HODOWLA OWIEC  WYKLADY, prof. dr hab. Roman Niżnikowskii
W-1 POGA
OWIE OWIEC I ZNACZENIE PRODUKCJI OWCZARSKIEJ
prod. mięsa w tyś. ton na rok 2004 prod. jagn. głównych importerów w tyś ton
ŚWIAT 8.085 UE 15 989
CHINY 2.200 SYRIA 207
AUSTRALIA (OZ) 561 USA 90
NZ 509 ARABIA SAUD. 76
WB 310 MEKSYK 42
UE 989
JAGNI
CINA => największy zbyt w UE 15, zwierzęta do 1 roku (śródziemnomorskie  do pierwszych
zębów stałych-16-18 m-cy), główni światowi konsumenci => kraje arabskie
MI
DZYNARODOWY OBRÓT JAGNI
T:
import => środkowy i bliski wschód, UE, USA,
export => NZ, Oz, UK, Irlandia
POGA
OWIE W PL
w latach 1870  12.386 mln
przed wojną (II WW)  3,411mln
po wojnie => 726 tyś.
w roku 1986 => 4,991 mln
2005r => 311 tyś
spożycie w latach  85-88 ~2,5 kg/mieszkańca PL
odwrót od tego  zniechęcanie przez państwo do zakupu jagnięciny, zależność od ZSRR 
jagn. starego typu z Oz do PL
STRUKTURA RASOWA /2003r
merynosy 27%
PON 26%
rasy mateczne
POD 9%
POG 13%
mięsne 17%
rasy ojcowskie + syntetyczne
inne rasy/ linie 8%
/od zeszłego roku nie brakuje już samców ras mięsnych/
W-2 PRZYCZYNY SPADKU POGA
OWIA I SPADKU OPA
ACALNOŚCI OWIEC W PL
drogi system utrzymania owiec
struktura pogłowia
niskie wskaz
niki reprodukcji
stosunkowo niewielki zakres stosowania krzyżowania towarowego
KIERUNKI ROZWOJU I POPRAWY OPA
ACALNOŚCI CHOWU OWIEC W PL
organizacja wewn.krajowego rynku zbytu oraz przetwórstwa produktów pozysk. od owiec
propagowanie właściwości mleka i mięsa owczego jako zdrowej, wartościowej żywności
rozwój produkcji jagn. rzez
n. na export i rynek własny
rozszerzenie użytkowania mlecznego owiec poza tradycyjne regiony jego prowadzenia,
koncentracja prod. owczarskiej w regionach o dużej ilości TUZ-ów
dążenie do uzyskania w populacji owiec w PL > 50% udziału MP  rasy umożliwiającej
skrócenie okresów międzywykotowych do 8 m-cy. Na Podlasiu jego możliwość
wykorzystywania w tym celu rodzimej wrzos. od której można pozyskiwać jagn. co 6 m-cy.
dążenie do zwiększenia roli org. samorządowych działających w sferze owczarstwa
1
 wspieranie działalności związków hod. i pomóc przy tworzeniu grup producenckich
STAN POGA
OWIA OWIEC (2004r)
ogółem 311 tyś.
maciorki jednoroczne i starsze 201 tyś => udział ogółu maciorek 47%
maciorki w hod. zarodowej 95 tyś.
średnia liczba maciorek z licencją w stadzie hodowlanym 70,6
liczba stad hodowlanych 1356
PRODUKCJA ŻYWCA RZEy
NEGO (2004r)
6 tyś. ton, => 0,1% w obrocie żywca
OBROTY W HANDLU ZAGRANICZNYM MI
SEM I ŻYWCEM JAGNI
G (2004r)
1) eksport => w tyś. ton 1,3
=> w tyś. sztuk 103; w tym jagnięta 95
2) eksport do Włoch => 77 tyś., w tym jagnięta 75
3) import owiec i mięsa baraniego => 185 ton
CENY JAGNI
T W WADZE POUBOJOWEJ  JAGNI
CINA (2005r)
średnio UE 386-427; Oz 450-459; PL 340-389 euro/100 kg w. poubojowej
Jagnięta lekkie (tusze ~4-5 kg) UE 495-559; Włochy 534-715; Portugalia 362-460
CENY ŻYWCA JAGNI
CEGO 2004-2005r
przedział wagowy [kg] cena [zł/kg] 2004 cena [zł/kg] 2005
13-16 9,2 9,5
17-22 8,4 8,5
23-30 7,6 7,6
31-35 6,6 6,5
36-40 5,7 6,2
DOPA
ATY DO MACIOREK W RAMACH WSPÓLNEJ POLITYKI ROLNEJ UE
od 01.01.2002 => wprowadzenie zryczałtow. premii do owiec i kóz
jednolita premia 21 Ź /szt.
