Między ontologią a metafizyką
Terminologia: metafizyka
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 2 / 19
Terminologia: metafizyka
Dwie hipotezy:
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 2 / 19
Terminologia: metafizyka
Dwie hipotezy:
1
Andronikos z Rodos (I w. BC), perypatetyk (szkoła Arystotelesa):
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 2 / 19
Terminologia: metafizyka
Dwie hipotezy:
1
Andronikos z Rodos (I w. BC), perypatetyk (szkoła Arystotelesa):
Trudności klasyfikacyjne z częścią wykładów/dzieł  scalenie poza klasyfikacją i
umieszczenie po traktatach z fizyki
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 2 / 19
Terminologia: metafizyka
Dwie hipotezy:
1
Andronikos z Rodos (I w. BC), perypatetyk (szkoła Arystotelesa):
Trudności klasyfikacyjne z częścią wykładów/dzieł  scalenie poza klasyfikacją i
umieszczenie po traktatach z fizyki
Nazwa:  rzeczy przychodzące, następujące po fizyce
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 2 / 19
Terminologia: metafizyka
Dwie hipotezy:
1
Andronikos z Rodos (I w. BC), perypatetyk (szkoła Arystotelesa):
Trudności klasyfikacyjne z częścią wykładów/dzieł  scalenie poza klasyfikacją i
umieszczenie po traktatach z fizyki
Nazwa:  rzeczy przychodzące, następujące po fizyce
2
(wg. H. Reinera) Eudemos z Rodos (370-300 BC):
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 2 / 19
Terminologia: metafizyka
Dwie hipotezy:
1
Andronikos z Rodos (I w. BC), perypatetyk (szkoła Arystotelesa):
Trudności klasyfikacyjne z częścią wykładów/dzieł  scalenie poza klasyfikacją i
umieszczenie po traktatach z fizyki
Nazwa:  rzeczy przychodzące, następujące po fizyce
2
(wg. H. Reinera) Eudemos z Rodos (370-300 BC):
Podkreślenie silnego związku między myślą Arystotelesa i Platona
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 2 / 19
Terminologia: metafizyka
Dwie hipotezy:
1
Andronikos z Rodos (I w. BC), perypatetyk (szkoła Arystotelesa):
Trudności klasyfikacyjne z częścią wykładów/dzieł  scalenie poza klasyfikacją i
umieszczenie po traktatach z fizyki
Nazwa:  rzeczy przychodzące, następujące po fizyce
2
(wg. H. Reinera) Eudemos z Rodos (370-300 BC):
Podkreślenie silnego związku między myślą Arystotelesa i Platona
nazwa (metafizyka) wyraża przede wszystkim przedmiot i problematykę części
dzieł Arystotelesa
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 2 / 19
Terminologia: ontologia, cz. 1
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 3 / 19
Terminologia: ontologia, cz. 1
Termin stosunkowo póz
ny:
Pierwsze (najprawdopodobniej) użycie: słownik
filozoficzny Lexicon philosophicum quo tamquam
clavae philosophiae fors aperiuntur, napisany
przez Rudolfa Gocleniusa, wydany w roku 1613
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 3 / 19
Terminologia: ontologia, cz. 1
Termin stosunkowo póz
ny:
Pierwsze (najprawdopodobniej) użycie: słownik
filozoficzny Lexicon philosophicum quo tamquam
clavae philosophiae fors aperiuntur, napisany
przez Rudolfa Gocleniusa, wydany w roku 1613
(!) nie występuje jako osobne hasło, lecz w arty-
kule dot. abstrakcji:
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 3 / 19
Terminologia: ontologia, cz. 1
Termin stosunkowo póz
ny:
Pierwsze (najprawdopodobniej) użycie: słownik
filozoficzny Lexicon philosophicum quo tamquam
clavae philosophiae fors aperiuntur, napisany
przez Rudolfa Gocleniusa, wydany w roku 1613
(!) nie występuje jako osobne hasło, lecz w arty-
kule dot. abstrakcji:
ontologike, tzn. filozofia dotycząca bytu albo
(traktująca) o tym, co najwyższe
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 3 / 19
Terminologia: ontologia, cz. 1
Termin stosunkowo póz
ny:
Pierwsze (najprawdopodobniej) użycie: słownik
filozoficzny Lexicon philosophicum quo tamquam
clavae philosophiae fors aperiuntur, napisany
przez Rudolfa Gocleniusa, wydany w roku 1613
(!) nie występuje jako osobne hasło, lecz w arty-
kule dot. abstrakcji:
ontologike, tzn. filozofia dotycząca bytu albo
(traktująca) o tym, co najwyższe
marginalia: ontologia, to jest filozofia dotycząca bytu (oba
terminy w grece)
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 3 / 19
Terminologia: ontologia, cz. 1
Termin stosunkowo póz
ny:
Pierwsze (najprawdopodobniej) użycie: słownik
filozoficzny Lexicon philosophicum quo tamquam
clavae philosophiae fors aperiuntur, napisany
przez Rudolfa Gocleniusa, wydany w roku 1613
(!) nie występuje jako osobne hasło, lecz w arty-
kule dot. abstrakcji:
ontologike, tzn. filozofia dotycząca bytu albo
(traktująca) o tym, co najwyższe
marginalia: ontologia, to jest filozofia dotycząca bytu (oba
terminy w grece)
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 3 / 19
Terminologia: ontologia, cz. 1
Termin stosunkowo póz
ny:
Pierwsze (najprawdopodobniej) użycie: słownik
filozoficzny Lexicon philosophicum quo tamquam
clavae philosophiae fors aperiuntur, napisany
przez Rudolfa Gocleniusa, wydany w roku 1613
(!) nie występuje jako osobne hasło, lecz w arty-
kule dot. abstrakcji:
ontologike, tzn. filozofia dotycząca bytu albo
(traktująca) o tym, co najwyższe
marginalia: ontologia, to jest filozofia dotycząca bytu (oba
terminy w grece)
Jan Clauberg (1622-1665): Metafizyka o bycie, a raczej ontozofia... (Metaphysica de
ente, quo rectius ontosophia...)
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 3 / 19
Terminologia: ontologia, cz. 1
Termin stosunkowo póz
ny:
Pierwsze (najprawdopodobniej) użycie: słownik
filozoficzny Lexicon philosophicum quo tamquam
clavae philosophiae fors aperiuntur, napisany
przez Rudolfa Gocleniusa, wydany w roku 1613
(!) nie występuje jako osobne hasło, lecz w arty-
kule dot. abstrakcji:
ontologike, tzn. filozofia dotycząca bytu albo
(traktująca) o tym, co najwyższe
marginalia: ontologia, to jest filozofia dotycząca bytu (oba
terminy w grece)
Jan Clauberg (1622-1665): Metafizyka o bycie, a raczej ontozofia... (Metaphysica de
ente, quo rectius ontosophia...)
ontosophia/ontologia: rozważania dotyczące bytu w ogólności (nie obejmujące zaś
takiego czy innego poszczególnego bytu, wyróżnionego własną nazwą albo posiadają-
cego pewne własności wyróżniające go od innych bytów)
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 3 / 19
Terminologia: ontologia, cz. 1
Termin stosunkowo póz
ny:
Pierwsze (najprawdopodobniej) użycie: słownik
filozoficzny Lexicon philosophicum quo tamquam
clavae philosophiae fors aperiuntur, napisany
przez Rudolfa Gocleniusa, wydany w roku 1613
(!) nie występuje jako osobne hasło, lecz w arty-
kule dot. abstrakcji:
ontologike, tzn. filozofia dotycząca bytu albo
(traktująca) o tym, co najwyższe
marginalia: ontologia, to jest filozofia dotycząca bytu (oba
terminy w grece)
Jan Clauberg (1622-1665): Metafizyka o bycie, a raczej ontozofia... (Metaphysica de
ente, quo rectius ontosophia...)
