowanie środków na
wiąże się z racjonalnością, (Prawo nieusta- wydatkowanie środków na
środków
środków
jącego wzrostu wydatków publicznych Adolfa potrzeby indywidualne
jącego wzrostu wydatków publicznych Adolfa potrzeby indywidualne
jącego wzrostu wydatków publicznych Adolfa potrzeby indywidualne
jącego wzrostu wydatków publicznych Adolfa potrzeby indywidualne
Wagnera)
Wagnera)
Decyzje władz publicznych mają ogromny
Decyzje władz publicznych mają ogromny
Pojedyncze przedsiębiorstwa
Pojedyncze przedsiębiorstwa
wpływ na gospodarkę  dowodem na to są
wpływ na gospodarkę  dowodem na to są
Wpływ na gospodarkę nie mają wpływu na gospo
Wpływ na gospodarkę nie mają wpływu na gospo
funkcje alokacyjna, redystrybucyjna
funkcje alokacyjna, redystrybucyjna
darkę
darkę
i stabilizacyjna finansów publicznych
i stabilizacyjna finansów publicznych
Prawo A. Wagnera
Prawo A. Wagnera
Prawo nieustającego wzrostu wydatków publicznych A. Wagnera
Prawo nieustającego wzrostu wydatków publicznych A. Wagnera
 stanowi, że w ujęciu długookresowym mamy do czynienia z tendencją do wzrostu udziału
 stanowi, że w ujęciu długookresowym mamy do czynienia z tendencją do wzrostu udziału
wydatków rządowych w PKB;
wydatków rządowych w PKB;
Wzrost wydatków publicznych od strony popytu
Wzrost wydatków publicznych od strony popytu
tłumaczony jest występowaniem:
tłumaczony jest występowaniem:
 wzrostu dochodu narodowego i liczby ludności;
 wzrostu dochodu narodowego i liczby ludności;
 rozbudzonych przez rozwój gospodarczy i inne czynniki potrzeb i oczekiwań społecznych w
 rozbudzonych przez rozwój gospodarczy i inne czynniki potrzeb i oczekiwań społecznych w
odniesieniu do oświaty, ochrony zdrowia i ochrony środowiska;
odniesieniu do oświaty, ochrony zdrowia i ochrony środowiska;
Wzrost wydatków publicznych od strony podaży
Wzrost wydatków publicznych od strony podaży
tłumaczony jest:
tłumaczony jest:
 relatywnie wyższymi kosztami usług sektora publicznego w porównaniu z sektorem prywatnym
 relatywnie wyższymi kosztami usług sektora publicznego w porównaniu z sektorem prywatnym
wywołanymi m.in.:
wywołanymi m.in.:
ograniczonymi możliwościami stosowania postępu technicznego w sektorze publicznym;
ograniczonymi możliwościami stosowania postępu technicznego w sektorze publicznym;
Opracowanie: dr Tomasz Skica 6
Opracowanie: dr Tomasz Skica 6
2009-03-
Wpływ sektora publicznego na gospodarkę
Wpływ sektora publicznego na gospodarkę
Sektor publiczny i jego otoczenie
Sektor publiczny i jego otoczenie
 analiza wpływu sektora publicznego na jego otoczenie koncentruje się na aspektach wiążących
 analiza wpływu sektora publicznego na jego otoczenie koncentruje się na aspektach wiążących
kwestie dochodów i wydatków publicznych ze zjawiskami zachodzącymi w pozostałych
kwestie dochodów i wydatków publicznych ze zjawiskami zachodzącymi w pozostałych
segmentach gospodarki narodowej;
segmentach gospodarki narodowej;
Wśród płaszczyzn oddziaływania sektora publicznego na gospodarkę wymienia się:
Wśród płaszczyzn oddziaływania sektora publicznego na gospodarkę wymienia się:
Związek pomiędzy podatkami a wzrostem gospodarczym;
Związek pomiędzy podatkami a wzrostem gospodarczym;
Oddziaływanie sektora publicznego na rozmiary inwestycji;
Oddziaływanie sektora publicznego na rozmiary inwestycji;
Konsekwencje deficytu budżetowego dla gospodarki;
Konsekwencje deficytu budżetowego dla gospodarki;
Wpływ sektora publicznego na rynek kapitałowy;
Wpływ sektora publicznego na rynek kapitałowy;
Wpływ sektora publicznego na rynek kapitałowy;
Wpływ sektora publicznego na rynek kapitałowy;
Wpływ sektora publicznego na rozmiary agregatowego popytu;
Wpływ sektora publicznego na rozmiary agregatowego popytu;
Opracowanie: dr Tomasz Skica 7
Opracowanie: dr Tomasz Skica 7
Podatki a wzrost gospodarczy
Podatki a wzrost gospodarczy
Podatki a realizacja zadań publicznych
Podatki a realizacja zadań publicznych
 podatki mogą mieć charakter lokalny, bądz
centralny a ich funkcjonowanie wiąże się
 podatki mogą mieć charakter lokalny, bądz
centralny a ich funkcjonowanie wiąże się
z realizacją zadań publicznych odpowiednio społeczności lokalnych oraz ogółu społeczeństwa;
z realizacją zadań publicznych odpowiednio społeczności lokalnych oraz ogółu społeczeństwa;
Podatki a pokrycie obciążeń publicznych
Podatki a pokrycie obciążeń publicznych
 uznanie, że nadrzędnym celem podatku jest pokrycie obciążeń publicznych pociąga za sobą
 uznanie, że nadrzędnym celem podatku jest pokrycie obciążeń publicznych pociąga za sobą
następujące tezy:
następujące tezy:
1) podatek powinien służyć pokrywaniu obciążeń publicznych (jest to cel finansowy),
1) podatek powinien służyć pokrywaniu obciążeń publicznych (jest to cel finansowy),
2) podatek powinien oprócz celu finansowego obejmować również cele gospodarcze i społeczne,
2) podatek powinien oprócz celu finansowego obejmować również cele gospodarcze i społeczne,
3) spośród ogółu celów podatku, pierwszeństwo powinien mieć cel finansowy;
3) spośród ogółu celów podatku, pierwszeństwo powinien mieć cel finansowy;
Ważne!
Ważne!
