emulsje fotograficzne
Wielu z nas obiło się o uszy, że zdjęcie - obraz sre-
browy - można uzyskać także na innym podłożu niż
w płynie
papier fotograficzny. Jak to zrobić w warunkach ama-
torskiej ciemni czarno-białej? Robert Urbański
R
o
b
e
r
t
U
r
b
a
ń
s
k
i
W ofertach niektórych firm
znajduje się produkt o nazwie
,,emulsja fotograficzna w pły-
nie  . Na naszym rynku propo-
nuje go Tetenal Polska, pod
nazwą ,,Work  , Sterling Pho-
tographic dysponuje emulsją
,,LE30  brytyjskiego produ-
centa Fotospeed a Imphot Pho-
to Imaging - wytwarzaną
w Chorwacji emulsją dystry-
buowaną przez Jessopsa. Ze
względu na niewielki popyt na
produkt tego typu jego sprze-
daż odbywa się najczęściej
wyłącznie na zamówienie. Po-
nieważ właściwości i sposób
użycia wszystkich wymienio-
nych emulsji są bardzo podob-
ne, postaram się opisać ogól-
nie swoje wrażenia na temat
ich zastosowania, zwracając
uwagę na pewne istotne pro-
blemy z tym związane.
przygotowanie
emulsji i podłoża
,,Emulsją w płynie  może-
my pokryć prawie każdy ro-
dzaj podłoża (papier, płótno,
drewno, ceramikę, szkło, two-
rzywa sztuczne) z wyjątkiem
powierzchni metalowych,
gdyż emulsja może wchodzić
z metalem w reakcje chemicz-
ne. Emulsja pakowana jest
w czarne światłoszczelne bute-
leczki i jest... w stanie stałym.
Aby wylać ją na podłoże musi-
my doprowadzić ją do stanu
płynnego. W tym celu butelkę
zanurzamy w pojemniku z wo-
dą o temperaturze około 40�C.
Po upływie 20 - 30 minut, de-
Negatyw Fomapan 400, wywołany w Hydrofenie 1+1. Pozytyw: papier do pasteli Tiziano, emulsja Jessops rozcieńczona 1+1, nałożone dwie warstwy, wy-
woływacz W-35, utrwalacz garbujący 2M-UG.
likatnie kołysząc butelką,
1
1
odbite od ściany w celu osła-
bienia jego siły.
Bezpośrednie skierowanie
z
ródła światła na pokrywane
emulsją podłoże, nawet z odle-
głości 1-1,5 metra, może spo-
wodować jej częściowe zaświe-
Narzędzia do nakładania emulsji: pędzelek
i wałeczek oraz szpilki do przypinania podło-
tlenie, co objawi się w postaci
ża, aby się nie zwijało podczas suszenia
zadymienia obrazu. Trzeba bo-
wiem pamiętać, że pokrywanie
podłoża warstwą światłoczułą
trwa zwykle kilka minut.
Po sprawdzeniu, że w cie-
mni panuje ,,bezpieczne świa-
tło  otwieramy butelkę
Wylewanie emulsji na podłoże
z emulsją. Do pokrywania
podłoża stosujemy miękkie
pędzle fotograficzne, do ma-
Testowane ,,emulsje w płynie  - Work Tetenala oraz emulsja Jessopsa lowania obrazów lub kosme-
tyczne (nie powinny mieć bar-
wionego włosia) a także wałe-
sprawdzamy czy jej zawartość nego możemy przystąpić do wy- czek do farb olejnych, który
przeszła w stan płynny. Nie konania właściwej warstwy może nam też posłużyć do wy- Rozprowadzanie emulsji pędzlem po podłożu
należy trząść butelką, aby nie światłoczułej. równywania warstwy światło-
powodować spienienia emul- czułej. Jeżeli chcemy nanosić
sji, co poważnie utrudniło by emulsję na płótno, to możemy
nanoszenie emulsji
dalszą pracę, ani przekraczać je wcześniej ułożyć na kawał-
temperatury 45�C, gdyż może ku szyby. W przypadku pokry-
na podłoże
to spowodować uszkodzenie wania emulsją kartek papieru
emulsji. Wszystkie opisane dalej przyda nam się kilka szpilek,
Wyrównywanie warstwy S
wiatłoczułej wałkiem
W czasie podgrzewania czynności wykonujemy w cie- którymi mocujemy kartki do
emulsji możemy zająć się mni. Dopuszczalne jest użycie sklejki lub dykty - zapobiegnie
 Teatr na Wyspie w Łazienkach Królewskich .
przygotowaniem podłoża. Je- ochronnego światła ciemnio- to ich zwijaniu.
