Immunoprofilaktyka
Immunoprofilaktyka
Szczepionki
Szczepionki
Historia
Historia
Rodzaje
Rodzaje
Szczepionki nowej generacji
Szczepionki nowej generacji
Preparaty immunoglobulinowe
Preparaty immunoglobulinowe
Dr Barbara Szkudlińska
Dr Barbara Szkudlińska
Klinika Immunologii, Reumatologii i Alergii w A
odzi
Klinika Immunologii, Reumatologii i Alergii w A
odzi
ZASADA SZCZEPIEC

ZASADA SZCZEPIEC

Zaszczepienie Zaka\
enie
Odpowiedz

wtórna
Odpowiedz

pierwotna
Miano
przeciwciał
Wytwarzanie
t
komórek pamięci
Rodzaje szczepionek
Rodzaje szczepionek
Ze względu na postać:
Ç PÅ‚ynne (adsorbowane i nieadsorbowane)
Ç Liofilizowane
Ze względu na swoistość:
Ç Monowalentne (jeden rodzaj antygenu lub patogenu)
Ç Poliwalentne ( kilka rodzajów antygenów lub
patogenów)
Ze względu na rodzaj antygenów:
Ç Wirusowe
Ç Bakteryjne
Rodzaje szczepionek
Rodzaje szczepionek
Ze względu na postać antygenów dzielimy szczepionki
wirusowe na:
1. Szczepionki atenuowane
2. Szczepionki inaktywowane
3.Szczepionki podjednostkowe
Ze względu na formę antygenu dzielimy
szczepionki bakteryjne na:
1. Szczepionki atenuowane
2 Szczepionki inaktywowane
3. Szczepionki podjednostkowe
4. Anatoksyny (toksoidy)
Ocena efektu protekcyjnego szczepionek
Ocena efektu protekcyjnego szczepionek
1. Serokonwersja
( przyrost miana swoistych przeciwciał po zaszczepieniu)
2. Poziom swoistych limfocytów Tc
3. Siła pierwotnej i wtórnej odpowiedzi immunologicznej
Wykluczenie efektów ubocznych szczepionek
Wykluczenie efektów ubocznych szczepionek
1. Pirogenność
2. Toksyczność
3. Teratogenność
4. Kancerogenność
5. Efekt alergizujÄ…cy
Atenuacja
Atenuacja
Atenuacja
Atenuacja
Szczepionki wirusowe atenuowane:
Szczepionki wirusowe atenuowane:
" Polio (Sabina) (atenuacja Pasteurowska)
" Odra  
" Åšwinka  
" Ró\
yczka  
Grypa (mutant temperaturowra\
liwy)
Ospa ( atenuacja Jennerowska)
Rotawirus  
Donosowa atenuowana
Adenowirus ( wirus zjadliwy - inna ni\
przy szczepionka przeciw grypie
naturalnym zaka\
eniu droga podania)
Szczepionki wirusowe inaktywowane:
Szczepionki wirusowe inaktywowane:
Polio (Salka)
Wścieklizna
WZW A
Kleszczowe zapalenie mózgu
Odpowiedz