ontosophia/ontologia: rozważania dotyczące bytu w ogólności (nie obejmujące zaś
takiego czy innego poszczególnego bytu, wyróżnionego własną nazwą albo posiadają-
cego pewne własności wyróżniające go od innych bytów)
 logia a  sophia
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 3 / 19
Terminologia: ontologia, cz. 1
Termin stosunkowo póz
ny:
Pierwsze (najprawdopodobniej) użycie: słownik
filozoficzny Lexicon philosophicum quo tamquam
clavae philosophiae fors aperiuntur, napisany
przez Rudolfa Gocleniusa, wydany w roku 1613
(!) nie występuje jako osobne hasło, lecz w arty-
kule dot. abstrakcji:
ontologike, tzn. filozofia dotycząca bytu albo
(traktująca) o tym, co najwyższe
marginalia: ontologia, to jest filozofia dotycząca bytu (oba
terminy w grece)
Jan Clauberg (1622-1665): Metafizyka o bycie, a raczej ontozofia... (Metaphysica de
ente, quo rectius ontosophia...)
ontosophia/ontologia: rozważania dotyczące bytu w ogólności (nie obejmujące zaś
takiego czy innego poszczególnego bytu, wyróżnionego własną nazwą albo posiadają-
cego pewne własności wyróżniające go od innych bytów)
 logia a  sophia
próba definicji,
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 3 / 19
Terminologia: ontologia, cz. 1
Termin stosunkowo póz
ny:
Pierwsze (najprawdopodobniej) użycie: słownik
filozoficzny Lexicon philosophicum quo tamquam
clavae philosophiae fors aperiuntur, napisany
przez Rudolfa Gocleniusa, wydany w roku 1613
(!) nie występuje jako osobne hasło, lecz w arty-
kule dot. abstrakcji:
ontologike, tzn. filozofia dotycząca bytu albo
(traktująca) o tym, co najwyższe
marginalia: ontologia, to jest filozofia dotycząca bytu (oba
terminy w grece)
Jan Clauberg (1622-1665): Metafizyka o bycie, a raczej ontozofia... (Metaphysica de
ente, quo rectius ontosophia...)
ontosophia/ontologia: rozważania dotyczące bytu w ogólności (nie obejmujące zaś
takiego czy innego poszczególnego bytu, wyróżnionego własną nazwą albo posiadają-
cego pewne własności wyróżniające go od innych bytów)
 logia a  sophia
próba definicji, szczególny zamiennik (rectius)
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 3 / 19
Terminologia: ontologia, cz. 2
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 4 / 19
Terminologia: ontologia, cz. 2
Gottfried W. Leibniz (1647-1716)  w pośmiertnie wydanych pismach pojawia się de-
finicja (Clauberg, Leibniz, Wolff)
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 4 / 19
Terminologia: ontologia, cz. 2
Gottfried W. Leibniz (1647-1716)  w pośmiertnie wydanych pismach pojawia się de-
finicja (Clauberg, Leibniz, Wolff)
Ontologia to nauka, której przedmiotem jest:
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 4 / 19
Terminologia: ontologia, cz. 2
Gottfried W. Leibniz (1647-1716)  w pośmiertnie wydanych pismach pojawia się de-
finicja (Clauberg, Leibniz, Wolff)
Ontologia to nauka, której przedmiotem jest: byt, nie-byt, nic, wszystko,
rzeczy, sposoby rzeczy, substancja, przypadłości, zasady ludzkiego
poznania.
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 4 / 19
Terminologia: ontologia, cz. 2
Gottfried W. Leibniz (1647-1716)  w pośmiertnie wydanych pismach pojawia się de-
finicja (Clauberg, Leibniz, Wolff)
Ontologia to nauka, której przedmiotem jest: byt, nie-byt, nic, wszystko,
rzeczy, sposoby rzeczy, substancja, przypadłości, zasady ludzkiego
poznania.
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 4 / 19
Terminologia: ontologia, cz. 2
Gottfried W. Leibniz (1647-1716)  w pośmiertnie wydanych pismach pojawia się de-
finicja (Clauberg, Leibniz, Wolff)
Ontologia to nauka, której przedmiotem jest: byt, nie-byt, nic, wszystko,
rzeczy, sposoby rzeczy, substancja, przypadłości, zasady ludzkiego
poznania.
philosophia prima
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 4 / 19
Terminologia: ontologia, cz. 2
Gottfried W. Leibniz (1647-1716)  w pośmiertnie wydanych pismach pojawia się de-
finicja (Clauberg, Leibniz, Wolff)
Ontologia to nauka, której przedmiotem jest: byt, nie-byt, nic, wszystko,
rzeczy, sposoby rzeczy, substancja, przypadłości, zasady ludzkiego
poznania.
philosophia prima
naukowość dyscypliny
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 4 / 19
Filozofia pierwsza
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 5 / 19
Filozofia pierwsza
Pojawia się u Arystotelesa: prote philosophia
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 5 / 19
Filozofia pierwsza
Pojawia się u Arystotelesa: prote philosophia
Charakterystyka: dyscyplina ogólna, rozważająca problematykę bytu jako takiego,
badająca jego ostateczne przyczyny
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 5 / 19
Filozofia pierwsza
Pojawia się u Arystotelesa: prote philosophia
Charakterystyka: dyscyplina ogólna, rozważająca problematykę bytu jako takiego,
badająca jego ostateczne przyczyny
Jest taka wiedza, która rozważa byt jako byt, oraz to, co przysługuje mu w sposób
istotny. I nie utożsamia się ona z żadną z tak zwanych nauk szczegółowych.
.
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 5 / 19
Filozofia pierwsza
Pojawia się u Arystotelesa: prote philosophia
Charakterystyka: dyscyplina ogólna, rozważająca problematykę bytu jako takiego,
badająca jego ostateczne przyczyny
Jest taka wiedza, która rozważa byt jako byt, oraz to, co przysługuje mu w sposób
istotny. I nie utożsamia się ona z żadną z tak zwanych nauk szczegółowych.
Żadna bowiem inna nauka poza nią nie rozpatruje w ogólności bytu jako bytu, lecz
wyodrębniając jakąś jego dziedzinę, rozważa to, co przysługuje mu w danym aspekcie,
jak to jest na przykład w bytach matematycznych.
.
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 5 / 19
Filozofia pierwsza
Pojawia się u Arystotelesa: prote philosophia
Charakterystyka: dyscyplina ogólna, rozważająca problematykę bytu jako takiego,
badająca jego ostateczne przyczyny
Jest taka wiedza, która rozważa byt jako byt, oraz to, co przysługuje mu w sposób
istotny. I nie utożsamia się ona z żadną z tak zwanych nauk szczegółowych.
Żadna bowiem inna nauka poza nią nie rozpatruje w ogólności bytu jako bytu, lecz
wyodrębniając jakąś jego dziedzinę, rozważa to, co przysługuje mu w danym aspekcie,
jak to jest na przykład w bytach matematycznych.
Skoro też szukamy zasad i przyczyn ostatecznych, jasne, że muszą to być zasady i
przyczyne pewnej rzeczywistości jako takiej. Jeżeli więc również ci, którzy poszukiwali
elementów rzeczy, tych właśnie pierwszych zasad poszukiwali, to konieczne, żeby i
elementy konstytuujące byt nie były elementami w sensie przygodnym, lecz elementami
bytu jako takiego. A przeto i nam pierwszymi przyczynami bytu jako bytu zająć się
trzeba.
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 5 / 19
Warunki klasyfikacji
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 6 / 19
Warunki klasyfikacji
1
W stosunku do czego jest pierwsza?
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 6 / 19
Warunki klasyfikacji
1
W stosunku do czego jest pierwsza?
W określonym aspekcie nauka tego rodzaju powinna wyprzedzać wszystkie inne
dyscypliny filozoficzne i nauki szczegółowe (wartość i  godność , doniosłość)
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 6 / 19
Warunki klasyfikacji
1
W stosunku do czego jest pierwsza?