 pobieranie podatków jest równoznaczne z pomniejszaniem dochodów wypracowanych przez
 pobieranie podatków jest równoznaczne z pomniejszaniem dochodów wypracowanych przez
osoby fizyczne i prawne, a co za tym idzie  osłabia motywację do pracy;
osoby fizyczne i prawne, a co za tym idzie  osłabia motywację do pracy;
Opracowanie: dr Tomasz Skica 8
Opracowanie: dr Tomasz Skica 8
2009-03-
Ujemne skutki wpływu opodatkowania
Ujemne skutki wpływu opodatkowania
na długofalowy wzrost gospodarczy
na długofalowy wzrost gospodarczy
1. Wzrost podatku od dochodów z zatrudnienia oraz podatków pośrednich powoduje zmniejszenie
1. Wzrost podatku od dochodów z zatrudnienia oraz podatków pośrednich powoduje zmniejszenie
stopnia wykorzystania zasobu pracy
stopnia wykorzystania zasobu pracy
 Przykład: wzrost ciężarów podatkowych powoduje wzrost minimalnej wysokości wynagrodzenia przed
 Przykład: wzrost ciężarów podatkowych powoduje wzrost minimalnej wysokości wynagrodzenia przed
Przykład: wzrost ciężarów podatkowych powoduje wzrost minimalnej wysokości wynagrodzenia przed
Przykład: wzrost ciężarów podatkowych powoduje wzrost minimalnej wysokości wynagrodzenia przed
opodatkowaniem (tzw. płaca progowa), za które ludzie są skłonni podjąć pracę;
opodatkowaniem (tzw. płaca progowa), za które ludzie są skłonni podjąć pracę;
2. Opodatkowanie może ograniczać akumulację kapitału na skutek bezpośredniego zmniejszenia
2. Opodatkowanie może ograniczać akumulację kapitału na skutek bezpośredniego zmniejszenia
stopy zwrotu z inwestycji
stopy zwrotu z inwestycji
 Przykład: Jeżeli opodatkowanie doprowadzi do wzrostu kosztów pracy silniejszego od poprawy wydajności
 Przykład: Jeżeli opodatkowanie doprowadzi do wzrostu kosztów pracy silniejszego od poprawy wydajności
pracy, zmniejszy się udział wynagrodzenia kapitału w produkcie, a w efekcie  zdolność i skłonność
pracy, zmniejszy się udział wynagrodzenia kapitału w produkcie, a w efekcie  zdolność i skłonność
przedsiębiorstw do inwestowania;
przedsiębiorstw do inwestowania;
3. Niektóre rozwiązania podatkowe mogą hamować wzrost zasobu kapitału ludzkiego takim
3. Niektóre rozwiązania podatkowe mogą hamować wzrost zasobu kapitału ludzkiego takim
rozwiązaniem jest podatek od dochodów z pracy, w szczególności podatek progresywny
rozwiązaniem jest podatek od dochodów z pracy, w szczególności podatek progresywny
 Przykład: Dochody pracowników o wyższych kwalifikacjach są wyższe (osoby lepiej przygotowane do
 Przykład: Dochody pracowników o wyższych kwalifikacjach są wyższe (osoby lepiej przygotowane do
zawodu potrafią więcej i lepiej wyprodukować  za co są wyżej wynagradzane;
zawodu potrafią więcej i lepiej wyprodukować  za co są wyżej wynagradzane;
 Progresywny podatek dochodowy jest podatkiem od produktywności im wyższe posiada się kwalifikacje
 Progresywny podatek dochodowy jest podatkiem od produktywności im wyższe posiada się kwalifikacje
i uzyskuje dochód, tym większa jego część  nie tylko absolutnie, ale i względnie  jest odbierana przez
i uzyskuje dochód, tym większa jego część  nie tylko absolutnie, ale i względnie  jest odbierana przez
państwo;
państwo;
Ujemne skutki wpływu opodatkowania
Ujemne skutki wpływu opodatkowania
na długofalowy wzrost gospodarczy
na długofalowy wzrost gospodarczy
4. Podatki mogą redukować efektywność wykorzystania czynników wytwórczych
4. Podatki mogą redukować efektywność wykorzystania czynników wytwórczych
 Przykład: Dzieje się tak w szczególności wtedy, gdy do systemu podatkowego wprowadza się ulgi dla
 Przykład: Dzieje się tak w szczególności wtedy, gdy do systemu podatkowego wprowadza się ulgi dla
niektórych rodzajów działalności.
niektórych rodzajów działalności.
 Wtedy o alokacji czynników wytwórczych nie decyduje opłacalność poszczególnych przedsięwzięć (wynikająca
 Wtedy o alokacji czynników wytwórczych nie decyduje opłacalność poszczególnych przedsięwzięć (wynikająca
z preferencji podmiotów gospodarujących) ale to, według jakiej stawki są opodatkowane wytwarzane dobra
z preferencji podmiotów gospodarujących) ale to, według jakiej stawki są opodatkowane wytwarzane dobra
(lub dochody uzyskiwane z ich sprzedaży);
(lub dochody uzyskiwane z ich sprzedaży);
Zapamiętaj!
Zapamiętaj!
 opodatkowanie prowadziłoby do spadku efektywności wykorzystania czynników wytwórczych,
 opodatkowanie prowadziłoby do spadku efektywności wykorzystania czynników wytwórczych,
nawet gdyby każdy rodzaj działalności gospodarczej był formalnie opodatkowany tą samą stawką:
nawet gdyby każdy rodzaj działalności gospodarczej był formalnie opodatkowany tą samą stawką:
nawet gdyby każdy rodzaj działalności gospodarczej był formalnie opodatkowany tą samą stawką:
nawet gdyby każdy rodzaj działalności gospodarczej był formalnie opodatkowany tą samą stawką:
 Po pierwsze  wysokie podatki skłaniają część podmiotów do uchylania się od ich płacenia;
 Po pierwsze  wysokie podatki skłaniają część podmiotów do uchylania się od ich płacenia;
 Po drugie  wykrycie przez aparat skarbowy nadużyć podatkowych często kończy się
 Po drugie  wykrycie przez aparat skarbowy nadużyć podatkowych często kończy się
likwidacją podmiotu, który się ich dopuścił i  zmarnowaniem jego zasobów;
likwidacją podmiotu, który się ich dopuścił i  zmarnowaniem jego zasobów;
Opracowanie: dr Tomasz Skica 10
Opracowanie: dr Tomasz Skica 10
2009-03-
Sektor publiczny a rozmiary inwestycji
Sektor publiczny a rozmiary inwestycji
Skłonność do inwestowania w przekroju sektorów
Skłonność do inwestowania w przekroju sektorów
 porównanie sektorów publicznego i prywatnego uwydatnia fakt, że skłonność do inwestowania
 porównanie sektorów publicznego i prywatnego uwydatnia fakt, że skłonność do inwestowania
w sektorze prywatnym jest zdecydowanie wyższa aniżeli w sektorze publicznym;
w sektorze prywatnym jest zdecydowanie wyższa aniżeli w sektorze publicznym;
Jeżeli dodać do tego przejmowanie przez jednostki sektora publicznego (za pośrednictwem systemu
Jeżeli dodać do tego przejmowanie przez jednostki sektora publicznego (za pośrednictwem systemu
podatkowego) części dochodów osób fizycznych i prawnych
podatkowego) części dochodów osób fizycznych i prawnych
otrzymujemy:
otrzymujemy:
zwiększenie popytu konsumpcyjnego (ę!)
zwiększenie popytu konsumpcyjnego (ę!)
przy jednoczesnym ograniczeniu (�!) popytu inwestycyjnego
przy jednoczesnym ograniczeniu (�!) popytu inwestycyjnego
Negatywne skutki
Negatywne skutki
 zwiększenie udziału konsumpcji kosztem inwestycji powoduje obniżenie możliwości wzrostu
 zwiększenie udziału konsumpcji kosztem inwestycji powoduje obniżenie możliwości wzrostu
gospodarczego w przyszłości;
gospodarczego w przyszłości;
 zaistniała sytuacja tworzy tzw. presję inflacyjną tzn. sprzyja wzrostowi cen;