w przypadku producentów sprzedających mleko owiec lub produk. z mleka  16,86 Ź /szt.
producent uprawniony do otrzymania dopłat musi mieć min. 10 maciorek,
maciorki => zw. które conajmniej raz wykociły się lub ew. skończyły 1 rok życia pod koniec
100-dniowego okresu utrzymania
W-3
OGRANICZENIA LICZBY DOPA
AT NA MACIORKI
producent może scedować swoje prawa na innych producentów
w RP  wspólna polityka rolna
SPS  płatność indywidualna => przyjęło ją 10 państw UE
tereny LFA => obszary o niekorzyst. warunkach gospodarowania => dochodzą dopłaty 7 Ź
SYSTEMY REGULACJI CENOWYCH W UE
na rynku stos. cenę referencyjną i podstawową [cena referencyjna  cena rynkowa]
interwencja na rynku towarami  dotowanie prywatnego magazynowania
uruchomiona gdy cena rynkowa spada <90% dostosowanej sezonowo ceny podstawowej, lub
gdy referencyjna spada 70% ceny podstawowej
DOPA
ATY DO MACIOREK W PL (2005r)
90 zł do maciorek ras i linii ojcowskich mięsnych i plennych lub łączących te cechy, utrzym.
w stadzie zarod.
68 zł => mateczne i POG w stadzie zarod.
2
 36 zł w st. reprodukc. poddanych ocenie wart. użytk.
23 zł o udokumentowanym pochodzeniu, w stadach pod nadzorem zootechn. podmiotu
upoważnionym do prowadzenia ksiąg.
ORGANIZACJA SKUPU ŻYWCA W PL
ogniwo stanowią firmy pośredniczące w skupie owiec na export, też dla potrzeb uboju i
przetwórstwa w kraju,
firmy te organiz. skup za pośredn. Region. Zw. Hod. Owiec i Kóz
CZYNNIKI WPA
YWAJ
CE NA OPA
ACALNOŚĆ CHWU OWIEC
plenność i użytkowość rozpłodowa,
rodzaj i wartość pasz (pasze do 70% prod. owczej)
m.c. sprzedawanych jagniąt (! ważny składnik)
met. tuczu
zużycie paszy/przyrost mc
genotyp stada
dotacja do postępu biolog. w prod. owczarskiej
PRZYCHODY DLA P.O.N. (przy użytk. rozpłod. 127%)
koszty wartość
przychody wartość
pasze treściwe 60
jagnięta 210,7
ziel. 25,5
wełna 13
siano 14,5
brakowanie 20 => cena wylicz/matkę
sianokisz. 68
sprzedaż tryków hod. 17 => cena wylicz./tryka
inne (vet, strzyża,
dotacja 90
dod.paszowe)
suma przychodów 350
koszty bezpośrednie 218
k. pośrednie 117
Zysk: ~15 zł
suma 335
w skład kosztów ogromną rolę pełni plenność (w warunkach intens. plenności zysk,
ale w warunkach ekstensywnych też może zysk)
np. BOM (białogłowa o. mięsna)  mniejsze zużycie paszy niż Suf.
utrzymując w warunkach ekstensywnych => opłaca się utrzymywać zw. i niższej plenności
PERSPEKTYWY DLA OWCZARSTWA POLSKIEGO W UE
syst. uproszczony  brak dopłat do prod. owcz.
dopłaty do użytków rolnych nie musi wiązać się z prod. zw.
w tym dotacje od stad hod. i użytkowych
mięso owcze z biol-med. pkt-u widzenia => db na choroby nowotworowe, kw. orotowy ;)
W-4 OCHRONA ŚRODOWISKA I PIEL
GNACJA KRAJOBRAZU
WIOD
CE ZNACZENIE CHOWU OWIEC W EUROPIE:
1) Produkcja jagniąt rzez
nych na rynek własny, ze wzg. na rosnący popyt i konieczność
uzupełniania rodzimej podaży (ok. 85%) z eksportu
2) Alternatywne wykorzystanie owiec do pielęgnacji krajobrazu, w tym również:
wypas nieużytków i gruntów ugorowanych
zapewnienie opieki nad terenami Parków Krajobr., Narod. i Rezerw. Ścisłych
pielęgnację wydm, budowli wodnych i melioracyjnych
wypas organizowanych szczególnie na obiektach sportowych, szczególnie wymagających
opieki zimową porą.