Odpowiedz

immunologiczna na
immunologiczna na
szczepionkÄ™ atenuowanÄ…
szczepionkÄ™ atenuowanÄ…
i inaktywowanÄ…
i inaktywowanÄ…
Zalety szczepionek atenuowanych
Zalety szczepionek atenuowanych
AktywujÄ… wszystkie mechanizmy odpowiedzi immunologicznej ( z lokalnym
wytwarzaniem IgA)
PodnoszÄ… odpowiedz
immunologicznÄ… na wszystkie protekcyjne antygeny.
Inaktywacja mo\
e zmienić antygenowość.
Dają trwalszą odporność; bardziej krzy\
owo- reaktywną, zarówno humoralną jak i
komórkową.
Zazwyczaj wystarcza jednokrotne szczepienie i mała dawka wirusa
szczepionkowego
Niskie koszty
Szybka i długotrwała odporność w większości szczepionek
W przypadku polio i adenovaccines - Å‚atwe stosowanie
Mogą prowadzić do eliminacji dzikiego typu wirusa z społeczności
Wady szczepionek atenuowanych
Wady szczepionek atenuowanych
Mutacja rewersyjna; powrót do zjadliwości (obecnie stosuje się przewa\
nie tzw.
mutanty ustalone  nie podlegajÄ…ce rewersji)
Rozprzestrzenianie się w kontakcie z osobami , które nie zgodziły się zostać
szczepione ( zaleta w społecznościach, gdzie szczepienie nie jest 100%)
Niekontrolowane rozprzestrzenianie siÄ™ szczepionki  mo\
e zaowocować -
mutacjami rewersyjnymi
niskie stosowanie w krajach tropikalnych
Problem z niedoborami immunologicznymi (mo\
e zakazić tych pacjentów)
Zalety szczepionek inaktywowanych
Zalety szczepionek inaktywowanych
Ç Nie ulegajÄ… mutacjom i rewersji
Ç Wszystkie sÄ… podawane pozajelitowo
Ç MogÄ… być stosowane w niedoborach odpornoÅ›ci
Ç StymulujÄ… odpowiedz
humoralnÄ… po kilku dawkach
Ç Polecane w krajach tropikalnych (Å‚atwiejsze
przechowywanie)
Wady szczepionek inaktywowanych
Wady szczepionek inaktywowanych
Ç KrótkotrwaÅ‚a protekcja
Ç NiezbÄ™dne doszczepianie
Ç Nie dajÄ… miejscowej odpornoÅ›ci (wa\
ne)
Ç Wysokie koszty (kilka szczepieÅ„)
Ç Brak lub b. sÅ‚aba odpowiedz
komórkowa
Szczepionki podjednostkowe
Szczepionki podjednostkowe
ZawierajÄ… jedynie protekcyjne
antygeny wirusowe lub bakteryjne
Podjednostkowe szczepionki wirusowe :
- szczepionka przeciw grypie -
zawiera hemaglutyninÄ™ i
neuraminidazÄ™
- szczepionka przeciw WZW-B -
zawiera antygen HBs
Atenuowane szczepionki
Atenuowane szczepionki
bakteryjne
bakteryjne
Przeciw gruz
licy - BCG - uzyskana metodÄ…
atenuacji pasteurowskiej
Przeciw durowi brzusznemu -
zawierajÄ…ca bezotoczkowego
mutanta Salmonella typhi (doustna)
Inaktywowane szczepionki bakteryjne
Inaktywowane szczepionki bakteryjne
Stymulują produkcję przeciwciał skierowanych przeciw
patogenom zewnątrzkomórkowym
1) B. pertussis 2) S. typhi 3) V.cholerae
4) B. anthracis 5) C. burnetii 6) Y. pestis
7) S. flexneri 8) M . leprae
Szczepionki podjednostkowe bakteryjne:
- antytoksyczne - z podjednostkami toksyn bakteryjnych
- chemiczne (polisacharydowe ) - zawieraja polisacharydy
otoczek bakteryjnych ( H. Influense, S. Pneumoniae)
POLISACHARYD - NOÅšNIK
POLISACHARYD - NOÅšNIK
Szczepionki skoniugowane
Szczepionki skoniugowane
Haemophilus influenzae typ b  szczepionka
Haemophilus influenzae typ b  szczepionka
HIB
HIB
Meningokokowa C skoniugowana
Meningokokowa C skoniugowana
szczepionka
szczepionka
Ç Pneumokokowe:
Ç Pneumokokowe:
Pneumovax - 23 serotypy polysacharydów
Pneumovax - 23 serotypy polysacharydów
otoczkowych
otoczkowych
Prevnar - 7 serotypów skoniugowanych z
Prevnar - 7 serotypów skoniugowanych z
anatoksyną błoniczą
anatoksyną błoniczą
Zawierają peptydy przekształcające odpowiedz

