Choroby odkleszczowe
Dr n. med. Małgorzata Bednarek
Kleszcze (pajęczaki)
Wyró\
nia się 2 rodziny kleszczy:
Twarde (Ixodidae)
Miękkie (Argasidae)
Paso\
ytami sa wszystkie formy kleszcza
Kleszcze - charakterystyka
Kleszcze są paso\
ytami zewnętrznymi, głównie
kręgowców
Okres zimowy spędzają pod ściółką leśną, wraz ze
wzrostem temperatury otoczenia wzrasta ich aktywność
Typowymi miejscami bytowania kleszczy sa obszary
przejściowe między dwoma ró\
nymi typami roślinności
Są odporne na brak po\
ywienia, wytrzymują głod przez
kilka lat
Potencjalny posiłek rejestrują dzięki zmysłom,
odnotowując stę\
enie dwutlenku węgla, zmiany
temperatury, oraz zapachy np.. potu
Transmisja kleszczy w środowisku
Choroby przenoszone przez kleszcze
1. Choroby wirusowe 1. Choroby bakteryjne
Kleszczowe zapalenie Borelioza z Lyme
mózgu
Tularemia
Choroba skokowa owiec
Gorączka powrotna
Kleszczowa gorączka
2. Riketsjozy i parazytozy
Colorado
Babeszjoza
2. Wirusowe gorączki
Ehrlichioza (Anaplazmoza)
krwotoczne
Gorączki plamiste
Krymsko  kongijska
Nu\
yca
Omska
Gorączka Lasu Kyasanur
Kleszczowe zapalenie mózgu
KZM (encephalitis ixodica, tick born encephalitis) jest
chorobą OUN, wywołaną przez wirusa z rodziny
Flaviviridae (Jednołańcuchowy RNA, wielkość 20-80
nm,oporny na działanie soku \
ołądkowego
Wzrost zachorowań zwykle po łagodnych zimach, jako
następstwo większej prze\
ywalności kleszczy
Gatunki wirusów KZM występujące
w Europie
Wirus podtypu zachodniego
Wirus podtypu wschodniego
Wirus Louping ill
Drogi zaka\
enia
Ukłucie przez zaka\
onego kleszcza
Pokarmowa  surowe mleko, masło
Inhalacyjna - wdychanie kurzu zanieczyszczonego kałem
zaka\
onych kleszczy
Okres wylęgania  2-28 dni
Zaka\
enie nie przenosi się z człowieka na człowieka
Patogenaza zaka\
enia
Replikacja wirusa w miejscu wniknięcia do organizmu
gospodarza
Transmisja drogą naczyń chłonnych do węzłów chłonnych
i kolejna replikacja
Okres pierwotnej wiremii
Zdrowienie lub wtórna wiremia
Pokonanie bariery krew/ płyn m-rdz
Epidemiologia
Zapadalność na
świecie
0,1  0,65/100 000
Częstość zachorowań na KZM w Europie
Częstość zachorowań na KZM w Polsce
Zgłoszone zachorowania na kleszczowe
zapalenie mózgu w Polsce
Stefanoff P i wsp. Euro Surveill 2005;10(1):23-5
Przebieg KZM
I faza 1-2 dni,
w 70-80% kończy się pełnym wyzdrowieniem
Okres pozornego zdrowienia 1-14 dni
II faza (u 20-30% zaka\
onych)
Postacie kliniczne KZM
Postać oponowa (56%)
Postać mózgowa (34%)
Postać mózgowo  rdzeniowa (10%)
Postacie KZM w Polsce 
częstość występowania
Stefanoff P i wsp. Euro Surveill 2005;10(1):23-5
Postacie KZM w zale\
ności od wieku
Rozpoznawanie KZM
Wywiad
Badanie płynu m-rdz
Badania serologiczne w płynie m- rdz i w surowicy krwi
Hodowla wirusów w płynie m- rdz i we krwi
Leczenie KZM
Objawowe, w warunkach szpitalnych
" Leki zmniejszające obrzęk mózgu: 20% Mannitol,
Dexamethazon
" leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe
" Wyrównywanie zaburzeń wodno-elektrolitowych
Przechorowanie pozostawia trwałą odporność
Następstwa KZM
Przetrwałe bóle mięśniowe, niedowłady, obni\
ona
wydolność fizyczna, zaniki mięśniowe
Trwałe uszkodzenia OUN
Zespoły psychoorganiczne, depresja, charakteropatia,
zaburzenia koncentracji uwagi
Zaniki mięśniowe jako następstwo KZM
Następstwa KZM  zmiana w OUN
Borelioza z Lyme (krętkowica kleszczowa)
Przewlekła wieloukładowa, wielofazowa choroba
odzwierzęca, wywołana przez krętki przenoszone przez
kleszcze ( w Polsce Ixodes ricinus)
Krętki - bakterie G ( -), spiralnie zwinięte o długości 20-30um
Zaka\
enie poprzez ślinę, lub wymiociny kleszcza, ryzyko
zaka\
enia wzrasta z czasem kontaktu kleszcz - człowiek
