Ekonomika miast i regionów
Kierunek : Gospodarka przestrzenna
Studia I stopnia
T.6. Korzyści skali i aglomeracji.
Teoria efektów zewnętrznych
Waldemar W. Budner
Ekonomika miast i regionów
Korzyści skali produkcji i korzyści aglomeracji (1)
Jednostkowe koszty wytworzenia produktu (usługi) zmieniają się wraz ze
skalÄ… produkcji.
pð Skala produkcji poÅ›rednio wiąże siÄ™ z zagospodarowaniem
przestrzennym. Przedsiębiorstwa o wielkiej skali produkcji, obiekty
usługowe, handel wielkopowierzchniowy wymagają dużych działek i
specyficznych rozwiązań transportowych (np. dojazd transportem
publicznym, dostępność drogowa, parkingi itd.). Większy rynek zbytu w
mieście o dużej liczbie mieszkańców stwarza dodatkowe możliwości
zwiększania skali produkcji (głównie produktów wytwarzanych na
lokalny rynek zbytu i usług endogenicznych).
pð Zmniejszanie siÄ™ korzyÅ›ci skali produkcji wraz z postÄ™pem technicznym
daje możliwości rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw (bardziej
elastycznie reagujących na potrzeby rynku). Może wymagać
 usieciowienia gospodarki w której, obok korzyści skali produkcji (o
charakterze wewnętrznym dla jednostki produkcyjnej czy usługowej)
pojawią się korzyści o charakterze efektów zewnętrznych, np. ze
współpracy i kooperacji.
Ekonomika miast i regionów
Korzyści skali i korzyści aglomeracji (2)
Koszty produkcji w przedsiębiorstwie obejmują koszty stałe i koszty
zmienne.
pð Koszty staÅ‚e przedsiÄ™biorstwa ponoszone sÄ… niezależnie od
wielkości produkcji czy liczby klientów w zakładzie usługowym lub
sklepie. Będą to np. koszty dzierżawy hali produkcyjnej, wynajęcia
biura, obsługi bankowej, utrzymania administracji, utrzymania
niezbędnych zapasów, półproduktów itd..
pð Koszty zmienne to koszt surowców i koszt pracy niezbÄ™dnych dla
wytworzenia danego produktu.
pð Wraz ze wzrostem wielkoÅ›ci produkcji (liczby klientów& ) koszty
stałe rozkładają się na większą ilość wytwarzanych produktów.
Wzrost skali produkcji powoduje, że jednostkowe koszty produkcji
malejÄ….
pð NajwiÄ™kszy spadek jednostkowych kosztów produkcji wraz ze
wzrostem skali produkcji wystąpił po zmechanizowaniu linii
produkcyjnych, systemie masowej produkcji określonym mianem
 fordyzmu .
Ekonomika miast i regionów
Korzyści skali i korzyści aglomeracji (3)
Fordyzm  wielkoseryjna produkcja i dystrybucja standardowych
wyrobów dla szerokich mas użytkowników zapewniał maksymalne
korzyści skali produkcji. Jego wadą była mała elastyczność produkcji
(wdrożenie nowego wariantu wymagało czasu i dodatkowych
nakładów).
pð KorzyÅ›ci skali wystÄ™pujÄ… w efekcie specjalizacji pracy i specjalizacji
wyposażenia technicznego, utrzymywaniu mniejszych rezerw w
przeliczeniu na jednostkę produkcji, korzystniejszych warunków przy
zakupie dużych partii surowców.
pð Hoover (1962) przyjmuje, że spadek jednostkowych kosztów produkcji
wraz ze wzrostem skali produkcji wynika z:
- wielokrotności (maszyna/urządzenie posiada minimalną efektywną
wydajność, zbyt mała liczba produktów, konsumentów ogranicza
efektywność)
Ekonomika miast i regionów
Korzyści skali i korzyści aglomeracji (4)
- komasowania rezerw  wielkość niezbędnego zapasu surowców i
półfabrykatów (zabezpieczenie przed wypadkami, przerwami w
dostawach, nagłymi zmianami popytu itd.) często nie jest
proporcjonalna w stosunku do jednostki produkcji. Duże
przedsiębiorstwo ma możliwość ograniczenia rezerw w stosunku do
jednego produktu czy klienta.