Zawierają peptydy przekształcające odpowiedz

immunologicznÄ… w T- zale\
nÄ…
immunologicznÄ… w T- zale\
nÄ…
Stosowane u dzieci poni\
ej 3 roku \
ycia .
Stosowane u dzieci poni\
ej 3 roku \
ycia .
Modyfikacja Toksyn do
Modyfikacja Toksyn do
Toksoidów (anatoksyn)
Toksoidów (anatoksyn)
Toksyna Toksoid
(anatoksyna)
chemiczna
Modyfikacja
(formaldechyd)
determinanty antygenowe
Fragment warunkujÄ…cy
toksyczność
Toksoid(anatoksyna) tÄ™\
cowy, błoniczy
Zastosowanie
jako szczepionek
przeciwciał
przeciwciał
antyidiotypowych
antyidiotypowych
Szczepionki liposomowe
Szczepionki liposomowe
Zalety
" Na powierzchni liposomu mo\
na
spolimeryzować proste
rozpuszczalne antygeny, lub
zlokalizować antygeny hydrofobowe
" WewnÄ…trz liposomu mo\
na umieścić
antygeny hydrofilowe
" Liposomy łatwo penetrują błony
cytoplazmatyczne komórek i
uwolnione w komórce antygeny
prezentowane sÄ… jako antygeny
endogenne w kontekście MHC kl I
Wady
" Są dosyć szybko eliminowane z
organizmu ( fagocytoza)
Kompleksy immunostymulujÄ…ce
Kompleksy immunostymulujÄ…ce
- ISCOM
- ISCOM
Glikozyd roślinny Quil A +
rozpuszczalne antygeny
wirusowe ISCOM
Quil A
" przyleganie do błony
cytoplazmatycznej
" słabe własności
adiuwancyjne
Technologia rekombinacji
Technologia rekombinacji
DNA a nowe szczepionki
DNA a nowe szczepionki
Produkcja antygenów in vitro
Kom. dro\
d\
y
Wektor szczepionkowy
Produkcja
antygenów in vivo
Szczepionka genowa
Szczepionki  spo\
ywcze - w
Szczepionki  spo\
ywcze - w
postaci transgenicznych roślin.
postaci transgenicznych roślin.
Rekombinowane antygeny szczepionkowe ulegajÄ…
Rekombinowane antygeny szczepionkowe ulegajÄ…
ekspresji na tkankach roślin transgenicznych i
ekspresji na tkankach roślin transgenicznych i
mogą być stosowane do immunizacji doustnej.
mogą być stosowane do immunizacji doustnej.
Problemy:
Problemy:
Nieefektywne przyswajanie - przetwarzanie
Nieefektywne przyswajanie - przetwarzanie
antygenów w przewodzie pokarmowym
antygenów w przewodzie pokarmowym
Trudności z kontrolowaniem dawkowania
Trudności z kontrolowaniem dawkowania
ryzyko rozwoju tolerancji na antygen,
ryzyko rozwoju tolerancji na antygen,
ryzyko załamania się tolerancji na antygeny
ryzyko załamania się tolerancji na antygeny
pokarmowe je\
eli aktywność genów
pokarmowe je\
eli aktywność genów
immunomodulatorowych będzie zniesiona
immunomodulatorowych będzie zniesiona
ODCZYNY POSZCZEPIENNE
ODCZYNY POSZCZEPIENNE
Odczyny poszczepienne mogą być miejscowe i ogólne.
Odczyny zale\
Ä… od:
" rodzaju szczepionki (zabita-\
ywa, droga podania, wielkość i
kolejność dawki itd.)
" od wra\
liwości osoby szczepionej
" Czas ich pojawienia waha siÄ™ od 2-48 godzin.
Odczyny miejscowe występujące w miejscu wstrzyknięcia objawiają się
najczęściej słabo wyra\
onym:
" zaczerwienieniem
" obrzękiem
" bolesnością
" naciekiem
Czasem towarzyszą im nieswoiste objawy ogólne:
" podwy\
szona temperatura ciała
" złe samopoczucie
Największe reakcje miejscowe występują po szczepionkach
zawierajÄ…cych \
ywe drobnoustroje (np. BCG), najmniejsze po
anatoksynach.
POWIKA
ANIA POSZCZEPIENNE
POWIKA
ANIA POSZCZEPIENNE
To ka\
dy zespół objawów chorobowych wywołanych
przez zaszczepienie. Powikłania poszczepienne mogą
być spowodowane przez:
nieprawidłowe wykonanie szczepienia
nieprawidłowe wykonanie szczepienia
(przedawkowanie, zły sposób podania)
(przedawkowanie, zły sposób podania)
zastosowanie niewłaściwych
zastosowanie niewłaściwych
szczepionek (przeterminowanych, z
le
szczepionek (przeterminowanych, z
le
przechowywanych)
przechowywanych)
nadmiernÄ…, patologicznÄ… reakcjÄ…
nadmiernÄ…, patologicznÄ… reakcjÄ…
ustroju na prawidłowo podaną
ustroju na prawidłowo podaną
szczepionkÄ™ ( b. rzadko)
szczepionkÄ™ ( b. rzadko)
PRZECIWSKAZANIA DO SZCZEPIEC

PRZECIWSKAZANIA DO SZCZEPIEC

Orzekanie o przeciwwskazaniu do
szczepienia powinno być podejmowane z
du\
Ä… ostro\
nością, gdy\
zbyt częste
orzekanie o przeciwwskazaniach do
szczepień jest przyczyną ich opóz
nienia,
wykonywania zbyt rzadko i w
konsekwencji mo\
e być przyczyną
pogorszenia sytuacji epidemiologicznej.
PRZECIWWSKAZANIA DO SZCZEPIEC