W określonym aspekcie nauka tego rodzaju powinna wyprzedzać wszystkie inne
dyscypliny filozoficzne i nauki szczegółowe (wartość i  godność , doniosłość)
uzasadnia pozostałe dziedziny (nie musi dostarczać im przesłanek)
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 6 / 19
Warunki klasyfikacji
1
W stosunku do czego jest pierwsza?
W określonym aspekcie nauka tego rodzaju powinna wyprzedzać wszystkie inne
dyscypliny filozoficzne i nauki szczegółowe (wartość i  godność , doniosłość)
uzasadnia pozostałe dziedziny (nie musi dostarczać im przesłanek)
zajmuje się założeniami, które inne dziedziny przyjmują w sposób milczący:
istnienie, istota...
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 6 / 19
Warunki klasyfikacji
1
W stosunku do czego jest pierwsza?
W określonym aspekcie nauka tego rodzaju powinna wyprzedzać wszystkie inne
dyscypliny filozoficzne i nauki szczegółowe (wartość i  godność , doniosłość)
uzasadnia pozostałe dziedziny (nie musi dostarczać im przesłanek)
zajmuje się założeniami, które inne dziedziny przyjmują w sposób milczący:
istnienie, istota... (ale czy rzeczywiście?...)
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 6 / 19
Warunki klasyfikacji
1
W stosunku do czego jest pierwsza?
W określonym aspekcie nauka tego rodzaju powinna wyprzedzać wszystkie inne
dyscypliny filozoficzne i nauki szczegółowe (wartość i  godność , doniosłość)
uzasadnia pozostałe dziedziny (nie musi dostarczać im przesłanek)
zajmuje się założeniami, które inne dziedziny przyjmują w sposób milczący:
istnienie, istota... (ale czy rzeczywiście?...)
pierwszeństwo w relacji do innych nauk (powinna być wzorem naukowości); albo
przynależność do innego porządku niż pozostałe dyscypliny
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 6 / 19
Warunki klasyfikacji
1
W stosunku do czego jest pierwsza?
W określonym aspekcie nauka tego rodzaju powinna wyprzedzać wszystkie inne
dyscypliny filozoficzne i nauki szczegółowe (wartość i  godność , doniosłość)
uzasadnia pozostałe dziedziny (nie musi dostarczać im przesłanek)
zajmuje się założeniami, które inne dziedziny przyjmują w sposób milczący:
istnienie, istota... (ale czy rzeczywiście?...)
pierwszeństwo w relacji do innych nauk (powinna być wzorem naukowości); albo
przynależność do innego porządku niż pozostałe dyscypliny
2
Ze względu na co zasługuje na swą nazwę?
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 6 / 19
Warunki klasyfikacji
1
W stosunku do czego jest pierwsza?
W określonym aspekcie nauka tego rodzaju powinna wyprzedzać wszystkie inne
dyscypliny filozoficzne i nauki szczegółowe (wartość i  godność , doniosłość)
uzasadnia pozostałe dziedziny (nie musi dostarczać im przesłanek)
zajmuje się założeniami, które inne dziedziny przyjmują w sposób milczący:
istnienie, istota... (ale czy rzeczywiście?...)
pierwszeństwo w relacji do innych nauk (powinna być wzorem naukowości); albo
przynależność do innego porządku niż pozostałe dyscypliny
2
Ze względu na co zasługuje na swą nazwę?
Uzasadnienie filozofii, a w konsekwencji  w ogóle wszelkiej wiedzy
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 6 / 19
Warunki klasyfikacji
1
W stosunku do czego jest pierwsza?
W określonym aspekcie nauka tego rodzaju powinna wyprzedzać wszystkie inne
dyscypliny filozoficzne i nauki szczegółowe (wartość i  godność , doniosłość)
uzasadnia pozostałe dziedziny (nie musi dostarczać im przesłanek)
zajmuje się założeniami, które inne dziedziny przyjmują w sposób milczący:
istnienie, istota... (ale czy rzeczywiście?...)
pierwszeństwo w relacji do innych nauk (powinna być wzorem naukowości); albo
przynależność do innego porządku niż pozostałe dyscypliny
2
Ze względu na co zasługuje na swą nazwę?
Uzasadnienie filozofii, a w konsekwencji  w ogóle wszelkiej wiedzy
Ze względu na swój przedmiot: początek (arche); byt jako byt, świadomość (od
Kartezjusza), język (Wittgenstein)
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 6 / 19
Warunki klasyfikacji
1
W stosunku do czego jest pierwsza?
W określonym aspekcie nauka tego rodzaju powinna wyprzedzać wszystkie inne
dyscypliny filozoficzne i nauki szczegółowe (wartość i  godność , doniosłość)
uzasadnia pozostałe dziedziny (nie musi dostarczać im przesłanek)
zajmuje się założeniami, które inne dziedziny przyjmują w sposób milczący:
istnienie, istota... (ale czy rzeczywiście?...)
pierwszeństwo w relacji do innych nauk (powinna być wzorem naukowości); albo
przynależność do innego porządku niż pozostałe dyscypliny
2
Ze względu na co zasługuje na swą nazwę?
Uzasadnienie filozofii, a w konsekwencji  w ogóle wszelkiej wiedzy
Ze względu na swój przedmiot: początek (arche); byt jako byt, świadomość (od
Kartezjusza), język (Wittgenstein)
Ze względu na sposób poznania: powinna być poznaniem pewnym, wykluczającym
wszelką wątpliwość (Platon: teoria idei, Arystoteles: konsekwentne odwoływanie się
do pierwszych zasad; Kartezjusz: jasność i wyrazistość; Husserl: bezpośredniość)
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 6 / 19
Metafizyka raz jeszcze
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 7 / 19
Metafizyka raz jeszcze
Komentatorzy: to, co po, ale też to, co ponad
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 7 / 19
Metafizyka raz jeszcze
Komentatorzy: to, co po, ale też to, co ponad
dwa kierunki interpretacji przedmiotu metafizyki:
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 7 / 19
Metafizyka raz jeszcze
Komentatorzy: to, co po, ale też to, co ponad
dwa kierunki interpretacji przedmiotu metafizyki:
1
obejmuje całość bytu
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 7 / 19
Metafizyka raz jeszcze
Komentatorzy: to, co po, ale też to, co ponad
dwa kierunki interpretacji przedmiotu metafizyki:
1
obejmuje całość bytu
2
ograniczanie właściwego obszaru do przedmiotów niematerialnych: np.
ostateczne przyczyny świata (nieruchomi poruszyciele, idee, Bóg...).
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 7 / 19
Metafizyka raz jeszcze
Komentatorzy: to, co po, ale też to, co ponad
dwa kierunki interpretacji przedmiotu metafizyki:
1
obejmuje całość bytu
2
ograniczanie właściwego obszaru do przedmiotów niematerialnych: np.
ostateczne przyczyny świata (nieruchomi poruszyciele, idee, Bóg...).
Problem:
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 7 / 19
Metafizyka raz jeszcze
Komentatorzy: to, co po, ale też to, co ponad
dwa kierunki interpretacji przedmiotu metafizyki:
1
obejmuje całość bytu
2
ograniczanie właściwego obszaru do przedmiotów niematerialnych: np.
ostateczne przyczyny świata (nieruchomi poruszyciele, idee, Bóg...).
Problem: A jeśli metafizyka odrzuca sferę doświadczenia zmysłowego i rygorystycz-
nego myślenia związanego z naukami?
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 7 / 19
Metafizyka raz jeszcze
Komentatorzy: to, co po, ale też to, co ponad
dwa kierunki interpretacji przedmiotu metafizyki:
1
obejmuje całość bytu
2
ograniczanie właściwego obszaru do przedmiotów niematerialnych: np.
ostateczne przyczyny świata (nieruchomi poruszyciele, idee, Bóg...).
