Hodowla owiec
29.01.2010
Pochodzenie
Udomowienie:
- 20 tysięcy lat temu
- stepy aralsko-kaspisjkie, Turkmenistan
Przodekowie
- argal - dzika owca azjatycka
" silna budowa
" mocne nogi
" ogromne rogi
" masa tryków pow. 200 kg
" Kamczatka, Himalaje
" przodek owiec tłustopośladkowych
- archar = muflon stepowy
niższe partie gór, obszary stepowe
przodek owiec długoogoniastych
- muflon
od Iranu po Cypr i Korsykę
przodek krótkoogoniastych owiec północnoeuropejskich (np. wrzosówki)
Biologiczne następstwa udomowienia
- selekcję naturalną zastąpił dobór hodowlany
- zmiana trybu wypasania
- wykształcenie się typów owiec w zależności od środowiska
# owce strefy umiarkowanej
" owce europejskie
" użytkowanie mleczne
# owce strefy pustynnej
" długie nogi, długa szyja i uszy
" gruba wełna
" tłusty dwupłatowy ogon
" Irak, obrzeża Sahary, Kurdystan
# owce południowych pustyń tropikalnych
" na południe od Sahary
" południowe równiny Indii
" bardzo długie uszy, kończyny i szyja
" włos tułowia gruby, rdzenny
" brzuch nieowłosiony
" owce tłustopośladkowe
Przed udomowieniem Po udomowieniu
gładka skóra skóra fałdzista
krótki, prosty włos włos wydłużony
umaszczenie ochronne umaszczenie głównie białe
włos niejednolity z podszerstkiem, okrywa włosowa dobra do
nie nadaje się do przędzenia przędzenia
krótki, jesienny okres rozrodczy wydłużony okres rozrodczy
rodzą jedno młode skłonność do wielorodności
Najwięcej owiec żyje w Australii, Nowej Zelandii, Chinach, Indiach i w Wielkiej Brytanii
Chiny mają największą populację, ale są to azjatyckie, lokalne odmiany. Dlatego jednocześnie są
największym odbiorcą.
Duży wpływ na światowy rynek owczarski
Australia - największy eksporter wełny, dalej Nowa Zelandia, Afryka płd.
Eksporterzy: Francja, Niemcy, Indie, Włochy
Producenci mięsa owczego: Australia (baranina), Nowa Zelandia (jagnięcina), Wielka Brytania
Systemy produkcji
owczarskiej
Parametry fizjologiczne
temperatura ciała 38,5 - 40
tętno 70 - 80 uderzeń / min
ilość oddechów 12 - 15 / min
pojemność żołądka 29,5 l
pojemność jelit 14,6 l
ilość zębów 32
stosunek długości jelit do długości ciała 28 : 1
ilość kręgów ogonowych 3 - 24
przekrój rogów trójkątny
skręt rogów wokół osi poziomej
gruczoły medzyraciczne obecne
Parametry rozrodu
dojrzałość płciowa 6 - 7 miesecyi
dojrzałość hodowlana 12- 15 miesięcy
objętość ejakulatu 1 - 2 ml
żywotność plemników w drogach rodnych maciorki 16 - 24 godziny
cykl płciowy 16 - 17 dni
czas trwania rui 24 - 36 godzin
owulacja 24 godziny od początku rui
moment krycia w 12 - 14 godzinie rui
ilość owulujących komórek 1 - 4
zdolność do zapłodnienia jaja do 25 godzin od owulacji
aktywność płciowa tryków całoroczna
aktywność płciowa maciorek jesień (zwierzęta dnia krótkiego)
Systemy stanowienia
# krycie dzikie
# krycie wolne
# krycie haremowe
# krycie z ręki
# sztuczne unasienianie
Przygotowanie tryka do stanówki:
zmiana żywienia
- na 45 dni przed stanówką
- zwiększenie zawartości białka i energii
- owies stymuluje produkcję plemników
strzyża
- 2 - 1/2 miesiąca przed stanówką
- zmniejszenie wagi tryka i zużycia energii
- worki mocznowe powinny być ostrzyżone
korekcja racic
- 1 - 2 tyg. wcześniej wprowadzenie do budynku z
maciorkami ( efekt tryka )
- ocena narządów płciowych i nasienia
Przygotowanie maciorki do stanówki:
podpędzanie -  flushing
zapewnienie ruchu
korekcja racic
nie wykonuje się strzyży
Stanówka trwa 50 dni (max. 3 cykle)
Rozpoczyna się, gdy 3% maciorek wchodzi w ruję.
