MAKROEKONOMIA
Mierzenie efektów działalności gospodarczej.
www.umcs.lublin.pl
System rachunków narodowych
System rachunków narodowych to wewnętrznie uporządkowany zbiór
spójnych, logicznych i zintegrowanych rachunków
makroekonomicznych, bilansów i tablic opracowanych według
obowiązujących norm i reguł statystycznych, służący do pomiaru
efektów działalności gospodarczej w krajach o gospodarce rynkowej.
System rachunków narodowych dostarcza w miarę kompletnego obrazu gospodarki w postaci
określonych kategorii makroekonomicznych, np.:
" produkcja globalna
" produkt krajowy brutto/netto
" nadwyżka operacyjna brutto
" akumulacja itp.
www.umcs.lublin.pl
Podstawowe funkcje SRN
Rachunki narodowe spełniają dwa podstawowe, wzajemnie
komplementarne cele:
" zapewniają spójność systemu informacji statystycznej z punktu widzenia
pojęć, definicji, klasyfikacji oraz metod szacunków,
" stanowią podstawę do prowadzenia skoordynowanych i
wiarygodnych analiz statystycznych, społecznogospodarczych oraz
prognoz, które są podstawą wielu procesów decyzyjnych
Na analizach bieżących  w krótkiej perspektywie  opierają się bieżące procesy
decyzyjne rządu; na prognozach  w powiązaniu z uwarunkowaniami zewnętrznymi
(relacje z gospodarkami innych krajów)  wieloletnie strategie rozwoju
www.umcs.lublin.pl
społeczno-gospodarczego.
Metody pomiaru SRN
W gospodarce światowej obowiązują obecnie dwie metody pomiaru
efektów działalności gospodarczej:
SNA 93  System Rachunków Narodowych ONZ (United Nations
System of National Accounts), zalecany przez ONZ w swoich krajach
członkowskich
ESA 95  Europejski System Rachunków Narodowych i Regionalnych
(European System of National and Regional Accounts), czyli
modyfikacja SNA 93 zalecana przez Unię Europejską
Polski system rachunków narodowych odpowiada zaleceniom SNA 93 i
ESA 95, uwzględniając specyfikę polskiego systemu organizacyjnego i
prawnego.
www.umcs.lublin.pl
Podstawowe mierniki Systemu Rachunków Narodowych
" PKB
" PKN
" PNN
" Produkcja globalna
" Zużycie pośrednie
" Wartość dodana brutto
www.umcs.lublin.pl
PKB  cechy charakterystyczne
Produkt krajowy brutto stanowi wartość wszystkich dóbr i usług
finalnych, wytworzonych przez podmioty wszystkich sektorów
instytucjonalnych na terenie danego kraju w ciągu pewnego okresu (w
cenach rynkowych).
dobra finalne  dobra nabyte przez ostatecznego użytkownika (np. maszyny nabywane
przez przedsiębiorstwa, dobra konsumpcyjne zakupione przez GD)
dobra pośrednie  dobra wykorzystywane w dalszym procesie produkcji, stanowią część
składową dóbr finalnych
www.umcs.lublin.pl
PKB  cechy charakterystyczne
na terenie kraju
nie ma znaczenia pochodzenie kapitału w
przedsiębiorstwach, czy obywatelstwo osób,
które przyczyniają się do tworzenia dochodu;
ważne jest miejsce powstawania dochodu
Podatki od Dotacje do
produktów produktów
Cena czynników Cena rynkowa
wytwórczych: cena czynników
obejmuje własny wkład wytwórczych skorygowana
oraz zużycie pośrednie o podatki i dotacje
www.umcs.lublin.pl
Produkt Krajowy Brutto (gross domestic product, GDP)
PKB obrazuje końcowy rezultat działalności wszystkich podmiotów
gospodarki narodowej. Obliczanie wartości rocznego PKB polega na
oszacowaniu trzech równych co do wartości kategorii
makroekonomicznych określających PKB poprzez:
1. Podejście produktowe, czyli rozmiary działalności produkcyjnej; PKB równa się sumie
wartości dodanej wszystkich sektorów instytucjonalnych lub wszystkich sekcji, działów Polskiej
Klasyfikacji Działalności (PKD) krajowych jednostek produkcyjnych powiększonej o podatki od
produktów i pomniejszonej o dotacje do produktów,
2. Podejście wydatkowe, jako końcowy rezultat działalności produkcyjnej; PKB obliczany
jest jako suma popytu krajowego (tj. spożycia i akumulacji) oraz salda wymiany produktów z
zagranicą,
3. Podejście dochodowe, jako sumę dochodów pierwotnych; PKB obliczany jest jako
suma dochodów pierwotnych jednostek krajowych uzyskiwanych przez sektory instytucjonalne
działające na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz dochodów pierwotnych netto sektora
www.umcs.lublin.pl
zagranica.