KORZYŚCI WYNIKAJ
CE Z ALTERNATYWNEGO WYKORZYST. OWIEC:
korzystny wpływ na porost runi, dzięki przygryzaniu, masowaniu runi (raciczkami ;)
ze wzg. na różnorodność rasową spotykaną u owiec oraz zróżnicowane wymagania zw.
do zasobności środowiska wypasanych terenów,
3
 przy wykorzystaniu psów pasterskich istnieje możliwość wypasania otwartych terenów nie
ogrodzonych płotami,
produkty uzyskiwane od owiec utryzmyw. w takich warunkach uzysk. status żwyn. zdrowej,
w krajach UE uzyskujących wyższe ceny,
wkorzyst. owiec do pielęgnacji terenów nie wymaga ponoszenia wysokich kosztów
inwestycyjnych,
wypas owiec na terenach nie użytkowanych rolniczo stanowi zawsze atrakcję turystyczną,
przyciągającą wczasowiczów.
SUKCES PRZY STOSOW. OWIEC W SYSTEMACH ALTERNATYWNYCH OSI
GN
Ć
MOŻNA PRZY SPEA
NIENIU NAST
PUJ
CYCH WARUNKÓW:
wyboru właściwej rasy w zależn. od zasobności środowiska i ukształt. terenu,
ekstensywnego chowu owiec (po właściwej ocenie jakości bazy paszowej) dającego się
połączyć z wytwarzaniem jagniąt rzez
nych (krzyżow. towar), wymagających dokarmiania
paszami treść.
organizację zbytu prod. owczarskich poprzez zorganizowanie lokalnych rynków zbytu,
co daje się osiągnąć na drodze sprzedaży bezpośredniej, ochronę (nawet patentową)
technologii wytwarzania pozyskiwanych produktów, organizację dni otwartych promujących
lokalnie wytwarzane produkty.
zagospodarowania prod. pozyskiwanych jako produkcji ubocznej, np. obornika (produkcja
humusu itp.) oraz informowania dla jakich grup roślin jest taki nawóz przydatny,
zainteresowania samorządów terytorialnych poważnie myślących o rozwoju agroturystyki
o korzyściach wynikających z alternatywnego chowu owiec.
W-5 (same tabelki...)
Przegląd: ocena ekstensywnych syst. chowu zw na podst. wskaz
ników ekonomicznych
system chowu wymagania paszowe zapotrzeb. na robociznę potrzeby kapitałowe
chów krów matek ++ ++ ++
użytkowanie krów pierwiastek +++ +++ +++
wychów młodzieży na pastwisku ++ ++ +++
opas młodzieży na pastwisku ++ +++ ++
kwaterowy wypas owiec ++ + +
wędrowny wypas owiec + +++ +
chów danieli + + +
chów koni +++ ++++ ++++
++++ wysokie; + bardzo niskie
INNE TABELE:
owce można wypasać nawet na terenach o nachyleniu max 70%,
małe wymagania pokarmowe
warunki glebowe od suchych po wilgotne,
w lipcu max. Ws, min. EM => najgorszy m-c
strawność Ws średnio 76%, BAW 76%
Jarlaki  rozkład mc => początek sezonu śred. 25 kg, pod koniec śred. 30
mc dorosłych => pocz. sez. śr. 38, koniec  39
Im więcej gat. roślin tym chętniej pasą się
ekstensywny chów  najbardziej racjonalny w PL ze wzg. na opłacalność, szansa  progr. rolno-
środowiskowe
W-6 UDOMOWIENIE OWIEC ORAZ ICH TYPY UŻYTKOWE
CELE UDOMOWIENIA:
pozyskiwanie mięsa i skór
pozyskiwanie mleka
pozyskiwanie wełny
4
POCHODZENIE OWIEC
KRÓL. zwierzęta (Animalia); RZ
D: parzystokopytne (Artiodactyla)
PODKRÓL.: tkankowce (Metazoa) PODRZ
D: przeżuwacze (Ruminate)
TYP: strunowce (Chordata) RODZINA: pustorogie (Cavicordia)
GR.: ssaki (Mammalia) PODRODZINA: owce i kozy (Caprovinae)
PODGR.: łożyskowce (Placentalia) RODZAJ: owca (Ovinacea)
NADRZ
D: kopytne (Ungulata) GAT.: owca domowa (Ovis aries)
PRZODKOWIE OWIEC:
I. MUFLON EUROPEJSKI (Ovis musimon)
II. AZJATYCKA OWCA STEPOWA  ARKAL (Ovis vignei)
III. AZJATYCKA OWCA GÓRSKA  ARGALI (Ovis ammon)
Współcześnie żyje na świecie ok. 30 gatunków owiec dzikich spośród których tylko wymienione
wyżej trzy gatunki uznawane są za ich rzeczywistych przodków.