 zaistniała sytuacja tworzy tzw. presję inflacyjną tzn. sprzyja wzrostowi cen;
Opracowanie: dr Tomasz Skica 11
Opracowanie: dr Tomasz Skica 11
Konsekwencje deficytu budżetowego
Konsekwencje deficytu budżetowego
dla gospodarki
dla gospodarki
Deficyt finansów publicznych ujęcie wąskie
Deficyt finansów publicznych ujęcie wąskie
 deficyt w finansach publicznych hamuje długofalowy rozwój dlatego, że najczęściej oznacza
 deficyt w finansach publicznych hamuje długofalowy rozwój dlatego, że najczęściej oznacza
zwiększenie ciężarów podatkowych w przyszłości;
zwiększenie ciężarów podatkowych w przyszłości;
zwiększenie ciężarów podatkowych w przyszłości;
zwiększenie ciężarów podatkowych w przyszłości;
Deficyt finansów publicznych ujęcie szerokie
Deficyt finansów publicznych ujęcie szerokie
 oddziaływanie deficytu budżetowego na wzrost gospodarki w długim okresie, na zdecydowanie
 oddziaływanie deficytu budżetowego na wzrost gospodarki w długim okresie, na zdecydowanie
szerszy wymiar:
szerszy wymiar:
1. Wzrost deficytu budżetowego powoduje ograniczenie akumulacji kapitału;
1. Wzrost deficytu budżetowego powoduje ograniczenie akumulacji kapitału;
2. Zwiększenie deficytu w finansach publicznych może obniżać wielkość i efektywność inwestycji;
2. Zwiększenie deficytu w finansach publicznych może obniżać wielkość i efektywność inwestycji;
3. Deficyt, ograniczając akumulację kapitału, może jednoczenie redukować zatrudnienie;
3. Deficyt, ograniczając akumulację kapitału, może jednoczenie redukować zatrudnienie;
4. Deficyt może doprowadzić do załamania gospodarki, jeżeli w porę nie zostanie zatrzymane
4. Deficyt może doprowadzić do załamania gospodarki, jeżeli w porę nie zostanie zatrzymane
narastanie długu publicznego ;
narastanie długu publicznego ;
Opracowanie: dr Tomasz Skica 12
Opracowanie: dr Tomasz Skica 12
2009-03-
Konsekwencje deficytu budżetowego
Konsekwencje deficytu budżetowego
dla gospodarki
dla gospodarki
1. Wzrost deficytu budżetowego powoduje ograniczenie akumulacji kapitału
1. Wzrost deficytu budżetowego powoduje ograniczenie akumulacji kapitału
Przykład: Deficyt zwiększa niepewność co do przyszłych obciążeń podatkowych oraz stopy inflacji;
Przykład: Deficyt zwiększa niepewność co do przyszłych obciążeń podatkowych oraz stopy inflacji;
 podmioty gospodarujące mają powody obawiać się, że finanse publiczne albo zostaną zrównoważone
 podmioty gospodarujące mają powody obawiać się, że finanse publiczne albo zostaną zrównoważone
nie w wyniku ograniczenia wydatków państwa, a poprzez podwyżkę podatków, albo nie zostaną
nie w wyniku ograniczenia wydatków państwa, a poprzez podwyżkę podatków, albo nie zostaną
zrównoważone w ogóle i w efekcie nastąpi  kryzys ;
zrównoważone w ogóle i w efekcie nastąpi  kryzys ;
2. Zwiększenie deficytu w finansach publicznych może obniżać nie tylko wielkość, ale
2. Zwiększenie deficytu w finansach publicznych może obniżać nie tylko wielkość, ale
i efektywność inwestycji
i efektywność inwestycji
Przykład: Wyższy deficyt tworzy iluzję trwałego wzrostu łącznego popytu;
Przykład: Wyższy deficyt tworzy iluzję trwałego wzrostu łącznego popytu;
 ta iluzja może skłonić przedsiębiorców do inwestycji w celu zwiększenia produkcji, która ze względu
 ta iluzja może skłonić przedsiębiorców do inwestycji w celu zwiększenia produkcji, która ze względu
na iluzoryczny charakter popytu nie znajdzie nabywców;
na iluzoryczny charakter popytu nie znajdzie nabywców;
Opracowanie: dr Tomasz Skica 13
Opracowanie: dr Tomasz Skica 13
Konsekwencje deficytu budżetowego
Konsekwencje deficytu budżetowego
dla gospodarki
dla gospodarki
3. Deficyt, ograniczając akumulację kapitału, może jednoczenie redukować zatrudnienie
3. Deficyt, ograniczając akumulację kapitału, może jednoczenie redukować zatrudnienie
 Przykład: Niższe inwestycje są równoznaczne ze słabszym uzbrojeniem pracowników w kapitał
 Przykład: Niższe inwestycje są równoznaczne ze słabszym uzbrojeniem pracowników w kapitał
wefekcie niższą krańcową produkcyjnością pracy;
wefekcie niższą krańcową produkcyjnością pracy;
w efekcie  niższą krańcową produkcyjnością pracy;
w efekcie  niższą krańcową produkcyjnością pracy;
Aby zatrudnienie mogło być takie, jak przy wyższym zasobie kapitału, niższe musiałyby być
Aby zatrudnienie mogło być takie, jak przy wyższym zasobie kapitału, niższe musiałyby być
wynagrodzenia. Tego rodzaju elastyczność płac jest jednak często ograniczana przez państwo,
wynagrodzenia. Tego rodzaju elastyczność płac jest jednak często ograniczana przez państwo,
(np. przez ustalenie minimalnego poziomu płac);
(np. przez ustalenie minimalnego poziomu płac);
4. Deficyt może doprowadzić do załamania gospodarki, jeżeli w porę nie zostanie
4. Deficyt może doprowadzić do załamania gospodarki, jeżeli w porę nie zostanie
zatrzymane narastanie długu publicznego
zatrzymane narastanie długu publicznego
zatrzymane narastanie długu publicznego
zatrzymane narastanie długu publicznego
 Przykład: Wysoki i rosnący dług publiczny może u wierzycieli rządu wywołać obawy, że przestanie
 Przykład: Wysoki i rosnący dług publiczny może u wierzycieli rządu wywołać obawy, że przestanie
on honorować swoje zobowiązania;
on honorować swoje zobowiązania;
Odmowa dalszego finansowania potrzeb pożyczkowych rządu wymusza na nim silne
Odmowa dalszego finansowania potrzeb pożyczkowych rządu wymusza na nim silne
ograniczenie wydatków publicznych i drastyczną podwyżkę podatków;
ograniczenie wydatków publicznych i drastyczną podwyżkę podatków;
Opracowanie: dr Tomasz Skica 14
Opracowanie: dr Tomasz Skica 14
2009-03-
Wpływ sektora publicznego na rynek
Wpływ sektora publicznego na rynek
kapitałowy
kapitałowy
Wysoki deficyt oddziałuje na rynek kapitałowy, utrudniając jego rozwój
Wysoki deficyt oddziałuje na rynek kapitałowy, utrudniając jego rozwój
 fakt ten jest niezwykle istotny gdyż  nieskrępowany rozwój rynku kapitałowego 
 fakt ten jest niezwykle istotny gdyż  nieskrępowany rozwój rynku kapitałowego 
zapewniający przepływ środków finansowych do najbardziej wydajnych segmentów gospodarki
zapewniający przepływ środków finansowych do najbardziej wydajnych segmentów gospodarki
zapewniający przepływ środków finansowych do najbardziej wydajnych segmentów gospodarki
zapewniający przepływ środków finansowych do najbardziej wydajnych segmentów gospodarki
jest jednym z trzonów sprawnego jej funkcjonowania;
jest jednym z trzonów sprawnego jej funkcjonowania;
Publiczne a prywatne papiery wartościowe
Publiczne a prywatne papiery wartościowe
 inwestycje w skarbowe papiery wartościowe ze względu na fakt gwarantowania zysku
 inwestycje w skarbowe papiery wartościowe ze względu na fakt gwarantowania zysku
bez nadmiernego ryzyka, spotykają się ze sporym zainteresowaniem, a ich duża podaż