Negatyw Fomapan T200, wywołany w W-37.
żeli zamierzamy pokrywać wego czerwonego lub lepiej - Niewielką ilość emulsji wy- Pozytyw: papier do pasteli Tiziano, emulsja
Work, nałożone dwie warstwy, wywoływacz
płótno, to powinniśmy je oliwkowego. Powinno być ono lewamy na podłoże (dla for-
W-35, utrwalacz garbujący 2M-UG, tonowanie
wcześniej wyprasować, chyba
w Tiolu.
że chcemy celowo zastosować
gniecione. Powierzchnie cera-
miczne i szklane trzeba odtłu-
ścić przy pomocy czystego
spirytusu rektyfikowanego
(spożywczego). Jeżeli emulsja
nie będzie chciała przywierać
do podłoża, to spróbujmy
przedtem nanieść na nie roz-
puszczoną żelatynę spożyw-
czą, po czym poczekać, aż wy-
schnie.
Firma Fotospeed podaje inny
sposób przygotowania podłoża.
Emulsję rozcieńczamy wodą
w stosunku 1 część emulsji + 9
części wody i takim roztworem
,,malujemy  podłoże. Następnie
tę warstwę wstępną poddajemy
kąpieli utrwalającej, płukaniu
i suszeniu.
Po przygotowaniu podłoża
i doprowadzeniu (poprzez pod-
grzanie) emulsji do stanu płyn-
2
2
 R
wiątynia Sybilli w Łazienkach Królewskich .
Negatyw Fomapan 200T, wywołany w W-37.
Pozytyw: papier do pasteli Tiziano, emulsja Work
Tetenala, nałożone dwie warstwy, wywoływacz
W-35, utrwalacz garbujący 2M-UG. Na brzegach
obrazu widoczne są ubytki spowodowane zbyt
wysoką temperaturą wody płuczącej - około 30oC.
Wysuszone powierzchnie
papierowe lub płócienne mo-
żemy przechowywać w opako-
waniach po papierze fotogra-
ficznym. Powierzchnie cera-
miczne szklane lub drewniane
- zależnie od gabarytów
przedmiotów, na których one
się znajdują - powinniśmy
przechowywać w światło-
szczelnych pudełkach lub po-
mieszczeniach.
Producent nie określa okresu
przydatności do użycia emulsji
po jej naniesieniu na podłoże,
matu 18x24 cm wylewana tych czynności należy uważać, wieszam nad suszonymi po- zatem możemy przyjąć, że jest
emulsja utworzy ,,krążek  śre- aby na pokrywanej emulsją wierzchniami wiatraczek, on taki jak termin ważności sa-
dnicy około 4 cm) i rozprowa- powierzchni nie powstawały używany latem do ochłody - mej emulsji. Przechowywałem
dzamy pędzlem po całej po- pęcherzyki powietrza. w ten sposób udało mi się w światłoszczelnym pudełku
wierzchni. Jeżeli celowo chce- skrócić czas suszenia do oko- papier z naniesioną emulsją
my uzyskać na obrazie ślady ło pół godziny. Podczas susze- przez ponad dwa miesiące i nie
suszenie
pędzla, nie musimy tego robić nia powinniśmy wyłączyć stwierdziłem ujemnego wpły-
zbyt starannie - wtedy wystar- oświetlenie w ciemni. Emulsja wu na jej właściwości.
pokrytych emulsją
czy też jedna warstwa emulsji. musi być wysuszona bardzo
powierzchni
Jeśli natomiast zamierzamy dokładnie, ponieważ wilgotna
pokryć podłoże równomiernie, Pokryte emulsją powierzch- ma inną światłoczułość niż su- naS
wietlanie
powinniśmy malować podłożę nie pozostawiamy do wysusze- cha. Jeśli stwierdzimy, że nie
na krzyż (najpierw cały format nia. Aby proces ten skrócić do zadowala nas równomierność Naświetlania pokrytych
wzdłuż a potem poprzecznie), minimum możemy zastosować naniesienia warstwy emulsji, emulsją, uczulonych na światło
na końcu zaś rozwałkować strumień zimnego powietrza po jej wysuszeniu ,,maluje- powierzchni, dokonujemy pod
warstwę wałeczkiem. Podczas z suszarki do włosów. Ja za- my  ją emulsją jeszcze raz. powiększalnikiem - podobnie
jak w przypadku tradycyjnych
papierów fotograficznych
f
o
t
o
(patrz artykuły w foto 12/99
i 2/2000). Emulsja Work ma
gradację odpowiadającą papie-
rom o kontraście normalnym 2.
