ZAMACHOWCY
ZAMACHOWCY
SAMOBÓJCY
SAMOBÓJCY
WPROWADZENIE
WPROWADZENIE
" Wspólne cechy grup stosujących zamachy samobójcze:
 Są słabsze niż ich przeciwnicy
 Cele popierane przez dużą część społeczności lokalnej
 Członkowie silnie przywiązani do i oddani przywódcom
 System inicjacji i rytuałów zaświadczających o oddaniu członków
grupy i zaangażowaniu w obronę społeczności
" Do 2000 roku 275 zamachów samobójczych
(Schweitzer, 2000)
" Do 2003 roku 315 przeprowadzonych zamachów
samobójczych (Pape, 2005)
WPROWADZENIE
WPROWADZENIE
" Historia:
 żydowscy Zeloci
 muzułmańscy Assasyni,
 Kamikadze (razem ponad 3 800 pilotów; zniszczyli lub zatopili
375 okrętów, zabili 12 300 amerykanów i ranili ponad 36 tysięcy)
" Akcje Hezbollahu w Libanie  początek nowożytnych
terrorystycznych zamachów samobójczych
wykorzystywanych w celach taktycznych
 Atak na koszary armii USA w Libanie paz
dziernik, 1983. Zabito
231 żołnierzy. Prawie jednoczesny atak na francuzów przyniósł
śmierć 58 żołnierzy.
" Irak: po inwazji USA na Irak wzrost zamachów
samobójczych
WPROWADZENIE
WPROWADZENIE
" W latach 2000 2004 przeprowadzono 472 zamachy
samobójcze w 22 krajach. Zginęło przeszło 7,000 osób;
rannych zostały dziesiątki tysięcy. W 2005
przeprowadzono 460 zamachów samobójczych.
" Bruce Hoffman wyliczył, że 80% zamachów od 1968
miała miejsce po 11.09.2001, a grupy głoszące dżihad
stanowiły 31 z 35 organizacji odpowiedzialnych za
zamachy (stan na 2005 rok).
 Mimo, iż do 2003 roku prym wiodła organizacja Tamilskie
Tygrysy walcząca o niepodległość części Sri Lanki
SCIEŻKI DO TERRORYZMU
SCIEŻKI DO TERRORYZMU
" Analiza wielopoziomowa terroryzmu
samobójczego Assaf Moghadama (2005)
 Poziom indywidualnych celów i motywów
 Poziom grupowy/organizacyjny
 Poziom społeczny i środowiskowy
ASPEKT SPOA
ECZNY
ASPEKT SPOA
ECZNY
ASPEKT SPOA
ECZNY
ASPEKT SPOA
ECZNY
Społeczne czynniki zwiększające prawdopodobieństwo
zamachów samobójczych (Pape, 2005):
" Okupacja  od 1980 nie było zamachu wymierzonego przeciw
wewnętrznym oponentom lub państwom, nie mającym wojsk
postrzeganych jako okupacyjne
" Różnice religijne
" Wcześniejsza historia walki innymi metodami
" Zaatakowane są państwa demokratyczne
 Spostrzegane jako wrażliwsze na straty w ludziach
 Mniejsza szansa zemsty na społeczności popierającej zamachy
 W państwach autorytarnych trudniej organizować zamachy
 Każda kampania samobójcza wymierzona w demokrację (mniej lub
bardziej pełną); np. Kurdowie stosowali zamachy samobójcze przeciw
Turcji ale nie przeciw Irakowi
ASPEKT SPOA
ECZNY
ASPEKT SPOA
ECZNY
" Wpływ trudnych warunków ekonomicznych: brak
dowodów na związek niskich dochodów i niskiego
wykształcenia z uczestniczeniem w akcjach
terrorystycznych.