bez nadmiernego ryzyka, spotykają się ze sporym zainteresowaniem, a ich duża podaż
skutecznie pj y giełdowego;
skutecznie pj y giełdowego;
przeszkadza w rozwoju rynku g g ;
przeszkadza w rozwoju rynku g g ;
Opracowanie: dr Tomasz Skica 15
Opracowanie: dr Tomasz Skica 15
Sektor publiczny a rozmiary
Sektor publiczny a rozmiary
agregatowego popytu
agregatowego popytu
Sektor publiczny należy postrzegać nie tylko w kategoriach zaspokajania potrzeb
Sektor publiczny należy postrzegać nie tylko w kategoriach zaspokajania potrzeb
społecznych, ale również w kontekście kreowania popytu w gospodarce
społecznych, ale również w kontekście kreowania popytu w gospodarce
 podmioty tworzące sektor publiczny są największym w gospodarce odbiorcą towarów i usług, stąd też
 podmioty tworzące sektor publiczny są największym w gospodarce odbiorcą towarów i usług, stąd też
nie sposób przecenić ich roli w zakresie oddziaływania na rozmiary podejmowanych w gospodarce
nie sposób przecenić ich roli w zakresie oddziaływania na rozmiary podejmowanych w gospodarce
decyzji produkcyjnych oraz inwestycyjnych;
decyzji produkcyjnych oraz inwestycyjnych;
Przykład:
Przykład:
W roku 2007 w Polsce relacja wydatków SFP do PKB wyniosła 42,9%, a dochodów SFP do PKB 40,9%;
W roku 2007 w Polsce relacja wydatków SFP do PKB wyniosła 42,9%, a dochodów SFP do PKB 40,9%;
Sektor publiczny jako  konsument posiada istotną wadę  jest mało stabilny
Sektor publiczny jako  konsument posiada istotną wadę  jest mało stabilny
a jego zachowania słabo przewidywalne
a jego zachowania słabo przewidywalne
 w momencie, kiedy budżet państwa odczuwa problemy finansowe, sytuacja ta bardzo szybko odbija
 w momencie, kiedy budżet państwa odczuwa problemy finansowe, sytuacja ta bardzo szybko odbija
się na rynku;
się na rynku;
dodatkowo decyzje w sektorze publicznym często podejmowane są w większym stopniu ze
dodatkowo decyzje w sektorze publicznym często podejmowane są w większym stopniu ze
względów politycznych niż ekonomicznych;
względów politycznych niż ekonomicznych;
16
16
2009-03-
Wpływ polityki budżetowej na gospodarkę
Wpływ polityki budżetowej na gospodarkę
Polityka finansowa
Polityka finansowa
 to bezpośrednia działalność praktyczna, polegająca na planowanym wyborze przez podmioty
 to bezpośrednia działalność praktyczna, polegająca na planowanym wyborze przez podmioty
kierujące sprawami państwa celów i środków mieszczących się w ramach publicznej
kierujące sprawami państwa celów i środków mieszczących się w ramach publicznej
gospodarki finansowej i zmierzających do realizacji podstawowych zadań państwa;
gospodarki finansowej i zmierzających do realizacji podstawowych zadań państwa;
Polityka budżetowa
Polityka budżetowa
 stanowi część polityki finansowej każdego państwa
 stanowi część polityki finansowej każdego państwa
 zajmuje się sposobami wykorzystania dochodów i wydatków budżetowych
 zajmuje się sposobami wykorzystania dochodów i wydatków budżetowych
tj. regulowaniem ich wysokości, struktury, wzajemnych proporcji i sald;
tj. regulowaniem ich wysokości, struktury, wzajemnych proporcji i sald;
 celem realizacji zadań (społecznych, ekonomicznych i politycznych) stojących przed państwem;
 celem realizacji zadań (społecznych, ekonomicznych i politycznych) stojących przed państwem;
Opracowanie: dr Tomasz Skica 17
Opracowanie: dr Tomasz Skica 17
Wpływ polityki budżetowej na gospodarkę
Wpływ polityki budżetowej na gospodarkę
Polityka budżetowa oddziaływanie na gospodarkę
za pośrednictwem pełnionych funkcji (alokacyjnej, redystrybucyjnej oraz stabilizacyjnej) oraz
posiadanych narzędzi polityka budżetowa dysponuje możliwością bezpośredniego oraz
pośredniego oddziaływania na gospodarkę;
Oddziaływanie polityki
budżetowej na gospodarkę
Oddziaływanie
Oddziaływanie pośrednie
Oddziaływanie pośrednie
bezpośrednie
po stronie dochodów po stronie wydatków
budżetowych budżetowych
18
18
2009-03-
Wpływ polityki budżetowej na gospodarkę
Wpływ polityki budżetowej na gospodarkę
1. Bezpośrednie oddziaływanie polityki budżetowej na gospodarkę
1. Bezpośrednie oddziaływanie polityki budżetowej na gospodarkę
A. Oddziaływanie od strony dochodów budżetowych
A. Oddziaływanie od strony dochodów budżetowych
Oddziaływanie na gospodarkę od strony dochodów budżetowych dokonuje się
Oddziaływanie na gospodarkę od strony dochodów budżetowych dokonuje się
za pośrednictwem podatków:
za pośrednictwem podatków:
a) bezpośrednich podatków dochodowego od osób fizycznych (PIT) i osób prawnych (CIT);
a) bezpośrednich podatków dochodowego od osób fizycznych (PIT) i osób prawnych (CIT);
b) pośrednich vat u, akcyzy;
b) pośrednich vat u, akcyzy;
W ramach poszczególnych rodzajów podatków wyróżnia się główne płaszczyzny ich
W ramach poszczególnych rodzajów podatków wyróżnia się główne płaszczyzny ich
stymulacyjnego wykorzystania
stymulacyjnego wykorzystania
 w ramach podatków bezpośrednich chodzi o skale podatkowe oraz ulgi, zwolnienia
 w ramach podatków bezpośrednich chodzi o skale podatkowe oraz ulgi, zwolnienia
i wakacje podatkowe;
i wakacje podatkowe;
 w relacji do podatków pośrednich kluczową rolę odgrywają stawki podatkowe;
 w relacji do podatków pośrednich kluczową rolę odgrywają stawki podatkowe;
Opracowanie: dr Tomasz Skica 19
Opracowanie: dr Tomasz Skica 19
Wpływ polityki budżetowej na gospodarkę
Wpływ polityki budżetowej na gospodarkę
B. Oddziaływanie od strony wydatków budżetowych
B. Oddziaływanie od strony wydatków budżetowych
Dokonuje się za pośrednictwem:
Dokonuje się za pośrednictwem:
a) dotacji np. z przeznaczeniem na finansowanie bieżących zadań gospodarczych,
a) dotacji np. z przeznaczeniem na finansowanie bieżących zadań gospodarczych,
b) wydatków bieżących w sferze budżetowej np. wydatków związanych z utrzymaniem dróg
b) wydatków bieżących w sferze budżetowej np. wydatków związanych z utrzymaniem dróg
publicznych, z obsługą rolnictwa a także finansowaniem rezerw państwowych;
publicznych, z obsługą rolnictwa a także finansowaniem rezerw państwowych;
c) wydatków majątkowych tworzących popyt na dobra i usługi;
c) wydatków majątkowych tworzących popyt na dobra i usługi;
2. Pośrednie oddziaływanie budżetu na gospodarkę
2. Pośrednie oddziaływanie budżetu na gospodarkę
może przyjąć następujące formy:
może przyjąć następujące formy:
 finansowanie różnic stóp oprocentowania kredytów udzielanych przez banki komercyjne dla
 finansowanie różnic stóp oprocentowania kredytów udzielanych przez banki komercyjne dla
finansowanie różnic stóp oprocentowania kredytów udzielanych przez banki komercyjne dla
finansowanie różnic stóp oprocentowania kredytów udzielanych przez banki komercyjne dla
preferowanych przez państwo dziedzin gospodarki;
preferowanych przez państwo dziedzin gospodarki;
