Skuteczność preparatu homeopatycznego w leczeniu zespołu nadaktywności i braku koncentracji
Leon Christiaan STRAUSS
Johannesburg
Streszczenie
Celem badań była ocena skuteczności złożonego preparatu homeopatycznego Selenium-Homaccord w leczeniu
zespołu nadaktywności i braku koncentracji (ADHD). Badania prowadzono w wariancie podwójnie ślepej próby
klinicznej. Grupa kontrolna otrzymywała placebo. Badaniami objęto 20 dzieci, u których stwierdzono ADHD.
Dziesięcioro z nich otrzymywało psychostymulanty, a u dziesięciorga nie stosowano żadnego leczenia.
W terapii ADHD wykorzystuje się obecnie silne leki, których przydatność przy długotrwałym podawaniu jest
problematyczna, a skutki niepożądane częste. Chociaż leczenie konwencjonalne może pod wieloma względami
poprawić zachowanie dzieci z ADHD, nie wykazano, by miało wpływ na ich postępy w nauce [1, 2]. Rokowanie
jest takie samo niezależnie od tego, czy dziecko przyjmuje środki allopatyczne, czy też nie bierze żadnych leków
[3, 4].
Selenium-Homaccord był stosowany przez dwa miesiące. W tym czasie trzykrotnie dokonywano oceny. Dzieci
rozwiązywały test sprawdzający, rodzice natomiast wypełniali kwestionariusz objawów.
Wyniki testów analizowano statystycznie przy użyciu techniki analizy wariacyjnej. Wartość alfa ustalono na
poziomie istotności 0,05. Uzyskane wyniki wyraz
nie wskazują, że Selenium-Homaccord był skuteczny w
obniżaniu ogólnej nadaktywności dzieci z ADHD. Obserwowano istotne różnice dotyczące braku koncentracji,
pobudliwości, niepokoju oraz zaburzeń snu. Były one większe w grupie badanej niż kontrolnej.
Summary
The aim of the study was to evaluate the efficacy of the homeopathic combination
preparation Selenium-Homaccord in the management of Attention Deficit Hyperactivity
Disorder (ADHD). The study completed was a double blind, placebo-controlled clinical trial.
The study group consisted of twenty children diagnosed with ADHD, ten on prescribed
psychostimulant medication and ten not on any medication.
Current management of ADHD involves the administration of powerful drugs, of which the
long-term value is questionable and side effects common. Although orthodox treatment
may improve many aspects of general behavior in the ADHD child, studies have failed to
show it to be effective in improving school achievement [1, 2]. Prognosis remains
unchanged, whether the child is on allopathic drugs or no medication [3, 4].
Selenium-Homaccord was administered over a two-month period, with three evaluations
being done during the treatment period. Children were required to complete a Children's
Checking Task in the course of these evaluations and parents completed the Conners
Parent's Symptom Questionnaire.
The results of the above tests were analysed statistically, using the analysis of variance
technique. The alpha value was set at the 0,05 level of significance. From the results, it
was apparent that Selenium-Homaccord was effective in decreasing the overall
hyperactivity exhibited by an ADHD child. Significant differences were seen regarding the
child's inattention, impulsivity, anxiety, and sleep disturbances. These changes were more
widespread in the experimental group than in the control group.
Wprowadzenie
ADHD jest najczęstszym zaburzeniem zachowania, jakie stwierdzają psychiatrzy dziecięcy [5]. Występuje u ok.
40% dzieci obserwowanych przez psychiatrów w Stanach Zjednoczonych [6]. Szacunkowe dane wskazują, że
ADHD dotyczy 10-20% populacji w wieku szkolnym [7]. Zespół ten notowany jest ok. 4 razy częściej u chłopców
niż u dziewczynek.
Podręcznik Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego  Diagnostic and Statistical Manual of Mental
Disorders (czwarte wydanie) [8] wymienia trzy główne cechy dzieci z ADHD: brak koncentracji, nadaktywność i
impulsywność. Powodują one zwykle trudności w kontaktach z członkami rodziny oraz niepowodzenia w szkole,
zarówno naukowe jak i towarzyskie [7]. Według powyższego podręcznika o ADHD można mówić wtedy, gdy
objawy występowały przed ukończeniem 7. roku życia i utrzymywały się w dwóch lub więcej środowiskach (np. w
szkole i w domu). Jeżeli nie obserwuje się wyraz
nego upośledzenia funkcjonowania społecznego i zawodowego,
rozpoznanie musi być inne.
ADHD rozwija się zwykle przed 3. rokiem życia. Objawy często występują od urodzenia [9], a ich największe
nasilenie ma miejsce między 7. a 10. rokiem życia. Brak koncentracji wpływa na pracę w szkole i osiągnięcia
naukowe. Impulsywność może prowadzić do łamania zasad, szczególnie w okresie dojrzewania [8]. Działanie
takich dzieci jest bezładne, nie prowadzące do żadnego celu, co powoduje utratę poczucia związków przyczynowo-
skutkowych [10]. Osoby chore nie potrafią skupić uwagi na szczegółach, ich praca jest chaotyczna, często
popełniają błędy. Nadaktywność może przejawiać się na przykład kręceniem w ławce, bieganiem lub wspinaniem
się w sytuacjach, gdy nie jest to stosowne, jak również nadmierną gadatliwością. Częste są wahania nastroju [9], a
jak ustalono, do 25% dzieci z ADHD cierpi na depresję [11]. Wong [12] stwierdził, że 40% dzieci z trudnościami
w uczeniu się lokowało się w strefie depresyjnej opracowanego przez Robertsa Testu Postrzegania dla Dzieci.
