Analiza syntaktyczna
1. Opis syntaktyczny a opis semantyczno-kategorialny
O ile analiza semantyczno-kategorialna wyrażeń  to ich opis pod względem kategorii
semantycznych ich członów, o tyle analiza syntaktyczna  to opis czysto strukturalny. Opis
syntaktyczny wyrażenia złożonego polega na przypisaniu członom tego wyrażenia
wskaz
ników ich pozycji syntaktycznych, które informują, jaka jest pozycja danego członu w
całym wyrażeniu.
2. Pozycje syntaktyczne
Rozważmy proste zdanie:
(1) Zygmunt Krasiński kochał Delfinę Potocką.
Wiadomo, że składa się ono z predykatu  kochał i jego dwóch argumentów  Zygmunt
Krasiński i  Delfinę Potocką . Teraz przypiszemy trzem członom tego wyrażenia pozycje
syntaktyczne.
Pozycję syntaktyczną całego wyrażenia w nim samym  oznaczamy za pomocą znaku
 (1) . Tak więc wyrażenie  Zygmunt Krasiński kochał Delfinę Potocką w ramach zdania
 Zygmunt Krasiński kochał Delfinę Potocką ma pozycję (1).
Każdy wskaz
nik funktora  to ciąg cyfr, w którym ostatnią jest cyfra  0 . Głównemu
funktorowi (operatorowi1) naszego wyrażenia, czyli wyrażeniu  kochał , przypisujemy
wskaz
nik  (1,0)  dla zaznaczenia, że w ramach wyrażenia oznaczonego symbolem  (1)
jest to główny funktor (stąd na końcu 0). Wyrażenie  Zygmunt Krasiński jest pierwszym
argumentem funktora  kochał i przypisujemy mu wskaz
nik  (1,1)  dla zaznaczenia, że w
ramach całego wyrażenia (stąd jedynka na pierwszej pozycji) jest to pierwszy argument (stąd
jedynka na drugiej pozycji). Z kolei wyrażeniu  Delfine Potocką przyporządkowujemy
wskaz
nik  (1,2)  dla zaznaczenia, że w ramach całego wyrażenia (stąd jedynka na pierwszej
pozycji) jest to drugi argument (stąd jedynka na drugiej pozycji).
Kolejnym wyrażeniom omawianego zdania przypisujemy więc następujące pozycje:
(2) Zygmunt Krasiński kochał Delfinę Potocką.
(1,1) (1,0) (1,2)
Rozważmy przykład nieco bardziej skomplikowany:
(3) Krasiński gorąco kochał Potocką, ale jego ojciec nie zgadzał się na ich
małżeństwo.
Całe zdanie (3) oznaczamy za pomocą wskaz
nika  (1) . W wyrażeniu (2) głównym
funktorem jest wyrażenie  ale , otrzymuje więc ono wskaz
nik  (1,0) . Pierwszym
argumentem funktora głównego jest zdanie  Krasiński gorąco kochał Potocką , które (jako
całość) otrzymuje w związku z tym wskaz
nik  (1,1) . Drugi argument funktora głównego, tj.
zdanie  jego ojciec nie zgadzał się na ich małżeństwo otrzymuje z kolei wskaz
nik  (1,2) .
Mamy więc:
1
W analizie syntaktycznej używa się niekiedy określenia  operator zamiast  funktor .
(4) Krasiński gorąco kochał Potocką, ale jego ojciec nie zgadzał się na ich małżeństwo.
(1,1) (1,0) (1,2)
To jednak nie koniec analizy. Zauważamy, że zarówno pierwszy, jak i drugi argument
(czyli człony oznaczone wskaz
nikami (1,1) i (1,2)) są złożone i należy na nich dokonać
analizy syntaktycznej.
Pierwszy argument, tj. człon  Krasiński gorąco kochał Potocką składa się z funktora
 gorąco kochał oraz jego argumentów  Krasiński i  Potocką . Wyrażeniu  gorąco kochał
w ramach całego wyrażenia (3) przyporządkowujemy wskaz
nik  (1,1,0)  ponieważ w
ramach członu oznaczonego (1,1) jest to funktor. We wskaz
niku  (1,1,0)  pierwsze dwie
cyfry odnoszą się do wyrażenia, w którym bezpośrednio wyróżniamy dany człon, a ostatnia
cyfra mówi  co to za człon. Wyrażeniu  Krasiński w ramach zdania (3)
przyporządkowujemy wskaz
nik  (1,1,1)   Krasiński jest to bowiem pierwszy argument
(stąd jedynka na końcu) w ramach wyrażenia oznaczonego  (1,1) . Wyrażenie  Potocka
otrzymuje oczywiście wskaz
nik  (1,1,2) .
Zauważmy, że wskaz
nik (1,1,0) sygnalizuje nam, że wyrażeniem o tym wskaz
niku jest
jakiś funktor, ale zarazem, że nie jest to funktor główny w całym wyrażeniu: jest to funktor w
ramach pierwszego argumentu całego wyrażenia. Podobnie np. wskaz
nik  (1,1,2) oznacza, iż
wyrażenie o takim wskaz
niku jest drugim argumentem jakiegoś funktora, ale  nie funktora
głównego (a wyrażenia będącego funktorem w ramach pierwszego argumentu głównego
funktora).
Rozpatrzmy teraz wyrażenie  gorąco kochał , które otrzymało wskaz
nik  (1,1,0) .