TYPY KONSTYTUCYJNE OWIEC:
konstytucja sucha (oddechowa) [=> zw. b. lekkie, dł. szyja, wydłuż. trzewioczaszka, zwarta
kłoda, głęb. i wąska klatka piersiowa o dużej V.]
konstytucja limfatyczna (trawienna) [=> zw. ociężałe, rasy mięsne, szeroka ale płytka klatka
piersiowa]
TYPY UŻYTKOWE OWIEC:
jednokierunkowe (wełnisty, mięsny, mleczny, kożuchowy, smuszkowy)
kombinowane (wełnisto-mięsny, mięsno-wełnisty, mleczno-wełnisty)
typ wszechstronnie użytkowy
PROCESY RASOTWÓRCZE:
pochodzenie po muflonie europejskim
Uznawane są rasy określane nazwą północno-wschodnio-europejskich krótko-ogoniastych.
Głównym kierunkiem użytkowym w tej grupie ras jest wszechstronny i kożuchowy.
wrzosówka polska
wrzosówki niemieckie: siwe-rogate, białe-rogate, białe-bezrożne
skuddy
owce fińskie
owce romanowskie
pochodzenie po azjatyckiej owcy stepowej  arkal
W skład tej grupy owiec wchodzą tzw. owce tłusto-ogoniaste i tłusto-pośladkowe.
Wiodący kierunek użytkowy to smuszkowy i wszechstronny.
przykładem owcy tłusto-ogoniastej jest owca rasy karakuł
przykł. owcy tłusto-pośladkowej jest owca gisarska
pochodzenie po azjatyckiej owcy górskiej  argali
Generalnie w tej grupie ras znajdują się owce charakteryzujące się odkładaniem tłuszczu okrywowego
i krezkowego. Wywodzą się od nich rasy o kierunkach użytkowych :
wełnistym
mięsnym
mlecznym
DROGA WYTWARZANIA OWIEC MERYNOSOWYCH
owce w regionie Tybetu i Himalajów (sierść)
owce perskie (okrywa mieszana)
owce afrykańskie (są już jednolite)
powstanie merynosów w Hiszpanii
5
MERYNOS HISZPAC
SKI I KIERUNKI JEGO PRZEKSZTAA
CANIA
kierunek na podniesienie wydajności wełnistej:
zwiększanie fałdzistości
zwiększanie gabarytów ciała
kierunek na pocienienie włókna wełnianego
merynos Elektoralny
PRZEKSZTAA
CENIA OWIEC MERYNOSOWYCH WE FRANCJI
merynos Rambouillet
tworzenie ras mięsnych:
Ile de France
Berrichonne du Cherr
Charolaise
PRZEKSZTAA
CENIA OWIEC MERYNOSOWYCH W NIEMCZECH (PRUSY)
Pierwsze owce o użytkowości kombinowanej mięsno-wełnistej:
owca Mele
Meryno-Prekos:
Merynofleish (Niem. merynos mięsny)
Merynoland (Niem. merynos krajowy)
MERYNOSY W PL
sprowadzenie Merynosów datowane jest na koniec XVIII wieku (ostatnie lata I RP)
owczarnia w Dąbrówce (Wlkp)
owczarnie w Galicji i Podolu
W-7 ORGANIZACJA HODOWLI I ROZRODU OWIEC
MRiGŻ Dep. Prod. Roln.;
PROGRAM DOSKONALENIA POGA
OWIA OWIEC DO ROKU 2010
CELE HODOWLANE:
1) tempo wzrostu jagniąt
2) plenność i zdolności macierzyńskie maciorek
3) cechy jakościowe tuszy
4) wykorzystanie paszy
PODZIELENIE CELU HODOWLANEGO DLA PODST. GRUP RASOWYCH (suma = 100%)
rasa
tempo wzrostu jagn wielk. miotu zdoln. mateczne mc
mateczna
20 50 20 10
ojcowska
90 - - 10
plenna
- 50 50 -
wykorzyst. przy indeksie selekcyjnym jako wagi ekonomizne
OCENA UŻYTKOWOŚCI  RASY MATECZNE
1) masa jagniąt w wieku 56 dni
2) plenność życiowa matki
3) wielkość miotu odchowanego
4) mc maciorek dorosłych (1 m-c przed stanówką)
OCENA UŻYTKOWOŚCI  RASY OJCOWSKIE
1) mc jagn. 10-30 i 30-70 d. życia (ważone co 21 dni)
2) mc jagn w wieku 5-6 m-cy, USG (po wdrożeniu)
3) mc maciorek dorosłych (1 m-c przed stanówką)
6
ZASADY DOTACJI Z FUNDUSZU POST
PU BIOLOGICZNEGO
matki w stadach zarodowych produk. tryczki (mięsne, plenne),
matki w stadach matecznych prod. tryczki, rezerwy genetyczne,
matki w stadach reprodukcyjnych,
matki w stadach pozostałych, towarowych.