- transakcji masowych  przy zakupach masowych (np. produktów
do sklepu, półfabrykatów, energii elektrycznej itd.) istnieje
możliwość obniżenia cen jednostkowych, taryf, dostaw. Daje to
możliwość obniżenia jednostkowych kosztów produkcji.
pð Skala produkcji prowadzi do zmniejszenia jednostkowych kosztów
tylko do pewnego poziomu. Jeżeli przedsiębiorstwo osiąga zbyt
dużą wielkość koszty produkcji zaczynają ponownie rosnąć, a
przedsiębiorstwo dzieli się.
pð KorzyÅ›ci skali produkcji sÄ… korzyÅ›ciami wewnÄ™trznymi (gdzie
obecnie występują  handel, usługi, przemysł &
Ekonomika miast i regionów
Korzyści skali i korzyści aglomeracji (5)
Korzyści aglomeracji mają charakter korzyści zewnętrznych dla
jednostki gospodarczej, przyjmują postać korzyści wspólnej lokalizacji
lub korzyści urbanizacji.
pð KorzyÅ›ci wspólnej lokalizacji sÄ… skutkiem wystÄ™powania w jednostce
wielu przedsiębiorstw pokrewnych branż:
- korzyści wynikające z dobrej reputacji,
- korzyści z tytułu innowacyjności przedsiębiorstw konkurujących
między sobą
- łatwość uczenia się od sąsiadów,
- korzyści w wyniku powstawania wyspecjalizowanych,
wysokokwalifikowanych zasobów pracy,
- korzyści z podwyższonej sprawności przedsiębiorstw obsługujących,
- korzyści z tytułu kooperacji.
Ekonomika miast i regionów
Korzyści skali i korzyści aglomeracji (6)
Korzyści urbanizacji wynikają z powiązań między różnymi
przedsiębiorstwami oraz dziedzinami gospodarki miasta:
- korzyści z udogodnień transportowych, dostępności komunikacyjnej,
- korzyści z istnienia zróżnicowanego i zasobnego rynku pracy
(różnorodność rynku pracy),
- korzyści z wykorzystywania infrastruktury technicznej i społecznej
stworzonej przez gospodarkÄ™ lokalnÄ…,
- korzyści z możliwości współpracy z ośrodkami badawczo-
rozwojowymi i uczelniami oraz instytucjami okołobiznesowymi.
pð KorzyÅ›ci aglomeracji mogÄ… przeksztaÅ‚cić siÄ™ wraz z iloÅ›ciowym
rozwojem miasta w niekorzyści (wzrost cen terenów
budowlanych, ograniczenie dostępności wolnych terenów,
wzrost kosztów utrzymania, wzrost płac i cen powierzchni
biurowej, kongestia w sieci transportowej, pogorszenie jakości
środowiska& )
Zależność między korzyściami aglomeracji a wielkością miasta
y
ródło: Opracowanie własne
Rozwój a wielkość miasta (1)
pð Czy istnieje docelowy, optymalny stan
rozwoju miasta, jego wielkość?
pð Poszukiwanie modelu miasta, wg celu
rozwoju, zawiera informacje o cechach miasta
i jego wielkości ( rozmiar );
Optymalna wielkość to:
pð Z pktu widz. mieszkanców  max jakość
życia i min koszty jej osiągnięcia i utrzymania
pð Z pktu widz. p-stw  korzyÅ›ci dla ich
dzialalności (korzyści aglomeracji, zasięgu
rynku produktów miejskich, pozycją w
hierarchii miast, ekspansji miast-urbanizacja)
Rozwój a wielkość miasta (2)
pð Z pktu widz. wÅ‚adz miasta  im wiÄ™ksze
miasto tym lepiej bo:
większe przychody budżetowe, większy wpływ
i siła oddziaływania miasta na region
pð Z pktu widz. instytucji i organizacji  siÅ‚a
oddziaływania i zasięg rynku większy w
większych miastach, prestiż &
Rozwój a wielkość miasta (3)
pð Rozmiar miasta zależy od wyznaczonego zbioru
produktów miejskich  strategia
pð Produkt miejski: (1) formy niematerialne oraz (2) elementy
materialne dostępne w mieście dla różnych użytkowników.