 dokapitalizowanie banków komercyjnych;
 dokapitalizowanie banków komercyjnych;
 udzielanie poręczeń i gwarancji kredytowych przez rząd;
 udzielanie poręczeń i gwarancji kredytowych przez rząd;
 dofinansowania instytucji publicznych (zwłaszcza agencji i agend rządowych) poprzez:
 dofinansowania instytucji publicznych (zwłaszcza agencji i agend rządowych) poprzez:
wnoszenie udziałów oraz dotacji określonych rokrocznie w ustawie budżetowej;
wnoszenie udziałów oraz dotacji określonych rokrocznie w ustawie budżetowej;
zamówienia publiczne sprzyjające stabilnemu rozwojowi określonych dziedzin gospodarki;
zamówienia publiczne sprzyjające stabilnemu rozwojowi określonych dziedzin gospodarki;
20
20
2009-03-
Zadania polityki budżetowej
Zadania polityki budżetowej
Zadania polityki budżetowej
Zadania polityki budżetowej
 polityka budżetowa zajmując się sposobami wykorzystania dochodów i wydatków publicznych
 polityka budżetowa zajmując się sposobami wykorzystania dochodów i wydatków publicznych
pełni pewne zadania społeczno-gospodarcze państwa,
pełni pewne zadania społeczno-gospodarcze państwa,
Zadania polityki budżetowej można sklasyfikować w trzech grupach:
Zadania polityki budżetowej można sklasyfikować w trzech grupach:
1) zadania fiskalne,
1) zadania fiskalne,
2) zadania społeczno-ustrojowe,
2) zadania społeczno-ustrojowe,
3) zadania gospodarcze,
3) zadania gospodarcze,
Zadania fiskalne
Zadania fiskalne
 koncentrują się na bezzwrotnym nieodpłatnym i przymusowym przejmowaniu części dochodu
 koncentrują się na bezzwrotnym nieodpłatnym i przymusowym przejmowaniu części dochodu
narodowego od podmiotów gospodarczych, które ten dochód wytwarzają w celu zgromadzenia
narodowego od podmiotów gospodarczych, które ten dochód wytwarzają w celu zgromadzenia
środków finansowych umożliwiających realizację pozostałych zadań;
środków finansowych umożliwiających realizację pozostałych zadań;
stały wzrost tych zadań znajduje odzwierciedlenie we wzroście ingerencji państwa w sferę
stały wzrost tych zadań znajduje odzwierciedlenie we wzroście ingerencji państwa w sferę
gospodarczą;
gospodarczą;
Opracowanie: dr Tomasz Skica 21
Opracowanie: dr Tomasz Skica 21
Zadania polityki budżetowej
Zadania polityki budżetowej
Zadania gospodarcze
Zadania gospodarcze
 Zapewnienie realizacji przyjętych przez państwo zadań  uwidacznia się we wzroście obciążeń
 Zapewnienie realizacji przyjętych przez państwo zadań  uwidacznia się we wzroście obciążeń
podatkowych, hamując i ograniczając w ten sposób aktywność podmiotów gospodarczych;
podatkowych, hamując i ograniczając w ten sposób aktywność podmiotów gospodarczych;
- Jeżeli państwo przejmuje na siebie obowiązek bezpośredniego regulowania procesów
- Jeżeli państwo przejmuje na siebie obowiązek bezpośredniego regulowania procesów
gospodarczych w obrębie własności państwowej, staje się odpowiedzialne za wyniki
gospodarczych w obrębie własności państwowej, staje się odpowiedzialne za wyniki
finansowe przedsiębiorstw korzystających z majątku państwowego;
finansowe przedsiębiorstw korzystających z majątku państwowego;
- Równocześnie realizując ustrojowe założenie sprawiedliwości społecznej przejmuje
- Równocześnie realizując ustrojowe założenie sprawiedliwości społecznej przejmuje
zdecydowaną większość funkcji opiekuńczych  świadcząc usługi na rzecz ludności nieodpłatnie
zdecydowaną większość funkcji opiekuńczych  świadcząc usługi na rzecz ludności nieodpłatnie
lub częściowo odpłatnie;
lub częściowo odpłatnie;
lub częściowo odpłatnie;
lub częściowo odpłatnie;
- W efekcie powstają nowe wydatki budżetowe związane z dotowaniem przedsiębiorstw
- W efekcie powstają nowe wydatki budżetowe związane z dotowaniem przedsiębiorstw
deficytowych, finansowaniem niektórych zadań inwestycyjnych; wydatki bezpośrednie
deficytowych, finansowaniem niektórych zadań inwestycyjnych; wydatki bezpośrednie
przeznaczone na utrzymanie sfery budżetowej;
przeznaczone na utrzymanie sfery budżetowej;
Opracowanie: dr Tomasz Skica 22
Opracowanie: dr Tomasz Skica 22
2009-03-
Zadania polityki budżetowej
Zadania polityki budżetowej
Polityka regulacyjna i stymulacyjna
Polityka regulacyjna i stymulacyjna
 podstawę polityki budżetowej stanowią podatki, których funkcją (oprócz zapewnienia państwu
 podstawę polityki budżetowej stanowią podatki, których funkcją (oprócz zapewnienia państwu
dochodów) jest realizacja polityki regulacyjnej i stymulacyjnej;
dochodów) jest realizacja polityki regulacyjnej i stymulacyjnej;
Polityka regulacyjna
Polityka regulacyjna
li k l j
li k l j
 wyraża się w kształtowaniu wielkości dochodów i majątku, będących w dyspozycji podatników
 wyraża się w kształtowaniu wielkości dochodów i majątku, będących w dyspozycji podatników
za pośrednictwem podatków odbywa się w gospodarce ruch środków finansowych między
za pośrednictwem podatków odbywa się w gospodarce ruch środków finansowych między
poszczególnymi podmiotami gospodarczymi a budżetem  w ten sposób dokonywana jest korekta
poszczególnymi podmiotami gospodarczymi a budżetem  w ten sposób dokonywana jest korekta
dochodów w gospodarce;
dochodów w gospodarce;
Polityka stymulacyjna
Polityka stymulacyjna
 p g na wykorzystywaniu instrumentów p y do pobudzania wzrostu g p ,
 p g na wykorzystywaniu instrumentów podatkowych do p wzrostu g p ,
polega y y y podatkowych pobudzania gospod.,
polega y y y p y p gospod.,
tj. wywierania wpływu na warunki działania poszczególnych jednostek lub grup jednostek oraz kierunki
tj. wywierania wpływu na warunki działania poszczególnych jednostek lub grup jednostek oraz kierunki
i tempo ich rozwoju ekonomicznego
i tempo ich rozwoju ekonomicznego
Pożądana wysokość obciążeń podatkowych
Pożądana wysokość obciążeń podatkowych
 z punktu widzenia roli obu polityk istotnego znaczenia nabiera kwestia pożądanej wysokości
 z punktu widzenia roli obu polityk istotnego znaczenia nabiera kwestia pożądanej wysokości
obciążeń podatkowych rozpatrywana m.in., w oparciu o  krzywą Laffera
obciążeń podatkowych rozpatrywana m.in., w oparciu o  krzywą Laffera
Krzywa Laffera
T
Tmax
T1
t0 t1 t* t3 tmax t
24
24
2009-03-
Krzywa Laffera
Wartość przychodów budżetowych przy stawce opodatkowania równej t0 = 0% jest zerowa
T
Tmax
T1
t0 t1 t* t3 tmax t
25
25
Krzywa Laffera
Kolejne wzrosty stawek opodatkowania powodują coraz mniejsze przyrosty wpływów
podatkowych, aż do momentu w którym dalszy wzrost stawki będzie skutkował obniżeniem
całkowitej wartości przychodów z tytułu podatków
T
Tmax
T1
t0 t1 t* t3 tmax t
26
26
2009-03-
Krzywa Laffera
Maksymalny przychód budżetu państwa z tytułu podatków, tzw. punkt nasycenia (t*). Stawka
opodatkowania odpowiadająca punktowi nasycenia jest stawką optymalną jedynie z punktu widzenia
wysokości przychodów budżetowych.