Krycie co 12 godzin (rano i wieczorem)
Owce mają cichą ruję !!! - stosowanie tryków próbników
Czas trwania ciąży: ok. 150 dni
Objawy zbliżającego się porodu
- nabrzmienie wymienia
- zapadnięcie się dołów głodowych
- zaczerwienienie i obrzęk sromu
- wyciek śluzu z pochwy
- niepokój
- pojawienie się pęcherza płodowego w drogach rodnych
czas trwania porodu około 30 minut
wydalanie łożyska 1,5 - 3 godz. po porodzie
prawidłowe położenie płodu przodowanie główkowe i pośladkowe
Postępowanie z jagnięciem po porodzie
- odcięcie pępowiny 2 - 3 cm od brzucha
- dezynfekcja pępowiny
- podsunięcie jagnięcia matce do wylizania
- oczyszczenie strzyków i udrożnienie kanału mlecznego
- dostawienie do wymienia
- tymczasowe oznakowanie matki i jagnięcia
- umieszczenie matki z jagnięciem w kojcu indywidualnym na okres 3 - 4 dni
- obcinanie ogonów między 3 a 4 kręgiem ogonowym (14 dni)
- znakowanie trwałe - tatuaż na uchu (1,5 - 2 miesiące)
- przycinanie raciczek
Intensyfikacja rozrodu
- wcześniejsze użycia maciorek
- zwiększenie częstotliwości wykotów
- krzyżowanie z rasami plennymi
- zabiegi hormonalne (poliowulacja, synchronizacja rui)
- inseminacja
- transfer zarodków
Użytkowanie mięsne
Czynniki wpływające na jakość baraniny i ilość produkowanego żywca jagnięcego
- rasa (wczesne dojrzewanie, tempo wzrostu)
- wiek (decyduje o jakości pozyskiwanego mięsa - ubijanie w wieku 100 - 150 dni)
- płeć (ze względu na gospodarkę hormonalną maciorki szybciej się otłuszczają - wcześniej
osiągają punkt dojrzałości rzez
nej, maciorki mają
- odpowiedni zestaw pasz (wpływ na kolor i zapach mięsa)
- płodność i plemność (główne czynniki warunkujące ilość produktu żywca)
Eksterier cech mięsnych
- mała głowa z krótką częścią twarzową (tzw. kocia szyja)
- krótka szyja dobrze związana z tułowiem
- szerokie lędz
wia z niewyczuwalnymi wyrostkami kolczystymi
- dobrze umięśnione udz
ce
- szeroka klatka piersiowa
- wysunięty do przodu mostek
- bezrogie (wyjątek - rasa dorset horn)
Słabe cechy mięsne
- spadzisty zad
- długa szyja
- długie nogi
- duża część twarzowa
- fałd skórny w okolicy szyi
- płytka klatka piersiowa
- rogate
Użytkowanie mleczne
Czynniki wpływające na poziom wydzielania mleka
&'
rasa
- owce mleczne (wschodniofryzyjska owca mleczna, lacaune, awass)
" 200 - 300 dni laktacji
" ok. 500 l mleka rocznie
- rasy o wszechstronnym typie użytkowym
" polska owca górska (typ mleczno-wełnisty)
&'
ilość odchowanych jagniąt
&'
żywienie
&'
wiek
&'
okres laktacji
&'
kształt i zdrowie wymienia
- do 300 tys. komórek somatycznych - stan prawidłowy
- 301 - 500 tys. komórek somatycznych - podejrzenie o stan zapalny
- 501 - 1 mln komórek somatycznych - stan podkliniczny
- ponad 1 mln komórek somatycznych - stan kliniczny
&'
strzyża
Mleko owiec
&'
2 x więcej białka w porównaniu do mleka krowiego
&'
2 x więcej tłuszczu w porównaniu do mleka krowiego
&'
specyficzna budowa tłuszczu
" 3 x wolniejsze podsiadanie śmietanki niż w mleku krowim
" kuleczki tłuszczu homogenne, równomiernie rozmieszczone w całym mleku
" łatwo stranwe
" zawiera wiele antyoksydantów
&'
bundz - twarożek z mleka owczego
&'
tyca - serwatka z mleka owczego
&'
oscypek - ser żółty z mleka owczego
Mleko rezydualne
&'
dostępne tylko dla jagniąt
&'
ilość zależy od rasy
" rasy mleczne - najmniej
" rasy prymitywne = rustykalne (nieuszlachetnione) - najwięcej
(np. wrzosówka - 95% mleka rezydualnego)
&'
okres laktacji
" początek laktacji 60 - 80%
" koniec laktacji 5 - 10%
Rasy owiec
TYP WEA
NISTY
&'
Australia
&'
klimat kontynentalny suchy
&'
małe zapotrzebowanie paszowe
&'
długonogie
&'
długa szyja
&'
spadzisty zad
&'
ostry kłąb
&'
wyczuwalne wyrostki kolczyste
&'
rogate