(1) klimat kulturowy miasta i jego wizerunek (image), powab,
klimat przedsiębiorczości, zdolność do samoorganizacji,
tworzenie sieciowych powiązań pomiędzy podmiotami itp.
(2) zasoby pracy, wielkość i chłonność rynku, system transportowy,
wielkość i sposób zagospodarowania.
pð OkreÅ›lona wielkość miasta determinuje ilość i
cechy jego produktów oraz zasięg rynku
Rozwój a wielkość miasta (3)
Mierniki: wielkości - rozwoju
pð Liczba mieszkaÅ„ców pð Liczba mieszkaÅ„ców
pð Powierzchnia miasta pð Użytkowanie terenów
pð Dochody miasta pð Dochody/1 m.
pð Liczba m. o pð % m. o pożądanych
pożądanych cechach cechach
pð Wielkość obiektów pð DostÄ™pność obiektów
podnoszÄ…cych podnoszÄ…cych
standard życia standard życia
pð Liczba zatrudnionych pð Wydajność na 1
w mieście zatrudnionego
pð ZasiÄ™g rynku miasta pð DostÄ™pność
przestrzenna
Dynamika miasta - model Forrestera
Model Forrestera zwraca uwagę, na to że:
pð Rozwój miasta jest procesem ciÄ…gÅ‚ym.
pð Nie istnieje stan docelowy do którego by miasto
dążyło.
pð Każdy stan jest stanem przejÅ›ciowym.
pð Praktycznie miasto nie może osiÄ…gnąć stanu trwaÅ‚ej
równowagi, lecz najwyżej równowagę chwilową, po
której następuje stan ponownych napięć
wewnętrznych.
pð Istotne jest by nie przekroczyć wahaÅ„ równowagi,
która byłaby niebezpieczna dla funkcjonowania
miasta (istnieje niebezpieczeństwo załamania rozwoju
wielkich miast).
Rynkowe podstawy rozwoju w świetle
teorii efektów zewnętrznych
pð uzupeÅ‚nienie treÅ›ci dot. korzyÅ›ci aglomeracji, które
można traktować jako efekty zewnętrzne.
pð A. Marshall (1916) analizujÄ…c oszczÄ™dnoÅ›ci
nakładów w miarę wzrostu produkcji p-stwa,
podzielił je na korzyści wewnętrzne i zewnętrzne.
pð KorzyÅ›ci wewnÄ™trzne zależą od danej firmy, sÄ…
przez niÄ… kontrolowane (odzwierciedlenie:
wymiana rynkowa, ceny)
pð KorzyÅ›ci zewnÄ™trzne zależą od otoczenia w
którym firma działa, nie są kontrolowane przez
kierownictwo firmy
Rynkowe podstawy rozwoju w świetle
teorii efektów zewnętrznych
pð PojÄ™cie korzyÅ›ci zewnÄ™trznych wprowadziÅ‚ A.
Marshall [1916] na określenie korzyści, które nie są
efektem działania samego przedsiębiorstwa, lecz
wynikajÄ… ze zmian zachodzÄ…cych na zewnÄ…trz niego
 w jego otoczeniu.
pð SÄ… to korzyÅ›ci, jakie przedsiÄ™biorstwo może uzyskać
dzięki lokalizacji swej działalności w określonym
miejscu, dajÄ…cym efekt aglomeracyjny.
pð Obecnie pojÄ™cie korzyÅ›ci zewnÄ™trznych zostaÅ‚o
rozwinięte przez ekonomistów. Jego zakres został
znacznie rozszerzony, co łączy się z odejściem od
punktu wyjścia Marshalla.
Rynkowe podstawy rozwoju w świetle
teorii efektów zewnętrznych
pð Efekty zewnÄ™trzne - zjawisko w ekonomii
polegające na przeniesieniu części kosztów lub
korzyści wynikających z działalności jednego
podmiotu na podmioty trzecie bez odpowiedniej
rekompensaty.
pð Zazwyczaj jest to uboczny skutek dziaÅ‚alnoÅ›ci
danego podmiotu gospodarczego, którego
konsekwencje (pozytywne bÄ…dz
negatywne)
ponosi szersze grono odbiorców niezależnie od
swojej woli.
pð Typowy przykÅ‚ad e.z. - zanieczyszczenia
środowiska naturalnego spowodowane produkcją
niektórych dóbr przemysłowych.