Dochodowa metoda liczenia PKB
Metoda dochodowa polega na sumowaniu dochodów pierwotnych
uzyskiwanych przez poszczególne sektory instytucjonalne w ciągu
pewnego okresu.
Dochody pierwotne  wartość dochodów uzyskiwanych w efekcie bezpośredniego
uruchamiania czynników wytwórczych przez ich właściciela;  zgodnie z wyceną dokonaną
przez rynek.
www.umcs.lublin.pl
Dochodowa metoda liczenia PKB  składowe:
Dochód pierwotny uzyskiwany z czynnika praca
Dochody z tytułu kosztów pracy (koszty zatrudnienia), obejmujących:
" wynagrodzenia brutto, w tym:
wynagrodzenia netto
podatek dochodowy,
składki na obowiązkowe ubezpieczenie społeczne płacone przez pracownika, np.
fundusz emerytalny, rentowy, chorobowy
" składki na ubezpieczenie społeczne płacone przez pracodawcę (w tym
na fundusz emerytalny, rentowy, chorobowy)
" inne narzuty płacone przez pracodawcę (składki na Fundusz Pracy, nagrody,
premie, stypendia itp.)
www.umcs.lublin.pl
Dochodowa metoda liczenia PKB  składowe:
Dochód pierwotny uzyskiwany z czynnika kapitał
Nadwyżki operacyjnej brutto (dochody z kapitału), obejmujących:
" dochody uzyskane z prowadzonej działalności gospodarczej (zyski
wypracowane i pozostawione w przedsiębiorstwie)
" dochody uzyskane w sektorze gospodarstw domowych
" przychody w wynajmu i dzierżawy,
" czynsze umowne w budynkach nieczynszowych osób fizycznych,
" wartość usług świadczonych przez osoby zatrudnione do prac domowych w gosp. dom.,
" napiwki za świadczone usługi
" dochody z tytułu własności: saldo odsetek, wypłaty z zysku do podziału, dywidendy
itp.
" wartość zużycia środków trwałych od momentu oddania do eksploatacji
www.umcs.lublin.pl
Dochodowa metoda liczenia PKB  cd.
" Podatków minus dotacji związanych z produkcją i importem:
podatek od produktów
Podatek od towarów i usług krajowych i importowanych,
Podatek i cła od importu (łącznie z podatkiem akcyzowym),
Podatek akcyzowy od produktów krajowych,
Podatki od niektórych usług (np. gier losowych, zakładów wzajemnych)
" dotacje do produktów (transakcja rozliczana ogółem w gospodarce)
+ podatki od producentów
Podatek od środków transportu, od nieruchomości
" dotacje dla producentów
www.umcs.lublin.pl
Dochodowa metoda liczenia PKB  podsumowanie
Koszty
Nadwyżka
+
zatrudnienia
operacyjna brutto
Dochody pierwotne
ogółem
+
Podatki  dotacje
(zw. z produkcją i importem)
Produkt Krajowy Brutto (w cenach rynkowych)
www.umcs.lublin.pl
Wydatkowa metoda liczenia PKB
Metoda wydatkowa polega na sumowaniu wydatków na zakup dóbr i
usług finalnych dokonywanych przez poszczególne podmioty i sektory
instytucjonalne na terenie kraju w ciągu pewnego okresu:
C  wydatki konsumpcyjne (gł. konsumpcja prywatna gosp. domowych, poza tym
wydatki konsumpcyjne pozostałych sektorów)
I  wydatki inwestycyjne (gł. przedsiębiorstw, część wydatków prywatnych związanych
z budownictwem mieszkaniowym, wydatki inwestycyjne finansowane z budżetu państwa,
inwestycje w zapasy)
G  wydatki publiczne (rządowe, samorządowe) na zakup dóbr i usług
NX  eksport netto (eksport X  import Q) (jako wydatki netto zagranicy)
PKB = C + I + G + (X  Q) = C + I + G + NX
www.umcs.lublin.pl
Produktowa metoda liczenia PKB
Produkcja globalna (gross output) równa się sumie produkcji globalnej produktów
(wyrobów i usług) wszystkich sektorów własności albo sektorów instytucjonalnych lub sumie
produkcji globalnej produktów (wyrobów i usług) wszystkich sekcji, działów. Posługiwanie się tą
kategorią naraża na ryzyko błędu wielokrotnego sumowania.