Ostra choroba infekcyjna, okres inkubacji
choroby zakaz
nej, okres rekonwalescencji.
Nadwra\
liwość na składniki szczepionki (na
antygeny jaja kurzego, na czynniki konserwujÄ…ce,
na elementy drobnoustroju, jego produkty lub
składniki podło\
a do namna\
ania)
Schorzenia przewlekłe (niedobory
immunologiczne, osłabienie układu
odpornościowego przez ró\
ne czynniki i leki,
choroby nowotworowe).
Pierwszy trymestr ciÄ…\
y
Immunizacja czynna Immunizacja bierna
t (tygodnie)
Miano przeciwciał
Immunizacja bierna
Immunizacja bierna
Immunizacja bierna - podawanie
ludzkich immunoglobulin . 3 typy:
Ç Ludzkie normalne immunoglobuliny -
pochodzące z puli surowic zdrowych dawców
Ç Ludzkie swoiste preparaty
immunoglobulinowe - zawierajÄ…ce wysokie
miano przeciwciał neutralizujących
skierowanych przeciwko swoistym
czynnikom infekcyjnym (np. WZW-B).
Immunizacja bierna
Immunizacja bierna
Preparaty pochodzenia
Preparaty pochodzenia
zwierzęcego - zawierają
zwierzęcego - zawierają
przeciwciała uzyskiwane od
przeciwciała uzyskiwane od
immunizowanych zwierzÄ…t
immunizowanych zwierzÄ…t
( często antytoksyny)
( często antytoksyny)
Swoiste przeciwciała
Swoiste przeciwciała
monoklonalne
monoklonalne
Formy preparatów
Formy preparatów
immunoglobulinowych
immunoglobulinowych
Frakcja gammaglobulinowa normalnej lub
odpornościowej surowicy
Izolowane klasy immunoglobulin - IgG lub IgM
Izolowane swoiste przeciwciała
Fragmenty Fab swoistych przeciwciał
Zastosowanie preparatów
Zastosowanie preparatów
immunoglobulinowych
immunoglobulinowych
Lecznicze  niedobory immunologiczne,
Lecznicze  niedobory immunologiczne,
choroba (błonica, zatrucie jadem
choroba (błonica, zatrucie jadem
kiełbasianym), ukąszenie wę\
a.
kiełbasianym), ukąszenie wę\
a.
Profilaktyczne  w osłabieniu organizmu
Profilaktyczne  w osłabieniu organizmu
po chorobie, w przypadkach rozległych
po chorobie, w przypadkach rozległych
zranień, oparzeń, po zabiegach
zranień, oparzeń, po zabiegach
operacyjnych, po kontakcie z chorym na
operacyjnych, po kontakcie z chorym na
chorobÄ™ zakaz
nÄ….
chorobÄ™ zakaz
nÄ….
Adjuwanty
Adjuwanty
Substancje, które podane ze
Substancje, które podane ze
szczepionką, w sposób nieswoisty
szczepionką, w sposób nieswoisty
zwiększają jej immunogenność
zwiększają jej immunogenność
pochodzenia mineralnego
pochodzenia mineralnego
bakteryjne.
bakteryjne.
Nowej generacji - ró\
nego typu
Nowej generacji - ró\
nego typu
Adjuwanty
Adjuwanty
Mineralne
Mineralne
1.Wodorotlenek i sole glinu
1.Wodorotlenek i sole glinu
Jako pierwsze zastosowane w szczepionkach dla ludzi.
Jako pierwsze zastosowane w szczepionkach dla ludzi.
PobudzajÄ… dobrze odpowiedz
humoralną, słabo
PobudzajÄ… dobrze odpowiedz
humoralną, słabo
komórkową.
komórkową.
Bakteryjne
Bakteryjne
1. Kompletny adjuwant Freunda (emulsja Mycobacterium
1. Kompletny adjuwant Freunda (emulsja Mycobacterium
z olejem i wodÄ…).
z olejem i wodÄ…).
Toksyczny ( dla ludzi nie stosowany)
Toksyczny ( dla ludzi nie stosowany)
Indukuje silnÄ… dopowied\
komórkową.
Indukuje silnÄ… dopowied\
komórkową.
2. Bakterie z rodz. Corynebacterium, zymosan.
2. Bakterie z rodz. Corynebacterium, zymosan.
3. Dwupeptydy muramylowe i ich pochodne
3. Dwupeptydy muramylowe i ich pochodne
są zmodyfikowaną składową budowy prątka gru\
licy
są zmodyfikowaną składową budowy prątka gru\
licy
Cytokiny
Cytokiny
IL-2, IL-12 i Interferon-gamma.
IL-2, IL-12 i Interferon-gamma.
Adjuwanty nowej generacji
Adjuwanty nowej generacji
:& Monophosphoryl Lipid A (MPL) Pochodna LPS
bakterii Gram-).
" Stosowana z QS 21 (z Quil A saponin) indukuje zmianÄ™
odpowiedzi z TH2 do TH1.
:& Motywy CpG-ODN
" bakterio - pochodne , unmethylated: 5 -purine (x2)------
pyrimidine (x2)3
" syntetyczne oligodezoksynukleotydy z motywami CpG
są silnymi adjuwantami stymulującymi lokalną i układową
odpowiedz
TH1 po pozajelitowym, doustnym,
doodbytniczym i donosowym podaniu z antygenem .