CECHY MACIOREK I TRYCZKÓW W STADACH PROD. JAGNI
TA RZEy
NE
MACIORKI:
1) płodność, TRYCZKI:
2) plenność, 1) zdolność do zapłodn.,
3) macierzyńskość, 2) mc (kaliber),
4) wczesn. dojrzewania, 3) szybk. wzrostu,
5) dł. sezonu aktywn. płciowej, 4) stopień wykorzyst. pazy,
6) mleczność, 5) cechy mięsności.
7) mc.
RASY O WYSOKIEJ PLENNOŚCI:
EF (wschodnio fryzyjska) Wrzosówka
Romanowska MB (Booroola)
F (fińska)
CZYNNIKI WARUNKUJ
CE EFEKTYWNOŚĆ PRODUKCJI:
1) rasa (genet.)
2) żywienie
3) poziom użytkowania rozpłodowego (wykresy)
przyrosty dobowe mc mieszańców przy założeniu, że poziom rasy matecznej = 100
vs. MP -> mieszańce 110-122,5%, najlepszy z IF
zużycie paszy 80-105%, najlepszy MxLB; MxLCZ; MxFxBe; MxBxLCZ
zawartość mięsa (najlep. MxT; MxLB, MxIF) i tłuszczu (najgorsze 3-rasowe)
SCHEMAT
ODDZIAA
YWANIA
POSZCZEGÓLNYCH
CZYNNIKÓW NA
ILOŚĆ JAGN.
POZYSKIW. OD
MATEK PODCZAS
SEZONU
ROZPA
ODOWEGO
7
BIOLOGIA ROZRDU:
terminy osiągnięcia dojż. pł.
ruja, owulacja, cykl pł
wykot
odchów jagniąt
syst. i terminy krycia
W- 8 TERMINY OSI
GANIA DOJRZAA
OŚCI PA
CIOWEJ
5-7 m-cy  dojrzałość płciowa => 75% mc dorosłej, ~45 kg
dojrz. rozpłod. ~12 m-cy, do stanówki 18 m-cy
dojrz. somatyczna => koniec wzrostu, koniec odkładania tk. mięśniowej, 25-30 m-cy
dł. sezonu aktywn. pł. => mierzymy dł. cyklów płciowych (wykazywania ich), samce
asezonalne,
sezon skrócony (3 m-ce)
owce asezonalne => samice owul. cały rok => to w PL - M, Wrzos, importow. górskie
sezon przedłużony do 6-9 m-cy => pozostałe (PON, POD, plenne, mięsne)
RUJA, OWULACJA, CYKL PA
CIOWY
ruja do 72 h trwania,
owulacja po 24 h po wystąpieniu rui => krycie między 24 a 72 h po pierwszych objawach
rola i funkcja CL => PRG hamuje inne CL aż kom. jaj. nie opuści dróg rodnych
dł. cyklu pł. 14-20 dni, średnio 17 dni
CI
ŻA
długość 145 dni
rozwój płodu
po 1 m-cu ~ 2g
po 2 m-cach ~ 60g
po 3 m-cach ~ 180g DA
UGOŚĆ ZALEŻY OD:
po 4 m-cach ~ 1500g płci (samice ~46 h krócej)
po 5 m-cach ~ 3500g ilości płodów (krócej wielopłodowe)
WYKOT
1)
ułożenie płodu w macicy (nor. leży na grzbiecie, główka na przedzie, do porodu zmiana 1800)
2) poszukiwanie miejsca do wykotu przez matkę,
3) odejście wód płodowych,
4) skurcze porodowe i akcja porodowa,
5) zaparcia płodu w trakcie porodu.