Zużycie pośrednie (intermediate consumption) obejmuje wartość zużytych
materiałów netto łącznie z paliwami, surowców łącznie z opakowaniami, energii, gazów
technicznych, usług obcych (obróbka, usługi transportowe, wynajem sprzętu, usługi
telekomunikacyjne, prowizje bankowe) oraz koszty podróży służbowych i inne koszty (np.
reklamy).
Wartość dodana brutto (gross value added) obejmuje różnicę pomiędzy
kategorią produkcji globalnej i zużycia pośredniego. Wartość brutto oznacza, że obejmuje ona
także amortyzację majątku trwałego. Jest to kategoria wyznaczana oddzielnie dla każdego
przedsiębiorstwa, nie ma więc ryzyka popełnienia błędu wielokrotnego sumowania.
www.umcs.lublin.pl
Produktowa metoda liczenia PKB
Sklep 
pieczywo
Piekarz 
pieczywo
Młynarz
 mąka
Jak zmierzyć wartość
PKB?
Rolnik 
zboże
www.umcs.lublin.pl
Produktowa metoda liczenia PKB  podsumowanie
Produkcja
Zużycie
-
globalna
pośrednie
Wartość dodana brutto
(PKB w cenach cz. wytwórczych)
+
Podatki  dotacje
(od/do produktów)
Produkt Krajowy Brutto (w cenach rynkowych)
www.umcs.lublin.pl
Produkt Krajowy Netto
Produkt Krajowy Netto w cenach rynkowych:
" stanowi wartość dochodu wytworzonego w kraju przez wszystkie
jednostki instytucjonalne w ciągu określonego czasu, po skorygowaniu
o koszt zużycia majątku trwałego powstałego w okresach poprzednich
" pokazuje faktyczną wartość dochodu, jakim gospodarka dysponuje w
danym okresie
www.umcs.lublin.pl
Produkt Narodowy Netto
Produkt Narodowy Netto w cenach rynkowych:
" stanowi wartość dochodu wytworzonego na całym świecie przez
czynniki wytwórcze danego kraju w ciągu określonego czasu, po
skorygowaniu o koszt zużycia majątku trwałego powstałego w
okresach poprzednich
" pokazuje faktyczną wartość dochodu, jakim czynniki wytwórcze
danego kraju dysponują w danym okresie
www.umcs.lublin.pl
Produkt Narodowy Netto w cenach czyn. wytwórczych
" stanowi wartość dochodu, jakim czynniki wytwórcze danego kraju
dysponują w danym okresie, po skorygowaniu o koszt zużycia majątku
trwałego powstałego w okresach poprzednich oraz po skorygowaniu o
strumienie z/do instytucji rządowych
" pokazuje faktyczną wartość dochodu, jakim czynniki wytwórcze
danego kraju dysponują w danym okresie, bez uwzględniania
ingerencji instytucji rządowych
www.umcs.lublin.pl
Przyczyny wzrostu PKB
" Zwiększenie produkcji dóbr i usług w porównaniu z rokiem
poprzednim
" Sprzedaż dóbr i usług po wyższych cenach
www.umcs.lublin.pl
Realny PKB
Jaka byłaby wartość dóbr i usług wytworzonych w danym roku, gdyby
wyrazić ją w cenach obowiązujących w pewnym konkretnym roku w
przeszłości?
Realny PKB mierzy produkcję bieżącą w cenach obowiązujących w
poprzednich latach  pokazuje to zmiany ogólnej wielkości produkcji
dóbr i usług w danym kraju
www.umcs.lublin.pl
Realny PKB
Lata Cena hot-doga Liczba hot- Cena Liczba
dogów hamburgera hamburgerów
2010 1 100 2 50
2011 2 150 3 100
2012 3 200 4 150
Lata Nominalny PKB
2010 (1 * 100 hot-dogów) + (2 * 50 hamburgerów) = 200
2011 (2 * 150 hot-dogów) + (3 * 100 hamburgerów) = 600
2012 (3 * 200 hot-dogów) + (4 * 150 hamburgerów) = 1 200
Lata Realny PKB (rok bazowy 2010)
2010 (1 * 100 hot-dogów) + (2 * 50 hamburgerów) = 200
2011 (1 * 150 hot-dogów) + (2 * 100 hamburgerów) = 350
2012 (1 * 200 hot-dogów) + (2 * 150 hamburgerów) = 500
Lata Deflator PKB
2010 (200 / 200) * 100 = 100
2011 (600 / 350) * 100 = 171
2012 (1 200 / 500) * 100 = 240
www.umcs.lublin.pl
Deflator PKB
Defllator PKB to inaczej miernik poziomu cen, obliczany jako relacja
między nominalnym i realnym PKB pomnożona przez 100.
Deflator PKB mierzy bieżący poziom cen w stosunku do poziomu cen z
roku bazowego.
www.umcs.lublin.pl