Rynkowe podstawy rozwoju w świetle
teorii efektów zewnętrznych
pð Z czasem wyodrÄ™bniono 2 podstawowe typy
powiązań między jedn. gospodar.:
pð Technologiczne efekty zewnÄ™trzne  dziaÅ‚ania
jednego przedsiębiorcy wpływają bezpośrednio na
warunki działania innych firm (osób) [nie przez
ceny] np. w procesie produkcji stali oprócz zamierzonego
produktu zostają wytworzone duże ilości związków siarki,
których uwolnienie do atmosfery jest zjawiskiem społecznie
niepożądanym.
pð Pieniężne efekty zewnÄ™trzne  uzależnienie
zysków jednych przedsiębiorstw od rozmiarów
produkcji i poniesionych nakładów przez inne p-
stwa, np. poniesienie cen paliw może skutkować zmniejszeniem
popytu na samochody, co stanowi koszt ekonomiczny dla
producentów samochodów.
Rynkowe podstawy rozwoju w świetle
teorii efektów zewnętrznych
pð Efekty te należy rozumieć jako koszty lub korzyÅ›ci o
charakterze ekonomicznym, a nie wyłącznie
finansowym. Ich występowanie powoduje zakłócenia
w funkcjonowaniu mechanizmu rynkowego i stanowi
jedną z przyczyn zawodności rynku.
Poza wymianÄ… intencjonalnÄ…
w ramach transakcji
rynkowych, dochodzi także
do zamierzonego (bÄ…dz

niezamierzonego) przeniesie-
nia niektórych efektów
działalności na ogół
konsumentów w postaci
kosztów lub korzyści
zewnętrznych.
Rynkowe podstawy rozwoju w świetle
teorii efektów zewnętrznych
pð W zależnoÅ›ci od tego, czy dana
działalność powoduje występowanie u
osób trzecich kosztów, czy korzyści,
wyróżnia się odpowiednio:
" negatywne efekty zewnętrzne (koszty
zewnętrzne)
" pozytywne efekty zewnętrzne (korzyści
zewnętrzne)
Rynkowe podstawy rozwoju w świetle
teorii efektów zewnętrznych
Negatywne efekty zewnętrzne
pð WystÄ™pujÄ… w sytuacji, gdy producent przerzuca część
kosztów na osoby trzecie. Powoduje to powstanie
strat u innych podmiotów, które nie są związane z
działalnością, która doprowadziła do powstania kosztu
i nie uczestniczą w odnoszeniu korzyści z tej
działalności.
pð Typowym przykÅ‚ad: emisja trujÄ…cych gazów do
atmosfery lub zanieczyszczanie rzek ściekami.
Producent - np. huta, ponosi jedynie koszty produkcji
stali, a społeczeństwo ponosi koszty w postaci
zanieczyszczonego powietrza. Jednocześnie huta nie
płaci społeczeństwu odszkodowania za zanieczysz-
czenie powietrza. Huta nie ponosi zatem całości
kosztów, jakie wiążą się z produkcją stali, co
powoduje zniekształcenia w prowadzonym przez nią
rachunku ekonomicznym.
Rynkowe podstawy rozwoju w świetle
teorii efektów zewnętrznych
Pozytywne efekty zewnętrzne:
pð Niektóre rodzaje dziaÅ‚alnoÅ›ci mogÄ… powodować
korzyści u osób trzecich. Jeżeli podmiot prowadzący
działalność nie jest w stanie otrzymać pełnego
wynagrodzenia za te korzyści, wówczas występują
pozytywne efekty zewnętrzne.
pð PrzykÅ‚ad: budowa drogi dojazdowej do wÅ‚asnej
posiadłości. Dzięki drodze uzyskujemy korzyść w
postaci większego komfortu dojazdu, ale efekt ten
dotyczy również naszych sąsiadów, którzy nie płacą
za użytkowanie drogi. Tym samym budując
samodzielnie drogę podmiot ponosi całość kosztów,
ale nie może otrzymać wszystkich korzyści, jakie z
tego płyną.
