2010-06-
Finanse Publiczne
Finanse Publiczne
Finanse Publiczne
Finanse Publiczne
Wykład nr 8:
Wykład nr 8:
Deficyt budżetowy i dług publiczny
Deficyt budżetowy i dług publiczny
Saldo budżetu państwa a saldo SFP
Saldo budżetu państwa a saldo SFP
Saldo budżetu państwa
Saldo budżetu państwa
 różnica między dochodami budżetu państwa a jego wydatkami w danym roku budżetowym
 różnica między dochodami budżetu państwa a jego wydatkami w danym roku budżetowym
stanowi odpowiednio nadwyżkę budżetu państwa lub deficyt budżetu państwa tym
stanowi odpowiednio nadwyżkę budżetu państwa lub deficyt budżetu państwa tym
roku;
roku;
Saldo sektora finansów publicznych
Saldo sektora finansów publicznych
 różnica między dochodami i wydatkami publicznymi sektora finansów publicznych (zawsze
 różnica między dochodami i wydatkami publicznymi sektora finansów publicznych (zawsze
ustalana dla określonego okresu rozliczeniowego, tj. dla roku budżetowego, i po
ustalana dla określonego okresu rozliczeniowego, tj. dla roku budżetowego, i po
wyeliminowaniu wewnętrznych przepływów między jednostkami tego sektora);
wyeliminowaniu wewnętrznych przepływów między jednostkami tego sektora);
Różnica między saldami
Różnica między saldami
 na różnicę między deficytem budżetu państwa a deficytem sektora finansów publicznych jako
 na różnicę między deficytem budżetu państwa a deficytem sektora finansów publicznych jako
całości składa się przede wszystkim deficyt funduszy celowych oraz deficyt JST;
całości składa się przede wszystkim deficyt funduszy celowych oraz deficyt JST;
Opracowanie: dr Tomasz Skica 2
Opracowanie: dr Tomasz Skica 2
2010-06-
Saldo budżetu państwa a saldo SFP
Saldo budżetu państwa a saldo SFP
Wykres: Wynik i dług sektora instytucji rządowych i samorządowych (EDP, % PKB)
0
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
-1
-2
-1,9
-2
-2,2
-2,3
-2,5
-3 -2,7 -2,7
-2,9
-3,6
-4
-5
-6
-5,9
Program konwergencji. Aktualizacja 2009
-7
Program konwergencji. Aktualizacja 2010
-6,9
-7,2
-8
y
ródło: Ministerstwo Finansów, Program Konwergencji. Aktualizacja 2008, Warszawa grudzień 2008 r., s. 29 oraz Ministerstwo Finansów
Program Konwergencji. Aktualizacja 2009, Warszawa luty 2010 r., s. 15
Opracowanie: dr Tomasz Skica 3
Opracowanie: dr Tomasz Skica 3
Saldo budżetu państwa a saldo SFP
Saldo budżetu państwa a saldo SFP
Tablica: Zadłużenie SFP (Państwowy Dług Publiczny jako %PKB) + Prognoza dla lat 2010-2012
Tablica: Zadłużenie SFP (Państwowy Dług Publiczny jako %PKB) + Prognoza dla lat 2010-2012
Wyszczególnienie 2008 2009 2010 2011 2012
Wyszczególnienie 2008 2009 2010 2011 2012
Zadłużenie Sektora Finansów Publicznych -3,6 -7,2 -6,9 -5,9 -2,9
Zadłużenie Sektora Finansów Publicznych -3,6 -7,2 -6,9 -5,9 -2,9
Zadłużenie podsektora rządowego -3,9 -5,6 -5,7 -6,1 -3,6
Zadłużenie podsektora rządowego -3,9 -5,6 -5,7 -6,1 -3,6
Zadłużenie podsektora samorządowego -0 2 -0 5 -0 5 -0 1 0 0
Zadłużenie podsektora samorządowego -0 2 -0 5 -0 5 -0 1 0 0
Zadłużenie podsektora samorządowego -0,2 -0,5 -0,5 -0,1 0,0
Zadłużenie podsektora samorządowego -0,2 -0,5 -0,5 -0,1 0,0
Zadłużenie podsektora ubezpieczeń społecznych 0,4 -1,1 -0,7 0,4 0,7
Zadłużenie podsektora ubezpieczeń społecznych 0,4 -1,1 -0,7 0,4 0,7
Dług sektora instytucji rządowych i samorządowych 47,2 50,7 53,1 56,3 55,8
47,2
y
ródło: Ministerstwo Finansów, Program Konwergencji. Aktualizacja 2009, Warszawa luty 2010 r., s. 15.