" nie wykazano prostej zależności pomiędzy tą stawką, a stawką opodatkowania optymalną z punktu widzenia
rozwoju gospodarczego;
" nie istnieje też bezpośrednia zależność między stawką nasycenia na krzywej Laffera a stawką optymalną z punktu
widzenia preferencji podatników;
T
Tmax
T1
t0 t1 t* t3 tmax t
27
27
Krzywa Laffera
Krzywa wskazuje, że istnieją co najmniej dwie różne stawki opodatkowania, którym odpowiada ten
sam przychód podatkowy. Sytuacja ekonomiczna budżetu w obydwu tych punktach jest różna:
" różne mogą być bowiem koszty zbierania podatków w punktach t1 i t3, a tymsamymróżne przepływy pieniądza;
" niektórzy argumentują, że dla aparatu urzędniczego może być korzystne utrzymywanie stawki wyższej może
T to być z
ródłem nieefektywnej optymalizacji stawki podatkowej, co dla gospodarki jest sytuacją niekorzystną;
Tmax
T1
t0 t1 t* t3 tmax t
28
28
2009-03-
Krzywa Laffera
Wartość przychodów budżetowych przy stawce opodatkowania równej tmax = 100%
T
jest zerowa. Przy poziomie opodatkowania t = 100% ustają wszelkie bodz
ce do pracy
i prowadzenia działalności gospodarczej podlegającej opodatkowaniu;
Tmax
T1
t0 t1 t* t3 tmax t
29
29
Agregatowy popyt władz publicznych
Agregatowy popyt władz publicznych
a wzrost gospodarczy
a wzrost gospodarczy
Agregatowy popyt władz publicznych a gospodarka
Agregatowy popyt władz publicznych a gospodarka
 z punktu widzenia zagadnienia agregatowego popytu władz publicznych postrzeganego
 z punktu widzenia zagadnienia agregatowego popytu władz publicznych postrzeganego
w kontekście oddziaływania na wzrost gospodarczy istotnego znaczenia nabierają następujące
w kontekście oddziaływania na wzrost gospodarczy istotnego znaczenia nabierają następujące
w kontekście oddziaływania na wzrost gospodarczy istotnego znaczenia nabierają następujące
w kontekście oddziaływania na wzrost gospodarczy istotnego znaczenia nabierają następujące
zagadnienia:
zagadnienia:
Mnożnik wydatkowy
Mnożnik podatkowy
Mnożnik zrównoważonego budżetu
Mnożnik zrównoważonego budżetu
Mnożnik w gospodarce otwartej
Automatyczne stabilizatory koniunktury
Opracowanie: dr Tomasz Skica 30
Opracowanie: dr Tomasz Skica 30
2009-03-
Mnożnik wydatkowy
Mnożnik wydatkowy
Wpływ wydatków publicznych na PKB
Wpływ wydatków publicznych na PKB
 instrumentami kierowania popytem są polityka pieniężna oraz polityka budżetowa (fiskalna)
 instrumentami kierowania popytem są polityka pieniężna oraz polityka budżetowa (fiskalna)
wykorzystująca środki publiczne;
wykorzystująca środki publiczne;
Celem ustalenia wpływu wydatków publicznych na wartość PKB wykorzystuje się zasadę tożsamości
Celem ustalenia wpływu wydatków publicznych na wartość PKB wykorzystuje się zasadę tożsamości
dochodowo-wydatkowej;
dochodowo-wydatkowej;
Zasada tożsamości dochodowo-wydatkowej
Zasada tożsamości dochodowo-wydatkowej
 opiera się na założeniu, że produkt krajowy brutto (PKB) jest miarą zarówno dochodu jak i produkcji;
 opiera się na założeniu, że produkt krajowy brutto (PKB) jest miarą zarówno dochodu jak i produkcji;
dodając więc wszystkie wydatki poniesione na wytworzenie określonego PKB obliczamy również całkowity
dodając więc wszystkie wydatki poniesione na wytworzenie określonego PKB obliczamy również całkowity
dochód;
dochód;
 tożsamość dochodowo-wydatkowa ma miejsce wówczas, gdy poziom dochodu przyjętego przez
 tożsamość dochodowo-wydatkowa ma miejsce wówczas, gdy poziom dochodu przyjętego przez
konsumentów oraz pozostałe podmioty gospodarcze jest taki sam jak suma wszystkich ich wydatków;
konsumentów oraz pozostałe podmioty gospodarcze jest taki sam jak suma wszystkich ich wydatków;
Wzór: Tożsamość dochodowo-wydatkowa w gospodarce zamkniętej
Y  Produkt Krajowy Brutto (PKB),
C  konsumpcja,
Y = C + I +G
I  inwestycje,
G  wydatki publiczne na zakup towarów i usług,
Mnożnik wydatkowy
Mnożnik wydatkowy
Charakterystyka mnożnika wydatkowego
Charakterystyka mnożnika wydatkowego
 państwo może oddziaływać na popyt wykorzystując w tym celu zarówno podatki jak i wydatki;
 państwo może oddziaływać na popyt wykorzystując w tym celu zarówno podatki jak i wydatki;
 wpływ zmiany wydatków publicznych na zakup towarów i usług tzn. wielkości popytu
 wpływ zmiany wydatków publicznych na zakup towarów i usług tzn. wielkości popytu
globalnego przedstawia się w postaci mnożnika wydatkowego;
globalnego przedstawia się w postaci mnożnika wydatkowego;
Mnożnik wydatkowy
Mnożnik wydatkowy
 wskazuje o ile wzrasta Produkt Krajowy Brutto (dochód) na jednostkę wzrostu wydatków publicznych;
 wskazuje o ile wzrasta Produkt Krajowy Brutto (dochód) na jednostkę wzrostu wydatków publicznych;
Wzrost PKB zależy od krańcowej skłonności do konsumpcji (c) i od stopy obciążeń podatkowych
Wzrost PKB zależy od krańcowej skłonności do konsumpcji (c) i od stopy obciążeń podatkowych
netto (t)
netto (t)
 im większa jest krańcowa skłonność do konsumpcji i im mniejsza stopa obciążeń podatkowych  tym
 im większa jest krańcowa skłonność do konsumpcji i im mniejsza stopa obciążeń podatkowych  tym
większy jest wzrost dochodu na jednostkę wzrostu wydatków;
większy jest wzrost dochodu na jednostkę wzrostu wydatków;
Wzór: Mnożnik wydatkowy
Wzór: Mnożnik wydatkowy
"Y 1
=
"G 1- c(1- t)
Wzrost wydatków publicznych o "G powoduje wzrost dochodu o "Y  (por. wykres  verte)
Wzrost wydatków publicznych o "G powoduje wzrost dochodu o "Y  (por. wykres  verte)
32
32
2009-03-
Mnożnik wydatkowy
Mnożnik wydatkowy
Wykres: Wpływ wydatków publicznych na wartość Produktu Krajowego Brutto (PKB)
Wykres: Wpływ wydatków publicznych na wartość Produktu Krajowego Brutto (PKB)
Linia 450
Wyraża tożsamość dochodowo-wydatkową
Wydatki
d k
G
A
Linia wydatków oznaczona
G
jako G to suma C + I + G
Jest bardziej płaska od linii 450 gdyż wydatki
A
konsumpcyjne są tylko częścią przyrostu dochodu
konsumpcyjne są tylko częścią przyrostu dochodu
Pozostała część jest przez konsumentów
Wzrost
oszczędzana
wydatków
o "G
"Y > "G - co odwzorowuje działanie
mnożnika wydatkowego
Y Y
Dochód (Y) lub PKB
Wzrost dochodu o "Y
Mnożnik wydatkowy
Mnożnik wydatkowy
Wydatki rządowe mogą wpływać stabilizująco lub destabilizująco na gospodarkę
Wydatki rządowe mogą wpływać stabilizująco lub destabilizująco na gospodarkę
Wariant nr 1.
Wariant nr 1.
Wzrost wydatków rządowych (ę!) w okresie recesji wpływa na wzrost (ę!) dochodu
W d kó d h (ę!) k i ji ł (ę!) d h d
W d kó d h (ę!) k i ji ł (ę!) d h d
Wzrost wydatków rządowych (ę!) w okresie recesji wpływa na wzrost (ę!) dochodu
narodowego,
narodowego,
 zwiększone wydatki stymulują efektywny popyt agregatowy (+)
 zwiększone wydatki stymulują efektywny popyt agregatowy (+)
 wzrasta deficyt budżetowy ( )
 wzrasta deficyt budżetowy ( )
Wariant nr 2.
Wariant nr 2.
Ograniczenie wydatków rządowych (�!) w okresie recesji wpływa na spadek (�!)