W- 9
OPIEKA NAD NOWORODKIEM I ODCHOWANYM JAGNI
CIEM
opieka matki
pomoc owczarza
bud. i zasiedlanie kojców porodowych (w nich przez 3 dni)
pobieranie siary i pomoc w razie braku wykazywania aktywności w tym zakresie
numerowanie i znakowanie jagniąt (tatuaż, kolczyki, n-ry na boku)
przycinanie ogonków (wyjątek  rasy krótkoogoniaste  np. wrzos., EF mleczne)
=> ze wzg. hodowlanych  łamliwość
=> wiek 4-6 tyg, gdy kręgi chrzęstne
=> metody: - bezkrwawa  pierścień 3-4 krąg u samic, 1-2 u samców => martwica i odpadanie
- krwawa  4-6 tydzień, emaskulatorem (! naciągnąć skórkę, umoczyć w roztw.
pioktaniny z dziegciem)
8
SYSTEMY I TERMINY KRYCIA
1) nadzorowanego:
a)  z ręki [3 kojce  dla samców, grzej. się maciorek i pokrytych, wyszukiwanie
maciorek co 6-8 h szukarkiem]
b) AI (SU) [w stadach >100 szt), rzadko w PL, zaleta=> synchronizacja AI=
synchronizacja wykotów, metody: świeżym nasieniem do 5h od pobrania doszyjkowo  70-80%
skuteczności, mrożonym doszyjkowo  40-60% skuteczn., domacicznie  75% skuteczn.
2) bez dozoru bezpośredniego zootechnika:
a) haremowe
b) grupowe (w stadach towar.)
c) wolne (samce i samice cały rok) => wykożyst. gdy stado zarod., owce asezon.
=> stanówka tam przez 3 cykle płciowe => 17*3=1,5 m-ca
przerwa między skokiem min. ~2 h,
ilość skoków  młode tryki (18 m-cy) => 3/dobę, 20-25/stanówkę,
starsze => 5/dobę, 40-45/stanówkę
W-10
ORGANIZACJA STANÓWKI:
przygotowanie samców i samic do stanówki (np. strzyża, zmiana żywienia => flushing o
20% owulację)
długość stanówki (51 dni  3 cykle, system nienadzorowany ~1 m-ca)
zapiski hodowlane (schem. kojarzeń, data i moment pokrycia)
ODCHÓW JAGNI
T:
tradycyjny (~100 dni)
skrócony (45-60 dni)
odsadzenie na 2 dni PP
ROZWÓJ PRZEWODU POKARMOWEGO U JAGNI
T:
wykształcenie przedżołądków  wiek 5 tyg.
podawanie p.t. (gniec. owies) i siana (1szy pokos) od 2 tyg.
podawanie siekanej marchwi lub namoczonych wysłodków buraczanych suchych od 3 tyg.
W-11
METODY ODCHOWU:
naturalny (st. zarodowe, 90-100 dni) => 1 wykot / rok
skrócony
na środkach mlekozastępczych [zmuszanie samic MP do 2 wykotów / rk, nadlczbowe jagnięta
(>2 => 3)]
35 dzień  jagnię jest już przeżuwaczem  można odstawić
jagnię musi mieć dostęp do wody!
jagnię ssie matke 1x/0,5h, przez ~3 min. => 20-25x/dobę; między 1 a 4 AM nie pije
HAMOWANIE ROZWOJU FLORY ŚRODKÓW MLEKOZAST
PCZYCH:
zimne (schłodzone do +2stC => kontener + ciepło w pomieszczeniu => promienniki IR)
z konserwantem (np. mrówczan) na 25 l  100 ml 40% kw., raz na 12 h przygotowywane
W- 12
PODSTAWOWE WSKAy
NIKI ROZRODU
wskaz
nik płodności matek >= 90%,
wskaz
nik plenności matek ~ 100-200
wskaz
nik odchowu jagniąt (ile udało się odsadzić w wieku 100 dni) >= 95%
wskaz
nik użytkowości rozpłodowej matek (ile odsadzonych od 100 matek użytych do krycia)
0 -  nieskończoności
9
ORGANIZACJA ROKU PRODUKCYJNEGO
system tradycyjny (1 wykot/rok)
stanówka 1V  15VI lub /merynos/ wykot 1X-15XI
1IX  15X lub 1II  15III
2 wykoty w ciągu roku
I stanówka 1 IX-15 X <= MP, wrzos
wykot 1 II  15 III
II stanówka 1 III  15 IV
wykot 1 VIII  15 IX
3 wykoty / 2 lata <= najkorzystniejsze dla MP
I stanówka IX-X
wykot II-III
II stanówka V-VI
wykot IX-X
III stanówka XII-I
wykot V-VI
PLENNOŚĆ MIESZAC
CÓW
SCHEMATY KRZYŻOWANIA TOWAROWEGO:
MP x MP 135
jednostopniowe
MP x FR 160
dwustopniowe
MP x F 200
przemienne
MP x Mf 160
rotacyjne
MP x B 205
MP x R 200
METODY INTENSYFIKACJI ROZRODU
1) genetyczne: 2) niegenetyczne 3) biotechnologiczne
selekcja stymulacja hormon. IVF
krzyżowanie stymul. żywieniowa ET, mikrochir. embrion.
rozród w 1 roku życia klonownaie
częstotliw. wykotów
ROZRÓD W PIERWSZYM ROKU ŻYCIA
intens. żyw. jarek tak, by przy 1szej stanówce m.c. = 75% owcy dorosłej
stanówka XI-XII
krycie wolne
wcześniejsze odłączanie jarek
ŻYWIENIE OWIEC I GOSPODARKA PASZOWA
podstawowe założenia w syst. INRA 1988r
syst. jendostek paszowych # j. owsiane
syst. białka traw. jelit
...