Tablica: Podstawowe dane z zakresu sektora instytucji rządowych i samorządowych (EDP)
Tablica: Podstawowe dane z zakresu sektora instytucji rządowych i samorządowych (EDP)
Kod ESA (jako %PKB) 2008 2009 2010 2011 2012
Kod ESA (jako %PKB) 2008 2009 2010 2011 2012
Kod ESA (jako %PKB) 2008 2009 2010 2011 2012
Kod ESA (jako %PKB) 2008 2009 2010 2011 2012
Dochody 39,6 37,4 39,6 40,3 40,3
Dochody 39,6 37,4 39,6 40,3 40,3
Wydatki 43,3 44,6 46,5 46,2 43,3
Wydatki 43,3 44,6 46,5 46,2 43,3
Wynik -46,4 -7,2 -6,9 -5,9 -2,9
y
ródło: Ministerstwo Finansów, Program Konwergencji. Aktualizacja 2009, Warszawa luty 2010 r., s. 15.
Opracowanie: dr Tomasz Skica 4
Opracowanie: dr Tomasz Skica 4
2010-06-
Pojęcie deficytu budżetowego
Pojęcie deficytu budżetowego
Kategorie rodzajowe deficytu budżetowego
Kategorie rodzajowe deficytu budżetowego
 Analiza przyczyn i treści deficytu budżetowego powinna dać odpowiedz
na dwa pytania:
 Analiza przyczyn i treści deficytu budżetowego powinna dać odpowiedz
na dwa pytania:
1) Czy deficyt budżetowy jest skutkiem żywiołowych procesów gospodarczych, których wystąpienia nie można
1) Czy deficyt budżetowy jest skutkiem żywiołowych procesów gospodarczych, których wystąpienia nie można
było przewidzieć w fazie budowania budżetu?
było przewidzieć w fazie budowania budżetu?
2) Czy deficyt budżetowy wynika ze świadomej polityki gospodarczej i fiskalnej państwa?
2) Czy deficyt budżetowy wynika ze świadomej polityki gospodarczej i fiskalnej państwa?
Konsekwencje różnych przyczyn deficytu
Konsekwencje różnych przyczyn deficytu
 Trudności w interpretacji treści deficytu budżetowego są, więc istotnym wyzwaniem dla teorii ekonomii;
 Trudności w interpretacji treści deficytu budżetowego są, więc istotnym wyzwaniem dla teorii ekonomii;
 Próbą wyjaśnienia tej kwestii jest zaproponowane przez ekonomistów wyodrębnienie kilku
 Próbą wyjaśnienia tej kwestii jest zaproponowane przez ekonomistów wyodrębnienie kilku
kategorii deficytu budżetowego;
kategorii deficytu budżetowego;
Rodzaje deficytu budżetowego
Rodzaje deficytu budżetowego
 Rozróżnia się trzy kategorie rodzajowe deficytu budżetowego:
 Rozróżnia się trzy kategorie rodzajowe deficytu budżetowego:
1. Deficyt rzeczywisty,
1. Deficyt rzeczywisty,
2. Deficyt strukturalny,
2. Deficyt strukturalny,
3. Deficyt cykliczny,
3. Deficyt cykliczny,
Opracowanie: dr Tomasz Skica 5
Opracowanie: dr Tomasz Skica 5
Pojęcie deficytu budżetowego
Pojęcie deficytu budżetowego
Deficyt rzeczywisty
Deficyt rzeczywisty
 (ex definitione) jest faktyczną różnicą między dochodami a wydatkami w danym okresie
 (ex definitione) jest faktyczną różnicą między dochodami a wydatkami w danym okresie
(roku budżetowym);
(roku budżetowym);
Deficyt strukturalny
Deficyt strukturalny
 jest wielkością symulowaną, hipotetyczną, powstającą w warunkach, gdy dochody i wydatki są
 jest wielkością symulowaną, hipotetyczną, powstającą w warunkach, gdy dochody i wydatki są
realizowane przy pełnym wykorzystaniu zdolności wytwórczych gospodarki (potencjalny Produkt
realizowane przy pełnym wykorzystaniu zdolności wytwórczych gospodarki (potencjalny Produkt
Krajowy Brutto  PKB oraz pełne zatrudnienie);
Krajowy Brutto  PKB oraz pełne zatrudnienie);
Deficyt cykliczny
Deficyt cykliczny
 jest rezultatem cyklu koniunkturalnego (ożywienia lub recesji), wpływającego na dochody