" Wpływ pośredni - na warunki społeczne:
 a) biedne kraje częściej schronieniem dla terrorystów
 b) biedne kraje częściej dotknięte konfliktami etnicznymi i
religijnymi, co może być pożywką dla terrorystów
 c) większe poczucie niesprawiedliwości wśród społeczeństwa
ASPEKT SPOA
ECZNY
ASPEKT SPOA
ECZNY
" Wpływ kultury:
 Kultura męczeństwa wśród Palestyńczyków (właściwie kult
męczenników; ogłoszenia w gazeta stylizowane na zaproszenia
ślubne męczenników z hurysami; męczennicy idą prosto do raju;
wśród mieszkańców krążą plakaty i ulotki przedstawiające
zamachowców, na wiece po zamachu przychodzą setki i tysiące
osób; na cześć jednego z zamachowców nazwano nawet turniej
piłkarski)
 Hinduska tradycja poświęcenia i obrzędy wokół męczenników
wśród tamilskich tygrysów (budowanie miejsc kultu na cześć
bohaterów; święta w kalendarzu; nazywanie broni na cześć grup
samobójczych)
 Czeczeński kod honorowy
ASPEKT JEDNOSTKOWY
ASPEKT JEDNOSTKOWY
ASPEKT JEDNOSTKOWY-
ASPEKT JEDNOSTKOWY-
AGRESJA PODSTAWY
AGRESJA PODSTAWY
" Błędna teza Lorenza, jakoby ludzie byli jedynym gatunkiem mordującym
członków swego gatunku (inne gatunki także: np. tygrysy, lwy, wilki, hieny,
wyjce, pawiany, goryle górskie).
" Psychologia ewolucyjna (m.in. Buss, (2007)): agresja jako adaptacja
ewolucyjna.
" Różnice pomiędzy kobietami i mężczyznami w poziomie agresji
odwzorowaniem ich innych strategii reprodukcyjnych
 Największy procent agresywnych zachowań wśród młodych mężczyzn 
wchodzący na rynek reprodukcyjny próbują zademonstrować swój statut i władzę
 Osoby o trwale niskim statusie bardziej agresywne
" Miles i Carey (1997): metaanaliza badań nad bliz
niakami i dziećmi
adoptowanymi. Geny odpowiedzialne za 50% wariancji w zakresie agresji
" Pamiętajmy: adaptacjami ewolucyjnymi zarówno altruizm, współpraca jak i
rywalizacja i agresja (to czynniki środowiskowe decydują, którą strategię
opłaca się stosować)
ASPEKT JEDNOSTKOWY
ASPEKT JEDNOSTKOWY
" Założenia o psychopatologii i wyjaśnienia
psychoanalityczne nie podparte dowodami
" Czynniki zwiększające
prawdopodobieństwo udziału w akcjach
terrorystycznych, a nie korzenie/przyczyny
terroryzmu
ASPEKT JEDNOSTKOWY
ASPEKT JEDNOSTKOWY
" David Long:  jest tyle powodów działań
terrorystycznych ilu jest terrorystów
" A
adnie brzmi ale nie do końca jest to
prawda
ASPEKT JEDNOSTKOWY
ASPEKT JEDNOSTKOWY
" Poczucie niesprawiedliwości i poniżenia
" Doświadczenia przemocy i agresji
" Cele osobiste (zemsta, cele pragmatyczne np.
pieniądze, ślub z dziewicami itp.)
" Autonomia osobista i kontrola (poczucie
skuteczności)
" Potrzeba znaczenia i wysokiej samooceny
" Potrzeba posiadania zasad i wartości
" Altruizm
" Profile demograficzne zamachowców
samobójców.
ASPEKT JEDNOSTKOWY
ASPEKT JEDNOSTKOWY
" Poczucie skuteczności (autonomia i kontrola)
 Zaangażowanie w terroryzm daje poczucie kontroli i wpływu na
otoczenie; terroryści wierzą, że dzięki ich poświęceniu
niesprawiedliwość zostanie pokonana, a wymarzone cele
zrealizowane (por. m.in. Hoffman, 1998; Juergensmeyer, 2003;
2004)
 To przekonanie o własnej skuteczności wzmocnione jest przez
wiarę społeczności i sympatyków w efektywność obranych
środków
 Koncesjonowany bunt młodych mężczyzn; rozwój autonomii i
poszukiwanie tożsamości (Kruglanski i Golec, 2004)
 Rozwój poczucia autonomii u terrorystek kurdyjskich (Ergil,
2001)
ASPEKT JEDNOSTKOWY
ASPEKT JEDNOSTKOWY
" Cele ostateczne i osobiste:
 Sprawa
 Zemsta
 Odkupienie (za łamanie norm społecznych)
 Pieniądze (zamachowcy Palestyńscy, członkowie Baader-
Meinhof)
 Nagroda po śmierci
ASPEKT JEDNOSTKOWY
ASPEKT JEDNOSTKOWY
" Podnoszenie własnej wartości
 Samobójcy jako gwiazdy
 Wzory do naśladowania dla innych
 Status bohatera: Baruch Goldstein (zabity), Jennings Hill
(skazany i stracony), zamachowcy samobójcy w Palestynie
 Porównania z grupa zewnętrzną podnoszące samoocenę (my to
czyste dobro)
 Badania prowadzone wśród młodych Palestyńczyków
potwierdziły pozytywny związek pomiędzy udziałem w walkach z
Izraelem, a wyższą samooceną i zachowaniami prospołecznymi
(do swojej grupy). Jednocześnie badania w czasie konfliktu na
Bałkanach wśród nie należących do żadnej organizacji bojowej
bośniackich muzułmanów, wykazały ich niższą samoocenę,
wyższy poziom zachowań antyspołecznych i generalnie wyższy
poziom depresji (za: Argo, 2006).