Krą\
enie krętków w przyrodzie
Patogeneza Boreliozy z Lyme
Rozprzestrzenienie się miejscowo w skórze
Drogą krwi i chłonki dostaja się do ró\
nych narządów (tropizm
narządowy gatunków)
W stawach - odpowiedz
immunologiczna
W OUN  przyleganie krętków do komórek glejowych
Okresy choroby
1. Borelioza wczesna
Postać wczesna skórna  rumień wędrujący
Postać wczesna narządowa
neuroborelioza,
postać stawowa,
postać sercowa,
pseudochłoniak boreliozowy
2. Borelioza póz
na
Postępujące zapalenie mózgu i rdzenia
(encephalomyelitis) > 12 miesięcy
Zapalenia stawów > 12 miesięcy
Przewlekle zanikowe zapalenie skóry kończyn
Rumień wędrujący - erythema migrans (EM)
Ujawnia się w miejscu ukłucia przez kleszcza zwykle po 1
3 tygodniach
Początkowo ma formę plamy i szybko powiększa się
wykazując centralne przejaśnienie. O pewnym rozpoznaniu
mo\
na mówić gdy zmiana ulega powiększeniu w ciągu
kilku dni i przekroczy średnicę 5 cm
Postacie nietypowe nie wykazują centralnego przejaśnienia
Rzadko ujawniają się mnogie rumienie wtórne
Rumień wędrujący
Neuroborelioza  postać wczesna
1. Objawy: łagodny ból głowy, bóle mięśniowe, uczucie zmęczenia,
ospałość, podenerwowanie, sztywność karku
Charakterystyczna jest zmienność objawów
2. Postacie kliniczne
pora\
enie nerwów czaszkowych
limfocytowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych (meningitis)
zapalenie mózgu (encephalitis)
zapalenie mózgu i rdzenia kręgowego (encephalomyelitis)
Neuroborelioza póz
na
zapalenie mózgu i rdzenia kręgowego (encephalomyelitis) o
powolnym, postępującym przebiegu z zajęciem istoty białej.
Rezonans magnetyczny, mo\
e przypominać stwardnienie
rozsiane
obwodowa neuropatia charakteryzująca się zaburzeniami
czucia, parastezjami, drętwieniami, bólami korzeniowymi, a
niekiedy niedowładami.
przewlekła encefalopatia z dominującym w obrazie
upośledzeniem pamięci, koncentracji, rozdra\
nieniem,
sennością i zmianami osobowości
Zapalenia mięśnia sercowego
Lyme carditis - LC
Zaburzenia przewodnictwa pod postacią bloków
przedsionkowo-komorowych o zmiennym nasileniu
Są one wykrywane przypadkowo w trakcie diagnostyki
innych postaci boreliozy z Lyme. Cechy LC ustępują, nawet
bez leczenia w ciągu kilku tygodni.
Pomimo dobrego rokowania, u około 5% chorych
zaburzenia czynności serca, które ujawniły się w przebiegu
choroby cofają się powoli.
Pseudochłoniak boreliozowy
Borrelia lymphocytoma - BL
Ujawnia się u mniej ni\
1% chorych (częściej u dzieci ni\
dorosłych),
zwykle w kilka tygodni po ukłuciu przez kleszcza, jako pojedynczy,
sino-czerwony, niebolesny guzek.
Najczęstsza lokalizacja to mał\
owiny uszne, moszna i brodawki
sutkowe.
Zmianie skórnej mo\
e towarzyszyć powiększenie okolicznych węzłów
chłonnych.
Nieleczona mo\
e utrzymywać się nawet przez kilka lat, po czym ustąpić
samoistnie.
Rozpoznanie BL wymaga i potwierdzenia histologicznego (nacieki z
limfocytow, komórek plazmatycznych i kwasochlonnych)
Pseudochłoniak boreliozowy
Borrelia lymphocytoma - BL
Zapalenie stawów Lyme artritis - LA
Pojawia się w okresie od 2 tygodni do 2 lat po ekspozycji
Postacie kliniczne:
Stadium wczesne zaka\
enia: Wędrujące bóle kości,
obrzęki stawów, bóle mięśni, i ścięgien, zwykle dotyczy
stawów kolanowych i łokciowych
Zapalenie stawów Lyme artritis - LA
Zaka\
enie przewlekłe
Nawracające bóle kostne, stawowe lub tkanek okołostawowych
ujawniają się przez miesiące lub lata z długimi okresami
samoistnych remisji, są asymetryczne i najczęściej dotyczą
stawów kończyn.
Epizody zaostrzeń mogą być wielokrotne, w sporadycznych
przypadkach dochodzi do zmian nieodwracalnych prowadzących
do trwałego uszkodzenia i unieruchomienia stawu.