 jest rezultatem cyklu koniunkturalnego (ożywienia lub recesji), wpływającego na dochody
i wydatki budżetowe;
i wydatki budżetowe;
 występuje w warunkach, gdy gospodarka nie funkcjonuje przy pełnym wykorzystaniu zdolności
 występuje w warunkach, gdy gospodarka nie funkcjonuje przy pełnym wykorzystaniu zdolności
wytwórczych;
wytwórczych;
deficyt cykliczny jest różnicą między deficytem strukturalnym a deficytem rzeczywistym;
deficyt cykliczny jest różnicą między deficytem strukturalnym a deficytem rzeczywistym;
Opracowanie: dr Tomasz Skica 6
Opracowanie: dr Tomasz Skica 6
2010-06-
Pojęcie deficytu budżetowego
Pojęcie deficytu budżetowego
Tablica: Deficyt rzeczywisty, strukturalny i cykliczny w wybranych krajach w latach 1986, 1994, 2003 (w% PKB)
Deficyt rzeczywisty Deficyt cykliczny Deficyt strukturalny
Deficyt rzeczywisty Deficyt cykliczny Deficyt strukturalny
Kraj
Kraj
1986 1994 2003 1986 1994 2003 1986 1994 2003
1986 1994 2003 1986 1994 2003 1986 1994 2003
-3,2 -5,5 -4,1 -1,7 -4,6 -3,3 -1,4 -0,9 -0,8
-3,2 -5,5 -4,1 -1,7 -4,6 -3,3 -1,4 -0,9 -0,8
Francja
Francja
-4,5 -3,5 -3,2 -4,3 -3,3 -1,7 -0,2 -0,2 -1,8
-4,5 -3,5 -3,2 -4,3 -3,3 -1,7 -0,2 -0,2 -1,8
Holandia
Holandia
-0,7 -3,8 -8,0 -0,2 -3,6 -7,5 -0,5 -0,2 -0,5
-0,7 -3,8 -8,0 -0,2 -3,6 -7,5 -0,5 -0,2 -0,5
Japonia
Japonia
-1,1 -2,4 -3,9 -1,4 -1,7 -2,3 -0,3 -0,1 -0,1
-1,1 -2,4 -3,9 -1,4 -1,7 -2,3 -0,3 -0,1 -0,1
Niemcy
Niemcy
Stany Zjednoczone -5,2 -3,6 -4,8 -5,1 -3,4 -4,2 -0,1 -0,2 -0,6
Stany Zjednoczone -5,2 -3,6 -4,8 -5,1 -3,4 -4,2 -0,1 -0,2 -0,6
Wielka Brytania -2,6 -6,7 -3,2 -2,1 -5,4 -2,9 -0,5 -1,3 -0,3
Wielka Brytania -2,6 -6,7 -3,2 -2,1 -5,4 -2,9 -0,5 -1,3 -0,3
-12,2 -9,3 -2,5 -11,2 -8,1 -1,6 -1,0 -1,2 -0,2
-12,2 -9,3 -2,5 -11,2 -8,1 -1,6 -1,0 -1,2 -0,2
Włochy
Włochy
-4,1 -4,2 -3,7 -3,9 -3,9 -3,4 -0,4 -0,3 -0,3
-4,1 -4,2 -3,7 -3,9 -3,9 -3,4 -0,4 -0,3 -0,3
OECD
OECD
-4,9 -5,1 -2,7 -4,2 -4,0 -1,7 -0,5 -1,1 -1,0
-4,9 -5,1 -2,7 -4,2 -4,0 -1,7 -0,5 -1,1 -1,0
Strefa euro
Strefa euro
Wartość maksymalna deficytu
Różnica deficytów
Wartość minimalna deficytu
rzeczywistego i strukturalnego
y
ródło: S. Owsiak, Finanse publiczne. Teoria i praktyka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005, s. 317.
Opracowanie: dr Tomasz Skica 7
Opracowanie: dr Tomasz Skica 7
Potrzeby pożyczkowe budżetu państwa
Potrzeby pożyczkowe budżetu państwa
Potrzeby pożyczkowe budżetu państwa
Potrzeby pożyczkowe budżetu państwa
 z pojęciem deficytu łączy się pojęcie potrzeb pożyczkowych budżetu państwa;
 z pojęciem deficytu łączy się pojęcie potrzeb pożyczkowych budżetu państwa;
wynika to stąd, że deficyt budżetowy współwyznacza wysokość potrzeb pożyczkowych państwa;
wynika to stąd, że deficyt budżetowy współwyznacza wysokość potrzeb pożyczkowych państwa;
Potrzeby pożyczkowe wg ustawy ofp
Potrzeby pożyczkowe wg ustawy ofp
 Zgodnie z ustawą o finansach publicznych przez potrzeby pożyczkowe budżetu państwa rozumie
 Zgodnie z ustawą o finansach publicznych przez potrzeby pożyczkowe budżetu państwa rozumie
się zapotrzebowanie na środki finansowe niezbędne do sfinansowania:
się zapotrzebowanie na środki finansowe niezbędne do sfinansowania:
1) deficytu:
1) deficytu:
a) budżetu państwa;
a) budżetu państwa;
b) budżetu środków europejskich;
b) budżetu środków europejskich;
2) rozchodów budżetu państwa.
2) rozchodów budżetu państwa.
Zapamiętaj!
Zapamiętaj!