ASPEKT JEDNOSTKOWY
ASPEKT JEDNOSTKOWY
" Altruizm
" Klasyfikacja samobójstw wg Durkheima:
 Samobójstwo egoistyczne
 Samobójstwo anomiczne
 Samobójstwo fatalistyczne
 Samobójstwo altruistyczne (skutek zbyt silnej integracji ze
środowiskiem, zbyt silnej identyfikacji z celami, interesami i
oczekiwaniami grupy, zbyt daleko posuniętej socjalizacji, na
przykład dobrowolna śmierć starców w społeczeństwach
pierwotnych; a przede wszystkim żołnierze i inni mundurowi
poświęcający się za swoich kolegów i koleżanki)
" Próba zrozumienia zamachów samobójczych na
podstawie danych o normalnych samobójcach mija się z
celem
ASPEKT JEDNOSTKOWY  dane
ASPEKT JEDNOSTKOWY  dane
demograficzne 1980-2003
demograficzne 1980-2003
" Średni wiek to 22,7 lat, od 15 do 52 (278 z wszystkich
462 zamachowców)
" Płeć: z 381 zidentyfikowanych 59 to kobiety (15%)
" Ideologia: z 384 tylko 166 (43%) było motywowanych
religijnie
" Nie znaleziono ani jednego udokumentowanego
przypadku zaburzeń psychicznych (depresja, psychozy,
wcześniejsze próby samobójcze). 1 przypadek
upośledzenia umysłowego (kobieta Czeczenka)
" Brak przypadków poważnych przestępstw (morderstw),
oprócz prania pieniędzy i kradzieży
Średni wiek zamachowców samobójców
35
29,8
30
26,7
23,6
25
22,5
21,9
21,1
20
15
10
5
0
i
y
h
a
y
n
K
s
a
d
l
e
y
i
yc
ol
PP
gr
cz
cz
y
Ka
e
zb
ń
z
Al
ty
C
e T
He
i
s
k
e
l
s
l
i
Pa
am
T
Procent kobiet wśród zamachowców samobójców
80
71
70
60
60
50
40
30
20
16
20
5
10
0
0
i
y
y
y
s
da
en
i
PK
yc
yc
ry
z
a
P
g
c
K
cz
cz
e
ń
ń
Ty
y
Al
t
Cz
e
ba
i
ki
es
L
l
s
a
il
P
m
Ta
ASPEKT JEDNOSTKOWY  dane
ASPEKT JEDNOSTKOWY  dane
demograficzne 1980-2003 (za: Pape, 2005)
(za: Pape, 2005)
demograficzne 1980-2003
" Status społeczno-ekonomiczny zamachowców
Arabskich (Libańczycy, Palestyńczycy, Al Kaida; dla 67
odnaleziono dane o zarobkach, dla 77 o edukacji)
" Zamachowcami samobójcami zostają osoby, które
bardziej podobne są do członków organizacji
pozarządowych i aktywistów niż do samobójców,
morderców, czy przedstawicieli zdesperowanej klasy
pracującej
ASPEKT
ASPEKT
ORGANIZACYJNY
ORGANIZACYJNY
ASPEKT ORGANIZACYJNY
ASPEKT ORGANIZACYJNY
" Ideologia/religia: nacisk na konfrontację, wykorzystanie ideologii i
religii jako platformy do usprawiedliwiania przemocy
" Model ochrony wartości uświęconych (Fiske i Tetlock, 1997).