Jest to wyrażenie złożone, składające się z superfunktora  gorąco i jego argumentu  kochał .
Wyrażenie  gorąco otrzyma więc wskaz
nik  (1,1,0,0)  jako że w ramach wyrażenia ze
wskaz
nikiem  (1,1,0) jest to funktor. Z kolei wyrażenie  kochał otrzyma pozycję (1,1,0,1),
gdyż w ramach wyrażenia (1,1,0) jest to pierwszy argument.
Przyjrzyjmy się teraz strukturze drugiego argumentu wyrażenia (3), czyli strukturze
zdania  jego ojciec nie zgadzał się na ich małżeństwo , oznaczonego wskaz
nikiem  (1,2) .
Głównym funktorem tego zdania jest wyrażenie  nie zgadzał się na , które otrzymuje
wskaz
nik (1,2,0), jako że w ramach wyrażenia ze wskaz
nikiem  (1,2) jest to główny funktor.
Wyrażenie  jego ojciec otrzymuje odpowiednio wskaz
nik  (1,2,1) , a wyrażenie  ich
małżeństwo  wskaz
nik  (1,2,2) .
Zarówno funktor,  nie zgadzał się na , jak i jego argumenty  to wyrażenia złożone, w
których da się wyróżnić funktor i argument. Funktor  nie zgadzał się na składa się z
superfunkora  nie i jego argumentu  zgadzał się na ; wyrażenia te otrzymują kolejno
wskaz
niki  (1,2,0,0) oraz (1,2,0,1) . Nazwa  jego ojciec składa się z funktora  jego i
argumentu  ojciec ; wyrażenia te otrzymują kolejno wskaz
niki  (1,2,1,0) oraz  (1,2,1,1) .
Wyrażenie  ich małżeństwo składa się z funktora  ich (otrzymującego wskaz
nik  (1,2,2,0)
oraz jego argumentu  małżeństwo (otrzymującego wskaz
nik  (1,2,2,1) ).
Poszczególne proste człony całego wyrażenia opisujemy więc w następujący sposób:
(5) Krasiński gorąco kochał Potocką, ale jego ojciec nie zgadzał się na ich małżeństwo.
(1,1,1) (1,1,0,0) (1,1,0.1) (1,1,2) (1,0) (1,2,1,0) (1,2,1,1) (1,2,0,0) (1,2,0,1) (1,2,2,0) (1,2,2,1)
3. Opis syntaktyczny
Są trzy rodzaje opisów syntaktycznych wyrażenia.
Opis ogólny wyrażenia Z  to ciąg wskaz
ników głównych członów wyrażenia Z (czyli
ciąg, w którym pierwszym elementem jest wskaz
nik funktora głównego wyrażenia Z, a
kolejnymi wskaz
niki głównych argumentów tego funktora).
Opis podstawowy wyrażenia Z  to ciąg wskaz
ników prostych członów wyrażenia Z.
 Opis pełny wyrażenia Z  to ciąg wskaz
ników wszystkich członów wyrażenia Z, na
każdym poziomie złożoności.
A więc  opisy wyrażenia (3) wyglądałyby następująco:
Opis ogólny: {(1,0), (1,1), (1,2)}
Opis podstawowy: {(1,0), (1,1,0,0), (1,1,0,1), (1,1,1), (1,1,2), (1,2,0,0), (1,2,0,1),
(1,2,1,0), (1,2,1,1), (1,2,2,0), (1,2,2,1)}.
Opis pełny: {(1), (1,0), (1,1), (1,1,0), (1,1,0,0), (1,1,0,1), (1,1,1), (1,1,2), (1,2,0),
(1,2,0,0), (1,2,0,1), (1,2,1) (1,2,1,0), (1,2,1,1), (1,2,2), (1,2,2,0), (1,2,2,1)}
4. Analiza syntaktyczna a analiza semantyczno-kategorialna
Analiza semantyczno-kategorialna i analiza syntaktyczna uzupełniają się.
Rozpatrzmy przykład zdania, zanalizowanego zarówno pod względem kategorii
semantycznych, jak i pozycji syntaktycznych:
(6) Krasiński kochał Potocką, a Potocka kochała Krasińskiego.
n(1,1,1) z/nn(1,1,0) n(1,1,2) z/zz(1,0) n(1,2,1) z/nn(1,2,0) n(1,2,2)
W wyrażeniu tym dwa razy występuje np. wyrażenie  Krasiński . Jest to nazwa, więc w ob.
Wypadkach wyrażenie to otrzymuje kategorię semantyczną  n . Wyrażenie to ma jednak za
każdym razem inną pozycję syntaktyczną  stąd przy pierwszym wystąpieniu otrzymuje
wskaz
nik  (1,1,1) , a przy drugim wystąpieniu  wskaz
nik  (1,2,2) . Podobnie jest z
wyrażeniem  kochał , które za każdym razem ma kategorię semantyczną  z/nn , natomiast
różne pozycje ( (1,1,0) , (1,2,0) ).
Zauważmy ponadto, że dwa złożone wyrażenia o różnych kategoriach semantycznych
 miewają te same struktury syntaktyczne. Dla przykładu  strukturę identyczną ze zdaniem
(6) ma nazwa:
(7) Dom nad jeziorem i ogród z kwiatami.
(1,1,1)(1,1,0)(1,1,2) (1,0) (1,2,1) (1,2,0) (1,2,2)