 W latach 2010-12 na wysokość potrzeb pożyczkowych budżetu państwa, obok deficytu budżetu państwa i
 W latach 2010-12 na wysokość potrzeb pożyczkowych budżetu państwa, obok deficytu budżetu państwa i
wyniku budżetu środków europejskich, znaczący wpływ będą miały:
wyniku budżetu środków europejskich, znaczący wpływ będą miały:
a) środki przekazywane FUS z tytułu ubytku składki przekazywanej do OFE,
a) środki przekazywane FUS z tytułu ubytku składki przekazywanej do OFE,
b) przychody z prywatyzacji,
b) przychody z prywatyzacji,
c) saldo prefinansowania zadań realizowanych z udziałem środków pochodzących z budżetu UE,
c) saldo prefinansowania zadań realizowanych z udziałem środków pochodzących z budżetu UE,
d) oraz pożyczki udzielane ze środków budżetu państwa.
d) oraz pożyczki udzielane ze środków budżetu państwa.
Opracowanie: dr Tomasz Skica 8
Opracowanie: dr Tomasz Skica 8
2010-06-
Potrzeby pożyczkowe budżetu państwa
Potrzeby pożyczkowe budżetu państwa
Potrzeby pożyczkowe brutto
Potrzeby pożyczkowe brutto
 Potrzeby pożyczkowe brutto obejmują zapotrzebowanie na środki finansowe niezbędne do:
 Potrzeby pożyczkowe brutto obejmują zapotrzebowanie na środki finansowe niezbędne do:
1) Sfinansowania deficytu budżetu państwa i budżetu środków europejskich;
1) Sfinansowania deficytu budżetu państwa i budżetu środków europejskich;
2) Spłat wcześniej zaciągniętych zobowiązań;
2) Spłat wcześniej zaciągniętych zobowiązań;
3) Sfinansowania udzielonych przez Skarb Państwa pożyczek;
3) Sfinansowania udzielonych przez Skarb Państwa pożyczek;
4) Wykonywania innych operacji finansowych związanych z długiem Skarbu Państwa;
4) Wykonywania innych operacji finansowych związanych z długiem Skarbu Państwa;
Potrzeby pożyczkowe netto
Potrzeby pożyczkowe netto
 Potrzeby pożyczkowe netto obejmują z kolei zapotrzebowanie na środki finansowe potrzebne do
 Potrzeby pożyczkowe netto obejmują z kolei zapotrzebowanie na środki finansowe potrzebne do
sfinansowania:
sfinansowania:
1) deficytu budżetu państwa i budżetu środków europejskich;
1) deficytu budżetu państwa i budżetu środków europejskich;
2) udzielonych przez Skarb Państwa pożyczek;
2) udzielonych przez Skarb Państwa pożyczek;
Zapamiętaj!
Zapamiętaj!
Na potrzeby pożyczkowe netto składa się przede wszystkim deficyt budżetowy (w 2010 r., w wysokości
Na potrzeby pożyczkowe netto składa się przede wszystkim deficyt budżetowy (w 2010 r., w wysokości
52,2 mld zł) i transfer środków przekazywanych OFE (22,5 mld zł);
52,2 mld zł) i transfer środków przekazywanych OFE (22,5 mld zł);
Na potrzeby pożyczkowe brutto składają się potrzeby netto powiększone o koszty wykupu długu krajowego
Na potrzeby pożyczkowe brutto składają się potrzeby netto powiększone o koszty wykupu długu krajowego
i zagranicznego;
i zagranicznego;
Opracowanie: dr Tomasz Skica 9
Opracowanie: dr Tomasz Skica 9
Potrzeby pożyczkowe budżetu państwa
Potrzeby pożyczkowe budżetu państwa
Tablica: Potrzeby pożyczkowe budżetu państwa w 2010 roku ( w mln zł)
Tablica: Potrzeby pożyczkowe budżetu państwa w 2010 roku ( w mln zł)
(1) (2) (3)
Wyszczególnienie
Wyszczególnienie
2009 2010 2 do 1
I. Finansowanie krajowe 34 504,0 60 941,1 176,6
1 SPW 35 202 1 60 897 3 173 0
1. SPW 35 202,1 60 897,3 173,0
2. Pożyczki udzielone -444,6 43,8
3. Pozostałe przychody i rozchody 15,7 0,0 0,0
4. Środki na rachunkach budżetowych -269,2 0,0 0,0
II. Finansowanie zagraniczne 9 331,7 20 797,2 222,9
1. Obligacje skarbowe 11 577,2 13 267,3 114,6
2. Kredyty otrzymane 6 424,3 7 979,2 124,2
3 Ekofundusz 93,7
3. Ekofundusz -93 7
4. Kredyty udzielone -1 048,9 -506,7 48,3
5. Udział w organizacjach międzynarodowych -352,3 -5,9 1,7
6. Pozostałe przychody i rozchody -7 174,8 63,3
y
ródło: Ustawa budżetowa na rok 2010.
y
ródło: Ustawa budżetowa na rok 2010.