 Gdy normy sąłamane rodzi się złość i aktywizują się moralne
obligacje do ich ochrony, nawet sposobami wydającymi się być
irracjonalne
 Reakcje na przekraczanie norm: a) wyrażanie moralnego
oburzenia  zbiór reakcji poznawczych (surowa, ostra ocena
osób przedstawiających dany pogląd, a nawet osób, które go
jedynie tolerują); afektywnych (złość i pogarda dla tych osób)
oraz behawioralnych (popieranie ostracyzmu i karania
społecznych dewiantów); b) zanurzenie się w moralnym
oczyszczaniu  czyli w afirmację wyznawanych wartości przez
zachowania, które szczególnie ukazują przywiązanie do norm
wcześniej zagrożonych transgresją.
ASPEKT ORGANIZACYJNY
ASPEKT ORGANIZACYJNY
" Terroryzm jako strategia walki i narzędzie do celu:
zamachy samobójcze stosowane jako ostateczność, po
wykorzystaniu innych form walki (m.in. Crenshaw, Pape)
 Traktowane jako mało kosztowna forma walki przynosząca duże
straty przeciwnikowi. Ataki samobójcze stanowią tylko 3%
zamachów terrorystycznych ale odpowiadają za 48% zabitych
(nie licząc ataku na WTC) (do 2003 roku; za: Pape, 2005)
 Średnio w ataku samobójczym ginie 12 razy więcej ludzi niż przy
innych formach terroryzmu (do 2003)
 Inne zalety taktyczne zamachów samobójczych: dokładność
rażenia celu, bilans zysków i start, brak potrzeby planowania
ucieczki
ASPEKT ORGANIZACYJNY
ASPEKT ORGANIZACYJNY
" Zamachy samobójcze jako sposób budowy tożsamości
grupy
 Wizerunek profesjonalnych, elitarnych i fanatycznych jednostek
zdolnych do śmierci w obronie celów (przesłanie dla władz
przeciwników)
 Wytworzenie ekstremalnego lęku wśród atakowanej populacji
(przesłanie do społeczeństwa)
 Poświęcając życie swoich członków ma pomóc w uzyskaniu
wsparcia międzynarodowej publiczności (poświęcenie życia ma
pokazać jak zdesperowani są członkowie społeczności i jak z
le
traktowani)
 Wzbudzenie radykalnych akcji zaatakowanego państwa
(represje mogą zwiększyć poparcie dla grup)
ASPEKT ORGANIZACYJNY
ASPEKT ORGANIZACYJNY
" Rekrutacja (Moghadam, 2003):
 To grupa wybiera zamachowca; wolontariusze selekcjonowani
 Grupy podkreślają, że nie wybierają osób o samobójczych
skłonnościach
 Odpowiednie dane osobowe i psychologiczne (np. niekaralność,
znoszenie dużego stresu)
" Trening i indoktrynacja (na przykładzie grup
Palestyńskich):
 Czas trwania treningu od kilku tygodni do kilkunastu miesięcy
 Klasy dla zamachowców (2-4 godziny dziennie): antyizraelska
propaganda, nacisk na gloryfikację męczeństwa i pośmiertne
nagrody
ASPEKT ORGANIZACYJNY
ASPEKT ORGANIZACYJNY
" Trening i indoktrynacja c.d.:
 Pierwsze zadania, stopniowe angażowanie się w grupę i
sprawdzenie zdolności chętnych do podążania za rozkazami
(np. dostarczanie broni)
 Moralne oczyszczenie (długotrwałe posty, spłacenie wszystkich
długów, większość nocy spędzonych na modlitwie)
  Zniknięcie  opuszczenie rodziny bez pozostawienia śladu;
kilkudniowy intensywny trening związany z misją (plany
operacyjne, obsługa detonatorów itp.)
 Przed operacją nagranie przesłania (z Koranem i bronią w
rękach). Zamachowcy oglądają swoje nagrania nieustanne aby
stworzyć punkt  bez odwrotu  zmiana zdania jest bardzo
ciężka, jest zdradą i niewyobrażalną skazą na honorze
ASPEKT ORGANIZACYJNY
ASPEKT ORGANIZACYJNY
" Psychologiczne skutki przygotowań do zamachów
" Akcje terrorystyczne jako rezultat stopniowego
zwrócenia się do destruktywności poprzez
psychologiczne procesy niszczące mechanizmy
odpowiedzialne za kontrolę przemocy (Bandura, 1990) :
 dehumanizacja
 moralne usprawiedliwianie
 minimalizowanie cierpień i strat ofiar
 winienie ofiar