Problem: A jeśli metafizyka odrzuca sferę doświadczenia zmysłowego i rygorystycz-
nego myślenia związanego z naukami?
krytyka metafizyki
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 7 / 19
Uprawomocnienie metafizyki: Leibniz
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 8 / 19
Uprawomocnienie metafizyki: Leibniz
Dotychczas mówiliśmy li-tylko jako fizycy, teraz należy wznieść się do metafizyki, po-
sługując się tą nie dość wykorzystywaną wielką zasadą, która głosi, że nic nie powstaje
bez racji dostatecznej, czyli nie dzieje się nic, w odniesieniu do czego ktoś wystarczająco
znający rzeczy nie mógłby podać racji dostatecznej, tłumaczącej, dlaczego dzieje się
właśnie tak a nie inaczej.
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 8 / 19
Uprawomocnienie metafizyki: Leibniz
Dotychczas mówiliśmy li-tylko jako fizycy, teraz należy wznieść się do metafizyki, po-
sługując się tą nie dość wykorzystywaną wielką zasadą, która głosi, że nic nie powstaje
bez racji dostatecznej, czyli nie dzieje się nic, w odniesieniu do czego ktoś wystarczająco
znający rzeczy nie mógłby podać racji dostatecznej, tłumaczącej, dlaczego dzieje się
właśnie tak a nie inaczej.
Po przyjęciu tej zasady mamy prawo zadać pytanie pierwsze, które tak będzie brzmiało:
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 8 / 19
Uprawomocnienie metafizyki: Leibniz
Dotychczas mówiliśmy li-tylko jako fizycy, teraz należy wznieść się do metafizyki, po-
sługując się tą nie dość wykorzystywaną wielką zasadą, która głosi, że nic nie powstaje
bez racji dostatecznej, czyli nie dzieje się nic, w odniesieniu do czego ktoś wystarczająco
znający rzeczy nie mógłby podać racji dostatecznej, tłumaczącej, dlaczego dzieje się
właśnie tak a nie inaczej.
Po przyjęciu tej zasady mamy prawo zadać pytanie pierwsze, które tak będzie brzmiało:
Dlaczego istnieje raczej coś, niż nic?
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 8 / 19
Uprawomocnienie metafizyki: Leibniz
Dotychczas mówiliśmy li-tylko jako fizycy, teraz należy wznieść się do metafizyki, po-
sługując się tą nie dość wykorzystywaną wielką zasadą, która głosi, że nic nie powstaje
bez racji dostatecznej, czyli nie dzieje się nic, w odniesieniu do czego ktoś wystarczająco
znający rzeczy nie mógłby podać racji dostatecznej, tłumaczącej, dlaczego dzieje się
właśnie tak a nie inaczej.
Po przyjęciu tej zasady mamy prawo zadać pytanie pierwsze, które tak będzie brzmiało:
Dlaczego istnieje raczej coś, niż nic?
Nic jest przecież prostsze i łatwiejsze niż coś. Co więcej, dopuściwszy, że rzeczy powinny
istnieć, trzeba podać rację, dlaczego powinny istnieć tak, a nie inaczej.
Wyznanie wiary filozofa
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 8 / 19
Uprawomocnienie metafizyki: Bergson
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 9 / 19
Uprawomocnienie metafizyki: Bergson
(...) zwykłą funkcję nauki pozytywnej stanowi analiza. Nauka operuje więc przede
wszystkim symbolami. Nawet najkonkretniejsza z nauk przyrodniczych, biologia, trzy-
ma się widzialnych kształtów istot żywych, ich narządów, ich pierwiastków anatomicz-
nych. Porównuje między sobą ich kształty, sprowadza bardziej złożone do prostszych,
bada wreszcie czynności życiowe w tym, co jest, że tak powiem, ich symbolem widzial-
nym.
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 9 / 19
Uprawomocnienie metafizyki: Bergson
(...) zwykłą funkcję nauki pozytywnej stanowi analiza. Nauka operuje więc przede
wszystkim symbolami. Nawet najkonkretniejsza z nauk przyrodniczych, biologia, trzy-
ma się widzialnych kształtów istot żywych, ich narządów, ich pierwiastków anatomicz-
nych. Porównuje między sobą ich kształty, sprowadza bardziej złożone do prostszych,
bada wreszcie czynności życiowe w tym, co jest, że tak powiem, ich symbolem widzial-
nym.
Jeśli istnieje jakiś środek, aby posiąść rzeczywistość absolutnie, zamiast poznawać ją
relatywnie, przeniknąć w głąb niej, zamiast szukać zewnętrznych punktów widzenia na
nią, mieć jej intuicję, zamiast dokonywać jej analizy, aby wreszcie ująć ją niezależnie
od wszelkich sposobów wyrażania, przekładu albo wyobrażenia symbolicznego, to tym
wszystkim jest metafizyka. Metafizyka jest więc nauką, która twierdzi, że obchodzi się
bez symboli.
Wstęp do metafizyki (w:) Myśl i ruch. Dusza i ciało
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 9 / 19
Uprawomocnienie metafizyki: Bergson
(...) zwykłą funkcję nauki pozytywnej stanowi analiza. Nauka operuje więc przede
wszystkim symbolami. Nawet najkonkretniejsza z nauk przyrodniczych, biologia, trzy-
ma się widzialnych kształtów istot żywych, ich narządów, ich pierwiastków anatomicz-
nych. Porównuje między sobą ich kształty, sprowadza bardziej złożone do prostszych,
bada wreszcie czynności życiowe w tym, co jest, że tak powiem, ich symbolem widzial-
nym.
Jeśli istnieje jakiś środek, aby posiąść rzeczywistość absolutnie, zamiast poznawać ją
relatywnie, przeniknąć w głąb niej, zamiast szukać zewnętrznych punktów widzenia na
nią, mieć jej intuicję, zamiast dokonywać jej analizy, aby wreszcie ująć ją niezależnie
od wszelkich sposobów wyrażania, przekładu albo wyobrażenia symbolicznego, to tym
wszystkim jest metafizyka. Metafizyka jest więc nauką, która twierdzi, że obchodzi się
bez symboli.
Wstęp do metafizyki (w:) Myśl i ruch. Dusza i ciało
Metafizyka:
objęcie całości bytu, wniknięcie w jego istotę, przy uzyskaniu wiedzy jasnej i pewnej.
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 9 / 19
Krytyka: Hume
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 10 / 19
Krytyka: Hume
David Hume (1711-1776)
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 10 / 19
Krytyka: Hume
David Hume (1711-1776)
Jeżeli przejęci tymi zasadami (empiryzmu) przebiegniemy do biblioteki, jakiegoż mu-
simy dokonać spustoszenia! Biorąc do ręki jakiś tom, traktujący np. o teologii albo
szkolnej metafizyce, zapytujemy:
Czy zawiera jakieś rozumowanie abstrakcyjne, dotyczące wielkości lub liczby? Nie.
Czy zawiera jakieś oparte na doświadczeniu rozumowanie dotyczące faktów i istnienia?
Nie.
A więc w ogień z nim, albowiem nie może zawierać nic prócz sofisterii i złudzeń!
Badania dotyczące rozumu ludzkiego
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 10 / 19
Krytyka: Hume
David Hume (1711-1776)
Jeżeli przejęci tymi zasadami (empiryzmu) przebiegniemy do biblioteki, jakiegoż mu-
simy dokonać spustoszenia! Biorąc do ręki jakiś tom, traktujący np. o teologii albo
szkolnej metafizyce, zapytujemy:
Czy zawiera jakieś rozumowanie abstrakcyjne, dotyczące wielkości lub liczby? Nie.
Czy zawiera jakieś oparte na doświadczeniu rozumowanie dotyczące faktów i istnienia?
Nie.
A więc w ogień z nim, albowiem nie może zawierać nic prócz sofisterii i złudzeń!
Badania dotyczące rozumu ludzkiego
! bardzo wąskie rozumienie doświadczenia w empiryzmie !
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 10 / 19
Krytyka: Kant
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 11 / 19
Krytyka: Kant
Immanuel Kant (1724-1804)
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 11 / 19
Krytyka: Kant
Immanuel Kant (1724-1804)
Wszelkie nasze poznanie zaczyna się wraz z doświadczeniem, co do tego nie ma
żadnej wątpliwości.