PASZE DLA OWIEC: obj. socz., obj. suche, p.t.(ziarna i nasiona, prod. ubocz. rol-spoż, dod. min,
woda)
jagnięta: 2 tyd.: siano 1 pokos, gnieć owies
pastwisko: kwatery, długo i krótkoterminowe
okopowe: buraki pastew, marchew pastewna => siekane,
wysłodki buraczane => dla jagniąt, moczone
słoma 2kg/dobę
kreda pastewna ~15h, fosforany, dod. min-wit
10
W-13 (...) niestety spóz
niłem się ok 15 minut :/
Przestrzeń życiowa  utrzymanie grupowe
tryk dorosły 2m2
owca matka 1,5 m2 + 0,5 m2 / 1 jagnię ssące
jarlica 0,8; tryczek 1,5; skopek 0,6m2
Obsada zależna od kubatury, wentylacji i ciepłochronności pomieszczenia.
Konieczność zapewnienia schronienia i wypoczynku (legowisko, zadaszenie)
inne slajdy:
Zdjęcia, m.in. paśnika dla owiec okrągłego (umieszcza się w nim belę słomy), przegrody dla
owiec.
kąpanie owiec 1/rok, po strzyży  w wannie dla owiec, ze środkiem przeciwpasożytniczym.
znaczenie słomy ściołowej (zdj., wywód że b. ważna), 2kg/dobę/szt., gdy głęboka ściółka
drzwi czterodzielne  górne otwierane co umożliwia wietrzenie, lub drzwi ażurowe
okólnik odpędowy i wybieg (ważne zaciemnienie  np. jakieś drzewka) gdy utrzymanie w bud.
inwentarskim.
Ochrona zdrowia
przed bólami i urazami (krawędzie, posadzka, drzwi, druty...),
zapewnienie profilaktyki i skutecznego leczenia (odrobaczanie, korekcja racic),
zabezpieczenie przed innymi zw.,
zabezpiecz. przed złą pogodą,
wapnowanie okólnika (jesienią).
Eliminacja czynników stresogennych
zapewnienie warunków do max. naturalnych zachowań behawioralnych (instynkt stadny),
zapewn. spokoju i ciszy (transport, przepędy, obecność osób obcych, gwałtowne zachowania),
przyjazny stos. do zw.,
zabezpieczenie przed innymi zw. (szczury, muchy, agresywne psy, wilki),
opieka nad słabymi i chorymi,
brakowanie szt. agresywnych.
Zabiegi szczególne dot. dobrostanu:
okres okołoporodowy,
obcinanie ogonka, tatuowanie, kastracja,
ważenia i ogranicz. swobody,
odłącz. i odsadz. jagn. od matek,
przegrupowania technologiczne,
transport i postępowanie przed ubojowe,
+ strzyża.
Konieczna znajomość przepisów dot. transportu na trasie i w krajach docelowych.
Rodzaje budynków owczarskich:
owczarnie ściołowe, głębokie i płytkie,
owcz. bezściołowe, rusztowe,
pomieszczenia półotwarte,
" poddasza użytkowe,
" przejazdy utwardzone,
" okólniki odpędowe i wybiegi,
+ pomieszczenia otwarte (zadaszenie na słupach do przechowyw. siana),
+ kombinowane
11
WARUNKI MIKROKLIMATU
temp. wilg. wzgl. [%] wymiana powietrza [m3/h/szt]
matki z jagn. 8-17 60-75 15
tuczone jagn. 8-12 60-75 12
inne kategorie 4-12 60-75 13
prędkość ruchu powietrza 0,2-0,3m/s
max. wilg. wzgl. 80%
unikanie pkt-u rosy (wietrzenie, odpowiednia konstrukcja stropu),
wymiana powietrza 2-5 x na h
Gazy szkodliwe (dopusz. do 2 h/dobę)
NH3 20 ppm
CO2 3000 ppm
H2S 5 ppm
kurz 10 mg/m3
Oświetlenie:
zakaz ciągłej ciemności lub światła,
oświetlenie sztucz. 20-30 lux = odpowiadające naturalnemu od 9-17 h,
zwierzęta muszą być widoczne dla siebie (orientacja w otoczeniu) i obsługi,
stsounek powierzchni okien do podłogi - matki 1:15
inne 1:20
Składowanie odchodów stałych
płyta gnojowa do systemu ściołowego:
30 m od domu, 15 m od studni, 7,5 m od sąsiada (chyba że wyrazi zgodę na bliżej),
powierzchnia 3 m2/1 DJP (h=2-2,5 m),
roczna produkcja 1200 kg/szt.