Emulsja Jessopsa jest od niej
nieco bardziej kontrastowa
(coś pomiędzy gradacją twardą
a normalną). Jeżeli chcemy ob-
niżyć jej kontrastowość powin-
niśmy ją - przed nałożeniem -
rozcieńczać wodą w proporcji
1+1. Firma Fotospeed zaleca
rozcieńczenie swojej emulsji
w stosunku 1 część emulsji
+ 4 części wody.
 Park Ujazdowski w Warszawie . Negatyw Ilford
SFX, naS
wietlony z filtrem czerwonym, wywołany
w ID-11. Pozytyw: papier do pasteli Tiziano,
emulsja Jessops, nałożone dwie warstwy,
wywoływacz W-35, utrwalacz garbujący 2M-UG.
3
3
Przed przystąpieniem do podłoże ceramiczne lub szkla-
właściwego naświetlania war- ne czas płukania możemy
to za każdym razem przepro- skrócić do kilku minut.
wadzać naświetlanie próbek,
aby dobrać właściwy czas.
uwagi na koniec
obróbka
Otrzymany obraz pozytywo-
wy na podłożu pokrytym
chemiczna
,,emulsją w płynie  możemy
Obróbkę chemiczną naświe- poddać tonowaniu - tak jak
tlonych powierzchni pokry- zwykły papier fotograficzny
f
o
t
o
tych ,,emulsją w płynie  prze- (patrz artykuł w foto
prowadzamy analogicznie jak 3/2000). Jeśli mamy zamiar to
tradycyjnych papierów foto- zrobić, powinniśmy pamiętać,
graficznych (patrz artykuł że podczas naświetlania pod
f
o
t
o
w foto 12/99). Wywoływa- powiększalnikiem światła
nie powinno trwać około 2-2,5 obrazu muszą być mocniej na-
minuty. Przerywania należy świetlone (w procesie tonowa-
dokonać w czystej wodzie, nia obraz w światłach ulega
gdyż kąpiele kwaśne mogą dużemu osłabieniu), natomiast
mieć ujemny wpływ na nie- cienie nie powinny być ,,smo-
które rodzaje podłoży. Tetenal liste  .
poleca dodanie do kąpieli Należy stanowczo podkre-
przerywającej substancji gar- ślić, iż uzyskany obraz pozyty-
bującej Tetenal Hardener (ja wowy na pokrytym ,,emulsją
tego akurat nie stosuję). w płynie  podłożu - pomimo
Utrwalanie najlepiej jest prze- garbowania emulsji - nie powi-
prowadzać w utrwalaczu gar- nien być wystawiany na bez-
bującym - sam używam utrwa- pośrednie działanie czynników
lacza garbującego Firmy Fo- atmosferycznych, głównie de-
tograficznej 2M. Zastosowanie szczu i wilgoci. Pamiętajmy
tego typu utrwalacza jest nie- także, że uzyskane przez nas
zbędne, bowiem w przeciw- obrazy na podłożu ceramicz-
nym wypadku podczas płuka- nym znacznie różnią się trwa-
nia końcowego mogło by dojść łością od obrazów stosowa-
do zmycia obrazu pozytywo- nych na przykład w fotogra-
wego z podłoża. Kto nie wie- fiach nagrobkowych - które
rzy, niech spróbuje. wykonywane są innymi techni-
Podczas całego procesu kami. Dla lepszego zabezpie-
obróbki temperatura powinna czenia przed wilgocią możemy
wynosić około 20�C i nie na- obraz pokryć ochronną war-
leży jej przekraczać, bowiem stwą lakieru akrylowego.
doprowadza to zwykle to zmy-
cia warstwy światłoczułej Wydaje mi się że ,,emulsja
z podłoża. Latem podczas w płynie  stanowi ciekawe
upałów trudno jest utrzymać urozmaicenie w fotografii
taką temperaturę. Mogę jedy- czarno - białej. Nakładając ją
nie powiedzieć, że - ze skut- na różne rodzaje papierów czy
kiem pozytywnym - udało mi kartonów o widocznych faktu-
się wykonać obróbkę emulsji rach możemy uzyskać efekty,
Work w temperaturze roboczej niedostępne przy wykonywa-
24�C, jednak do płukania uży- niu odbitek na tradycyjnych
wałem już wody schłodzonej papierach fotograficznych.
do 20�C. A zastosowanie jako podłoża
W przypadku podłoży nasią- płótna lub drewna pozwoli
kliwych (papier, płótno, drew- wzbudzić zaciekawienie ogla-
no) ostateczne płukanie po- dających uzyskane na nich,
winno trwać około 20 minut. wyjątkowo oryginalne, zdję-
Jeśli emulsja nałożona jest na cia. Życzę miłej zabawy. T
4
4