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 11 / 19
Krytyka: Kant
Immanuel Kant (1724-1804)
Wszelkie nasze poznanie zaczyna się wraz z doświadczeniem, co do tego nie ma
żadnej wątpliwości.
rozumienie doświadczenia, cel krytyki metafizyki
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 11 / 19
Krytyka: Kant
Immanuel Kant (1724-1804)
Wszelkie nasze poznanie zaczyna się wraz z doświadczeniem, co do tego nie ma
żadnej wątpliwości.
rozumienie doświadczenia, cel krytyki metafizyki
Za to metafizyka ma też to rzadkie szczęście, które nie może być udziałem żadnej innej
nauki rozumowej zajmującej się przedmiotami (...), że jeżeli ta krytyka wprowadzi
ją w bezpieczny tok postępowania naukowego, to będzie mogła w zupełności objąć
w posiadanie całe pole przynależnych jej poznań, a przeto swe dzieło wykończyć i
potomności złożyć do użytku jako kapitał nie dający się pomnożyć, ponieważ ma do
czynienia jedynie z naczelnymi zasadami i z ograniczeniami w ich stosowaniu, które
przez same te zasady zostają określone.
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 11 / 19
Krytyka: Kant i inni
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 12 / 19
Krytyka: Kant i inni
Kant, cd.
Rozpatruje ona rozum wedle jego składników i najwyższych maksym, które muszą się
znajdować u podłoża możliwości niektórych nauk, u podłoża stosowania wszystkich. Że
jako czysta spekulacja służy raczej temu, iż powstrzymuje błędy, niż temu, że rozszerza
poznanie, to nie narusza wcale jej wartości, lecz przeciwnie nadaje jej (pewną) godność
i znaczenie dzięki urzędowi cenzora, który rzeczpospolitej nauki zapewnia powszechny
ład i zgodę, co więcej, dobrobyt i powstrzymuje jej odważne i owocne opracowania
przed oddalaniem się od głównego celu, od powszechnej szczęśliwości.
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 12 / 19
Krytyka: Kant i inni
Kant, cd.
Rozpatruje ona rozum wedle jego składników i najwyższych maksym, które muszą się
znajdować u podłoża możliwości niektórych nauk, u podłoża stosowania wszystkich. Że
jako czysta spekulacja służy raczej temu, iż powstrzymuje błędy, niż temu, że rozszerza
poznanie, to nie narusza wcale jej wartości, lecz przeciwnie nadaje jej (pewną) godność
i znaczenie dzięki urzędowi cenzora, który rzeczpospolitej nauki zapewnia powszechny
ład i zgodę, co więcej, dobrobyt i powstrzymuje jej odważne i owocne opracowania
przed oddalaniem się od głównego celu, od powszechnej szczęśliwości.
Kilka innych krytycznych stanowisk:
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 12 / 19
Krytyka: Kant i inni
Kant, cd.
Rozpatruje ona rozum wedle jego składników i najwyższych maksym, które muszą się
znajdować u podłoża możliwości niektórych nauk, u podłoża stosowania wszystkich. Że
jako czysta spekulacja służy raczej temu, iż powstrzymuje błędy, niż temu, że rozszerza
poznanie, to nie narusza wcale jej wartości, lecz przeciwnie nadaje jej (pewną) godność
i znaczenie dzięki urzędowi cenzora, który rzeczpospolitej nauki zapewnia powszechny
ład i zgodę, co więcej, dobrobyt i powstrzymuje jej odważne i owocne opracowania
przed oddalaniem się od głównego celu, od powszechnej szczęśliwości.
Kilka innych krytycznych stanowisk:
Koło Wiedeńskie, zwłaszcza Carnap (1890-1971) i Schlick (1882-1936)
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 12 / 19
Krytyka: Kant i inni
Kant, cd.
Rozpatruje ona rozum wedle jego składników i najwyższych maksym, które muszą się
znajdować u podłoża możliwości niektórych nauk, u podłoża stosowania wszystkich. Że
jako czysta spekulacja służy raczej temu, iż powstrzymuje błędy, niż temu, że rozszerza
poznanie, to nie narusza wcale jej wartości, lecz przeciwnie nadaje jej (pewną) godność
i znaczenie dzięki urzędowi cenzora, który rzeczpospolitej nauki zapewnia powszechny
ład i zgodę, co więcej, dobrobyt i powstrzymuje jej odważne i owocne opracowania
przed oddalaniem się od głównego celu, od powszechnej szczęśliwości.
Kilka innych krytycznych stanowisk:
Koło Wiedeńskie, zwłaszcza Carnap (1890-1971) i Schlick (1882-1936)
Karol Marks (1818-1883), Fryderyk Engels (1820-1895), kontynuatorzy...
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 12 / 19
Krytyka: Kant i inni
Kant, cd.
Rozpatruje ona rozum wedle jego składników i najwyższych maksym, które muszą się
znajdować u podłoża możliwości niektórych nauk, u podłoża stosowania wszystkich. Że
jako czysta spekulacja służy raczej temu, iż powstrzymuje błędy, niż temu, że rozszerza
poznanie, to nie narusza wcale jej wartości, lecz przeciwnie nadaje jej (pewną) godność
i znaczenie dzięki urzędowi cenzora, który rzeczpospolitej nauki zapewnia powszechny
ład i zgodę, co więcej, dobrobyt i powstrzymuje jej odważne i owocne opracowania
przed oddalaniem się od głównego celu, od powszechnej szczęśliwości.
Kilka innych krytycznych stanowisk:
Koło Wiedeńskie, zwłaszcza Carnap (1890-1971) i Schlick (1882-1936)
Karol Marks (1818-1883), Fryderyk Engels (1820-1895), kontynuatorzy...
Martin Heidegger i jego fenomenologia
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 12 / 19
Ujęcia systemowe: filozofia tomistyczna
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 13 / 19
Ujęcia systemowe: filozofia tomistyczna
D. Mercier, J. Maritain, E. Gilson, L.E. Mascall, K. Wais, S. Swieżawski, M.A. Krąpiec
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 13 / 19
Ujęcia systemowe: filozofia tomistyczna
D. Mercier, J. Maritain, E. Gilson, L.E. Mascall, K. Wais, S. Swieżawski, M.A. Krąpiec
M.A. Krąpiec
Metafizyka:
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 13 / 19
Ujęcia systemowe: filozofia tomistyczna
D. Mercier, J. Maritain, E. Gilson, L.E. Mascall, K. Wais, S. Swieżawski, M.A. Krąpiec
M.A. Krąpiec
Metafizyka: poznanie uzyskane przez naturalnie transcendentny rozum szukający
pierwszych i jedynych uniesprzeczniających czynników tego, co istnieje, a co zacząt-
kowo jest nam dane w empirycznej intuicji świata materialnego.
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 13 / 19
Ujęcia systemowe: filozofia tomistyczna
D. Mercier, J. Maritain, E. Gilson, L.E. Mascall, K. Wais, S. Swieżawski, M.A. Krąpiec
M.A. Krąpiec
Metafizyka: poznanie uzyskane przez naturalnie transcendentny rozum szukający
pierwszych i jedynych uniesprzeczniających czynników tego, co istnieje, a co zacząt-
kowo jest nam dane w empirycznej intuicji świata materialnego.
Zadanie:
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 13 / 19
Ujęcia systemowe: filozofia tomistyczna
D. Mercier, J. Maritain, E. Gilson, L.E. Mascall, K. Wais, S. Swieżawski, M.A. Krąpiec
M.A. Krąpiec
Metafizyka: poznanie uzyskane przez naturalnie transcendentny rozum szukający
pierwszych i jedynych uniesprzeczniających czynników tego, co istnieje, a co zacząt-
kowo jest nam dane w empirycznej intuicji świata materialnego.
Zadanie: poszukiwanie ostatecznych uzasadnień rzeczywistości (czego nie są w stanie
zapewnić nauki szczegółowe).