Rynkowe podstawy rozwoju w świetle
teorii efektów zewnętrznych
Inne przyczyny występowania efektów zewnętrznych:
pð Efekty synergiczne wystÄ™pujÄ…ce pomiÄ™dzy
producentami i konsumentami, lub grupami
producentów, np. właściciel pasieki zlokalizowanej w pobliżu sadu
owocowego będzie odnosił korzyści w postaci lepszej jakości
wytwarzanego przez pszczoły miodu (a więc i wyższej ceny, którą
otrzyma za miód), choć nie ponosi żadnych opłat na rzecz sadownika.
pð Wspólne zasoby, których użytkowanie przez kolejne
osoby powoduje obniżenie użyteczności dla obecnych
użytkowników, np. niekontrolowany dostęp do łowisk ryb
spowoduje nadmierne odłowienie i ograniczenie możliwości
reprodukcji zasobów ryb, przez co globalna wielkość połowów się
zmniejszy.
pð Efekty sieciowe, np. przyÅ‚Ä…czanie siÄ™ kolejnych osób do grupy
posługującej się danym komunikatorem internetowym powoduje
zwiększenie jego wartości jako narzędzia komunikacji dla wszystkich
pozostałych użytkowników, ponieważ rozszerza się grupa osób, z
którymi mogą się oni skontaktować za pomocą komunikatora.
Rynkowe podstawy rozwoju w świetle
teorii efektów zewnętrznych
W zależności od typu jednostek
gospodarujących możemy wyróżnić 4 typy
efektów zewnętrznych:
pð PRODUCENT PRODUCENT
pð PRODUCENT KONSUMENT
pð KONSUMENT PRODUCENT
pð KONSUMENT KONSUMENT
Teoria efektów zewnętrznych (1)
}ð WÅ‚adza publiczna (wÅ‚adze miasta) interweniuje,
oddziałując na wzrost gospodarczy.
}ð Interwencje na relacje miÄ™dzy użytkownikami
obszaru (przedsiębiorstwami, jednostkami
gospodarczymi) - mogą ułatwiać tworzenie sieci
}ð Interwencje na relacje miÄ™dzy użytkownikami
a otoczeniem (bliższym i dalszym).
}ð Relacje te obok relacji rynkowych (efektów
wewnętrznych, np. korzyści skali produkcji) stają
siÄ™ z
ródłem efektów zewnętrznych i quasi-
zewnętrznych (tzw. korzyści klubowe).
Teoria efektów zewnętrznych (2)
}ð Efekty zewnÄ™trzne klubowe to efekty, których
rozmiary podlegają częściowej kontroli ze strony
jednostek współtworzących system powiązań
sieciowych (klub-który może mieć wymiary
terytiorialne). Jednocześnie powstanie tych efektów
jest rezultatem ponoszonych kosztów przez
autonomiczne jednostki należące do sieci (klastra,
gminy).
}ð PrzykÅ‚ady tych korzyÅ›ci to: wiÄ™zi spoÅ‚eczne,
skłonność do współpracy, klimat przedsiębiorczości.
Korzyści te są ważnym, z
ródłem przewagi
konkurencyjnej tzw. regionalnych/lokalnych
klastrów produkcyjnych.
Internalizacja efektów zewnętrznych (1)
pð & polega na wÅ‚Ä…czeniu kosztów lub korzyÅ›ci
zewnętrznych wynikających z działalności danego
podmiotu do rachunku ekonomicznego tego
podmiotu.
pð Można tego dokonać np. poprzez tworzenie
odpowiednio dużych jednostek gospodarczych, dzięki
czemu efekty zewnętrzne działalności będą włączone
do jego rachunku ekonomicznego.
pð Sadownik może zaÅ‚ożyć spółkÄ™ z pszczelarzami,
dzięki czemu wszystkie efekty zewnętrzne "zamkną
siÄ™" w ramach jednego podmiotu gospodarczego i
tym samym wszyscy będą mogli na tym skorzystać i
podzielić się korzyściami, jakie z tego płyną.