&'
długa część twarzowa
&'
fałd skórny w okolicy szyi - bardzo charakterystyczny
&'
wełna nacieńsza (18 - 22 mikrometrów średnicy) o jednolitym zabarwieniu
&'
słabe cechy mleczne
# merynos australijski
# merynos kaukaski
# merynos bułgarski
TYP UŻYTKOWY KOŻUCHOWY
&'
rasa romanowska (jasna pręga a głowie)
&'
wrzosówka polska (tryk koniecznie rogaty)
TYP KOMBINOWANY DA
UGOWEA
NISTY (mięsno-wełnisty)
&'
głównie rasy angielskie
TYP WSZECHSTRONNIE UŻYTKOWY
&'
głównie lokalne rasy owiec
&'
dobrze przystosowane do lokalnych warunków otoczenia
&'
niskie wymagania paszowe
&'
odporne na lokalne patogeny
&'
niska produkcyjność, ale produkty wysokiej jakości
&'
dopłaty do lokalnych ras
" owca fińska (najbardziej rozpowszechniona na świecie)
" szkocka owca górska
" owca islandzka
TYP UŻYTKOWY MI
SNY JEDNOKIERUNKOWY
&'
klimat umiarkowany wilgotny
&'
pastwiska wysokiej jakości
&'
wysokie wymagania pokarmowe
&'
dodatek pasz treściwych
&'
owce wsześnie dojrzewające
&'
szybkie tempo wzrostu
&'
krótkie nogi, spionizowane, szeroko rozstawione
&'
 kocia głowa
&'
bezrogie
&'
wysunięty w przód mostek
&'
brak fałdu skórnego
&'
dobrze umięśnione udz
ce
&'
wełna gruba, jednolita
&'
krótka szyja
&'
szeroka klatka piersiowa
" czarnogłówka (jedyna polska rasa owiec)
" iledefrance
" suffolk
" texel
" dorset horn (rasa rogata)
" charolaise
TYP UŻYTKOWY MLECZNY JEDNOKIERUNKOWY
&'
słabe cechy mięsne
&'
długie nogi
&'
duże, dobrze rozwinięte wymię
&'
wełna jednolita, średniej grubości (miejscowe golizny)
" owca fryzyjska
" Lacone
" Awassi
" Brytyjska owca mleczna
TYP UŻYTKOWY SMUSZKOWY = FUTERKOWY
&'
Karakuły
- najcenniejsze siwe (gen semiletalny)
- klimat pustynny (Arabia)
- głowa garbonosa (wysklepione małżowiny nosowe)
- poduszka tłuszczowa u nasady ogona
- wełna dorosłych słabej jakości
- ubijanie zwierząt kilkudniowych (2 - 3 dni)
TYP UŻYTKOWY MLECZNO-WEA
NISTY
&'
polska owca górska
&'
wełna mieszana
&'
tryk koniecznie rogaty
WEA
NA
&'
wytwór warstwy podstawnej naskórka i warstwy brodawkowej skóry właściwej
&'
budowa włosa a cechy użytkowe
&'
łuseczki włosa
" charakterystyczne dla rasy (różny kształt i ustawienie)
" angielskie owce długowełniste - silny połysk włosa (wełna lustrowa lub półlustrowa)
" w wilgotnym środowisku ulega sfilcowaniu
&'
warstwa korowa
" zbudowana z komórek wrzecionowatych
" odpowiada za wytrzymałość włosa
" komórki mocno ściśnięte - karbik
" odprężność (zdolność do odkształceń sprężystych)
" plastyczność
&'
rdzeń włosa
" przestrzeń nie wypełniona komórkami wrzecionowatymi
" przerywany lub ciągły
" włos kępowy ( 90% rdzenia, włos mocno biały, słaby, zjawisko niekorzystne)
&'
nie pali się płomieniem
&'
ciepłochłonna
&'
higroskopijna (może wchłonąć do 30 % masy wody odpowiadającej masie wełny bez efektu
zawilgocenia)
ZESPÓA
WA
OSOWY
&'
wełna jednolita
" w zespole włosowym włosy o zbliżonej grubości i długości
" słupek cylindryczny włosa u merynosa (runo zamknięte)
" kosmyk wstęgowy u angielskich owiec długowełnistych
" zespoły krzyżówkowe - włos zwęża się w kierunku końca runa
&'
wełna mieszana
" w zespole włosowym włosy o różnej długości i grubości
" włosy zewnętrzne (najgrubsze, najdłuższe, ciągły rdzeń, bez karbika)
" włosy puchowe (położone przy skórze, krótkie, bezrdzenne)
" włosy pośrednie (rdzeń przerywany)
" polska owca górska
" karakuł
" owca romanowska i wrzosówka
(włosy puchowe długie, włosy rdzenne krótkie)
STRZYŻA
&'
włosy jednolite
" raz w roku
" maciorki - miesiąc przed wykotem
" tryki - miesiąc przed stanówką
&'
włosy mieszane
" dwa razy w roku
" przed okresem pastwiskowym
" po okresie pastwiskowym
Kożuchy
&'
od jagniąt do 7. miesiąca życia
&'
potem wzrost masy skóry