Opracowanie: dr Tomasz Skica 10
Opracowanie: dr Tomasz Skica 10
2010-06-
Przyczyny deficytu budżetowego
Przyczyny deficytu budżetowego
Przyczyny deficytu budżetowego
Przyczyny deficytu budżetowego
 y
ródłem powstawania deficytów mogą być:
 y
ródłem powstawania deficytów mogą być:
1) nadmierne wydatki,
1) nadmierne wydatki,
2) zbyt niskie podatki,
2) zbyt niskie podatki,
3) istnienie silnych grup roszczeniowych i związane z tym nadmierne rozbudowanie socjalnych funkcji
3) istnienie silnych grup roszczeniowych i związane z tym nadmierne rozbudowanie socjalnych funkcji
państwa,
państwa,
4) chęć wykorzystania nadwyżek z lat poprzednich.
4) chęć wykorzystania nadwyżek z lat poprzednich.
Nadmierne wydatki
Nadmierne wydatki
 Powodem powstawania deficytu mogą być nadmierne wydatki spowodowane np:
 Powodem powstawania deficytu mogą być nadmierne wydatki spowodowane np:
militaryzacją gospodarki,
militaryzacją gospodarki,
rozbudową administracji,
rozbudową administracji,
wysokimi transferami socjalnymi,
wysokimi transferami socjalnymi,
Wykres. Wydatki wg funkcji COFOG (% PKB)
15,2
Ochrona socjalna
15,6
1,8
Bezpieczeństwo i porządek publiczny
1,8
1,4
Obrona narodowa
2012
1,4
5,9
2007
Działalność ogólnopaństwowa
5,6
0 2 4 6 8 10 12 14 16 18
Opracowanie: dr Tomasz Skica
2010-06-
Przyczyny deficytu budżetowego
Przyczyny deficytu budżetowego
Wykorzystania nadwyżek z lat poprzednich
Wykorzystania nadwyżek z lat poprzednich
 Deficyt budżetowy jest jedynym sposobem na wykorzystanie środków z nadwyżek budżetowych
 Deficyt budżetowy jest jedynym sposobem na wykorzystanie środków z nadwyżek budżetowych
osiągniętych w poprzednich latach;
osiągniętych w poprzednich latach;
Ważne !
Ważne !
 Uchwalenie budżetu z deficytem nie jest uważane za naruszenie zasady równowagi budżetowej, jeśli wskazane
 Uchwalenie budżetu z deficytem nie jest uważane za naruszenie zasady równowagi budżetowej, jeśli wskazane
są z
ródła finansowania tych wydatków, których nie można sfinansować dochodami;
są z
ródła finansowania tych wydatków, których nie można sfinansować dochodami;
Wykres. Deficyt budżetowy w latach 2002-2010 wg ustaw budżetowych (w mld zł)
60,00
52,20
50 00
50,00
45,30
40,00
38,70
40,00
35,00
30,50
30,00
27,10
30,00
18,20
20,00
10,00
0,00
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Opracowanie: dr Tomasz Skica 13
Opracowanie: dr Tomasz Skica 13
Finansowanie deficytu budżetowego
Finansowanie deficytu budżetowego
y
ródła finansowania deficytu budżetowego
y
ródła finansowania deficytu budżetowego
 Deficyt budżetu państwa oraz inne pożyczkowe potrzeby budżetu państwa mogą być
 Deficyt budżetu państwa oraz inne pożyczkowe potrzeby budżetu państwa mogą być
sfinansowane przychodami pochodzącymi z:
sfinansowane przychodami pochodzącymi z:
1) sprzedaży skarbowych papierów wartościowych na rynku krajowym i zagranicznym;
1) sprzedaży skarbowych papierów wartościowych na rynku krajowym i zagranicznym;
2) kredytów zaciąganych w bankach krajowych i zagranicznych;
2) kredytów zaciąganych w bankach krajowych i zagranicznych;
3) pożyczek;
3) pożyczek;
4) prywatyzacji majątku Skarbu Państwa;
4) prywatyzacji majątku Skarbu Państwa;
5) kwot pochodzących ze spłat udzielonych kredytów i pożyczek;
5) kwot pochodzących ze spłat udzielonych kredytów i pożyczek;
6) nadwyżki budżetu państwa z lat ubiegłych;
6) nadwyżki budżetu państwa z lat ubiegłych;
7) nadwyżki budżetu środków europejskich, z zastrzeżeniem art. 118 ust. 4 ustawy ofp;
7) nadwyżki budżetu środków europejskich, z zastrzeżeniem art. 118 ust. 4 ustawy ofp;
8) innych operacji finansowych
8) innych operacji finansowych
Zapamiętaj!