Internalizacja efektów zewnętrznych (2)
pð W internalizacji kosztowej koszt z
ródłowy
u nadawcy nie może być przeniesiony na
odbiorcÄ™. Mimo to odbiorca otrzymuje
efekt zewnętrzny w wyniku zmiany
kosztów działalności. Oznacza to proces
zamiany efektów zewnętrznych na koszty
u odbiorców.
Internalizacja efektów zewnętrznych (3)
W ekonomii istnieje rozbieżność poglądów w kwestii sposobu
eliminacji efektów zewnętrznych.
pð Jeżeli wÅ‚aÅ›ciciel lasu w pobliżu miejscowoÅ›ci turystycznej chciaÅ‚by
wyciąć las, spowodowałby negatywny efekt zewnętrzny w
postaci utraty walorów krajobrazowych przez tę miejscowość.
Spowoduje to zmniejszenie ruchu turystycznego i straty u
właścicieli bazy noclegowej.
pð Jeżeli suma strat hotelarzy byÅ‚aby wiÄ™ksza niż korzyść, jakÄ…
odniesie właściciel lasu z wycinki drzew, to hotelarze mogą się
porozumieć, aby zapłacić rekompensatę właścicielowi lasu za
powstrzymanie się od wycinki. Zapłacenie przez nich
równowartości kwoty, jaką właściciel lasu zarobiłby na wycince
będzie mniejszym obciążeniem, niż straty spowodowane
ewentualnÄ… wycinkÄ….
pð WÅ‚aÅ›cicielowi lasu jest obojÄ™tne czy dostanie pieniÄ…dze od
nabywców drewna, czy od hotelarzy. Hotelarze natomiast wolą
zapłacić rekompensatę, ponieważ wynosi ona mniej, niż
ewentualne straty wynikajÄ…c ze zmniejszenia popytu na ich
usługi. Tym samym zapłata rekompensaty może skutecznie
wyeliminować efekty zewnętrzne i być przyczyną wzrostu
dobrobytu społeczno-ekonomicznego.
Internalizacja efektów zewnętrznych (4)
pð RozwiÄ…zania oparte o system prawny
pð Wiążą siÄ™ przede wszystkim z precyzyjnym okreÅ›leniem
praw własności do poszczególnych dóbr i zasobów oraz
stworzenie ram prawnych dla dochodzenia odszkodowań
wynikających z negatywnych efektów zewnętrznych dla
właścicieli tych zasobów.
pð UznajÄ…c, że Å›rodowisko naturalne jest wÅ‚asnoÅ›ciÄ… skarbu
państwa, państwo może dochodzić przed sądem
odszkodowania od zakładów przemysłowych za niszczenie
zasobów środowiska, które powinno być przeznaczone na
odtworzenie walorów naturalnych. Branie przez
producentów zanieczyszczeń pod uwagę ewentualnych
odszkodowań spowodowałoby ograniczenie emisji
zanieczyszczeń.
Internalizacja efektów zewnętrznych (5)
pð Publiczne rozwiÄ…zania
pð Prywatne metody rozwiÄ…zywania problemów
wynikających z efektów zewnętrznych nie dają
skutecznych rezultatów w każdym wypadku. Nie
rozwiązują problemu "gapowicza" (zwanego też
problemem wolnego jez
dz
ca) - podmiot, który
miałby dojść do porozumienia z innymi w
kwestiach rekompensaty za efekty zewnętrzne
mogłyby odmówić udziału w "składce", dochodząc
do wniosku, że jeżeli inni zapłacą, to on i tak
będzie mógł korzystać z efektów, lecz bez
ponoszenia kosztów - przyjmuje więc postawę
"gapowicza".
Internalizacja efektów zewnętrznych (6)
Podatki korekcyjne
pð PolegajÄ… na obciążeniu producenta, który powoduje
występowanie negatywnych efektów zewnętrznych podatkiem o
takiej wysokości, która zrównuje prywatne koszty krańcowe
producenta z krańcowymi kosztami społeczno-ekonomicznymi
danej ilości dobra. Powoduje to uwzględnienie przez
producentów kosztów efektów zewnętrznych i wliczenie ich do
rachunku ekonomicznego producenta. Efektem będzie wzrost
kosztów, a więc i ceny dobra, co pociągnie za sobą ograniczenie
popytu i tym samym zmniejszenie wielkości produkcji dobra od
poziomu społeczno-ekonomicznego optimum.
pð Podatki takie sÄ… nazywane także podatkiem Pigou, od nazwiska
brytyjskiego ekonomisty Arthura Pigou, który po raz pierwszy
zaproponował tego rodzaju podatki w swojej książce Ekonomia
dobrobytu (1920).
pð Subsydia; Zbywalne zezwolenia emisyjne; Normy, zakazy
i nakazy, np. zakaz palenia w miejscach publicznych
Inny przykład efektów zewnętrznych
pð Szczepienia - pozytywny efekt zewnÄ™trzny.