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 13 / 19
Ujęcia systemowe: filozofia tomistyczna
D. Mercier, J. Maritain, E. Gilson, L.E. Mascall, K. Wais, S. Swieżawski, M.A. Krąpiec
M.A. Krąpiec
Metafizyka: poznanie uzyskane przez naturalnie transcendentny rozum szukający
pierwszych i jedynych uniesprzeczniających czynników tego, co istnieje, a co zacząt-
kowo jest nam dane w empirycznej intuicji świata materialnego.
Zadanie: poszukiwanie ostatecznych uzasadnień rzeczywistości (czego nie są w stanie
zapewnić nauki szczegółowe).
punkt wyjścia
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 13 / 19
Ujęcia systemowe: filozofia tomistyczna
D. Mercier, J. Maritain, E. Gilson, L.E. Mascall, K. Wais, S. Swieżawski, M.A. Krąpiec
M.A. Krąpiec
Metafizyka: poznanie uzyskane przez naturalnie transcendentny rozum szukający
pierwszych i jedynych uniesprzeczniających czynników tego, co istnieje, a co zacząt-
kowo jest nam dane w empirycznej intuicji świata materialnego.
Zadanie: poszukiwanie ostatecznych uzasadnień rzeczywistości (czego nie są w stanie
zapewnić nauki szczegółowe).
punkt wyjścia
podstawowe zasady
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 13 / 19
Ujęcia systemowe: filozofia tomistyczna
D. Mercier, J. Maritain, E. Gilson, L.E. Mascall, K. Wais, S. Swieżawski, M.A. Krąpiec
M.A. Krąpiec
Metafizyka: poznanie uzyskane przez naturalnie transcendentny rozum szukający
pierwszych i jedynych uniesprzeczniających czynników tego, co istnieje, a co zacząt-
kowo jest nam dane w empirycznej intuicji świata materialnego.
Zadanie: poszukiwanie ostatecznych uzasadnień rzeczywistości (czego nie są w stanie
zapewnić nauki szczegółowe).
punkt wyjścia
podstawowe zasady
metodologia i naukowość metafizyki
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 13 / 19
Ujęcia systemowe: filozofia tomistyczna
D. Mercier, J. Maritain, E. Gilson, L.E. Mascall, K. Wais, S. Swieżawski, M.A. Krąpiec
M.A. Krąpiec
Metafizyka: poznanie uzyskane przez naturalnie transcendentny rozum szukający
pierwszych i jedynych uniesprzeczniających czynników tego, co istnieje, a co zacząt-
kowo jest nam dane w empirycznej intuicji świata materialnego.
Zadanie: poszukiwanie ostatecznych uzasadnień rzeczywistości (czego nie są w stanie
zapewnić nauki szczegółowe).
punkt wyjścia
podstawowe zasady
metodologia i naukowość metafizyki
S.Swieżawski: warunki naukowości metafizyki
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 13 / 19
Ujęcia systemowe: filozofia tomistyczna
D. Mercier, J. Maritain, E. Gilson, L.E. Mascall, K. Wais, S. Swieżawski, M.A. Krąpiec
M.A. Krąpiec
Metafizyka: poznanie uzyskane przez naturalnie transcendentny rozum szukający
pierwszych i jedynych uniesprzeczniających czynników tego, co istnieje, a co zacząt-
kowo jest nam dane w empirycznej intuicji świata materialnego.
Zadanie: poszukiwanie ostatecznych uzasadnień rzeczywistości (czego nie są w stanie
zapewnić nauki szczegółowe).
punkt wyjścia
podstawowe zasady
metodologia i naukowość metafizyki
S.Swieżawski: warunki naukowości metafizyki
logiczna poprawność
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 13 / 19
Ujęcia systemowe: filozofia tomistyczna
D. Mercier, J. Maritain, E. Gilson, L.E. Mascall, K. Wais, S. Swieżawski, M.A. Krąpiec
M.A. Krąpiec
Metafizyka: poznanie uzyskane przez naturalnie transcendentny rozum szukający
pierwszych i jedynych uniesprzeczniających czynników tego, co istnieje, a co zacząt-
kowo jest nam dane w empirycznej intuicji świata materialnego.
Zadanie: poszukiwanie ostatecznych uzasadnień rzeczywistości (czego nie są w stanie
zapewnić nauki szczegółowe).
punkt wyjścia
podstawowe zasady
metodologia i naukowość metafizyki
S.Swieżawski: warunki naukowości metafizyki
logiczna poprawność
sprawdzalność:
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 13 / 19
Ujęcia systemowe: filozofia tomistyczna
D. Mercier, J. Maritain, E. Gilson, L.E. Mascall, K. Wais, S. Swieżawski, M.A. Krąpiec
M.A. Krąpiec
Metafizyka: poznanie uzyskane przez naturalnie transcendentny rozum szukający
pierwszych i jedynych uniesprzeczniających czynników tego, co istnieje, a co zacząt-
kowo jest nam dane w empirycznej intuicji świata materialnego.
Zadanie: poszukiwanie ostatecznych uzasadnień rzeczywistości (czego nie są w stanie
zapewnić nauki szczegółowe).
punkt wyjścia
podstawowe zasady
metodologia i naukowość metafizyki
S.Swieżawski: warunki naukowości metafizyki
logiczna poprawność
sprawdzalność: łatwe wskazanie dróg tworzenia pojęcia, sądu lub modelu oraz
dowolne odtwarzanie tej procedury
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 13 / 19
Ujęcia systemowe: Meinong
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 14 / 19
Ujęcia systemowe: Meinong
Alexius Meinong (1853-1920)
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 14 / 19
Ujęcia systemowe: Meinong
Alexius Meinong (1853-1920)
Teoria przedmiotu
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 14 / 19
Ujęcia systemowe: Meinong
Alexius Meinong (1853-1920)
Teoria przedmiotu
Najogólniejsza dyscyplina filozoficzna, której przedmiotem jest wszystko, co
istnieje oraz to, co nie istnieje
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 14 / 19
Ujęcia systemowe: Meinong
Alexius Meinong (1853-1920)
Teoria przedmiotu
Najogólniejsza dyscyplina filozoficzna, której przedmiotem jest wszystko, co
istnieje oraz to, co nie istnieje
Aspekt: bycie jakimś (Sosein)
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 14 / 19
Ujęcia systemowe: Meinong
Alexius Meinong (1853-1920)
Teoria przedmiotu
Najogólniejsza dyscyplina filozoficzna, której przedmiotem jest wszystko, co
istnieje oraz to, co nie istnieje
Aspekt: bycie jakimś (Sosein)
Analiza tego, co dane: przedmioty istniejące oraz nie posiadające istnienia
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 14 / 19
Ujęcia systemowe: Meinong
Alexius Meinong (1853-1920)
Teoria przedmiotu
Najogólniejsza dyscyplina filozoficzna, której przedmiotem jest wszystko, co
istnieje oraz to, co nie istnieje
Aspekt: bycie jakimś (Sosein)
Analiza tego, co dane: przedmioty istniejące oraz nie posiadające istnienia (także
niemożliwe, wewnętrznie sprzeczne)
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 14 / 19
Ujęcia systemowe: Meinong
Alexius Meinong (1853-1920)
Teoria przedmiotu
Najogólniejsza dyscyplina filozoficzna, której przedmiotem jest wszystko, co
istnieje oraz to, co nie istnieje
Aspekt: bycie jakimś (Sosein)
Analiza tego, co dane: przedmioty istniejące oraz nie posiadające istnienia (także
niemożliwe, wewnętrznie sprzeczne)
Podział: teoria ogólna i teorie szczegółowe (bez oparcia w empirii, np.
matematyka)
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 14 / 19
Ujęcia systemowe: Meinong
Alexius Meinong (1853-1920)
Teoria przedmiotu
Najogólniejsza dyscyplina filozoficzna, której przedmiotem jest wszystko, co
istnieje oraz to, co nie istnieje
Aspekt: bycie jakimś (Sosein)
Analiza tego, co dane: przedmioty istniejące oraz nie posiadające istnienia (także
niemożliwe, wewnętrznie sprzeczne)
Podział: teoria ogólna i teorie szczegółowe (bez oparcia w empirii, np.