Przewlekłe zanikowe zapalenie skóry kończyn
acrodermatitis chronica - ACA
Sino-czerwone zmiany, początkowo z cechami obrzęku zapalnego, a
póz
niej zaniku skóry, ujawniają się w wiele lat po zaka\
eniu (nawet do
10 lat).
Najczęstsza lokalizacja to dystalne części kończyn, zwłaszcza dolnych.
Rzadziej zmiany mogą dotyczyć tułowia.
W obrębie zmian w fazie zapalenia mogą występować ogniska
nasilonej pigmentacji oraz teleangiektazje
Rozpoznawanie Boreliozy z Lyme
Wywiad
Diagnostyka mikrobiologiczna bezpośrednia
Diagnostyka mikrobiologiczna pośrednia (serologiczna )
Testy potwierdzenia Western  Blot
Specyficzna diagnostyka ró\
nych postaci boreliozy
Wykrywanie kwasów nukleinowych krętka PCR ???
niedostateczna standaryzacja w diagnozowaniu zaka\
eń na
terenie Polski
Leczenie przyczynowe Boreliozy z Lyme
Leczymy chorobę, a nie wyniki badań
Rumień wędrujący, pseudochłoniak boreliozowy, zapalenie stawów:
Doksycyklina, Amoksycyklina, Cefuroksym, Azytromycyna ( tylko przy
oporności na antybiotyki �-laktamowe, w przypadku EM)
Neuroborelioza: Ceftriakson, Cefotaksym,
Przewlekłe zanikowe zapalenie skóry: Amoksycyklina, Doksycyklina,
Ceftriakson, Cefotaksym,
Profilaktyka poekspozycyjna w formie jednorazowej dawki
doksycykliny (p.o. 200mg), jest uzasadnione tylko w przypadku
mnogiego pokłucia przez kleszcze podczas pobytu w rejonie
endemicznym osoby pochodzącej spoza tego terenu.
Zapobieganie
Tularemia
Etiologia: Gram-ujemna pałeczka Francisella tularensis
Epidemiologia: rozpowszechniona głównie na półkuli północnej
Patogeneza: zaka\
enie najczęściej następuje poprzez uszkodzone
powłoki skórne, spojówki, czy śluzowki
Tularemia  obraz kliniczny
Okres wylęgania: 3-5dni
Postacie kliniczne:
Wrzodziejąco  węzłowa
Węzłowa
Oczno  węzłowa
Anginowa
Płucna
Trzewna (durowata)
Tularemia  diagnostyka i leczenie
Odczyn Antybiotykoterapia
immunofluorescencji aminoglikozydy,
streptomycyna,
Test ELISA
tetracykliny, cefalosporyny
Odczyn śródskórny
Badania bakteriologiczne
Babeszjoza
Choroba wywołana przez wewnątrz erytrocytarne
pierwotniaki z gatunku Babesia, przenoszone na człowieka
przez kleszcza Ixodes.
Ma zwykle przebieg bezobjawowy, u osób z upośledzoną
odpornością mo\
e stanowić zagro\
enie dla \
ycia.
Babeszjoza
Etiologia: pierwotniaki występujące u nornic, i bydła
(babesia bovis, Babesia divergens
W Europie i USA występuje rzadko, chorują osoby z
obni\
ona odpornością
Sporozoity wnikając do krwinek czerwonych powodują
zmiany strukturalne błony komórkowej erytrocytów i
zwiększaja skłonność do przylegania
Powoduje to anemię , \
ółtaczkę hemolityczną, gorączkę,
powiększenie wątroby, śledziony, bóle brzucha
Babeszjoza  diagnostyka i leczenie
Diagnostyka:
Morfologia krwi
Badanie moczu
Badanie stę\
enia mocznika, kreatyniny oraz aktywności
aminotransferaz
Diagnostyka mikrobiologiczna
Diagnostyka mikrobiologiczna pośrednia
Leczenie: chinina+klindamycyna lub doksycyklina+ klindamycyna+
azytromycyna, lub transfuzja wymienna krwi
Ludzka anaplazmoza granulocytarna
(Ehrlichioza)
Ostra bakteryjna choroba gorączkowa, antropozoonoza
przenoszona przez kleszcze, wywolana przez zaka\
enie
Anaplasma phagocytophilum (tworzy morule )
Droga zaka\
enia: poprzez skórę, zaka\
enie okołoporodowe,
zaka\
ona krew
Objawy kliniczne, rozpoznanie , leczenie
Objawy kliniczne: nagły początek, gorączka, dreszcze, złe
samopoczucie, bóle mięśniowe, nudności, wymioty, bóle
brzucha, atypowe zapalenie płuc
Diagnostyka: wywiad epidemiologiczny, leukopenia,
trombocytopenia, wzrost aktywnośći ALAT i ASPAT,
wzrost stę\
enia CRP, leukogram z obecnością moruli w
granulocytach, badania serologiczne
Leczenie: doksycyklina, u dzieci rifampicyna