Ograniczenie wydatków rządowych (�!) w okresie recesji wpływa na spadek (�!)
dochodu narodowego,
dochodu narodowego,
 zmniejszenie wydatków hamuje wzrost popytu efektywnego ( )
 zmniejszenie wydatków hamuje wzrost popytu efektywnego ( )
 zmniejsza się deficyt budżetowy (+)
 zmniejsza się deficyt budżetowy (+)
34
34
2009-03-
Mnożnik podatkowy
Mnożnik podatkowy
Mnożnik podatkowy
Mnożnik podatkowy
 wskazuje, że wzrost podatków o "T spowoduje zmniejszenie konsumpcji i popytu globalnego,
 wskazuje, że wzrost podatków o "T spowoduje zmniejszenie konsumpcji i popytu globalnego,
a tym samym dochodu o kwotę większą niż pierwotna podwyżka podatków;
a tym samym dochodu o kwotę większą niż pierwotna podwyżka podatków;
działanie mnożnika podatkowego, będzie tym silniejsze im większa będzie krańcowa skłonność do
działanie mnożnika podatkowego, będzie tym silniejsze im większa będzie krańcowa skłonność do
konsumpcji;
konsumpcji;
konsumpcji;
konsumpcji;
Wzór: Mnożnik podatkowy
Wzór: Mnożnik podatkowy
"Y - c
=
"T 1- c
Zależność "T = "G
Zależność "T = "G
 w sytuacji, w której wzrost podatków o "T zostanie wykorzystany w celu zwiększenia wydatków
 w sytuacji, w której wzrost podatków o "T zostanie wykorzystany w celu zwiększenia wydatków
na zakup towarów i usług "Go taką samą kwotę (tzn. "T = "G), to przyrost dochodu "Y
na zakup towarów i usług "G o taką samą kwotę (tzn. "T = "G), to przyrost dochodu "Y
wyrażać się będzie następującym wzorem:
wyrażać się będzie następującym wzorem:
- c"T "G
"Y = +
1- c 1- c
35
35
Mnożnik w gospodarce otwartej
Mnożnik w gospodarce otwartej
Zakres oraz charakter oddziaływania finansów publicznych na przebieg procesów
Zakres oraz charakter oddziaływania finansów publicznych na przebieg procesów
gospodarczych podlega także na korygowaniu powiązań z zagranicą
gospodarczych podlega także na korygowaniu powiązań z zagranicą
Przykład
Przykład
 dzięki możliwości zaspokajania części popytu importem ograniczona zostaje podatność gospodarki na
 dzięki możliwości zaspokajania części popytu importem ograniczona zostaje podatność gospodarki na
wahania koniunkturalne  niestety przekłada się to równocześnie na zmniejszenie mnożnika wydatków
wahania koniunkturalne  niestety przekłada się to równocześnie na zmniejszenie mnożnika wydatków
budżetowych oraz osłabia jego pobudzające oddziaływanie na wzrost PKB
budżetowych oraz osłabia jego pobudzające oddziaływanie na wzrost PKB
Wzór: Mnożnik w gospodarce otwartej
Wzór: Mnożnik w gospodarce otwartej
"Y 1
m  współczynnik informujący o ile jednostek wzrośnie import na
m  współczynnik informujący o ile jednostek wzrośnie import na
=
( ) jednostkę PKB, tzw. krańcowa skłonność do importu;
"G 1- ksk (1- t)+ m jednostkę PKB, tzw. krańcowa skłonność do importu;
Wysokość mnożnika w gospodarce otwartej jest tym większa im:
Wysokość mnożnika w gospodarce otwartej jest tym większa im:
 większa jest skłonność do konsumpcji,
 większa jest skłonność do konsumpcji,
 mniejsza stopa podatkowa
 mniejsza stopa podatkowa
 mniejsza krańcowa skłonność do importu
 mniejsza krańcowa skłonność do importu
36
36
2009-03-
Mnożnik zrównoważonego budżetu
Mnożnik zrównoważonego budżetu
Założenia do Analizy
Założenia do Analizy
1. Dochody budżetowe pochodzą w całości z podatków;
1. Dochody budżetowe pochodzą w całości z podatków;
2. Budżet jest zrównoważony,
2. Budżet jest zrównoważony,
 tzn. przyrost wydatków rządowych jest równy przyrostowi dochodów budżetowych ("G= "Tn);
 tzn. przyrost wydatków rządowych jest równy przyrostowi dochodów budżetowych ("G = "Tn);
Jaki skutek w relacji do dochodu narodowego wywoła równoczesne
Jaki skutek w relacji do dochodu narodowego wywoła równoczesne
zwiększenie wydatków budżetowych i podatków?
zwiększenie wydatków budżetowych i podatków?
 Można sądzić, że:
 Można sądzić, że:
dodatnie (+) oddziaływanie większych wydatków budżetowych
dodatnie (+) oddziaływanie większych wydatków budżetowych
zostanie zniwelowane przez
zostanie zniwelowane przez
spadek ( ) popytu i dochodu narodowego spowodowany podniesieniem podatków
spadek ( ) popytu i dochodu narodowego spowodowany podniesieniem podatków
i zmniejszeniem dochodu do dyspozycji
i zmniejszeniem dochodu do dyspozycji
To stwierdzenie jest jednakże pochopne !!!
To stwierdzenie jest jednakże pochopne !!!
Opracowanie: dr Tomasz Skica 37
Opracowanie: dr Tomasz Skica 37
Mnożnik zrównoważonego budżetu
Mnożnik zrównoważonego budżetu
Czy równoczesny wzrost wydatków budżetowych i podatków może przyczynić
Czy równoczesny wzrost wydatków budżetowych i podatków może przyczynić
się do wzrostu dochodu narodowego?
się do wzrostu dochodu narodowego?
Tak, jeżeli spełnione są następujące założenia:
Tak, jeżeli spełnione są następujące założenia:
Tak, jeżeli spełnione są następujące założenia:
Tak, jeżeli spełnione są następujące założenia:
1. Zwiększone wydatki budżetowe zostaną w całości przeznaczone na wydatki
1. Zwiększone wydatki budżetowe zostaną w całości przeznaczone na wydatki
konsumpcyjne
konsumpcyjne
w całości przyczynią się do wzrostu popytu i dochodu narodowego;
w całości przyczynią się do wzrostu popytu i dochodu narodowego;
2. Wzrost podatków nie obniży wielkości wydatków konsumpcyjnych o pełną kwotę
2. Wzrost podatków nie obniży wielkości wydatków konsumpcyjnych o pełną kwotę
zapłaconych podatków
zapłaconych podatków
zazwyczaj niecałe dochody przeznaczane są na konsumpcję, a ponadto część wydatków
zazwyczaj niecałe dochody przeznaczane są na konsumpcję, a ponadto część wydatków
kh b ć k d ś
kh b ć k d ś
konsumpcyjnych może być pokryta z oszczędności;
konsumpcyjnych może być pokryta z oszczędności;
Opisane założenia pokazują działanie mnożnika zrównoważonego budżetu
Opisane założenia pokazują działanie mnożnika zrównoważonego budżetu
Opracowanie: dr Tomasz Skica 38
Opracowanie: dr Tomasz Skica 38
2009-03-
Mnożnik zrównoważonego budżetu
Mnożnik zrównoważonego budżetu
Mnożnik zrównoważonego budżetu
Mnożnik zrównoważonego budżetu
 oznacza, że równe i mające taki sam kierunek zmiany wydatków publicznych i podatków
 oznacza, że równe i mające taki sam kierunek zmiany wydatków publicznych i podatków
wywołują zmianę zagregowanego popytu i produktu krajowego brutto o tą samą wielkość;
wywołują zmianę zagregowanego popytu i produktu krajowego brutto o tą samą wielkość;
Wzór: Mnożnik zrównoważonego budżetu
Wzór: Mnożnik zrównoważonego budżetu
"Y - ksk"T "T - ksk 1 1- ksk
= + = + = = 1
"T (1- ksk )"T (1- ksk )"T 1- ksk 1- ksk 1- ksk
Siła oddziaływania obniżki podatków w relacji do wzrostu wydatków
Siła oddziaływania obniżki podatków w relacji do wzrostu wydatków
óó
óó
 gospodarstwa domowe zawsze pewną część środków oszczędzają  zaś władze publiczne
 gospodarstwa domowe zawsze pewną część środków oszczędzają  zaś władze publiczne
w całości je wydatkują;
w całości je wydatkują;
porównując działanie obu instrumentów tj. wzrostu wydatków i obniżki podatków  łatwo
porównując działanie obu instrumentów tj. wzrostu wydatków i obniżki podatków  łatwo
ustalić, że wpływ wzrostu wydatków na wzrost dochodu jest większy niż obniżki podatków