matematyka)
Metafizyka: empiryczna nauka o rzeczywistości
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 14 / 19
Ujęcia systemowe: Meinong
Alexius Meinong (1853-1920)
Teoria przedmiotu
Najogólniejsza dyscyplina filozoficzna, której przedmiotem jest wszystko, co
istnieje oraz to, co nie istnieje
Aspekt: bycie jakimś (Sosein)
Analiza tego, co dane: przedmioty istniejące oraz nie posiadające istnienia (także
niemożliwe, wewnętrznie sprzeczne)
Podział: teoria ogólna i teorie szczegółowe (bez oparcia w empirii, np.
matematyka)
Metafizyka: empiryczna nauka o rzeczywistości
Nauka o rzeczywistości, tak szczegółowa jak i ogólna, ostatecznie nie rozporządza żad-
nym innym z
ródłem poznania poza empirią. (...) W tym sensie nie istnieje inna wiedza
o tym, co istnieje, niż wiedza doświadczalna; gdyby metafizyka nie rozporządzała do-
świadczeniami niezbędnymi dla charakteryzującej ją ogólności, to nie byłoby żadnej
metafizyki, przynajmniej żadnej naukowej, a przecież o taką stale nam chodzi.
O teorii przedmiotu
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 14 / 19
Ujęcia systemowe: Heidegger
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 15 / 19
Ujęcia systemowe: Heidegger
Martin Heidegger (1889-1976)
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 15 / 19
Ujęcia systemowe: Heidegger
Martin Heidegger (1889-1976)
Terminologia: ontologia (fundamentalna) a metafizyka
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 15 / 19
Ujęcia systemowe: Heidegger
Martin Heidegger (1889-1976)
Terminologia: ontologia (fundamentalna) a metafizyka
Metafizyka a bycie
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 15 / 19
Ujęcia systemowe: Heidegger
Martin Heidegger (1889-1976)
Terminologia: ontologia (fundamentalna) a metafizyka
Metafizyka a bycie
Punkt wyjścia: byt, który posiada świadomość swojego bytu (Dasein  byt
ludzki, człowiek)
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 15 / 19
Ujęcia systemowe: Heidegger
Martin Heidegger (1889-1976)
Terminologia: ontologia (fundamentalna) a metafizyka
Metafizyka a bycie
Punkt wyjścia: byt, który posiada świadomość swojego bytu (Dasein  byt
ludzki, człowiek)
Temat ontologii fundamentalnej:
ontologiczno-ontycznie wyróżniony byt, jestestwo, ona zaś staje wobec kardynalnego
problemu  pytania o sens bycia w ogóle
Bycie i czas
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 15 / 19
Ujęcia systemowe: Heidegger
Martin Heidegger (1889-1976)
Terminologia: ontologia (fundamentalna) a metafizyka
Metafizyka a bycie
Punkt wyjścia: byt, który posiada świadomość swojego bytu (Dasein  byt
ludzki, człowiek)
Temat ontologii fundamentalnej:
ontologiczno-ontycznie wyróżniony byt, jestestwo, ona zaś staje wobec kardynalnego
problemu  pytania o sens bycia w ogóle
Bycie i czas
fundament, podstawa metafizyki
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 15 / 19
Ujęcia systemowe: Heidegger
Martin Heidegger (1889-1976)
Terminologia: ontologia (fundamentalna) a metafizyka
Metafizyka a bycie
Punkt wyjścia: byt, który posiada świadomość swojego bytu (Dasein  byt
ludzki, człowiek)
Temat ontologii fundamentalnej:
ontologiczno-ontycznie wyróżniony byt, jestestwo, ona zaś staje wobec kardynalnego
problemu  pytania o sens bycia w ogóle
Bycie i czas
fundament, podstawa metafizyki
Dwa rodzaje metafizyki:
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 15 / 19
Ujęcia systemowe: Heidegger
Martin Heidegger (1889-1976)
Terminologia: ontologia (fundamentalna) a metafizyka
Metafizyka a bycie
Punkt wyjścia: byt, który posiada świadomość swojego bytu (Dasein  byt
ludzki, człowiek)
Temat ontologii fundamentalnej:
ontologiczno-ontycznie wyróżniony byt, jestestwo, ona zaś staje wobec kardynalnego
problemu  pytania o sens bycia w ogóle
Bycie i czas
fundament, podstawa metafizyki
Dwa rodzaje metafizyki:
1
myśląca byt, nie zdając sobie sprawy z tego, co jest jego podstawą;
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 15 / 19
Ujęcia systemowe: Heidegger
Martin Heidegger (1889-1976)
Terminologia: ontologia (fundamentalna) a metafizyka
Metafizyka a bycie
Punkt wyjścia: byt, który posiada świadomość swojego bytu (Dasein  byt
ludzki, człowiek)
Temat ontologii fundamentalnej:
ontologiczno-ontycznie wyróżniony byt, jestestwo, ona zaś staje wobec kardynalnego
problemu  pytania o sens bycia w ogóle
Bycie i czas
fundament, podstawa metafizyki
Dwa rodzaje metafizyki:
1
myśląca byt, nie zdając sobie sprawy z tego, co jest jego podstawą;
2
myśląca bycie
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 15 / 19
Ujęcia systemowe: Heidegger
Martin Heidegger (1889-1976)
Terminologia: ontologia (fundamentalna) a metafizyka
Metafizyka a bycie
Punkt wyjścia: byt, który posiada świadomość swojego bytu (Dasein  byt
ludzki, człowiek)
Temat ontologii fundamentalnej:
ontologiczno-ontycznie wyróżniony byt, jestestwo, ona zaś staje wobec kardynalnego
problemu  pytania o sens bycia w ogóle
Bycie i czas
fundament, podstawa metafizyki
Dwa rodzaje metafizyki:
1
myśląca byt, nie zdając sobie sprawy z tego, co jest jego podstawą;
2
myśląca bycie
Analiza unicestwienia bytu w całości i przejścia jestestwa (Dasein)
przez  jasną noc nicości :
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 15 / 19
Ujęcia systemowe: Heidegger
Martin Heidegger (1889-1976)
Terminologia: ontologia (fundamentalna) a metafizyka
Metafizyka a bycie
Punkt wyjścia: byt, który posiada świadomość swojego bytu (Dasein  byt
ludzki, człowiek)
Temat ontologii fundamentalnej:
ontologiczno-ontycznie wyróżniony byt, jestestwo, ona zaś staje wobec kardynalnego
problemu  pytania o sens bycia w ogóle
Bycie i czas
fundament, podstawa metafizyki
Dwa rodzaje metafizyki:
1
myśląca byt, nie zdając sobie sprawy z tego, co jest jego podstawą;
2
myśląca bycie
Analiza unicestwienia bytu w całości i przejścia jestestwa (Dasein)
przez  jasną noc nicości :
metafizyka przekracza samą siebie: poprzez nicość bytu i wywołaną nią trwogę
zbliża się do doświadczenia bycia
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 15 / 19
Ujęcia systemowe: Ingarden
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 16 / 19
Ujęcia systemowe: Ingarden
Roman Witold Ingarden (1893-1970)
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 16 / 19
Ujęcia systemowe: Ingarden
Roman Witold Ingarden (1893-1970)
rozróżnienie między ontologią a metafizyką
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 16 / 19
Ujęcia systemowe: Ingarden
Roman Witold Ingarden (1893-1970)
rozróżnienie między ontologią a metafizyką
Ontologia
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 16 / 19
Ujęcia systemowe: Ingarden
Roman Witold Ingarden (1893-1970)
rozróżnienie między ontologią a metafizyką
Ontologia
(analogia do filozofii pierwszej Arystotelesa)
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 16 / 19
Ujęcia systemowe: Ingarden
Roman Witold Ingarden (1893-1970)
rozróżnienie między ontologią a metafizyką
Ontologia
(analogia do filozofii pierwszej Arystotelesa)
teoretyczna podstawa pozostałych dyscyplin filozoficznych
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 16 / 19
Ujęcia systemowe: Ingarden
Roman Witold Ingarden (1893-1970)
rozróżnienie między ontologią a metafizyką