Zaszczepienie siÄ™ kolejnej osoby przeciwko
jakiejś chorobie przysparza jej bezpośrednich
korzyści w postaci odporności na tę chorobę.
UodparniajÄ…c siebie na tÄ™ chorobÄ™ ogranicza
również możliwość jej przenoszenia na innych,
a więc pozostała część społeczeństwa również
na tym korzysta poprzez zmniejszenie ryzyka
zakażenia.
ZAKOC
CZENIE (1)
pð SiÅ‚a tradycyjnych czynników aglomeracji sÅ‚abnie.
Wraz z tym degradacji ulegają stare metropolie, zwłaszcza
te, które nie zdołały zrekonstruować podstaw swego
rozwoju poprzez rozwój sektora usługowego i zasobów
informacji. Zastępuje je nowa generacja wielkich miast,
których gospodarka opiera się na bardziej zróżnicowanej
(zdywersyfikowanej) strukturze gospodarczej, nowych
czynnikach aglomeracji tkwiących w sektorze usługowym i
telekomunikacji, nowoczesnych gałęziach przemysłu, a
także na rozwoju działalności rekreacyjnej.
pð Rynkowa transformacja gospodarki wymaga od miasta i
zlokalizowanych w nim przedsiębiorstw dostosowywania się
do zmiennych warunków tworzonych przez wahania
koniunkturalne i przekształcenia strukturalne.
Dostosowywanie się jest łatwiejsze, gdy zróżnicowana
struktura stwarza więcej sposobności gospodarczych.
ZAKOC
CZENIE (2)
pð DziaÅ‚ania wÅ‚adz miejskich na rzecz dywersyfikacji
struktury gospodarczej miasta powinny zmierzać
do zróżnicowania struktury zarówno w sektorze
endogenicznym, jak i egzogenicznym oraz
powiązań między nimi.
pð Czynnikiem dewersyfikujÄ…cym strukturÄ™ jest
rozwój małych i średnich przedsiębiorstw.
Niektóre z nich łączą wcześniejszą produkcję
rzemieślniczą z najnowszą techniką, produkują
wyroby o krótkich seriach dostosowując się do
zmiennego popytu i wypełniają nowe nisze
rynków, na których osiągają korzystne ceny.
ZAKOC
CZENIE (3)
pð KorzyÅ›ci zewnÄ™trzne sÄ… szczególnie cenne
dla małych firm. Wielkie przedsiębiorstwa
dysponują znacznie większymi środkami i
możliwościami oddziaływania pośredniego.
Mogą wpływać na przekształcenie
otoczenia, tworzyć systemy infrastruktury
i zaopatrzenia. Korzyści zewnętrzne
stanowiÄ… z
ródło zysku dla jednostek
gospodarczych.
ZAKOC
CZENIE (4)
pð Nasuwa siÄ™ jednak pytanie, czy za te korzyÅ›ci
uzyskiwane przez część przedsiębiorstw musi ktoś
płacić bądz
ponosić inne konsekwencje z powodu
równych im niekorzyści?
pð W wielu przypadkach za uzyskiwane korzyÅ›ci musi
płacić społeczeństwo w formie tzw. kosztów
społecznych (social cost).
pð Koszty spoÅ‚eczne to wszystkie szkodliwe
następstwa i straty, które ponosi społeczeństwo lub
pojedyncze osoby w rezultacie procesu produkcji lub
innych form działalności osób i firm i którymi nie
można obciążyć bezpośrednio ich sprawców.
Niektóre przypadki są oceniane przez opinię
publicznÄ… jako wyraz
ne wykroczenia w stosunku do
zasad prawnych lub moralnych, inne wręcz
przeciwnie.