Składowanie odchodów płynnych
okres przetrzymywania: wg ustawy - nakaz 4 m-ce, zalecane 6 m-cy
pojemność zbiorników: gnojówka 1,5 m3/ 1 SD, gnojowica 10 m3/ 1 SD
Chów owiec a ochrona środowiska
inwestycje segregacji szkodl. dla zdrowia i środowiska (odpadów?)
obiekty inwentarskie > 500 DJP
obowiązkowo zbiornik na gnojowicę
BHP
łatwy dostęp do sprzętu i zw.,
bezpieczna instalacja elektr.,
zabezpieczenia p. pożarowe,
bezpieczeństwo zabiegów, przepędów, transportu.
Ekowidzenia w chowie owiec
f-cje:
odzysk ciepła ze ściółki (obornik),
zmniejszenie emisji gazów
rozwiązania:
wymienniki gruntowe,
akumulatory (...),
biofiltry,
tunele foliowe (...) => slajd szybko mignął :/
12
W-14 SYSTEMY PRODUKCJI OWCZARSKIEJ
1) Baza paszowa (gleba-klimat), pomieszczenie zamknięte,
2) Syst. żywienia: pomieszczenie półotwarte,
do woli (=> tam, gdzie pasza tania pomieszczenie otwarte
=> pastwiska, dużo TUZ-ów), pomieszczenie kombinowane
dawkowany (=> tam, gdzie droga 7) urządzenia techniczne
produkcja pasz, uprawa polowa) urządzenia do zbioru, przygotowania i
3) genotyp owiec: konserwacji,
rasa mechaniczne wyposażenie bud. inwent.
mieszaniec 8) obsługa owczarni
4) kierowanie rozrodem: zasoby siły roboczej
sezonowość produkcji, kwalifikacje obsługi
terminy stanowienia, 9) ochrona zdrowia owiec
częstotliwość stanówek zwalczanie pasożytów zewn. i wewn.
5) metody odchowu jagniąt: szczepienia
odchów tradycyjny, 10) użytkowanie przychówku:
skrócony, materiał zarodowy,
na środkach mleko-zast. materiał użytkowy,
6) pomieszczenia dla owiec: materiał rzez
ny
materiał budowlany, terminy, częstotliwość i metody strzyży
NAZWA
SKA
ADNIKI
SYSTEMU B. EKSTENSYW. UMIARK. EKSTENS. INTENS. NA TUZ INTENSYW. NA GO B. INTENSYWNY
step i obszary kulturalne
baza paszowa naturalne U.Z. pola uprawne pasze przemysłowe
półpustynne pastwiska
wielkość stada > 4 tyś. 500-3 tyś. 1,5 tyś.  3 tyś. 100-1 tyś. różna
ilość owiec/ha do 0,5 1-4 6-20 ~5 bez znaczenia
częstot. wykotów
1 raz 1 raz 1 raz 1-1,5 razy częściej jak 1/rok
średnio/rok
różne terminy i
pora roku w
wiosna wiosna wiosna różnie ciągłość prod. jagn.
którym wykot
rzez
nych
średnia plenność > 150%, dążenie do
100-110% 110-130% > 150% > 150%
stada uzysk. 3-4 jagn/rok
wełn-mleczny, wełn.-mięsny, wełn-mięsny,
wełnisty, mieszańce 2-rasowe
typ użytkowy mleczny, mięsny, mięsny,
smuszkowy mięsne
wełn-mięsny mleczny wełn.-mleczny
Amer. Płd., góry Europy, Europa Płn. i
Europa zachodnia,
występowanie RPA, Oz, Amer. Płd, NZ, zach., NZ, Oz, Europa
USA
Azja Środk. Oz Amer. Płd.
W Polsce
Gdzie w pl?
syst. ekstensywny  tereny graniczne  PL płd  młpl, podkarp., dol.śląsk
syst. intens. na G.O.: wlkp, kujawsko-pomorskie (POG, PON, MP, mieszańce)
intens. na U.Z.: podlaskie, pomorskie, lubelskie (PON, POD)
i
spisał MK; za ew. błędy przepraszam ale to tylko notatki ;)
13