Zapamiętaj!
p ę j
p ę j
 Podstawowymi instrumentami finansowania deficytów są bony skarbowe i obligacje skarbowe;
 Podstawowymi instrumentami finansowania deficytów są bony skarbowe i obligacje skarbowe;
Art. 118 ust. 4 ustawy o finansach publicznych
Art. 118 ust. 4 ustawy o finansach publicznych
 Nadwyżka budżetu środków europejskich jest z
ródłem spłaty zobowiązań budżetu państwa zaciągniętych na
 Nadwyżka budżetu środków europejskich jest z
ródłem spłaty zobowiązań budżetu państwa zaciągniętych na
pokrycie deficytu budżetu środków europejskich.
pokrycie deficytu budżetu środków europejskich.
Opracowanie: dr Tomasz Skica 14
Opracowanie: dr Tomasz Skica 14
2010-06-
Finansowanie deficytu budżetowego
Finansowanie deficytu budżetowego
Tablica: Zestawienie ogólne z wykonania budżetu państwa za rok 2009 (w mln zł)
Wyszczególnienie Budżet po zmianach
Wyszczególnienie Budżet po zmianach
I. DOCHODY 272 911,5
I. DOCHODY 272 911,5
II. WYDATKI 300 097,8
II. WYDATKI 300 097,8
III. DEFICYT / NADWYŻKA - 27 186,3
III. DEFICYT / NADWYŻKA - 27 186,3
IV. FINANSOWANIE 27 186,3
IV. FINANSOWANIE 27 186,3
1. Krajowe (1.1 + 1.2 + 1.3 + 1.4 + 1.5 + 1.6 + 1.7+ 1.8 + 1.9 - 1.10 - 1.11) 18 565,2
1. Krajowe (1.1 + 1.2 + 1.3 + 1.4 + 1.5 + 1.6 + 1.7+ 1.8 + 1.9 - 1.10 - 1.11) 18 565,2 68,3%
1. 1. Bony skarbowe 6 166,4
1. 1. Bony skarbowe 6 166,4
1. 2. Obligacje 33 988,3
1. 2. Obligacje 33 988,3
1. 3. Środki przechodzące z 2008 r. 6 543,8
1. 3. Środki przechodzące z 2008 r. 6 543,8
1. 4. Środki na  niewygasające wydatki -
1. 4. Środki na  niewygasające wydatki -
1. 5. Pożyczki udzielone - 481,3
1. 5. Pożyczki udzielone - 481,3
1. 6. Pozostałe przychody i rozchody 10,8
1. 6. Pozostałe przychody i rozchody 10,8
1. 7. Przychody z prywatyzacji 12 000,0
1. 7. Przychody z prywatyzacji 12 000,0
1. 8. Rozdysponowanie przychodów z prywatyzacji - 31 517,2
1. 8. Rozdysponowanie przychodów z prywatyzacji - 31 517,2
w tym: Otwarte Fundusze Emerytalne - 22 259,5
w tym: Otwarte Fundusze Emerytalne - 22 259,5
1. 9. Prefinansowanie zadań z udziałem środków z UE - 1 846,2
1. 9. Prefinansowanie zadań z udziałem środków z UE - 1 846,2
1.10. Lokata -
1.10. Lokata -
1.11. Środki na centralnym rachunku budżetu państwa 6 299,4
1.11. Środki na centralnym rachunku budżetu państwa 6 299,4
2. Zagraniczne 8 621,1
2. Zagraniczne 8 621,1 31,7%
Opracowanie: dr Tomasz Skica 15
Opracowanie: dr Tomasz Skica 15
Przyczyny powstawania długu publicznego
Przyczyny powstawania długu publicznego
Dług publiczny
Dług publiczny
 najczęściej definiuje się jako całość zobowiązań władz publicznych (państwowych i samorządowych)
 najczęściej definiuje się jako całość zobowiązań władz publicznych (państwowych i samorządowych)
z tytułu zaciągniętych pożyczek;
z tytułu zaciągniętych pożyczek;
Od konwersji do repudiacji
Od konwersji do repudiacji
 w celu zmniejszenia uciążliwości długu publicznego dla budżetu i gospodarki rząd może podjąć
 w celu zmniejszenia uciążliwości długu publicznego dla budżetu i gospodarki rząd może podjąć
działania zmierzające do:
działania zmierzające do:
1) konwersji długu
1) konwersji długu
 negocjacje z wierzycielami zwłaszcza zagranicznymi w sprawie częściowego
 negocjacje z wierzycielami zwłaszcza zagranicznymi w sprawie częściowego
umorzenia, wydłużenia okresu spłat lub obniżenia oprocentowania;
umorzenia, wydłużenia okresu spłat lub obniżenia oprocentowania;
2) ogłoszenia moratorium
2) ogłoszenia moratorium
 tzn. zawieszenia okresowo obsługi długu publicznego;
 tzn. zawieszenia okresowo obsługi długu publicznego;
3) ogłoszenia repudiacji
3) ogłoszenia repudiacji
 tzn. całkowitego zaniechania spłaty długu, uznania go za niebyły;
 tzn. całkowitego zaniechania spłaty długu, uznania go za niebyły;
16
16
a
Udzia
ł
z

ród
ł
a w finansowaniu ca
ł
o
ś
ci deficytu
2010-06-
Przyczyny powstawania długu publicznego
Przyczyny powstawania długu publicznego