ustalić, że wpływ wzrostu wydatków na wzrost dochodu jest większy niż obniżki podatków
Opracowanie: dr Tomasz Skica 39
Opracowanie: dr Tomasz Skica 39
Automatyczne stabilizatory koniunktury
Automatyczne stabilizatory koniunktury
Automatyczne stabilizatory koniunktury
Automatyczne stabilizatory koniunktury
 działanie automatycznych stabilizatorów koniunktury polega na tym, że ich uruchomienie nie
 działanie automatycznych stabilizatorów koniunktury polega na tym, że ich uruchomienie nie
wymaga żadnej decyzji ze strony państwa (władzy centralnej, czy lokalnej);
wymaga żadnej decyzji ze strony państwa (władzy centralnej, czy lokalnej);
są one wbudowane w system finansowy np. poprzez ustalenie zasad opodatkowania albo zasad
są one wbudowane w system finansowy np. poprzez ustalenie zasad opodatkowania albo zasad
wydatkowania środków budżetowych;
wydatkowania środków budżetowych;
wydatkowania środków budżetowych;
wydatkowania środków budżetowych;
 Skuteczność działania automatycznych stabilizatorów koniunktury wiąże się z jednoczesnym ich
 Skuteczność działania automatycznych stabilizatorów koniunktury wiąże się z jednoczesnym ich
reagowaniem na zmiany PNB;
reagowaniem na zmiany PNB;
Działanie automatycznego stabilizatora koniunktury
Działanie automatycznego stabilizatora koniunktury
 Przykład progresywnego charakteru stawek podatkowych
 Przykład progresywnego charakteru stawek podatkowych
Spadek Zmniejszenie się Spadek dochodu
koniunktury Wzrost bezrobocia dochodów państwa z tytułu
gospodarczej ludności brutto podatków
Automatyczny stabilizator
(progresywny system podatkowy)
Opracowanie: dr Tomasz Skica 40
Opracowanie: dr Tomasz Skica 40
2009-03-
Automatyczne stabilizatory koniunktury
Automatyczne stabilizatory koniunktury
Efekt wynikowy stosowania automatycznego stabilizatora koniunktury
Efekt wynikowy stosowania automatycznego stabilizatora koniunktury
 działanie wbudowanego stabilizatora w postaci progresywnego charakteru stawek podatkowych
 działanie wbudowanego stabilizatora w postaci progresywnego charakteru stawek podatkowych
spowoduje automatycznie, że spadek dochodów budżetu z wpływów podatkowych będzie
spowoduje automatycznie, że spadek dochodów budżetu z wpływów podatkowych będzie
szybszy niż spadek dochodów ludności;
szybszy niż spadek dochodów ludności;
oznacza to, że dochód do dyspozycji ludności gwarantuje mniejszy spadek globalnego popytu niż
oznacza to że dochód do dyspozycji ludności gwarantuje mniejszy spadek globalnego popytu niż
oznacza to że dochód do dyspozycji ludności gwarantuje mniejszy spadek globalnego popytu niż
oznacza to, że dochód do dyspozycji ludności gwarantuje mniejszy spadek globalnego popytu niż
należało oczekiwać w związku z pierwotnym spadkiem dochodów;
należało oczekiwać w związku z pierwotnym spadkiem dochodów;
Jak oddziałuje mechanizm stabilizujący?
Jak oddziałuje mechanizm stabilizujący?
 zmniejszenie tempa spadku popytu konsumpcyjnego prowadzi do ograniczenia spadku produkcji,
 zmniejszenie tempa spadku popytu konsumpcyjnego prowadzi do ograniczenia spadku produkcji,
zatrudnienia i w rezultacie stabilizuje koniunkturę;
zatrudnienia i w rezultacie stabilizuje koniunkturę;
Stabilizatory a faza ożywienia gospodarczego
Stabilizatory a faza ożywienia gospodarczego
 w fazie ożywienia, wbudowane stabilizatory spowodują, że dochody do dyspozycji ludności będą
 w fazie ożywienia, wbudowane stabilizatory spowodują, że dochody do dyspozycji ludności będą
wzrastały wolniej niż dochody budżetu uzyskane z podatków;
wzrastały wolniej niż dochody budżetu uzyskane z podatków;
wzrost globalnego popytu będzie tym samym wolniejszy, tempo wzrostu gospodarczego zostanie
wzrost globalnego popytu będzie tym samym wolniejszy, tempo wzrostu gospodarczego zostanie
osłabione i zmniejszy się amplituda wahań koniunkturalnych;
osłabione i zmniejszy się amplituda wahań koniunkturalnych;
Opracowanie: dr Tomasz Skica 41
Opracowanie: dr Tomasz Skica 41
Aktywna Polityka Fiskalna
Aktywna Polityka Fiskalna
Aktywna polityka fiskalna
Aktywna polityka fiskalna
 polega na świadomym interwencjonaliz
mie wymagającym każdorazowo podejmowania
 polega na świadomym interwencjonaliz
mie wymagającym każdorazowo podejmowania
decyzji o wykorzystaniu konkretnych instrumentów fiskalnych, takich jak:
decyzji o wykorzystaniu konkretnych instrumentów fiskalnych, takich jak:
zwiększenie lub ograniczenie wydatków budżetowych na określone cele np. roboty publiczne,
zwiększenie lub ograniczenie wydatków budżetowych na określone cele np. roboty publiczne,
zmiana stawek i zasad opodatkowania;
zmiana stawek zasad opodatkowania;
zmiana stawek ii zasad opodatkowania;
zmiana stawek i zasad opodatkowania;
etc.
etc.
Efekty aktywnej polityki fiskalnej
Efekty aktywnej polityki fiskalnej
 w dłuższym okresie czasu decyzje takie prowadzą do wzrostu udziału wydatków budżetowych
 w dłuższym okresie czasu decyzje takie prowadzą do wzrostu udziału wydatków budżetowych
w dochodzie narodowym i napotykają na krytykę ze strony zwolenników nurtu liberalnego
w dochodzie narodowym i napotykają na krytykę ze strony zwolenników nurtu liberalnego
przeciwstawiającego się nadmiernemu rozszerzeniu roli państwa;
przeciwstawiającego się nadmiernemu rozszerzeniu roli państwa;
Słabości aktywnej polityki fiskalnej
Słabości aktywnej polityki fiskalnej
 decyzje dotyczące korygowania działania instrumentów fiskalnych wymagają zmian
 decyzje dotyczące korygowania działania instrumentów fiskalnych wymagają zmian
legislacyjnych prowadzi to do opóz
nień w działaniu instrumentów polityki fiskalnej;
legislacyjnych prowadzi to do opóz
nień w działaniu instrumentów polityki fiskalnej;
Opracowanie: dr Tomasz Skica 42
Opracowanie: dr Tomasz Skica 42
2009-03-
Aktywna Polityka Fiskalna
Aktywna Polityka Fiskalna
Opóz
nienia w działaniu instrumentów aktywnej polityki fiskalnej
Opóz
nienia w działaniu instrumentów aktywnej polityki fiskalnej
 rozróżnia się 4 rodzaje opóz
nień w działaniu instrumentów polityki fiskalnej:
 rozróżnia się 4 rodzaje opóz
nień w działaniu instrumentów polityki fiskalnej:
1) diagnostyczne
1) diagnostyczne
 (związane z potrzebą dokonania oceny zmian zachodzących w gospodarce),
 (związane z potrzebą dokonania oceny zmian zachodzących w gospodarce),
(związane z potrzebą dokonania oceny zmian zachodzących w gospodarce)
(związane z potrzebą dokonania oceny zmian zachodzących w gospodarce)
2) decyzyjne
2) decyzyjne
 (wynikające z czasu potrzebnego do dokonania wyboru narzędzia, które trzeba zastosować
 (wynikające z czasu potrzebnego do dokonania wyboru narzędzia, które trzeba zastosować
w celu przeprowadzenia zmian legislacyjnych),
w celu przeprowadzenia zmian legislacyjnych),
3) Wdrożeniowe
3) Wdrożeniowe
 (ze względu na czas potrzebny do praktycznego zastosowania przyjętych środków),
 (ze względu na czas potrzebny do praktycznego zastosowania przyjętych środków),
4) związane z reakcją podmiotów gospodarczych na wprowadzone narzędzia interwencyjne.
4) związane z reakcją podmiotów gospodarczych na wprowadzone narzędzia interwencyjne.
Opracowanie: dr Tomasz Skica 43
Opracowanie: dr Tomasz Skica 43