Ontologia
(analogia do filozofii pierwszej Arystotelesa)
teoretyczna podstawa pozostałych dyscyplin filozoficznych
filozoficzna nauka aprioryczna
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 16 / 19
Ujęcia systemowe: Ingarden
Roman Witold Ingarden (1893-1970)
rozróżnienie między ontologią a metafizyką
Ontologia
(analogia do filozofii pierwszej Arystotelesa)
teoretyczna podstawa pozostałych dyscyplin filozoficznych
filozoficzna nauka aprioryczna
niezależna epistemologicznie od spostrzeżeń zewnętrznych i wewnętrznych
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 16 / 19
Ujęcia systemowe: Ingarden
Roman Witold Ingarden (1893-1970)
rozróżnienie między ontologią a metafizyką
Ontologia
(analogia do filozofii pierwszej Arystotelesa)
teoretyczna podstawa pozostałych dyscyplin filozoficznych
filozoficzna nauka aprioryczna
niezależna epistemologicznie od spostrzeżeń zewnętrznych i wewnętrznych
oparta jedynie na oglądzie ejdetycznym
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 16 / 19
Ujęcia systemowe: Ingarden
Roman Witold Ingarden (1893-1970)
rozróżnienie między ontologią a metafizyką
Ontologia
(analogia do filozofii pierwszej Arystotelesa)
teoretyczna podstawa pozostałych dyscyplin filozoficznych
filozoficzna nauka aprioryczna
niezależna epistemologicznie od spostrzeżeń zewnętrznych i wewnętrznych
oparta jedynie na oglądzie ejdetycznym
niezależna od twierdzeń o faktach
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 16 / 19
Ujęcia systemowe: Ingarden
Roman Witold Ingarden (1893-1970)
rozróżnienie między ontologią a metafizyką
Ontologia
(analogia do filozofii pierwszej Arystotelesa)
teoretyczna podstawa pozostałych dyscyplin filozoficznych
filozoficzna nauka aprioryczna
niezależna epistemologicznie od spostrzeżeń zewnętrznych i wewnętrznych
oparta jedynie na oglądzie ejdetycznym
niezależna od twierdzeń o faktach
niezależna od pozostałych nauk, dostarczająca im jednak najbardziej
podstawowych przesłanek
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 16 / 19
Ujęcia systemowe: Ingarden
Roman Witold Ingarden (1893-1970)
rozróżnienie między ontologią a metafizyką
Ontologia
(analogia do filozofii pierwszej Arystotelesa)
teoretyczna podstawa pozostałych dyscyplin filozoficznych
filozoficzna nauka aprioryczna
niezależna epistemologicznie od spostrzeżeń zewnętrznych i wewnętrznych
oparta jedynie na oglądzie ejdetycznym
niezależna od twierdzeń o faktach
niezależna od pozostałych nauk, dostarczająca im jednak najbardziej
podstawowych przesłanek
Przedmiot:
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 16 / 19
Ujęcia systemowe: Ingarden
Roman Witold Ingarden (1893-1970)
rozróżnienie między ontologią a metafizyką
Ontologia
(analogia do filozofii pierwszej Arystotelesa)
teoretyczna podstawa pozostałych dyscyplin filozoficznych
filozoficzna nauka aprioryczna
niezależna epistemologicznie od spostrzeżeń zewnętrznych i wewnętrznych
oparta jedynie na oglądzie ejdetycznym
niezależna od twierdzeń o faktach
niezależna od pozostałych nauk, dostarczająca im jednak najbardziej
podstawowych przesłanek
Przedmiot: aprioryczna analiza zawartości idei, czyste jakości idealne, konieczne
związki między nimi, możliwości wyznaczone przez te związki
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 16 / 19
Ujęcia systemowe: Ingarden
Roman Witold Ingarden (1893-1970)
rozróżnienie między ontologią a metafizyką
Ontologia
(analogia do filozofii pierwszej Arystotelesa)
teoretyczna podstawa pozostałych dyscyplin filozoficznych
filozoficzna nauka aprioryczna
niezależna epistemologicznie od spostrzeżeń zewnętrznych i wewnętrznych
oparta jedynie na oglądzie ejdetycznym
niezależna od twierdzeń o faktach
niezależna od pozostałych nauk, dostarczająca im jednak najbardziej
podstawowych przesłanek
Przedmiot: aprioryczna analiza zawartości idei, czyste jakości idealne, konieczne
związki między nimi, możliwości wyznaczone przez te związki
czyste uchwycenie ostatecznych jakości idealnych (związki, możliwości, wynikające
z badania zawartości idei)
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 16 / 19
Ingarden  cd.
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 17 / 19
Ingarden  cd.
Problem: założenie o istnieniu idei
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 17 / 19
Ingarden  cd.
Problem: założenie o istnieniu idei
Geneza zawartości idei
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 17 / 19
Ingarden  cd.
Problem: założenie o istnieniu idei
Geneza zawartości idei
Formalna struktura idei, idee jako idee, zawartość idei
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 17 / 19
Ingarden  cd.
Problem: założenie o istnieniu idei
Geneza zawartości idei
Formalna struktura idei, idee jako idee, zawartość idei
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 17 / 19
Ingarden  cd.
Problem: założenie o istnieniu idei
Geneza zawartości idei
Formalna struktura idei, idee jako idee, zawartość idei
Różnica między metafizyką a ontologią polega przede wszystkim na tym, że ontologia
bada zawartość idej, natomiast metafizyka  przedmioty indywidualne, odpowiednio
także idee ale tylko jako idee.
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 17 / 19
Ingarden  cd.
Problem: założenie o istnieniu idei
Geneza zawartości idei
Formalna struktura idei, idee jako idee, zawartość idei
Różnica między metafizyką a ontologią polega przede wszystkim na tym, że ontologia
bada zawartość idej, natomiast metafizyka  przedmioty indywidualne, odpowiednio
także idee ale tylko jako idee.
Toteż sądy ontologiczne (...) są wolne od uznania wszelkiego faktycznego istnienia (re-
alnego lub nawet idealnego!), gdy natomiast sądy metafizyczne są albo wprost sądami
egzystencjalnymi, albo sądami kategorycznymi.
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 17 / 19
Ingarden  cd.
Problem: założenie o istnieniu idei
Geneza zawartości idei
Formalna struktura idei, idee jako idee, zawartość idei
Różnica między metafizyką a ontologią polega przede wszystkim na tym, że ontologia
bada zawartość idej, natomiast metafizyka  przedmioty indywidualne, odpowiednio
także idee ale tylko jako idee.
Toteż sądy ontologiczne (...) są wolne od uznania wszelkiego faktycznego istnienia (re-
alnego lub nawet idealnego!), gdy natomiast sądy metafizyczne są albo wprost sądami
egzystencjalnymi, albo sądami kategorycznymi.
Stwierdzanie faktyczności, czynniki irracjonalne
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 17 / 19
... coś z zupełnie innej beczki
Tymczasem w informatyce...
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 18 / 19
... coś z zupełnie innej beczki
Tymczasem w informatyce...
Ontologia
 jest formalną reprezentacją wiedzy jako pojęć wewnątrz jakiejś dziedziny i relacji
między tymi pojęciami.
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 18 / 19
... coś z zupełnie innej beczki
Tymczasem w informatyce...
Ontologia
 jest formalną reprezentacją wiedzy jako pojęć wewnątrz jakiejś dziedziny i relacji
między tymi pojęciami.
Może być używana jako narzędzie do wnioskowania o jednostkach (bytach jednostko-
wych) w tej dziedzinie, może być także stosowana do opisu całej dziedziny.
(SNH PWr) Ontologia/Metafizyka, cz. I 18 / 19