1. Uporczywie utrzymujący się deficyt budżetowy,
1. Uporczywie utrzymujący się deficyt budżetowy,
 który przekształca się w dług publiczny;
 który przekształca się w dług publiczny;
2. Okresy wzmożonych wydatków publicznych,
2. Okresy wzmożonych wydatków publicznych,
 zwłaszcza okresy wojen i głębokich kryzysów;
 zwłaszcza okresy wojen i głębokich kryzysów;
zwłaszcza okresy wojen i głębokich kryzysów;
zwłaszcza okresy wojen i głębokich kryzysów;
3. Realizowana doktryna ekonomiczna,
3. Realizowana doktryna ekonomiczna,
 zakładająca świadome utrzymywanie deficytu budżetowego i długu publicznego jako narzędzi
 zakładająca świadome utrzymywanie deficytu budżetowego i długu publicznego jako narzędzi
interwencjonalizmu państwowego;
interwencjonalizmu państwowego;
4. Osiąganie celów politycznych rządzącej elity, która nie decyduje się na podnoszenie
4. Osiąganie celów politycznych rządzącej elity, która nie decyduje się na podnoszenie
podatków ale nie dokonuje również cięć w wydatkach publicznych,
podatków ale nie dokonuje również cięć w wydatkach publicznych,
 teoretycznym uzasadnieniem takiej polityki jest teza o neutralności długu dla gospodarki
 teoretycznym uzasadnieniem takiej polityki jest teza o neutralności długu dla gospodarki
i społeczeństwa;
i społeczeństwa;
jeżeli przyjąć, że teza jest prawdziwa to dla rządu znacznie korzystniejsze jest zaciąganie pożyczek
jeżeli przyjąć, że teza jest prawdziwa to dla rządu znacznie korzystniejsze jest zaciąganie pożyczek
niż nakładanie nowych podatków;
niż nakładanie nowych podatków;
5. Wpadnięcie władz publicznych w tzw.  pułapkę zadłużenia ;
5. Wpadnięcie władz publicznych w tzw.  pułapkę zadłużenia ;
Opracowanie: dr Tomasz Skica 17
Opracowanie: dr Tomasz Skica 17
Dług publiczny wg regulacji uofp
Dług publiczny wg regulacji uofp
Ustawodawca rozróżnia dwa rodzaje długu:
Ustawodawca rozróżnia dwa rodzaje długu:
1. Dług Skarbu Państwa (DSP)
1. Dług Skarbu Państwa (DSP)
 obejmuje nominalne zadłużenie Skarbu Państwa;
 obejmuje nominalne zadłużenie Skarbu Państwa;
2. Państwowy Dług Publiczny (PDP)
2. Państwowy Dług Publiczny (PDP)
 obejmuje nominalne zadłużenie podmiotów SFP po wyeliminowaniu przepływów finansowych
 obejmuje nominalne zadłużenie podmiotów SFP po wyeliminowaniu przepływów finansowych
między nimi;
między nimi;
PDP obejmuje zobowiązania SFP z następujących tytułów:
PDP obejmuje zobowiązania SFP z następujących tytułów:
 wyemitowanych papierów wartościowych (bonów skarbowych lub obligacji) opiewających na
 wyemitowanych papierów wartościowych (bonów skarbowych lub obligacji) opiewających na
wierzytelności pieniężne;
wierzytelności pieniężne;
 zaciągniętych kredytów i pożyczek;
 zaciągniętych kredytów i pożyczek;
h k d ó k
h k d ó k
 przyjętych depozytów;
 przyjętych depozytów;
 wymagalnych zobowiązań jednostek budżetowych;
 wymagalnych zobowiązań jednostek budżetowych;
 wymagalnych zobowiązań wynikających z udzielonych poręczeń i gwarancji;
 wymagalnych zobowiązań wynikających z udzielonych poręczeń i gwarancji;
 wymagalnych zobowiązań wynikających z ustaw i orzeczeń sądu oraz innych tytułów;
 wymagalnych zobowiązań wynikających z ustaw i orzeczeń sądu oraz innych tytułów;
Opracowanie: dr Tomasz Skica 18
Opracowanie: dr Tomasz Skica 18
2010-06-
Dług publiczny wg regulacji uofp
Dług publiczny wg regulacji uofp
PDP obejmuje:
PDP obejmuje:
1. Długu sektora rządowego: 2. Długu sektora samorządowego
1. Długu sektora rządowego: 2. Długu sektora samorządowego
a) długu Skarbu Państwa; a) długu JST;
a) długu Skarbu Państwa; a) długu JST;
b) pozostałego długu sektora rządowego; b) pozostałego długu sektor samorządowego
b) pozostałego długu sektora rządowego; b) pozostałego długu sektor samorządowego
y
ródło: Ministerstwo Finansów, Informacja kwartalna o sytuacji makroekonomicznej i stanie finansów publicznych, marzec 2009.
Opracowanie: dr Tomasz Skica 19
Opracowanie: dr Tomasz Skica 19
Wykres: Zadłużenie Skarbu Państwa w latach 2005 -2009 (włącznie) w mln zł
Wykres: Zadłużenie Skarbu Państwa w latach 2005 -2009 (włącznie) w mln zł
168 773
462 944
XII 2009
631 717
149 744
420 202
XII 2008
569 946
121 122
380 409
XII 2007
501 531
126 198
352 328
XII 2006
478 526
124 689
315 479
XII 2005
440 167
0 100 000 200 000 300 000 400 000 500 000 600 000 700 000
Zadłużenie zagraniczne Skarbu Państwa Zadłużenie krajowe Skarbu Państwa Zadłużenie Skarbu Państwa
Wykres. Zadłużenie Sektora Finansów Publicznych w latach 2001-2008 (włącznie) w relacji do PKB
Wykres. Zadłużenie Sektora Finansów Publicznych w latach 2001-2008 (włącznie) w relacji do PKB
50
48,4
47,8
47,5
47
48 46,7
45,1 45,2
5, ,
44 9
44,9
46 44 8 44 8
46 44,8 44,8
43,6 43,6
44 42,9
42
40,6
40 38,8
47,6
47,2 47,1 47
38
45,7
36,4 45,2
36 42,3
34
37,6
32
30
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
Dług Skarbu Państwa Państwowy Dług Publiczny Dług sektora General Government
2010-06-
Dług publiczny
Najlepsze kraje Najgorsze kraje
W 2008 zadłużenie wyniosło: W 2008 zadłużenie wyniosło:
" Estonia 4,8% PKB " Włochy 105,8% PKB
" Rumunia 13,6% PKB " Grecja 97,6% PKB
" Bułgaria 14,1% PKB " Belgia 89,6% PKB
" Luksemburg 14,7% PKB " Węgry 73,0% PKB
Deficyt / Nadwyżka
Kraje wykazujące deficyt Kraje wykazujące nadwyżkę
W roku 2008 deficyt wyniósł: W roku 2008 nadwyżka wyniosła:
" Irlandia  7,1% PKB Finlandia 4,2% PKB
" Rumunia  5,4% PKB Dania 3,6% PKB
" Grecja  5,0% PKB Luksemburg 2,6% PKB
" Malta  4,7% PKB Szwecja 2,5% PKB
" Polska  3,9% PKB Bułgaria 1,5% PKB
UE-27 łącznie
deficyt instytucji rządowych i samorządowych w UE-27 wyniósł  2,3% PKB;
dług publiczny w UE-27 wyniósł 61,5% PKB;
Strefa euro
deficyt instytucji rządowych i samorządowych w strefie euro wyniósł  1,9% PKB;
dług publiczny w strefie euro wyniósł 69,6% PKB;
y
ródło: Strategia zarządzania długiem publicznym na lata 2010-2012.
Procedury ostrożnościowe i sanacyjne
Procedury ostrożnościowe i sanacyjne
Procedury ostrożnościowe i sanacyjne
Procedury ostrożnościowe i sanacyjne
 w przypadku, gdy istnieje zagrożenie dla konstytucyjnie określonego limitu długu publicznego,
 w przypadku, gdy istnieje zagrożenie dla konstytucyjnie określonego limitu długu publicznego,
Rada Ministrów musi podejmować działania ostrożnościowo-sanacyjne;
Rada Ministrów musi podejmować działania ostrożnościowo-sanacyjne;
charakter działań ostrożnościowo-sanacyjnych zależy od wartości relacji kwoty PDP do PKB;
charakter działań ostrożnościowo-sanacyjnych zależy od wartości relacji kwoty PDP do PKB;
Relacje PDP do PKB ujęte zostały w trzech przedziałach:
Relacje PDP do PKB ujęte zostały w trzech przedziałach:
Przedział nr 1: wartość relacji kwoty państwowego długu publicznego do produktu
Przedział nr 1: wartość relacji kwoty państwowego długu publicznego do produktu
krajowego brutto jest większa od 50 %, a nie większa od 55 %
krajowego brutto jest większa od 50 %, a nie większa od 55 %
Przedział nr 2: wartość relacji kwoty państwowego długu publicznego do produktu
Przedział nr 2: wartość relacji kwoty państwowego długu publicznego do produktu
krajowego brutto jest większa od 55 %, a mniejsza od 60 %
krajowego brutto jest większa od 55 %, a mniejsza od 60 %
Przedział nr 3: wartość relacji kwoty państwowego długu publicznego do produktu
Przedział nr 3: wartość relacji kwoty państwowego długu publicznego do produktu
krajowego brutto jest równa lub większa od 60 %
krajowego brutto jest równa lub większa od 60 %