Przyczyna ADHD nie jest znana, lecz istnieje wiele czynników mogących odgrywać rolę w patogenezie tego
zespołu. Należą do nich dysfunkcje neurochemiczne, dziedziczne oraz żywieniowe, uszkodzenia mózgu i
zachowanie rodziców.
Obecne leczenie ADHD jest wielostronne. Zwykle obejmuje podawanie leków, poradnictwo
psychologiczne oraz kontrolę diety. Lekami najczęściej stosowanymi w leczeniu ADHD są psychostymulanty.
Wiele badań, w których do oceny skuteczności używano zarówno subiektywnych, jak i obiektywnych kryteriów,
wykazało, że ich stosowanie u dzieci z ADHD jest korzystne, gdy są podawane przez jeden do trzech miesięcy
[10]. Często obserwowane skutki niepożądane to pogorszenie apetytu, bezsenność, podwyższenie ciśnienia krwi
lub tętna, bóle żołądka [13] oraz zamykanie się w sobie i rozdrażnienie [14]. Długotrwałe stosowanie
psychostymulantów może prowadzić do ograniczenia wzrostu i wagi, zwykle w wyniku mniejszego apetytu i
zmian w wydzielaniu hormonu wzrostu [10].
W grupie 10-14-latków stwierdzono zwiększenie nadużywania leków, w tym Ritalinu, o 1000% [15]. Wyniki
wielu długoterminowych badań wykazują minimalną poprawę w stosunku do początku leczenia [16] i nadal nie
jest jasne, czy psychostymulanty rzeczywiście poprawiają na dłuższą metę postępy w nauce leczonych dzieci [17].
Preparaty homeopatyczne uważane są za leki nie powodujące żadnych skutków niepożądanych, lub tylko
minimalne, oraz nie wywołujące uzależnienia. Selenium-Homaccord jest antyhomotoksycznym preparatem
zawierającym selen i fosforan potasu w różnych rozcieńczeniach (odpowiednio 10X, 15X, 30X, 200X oraz 2X,
10X, 30X, 200X). Wskazany jest w leczeniu ograniczenia umysłowego, braku koncentracji, kłopotów z pamięcią,
depresji oraz ogólnego osłabienia [18].
Badania wykazały, że dzieci z ADHD nie wyrastają ze swoich problemów [19, 20]. Tylko ok. 25% z nich dobrze
przystosowuje się do dorosłego życia. Ok. 15% staje się osobami do pewnego stopnia psychotycznymi, a 40-60%
ma nadal znaczne trudności z koncentracją i kontrolą pobudliwości [21].
Materiał i metody
Badanie przeprowadzone zostało jako podwójnie ślepa, nie krzyżowa próba kliniczna. W grupie kontrolnej
zastosowano placebo. Badaniami objęto 20 dzieci, spośród których 10 przyjmowało chlorowodorek
metylolofenidanu (grupa  Z Ritalinem ), a 10 nie otrzymywało żadnych leków przeciwko ADHD (grupa  Bez
Ritalinu ). Każda z tych grup została losowo podzielona na 2 pięcioosobowe podgrupy  kontrolną i
doświadczalną. Dzieci uczestniczące w badaniach musiały podporządkować się ustalonym zasadom.
Do oceny reakcji na leczenie zastosowano Kwestionariusz Objawów dla Rodziców (PSQ) oraz
Test Sprawdzający dla Dzieci (CCT). PSQ, opracowany przez C.K. Conners, jest najpowszechniej stosowanym
narzędziem do oceny opinii rodziców na temat ADHD ich dzieci. Od 1969 roku był wielokrotnie poprawiany [22].
Jego wyniki są różne u dzieci zdrowych i nadaktywnych, zależą też od stosowanych leków [6]. CCT umożliwia
ocenę zdolności ruchowo-wzrokowych, a szczególnie umiejętności utrzymywania koncentracji [23].
Leczenie trwało 60 dni. Przez ten czas wymagano, by dzieci nie zmieniały dawek żadnych leków i środków
pomocniczych, przyjmowanych przed rozpoczęciem doświadczenia. Testy przeprowadzano przed rozpoczęciem
leczenia, 30. i 60. dnia. Każde dziecko było indywidualnie obserwowane przez prowadzącego badanie, w tym
samym otoczeniu podczas każdego testu.
Wyniki
Wyniki uzyskane w kolejnych trzech testach CCT i PSQ analizowano statystycznie przy zastosowaniu techniki
Analizy Zmienności Powtarzalnych Pomiarów (ANOVA) oraz Nieparzystego Testu t.
Grupę badaną stanowiło 18 chłopców i 2 dziewczynki. ADHD występuje częściej u chłopców niż u dziewczynek;
szacuje się, że stosunek ten wynosi od 4 : 1 [4] do 10 : 1 [24]. W tym doświadczeniu jest on bliższy tej drugiej
wartości.
Wyniki CCT można podzielić na cztery kategorie: litery, liczby, symbole oraz słowa. Każda służy ocenie innej
formy aktywności umysłowej. Poprawa ogólnych wyników testu wskazuje na polepszenie koncentracji. Wyniki w
grupach  Z Ritalinem i  Bez Ritalinu otrzymujących placebo, uzyskane w trzech kolejnych testach, nie
wykazywały istotnych różnic. W grupach doświadczalnych  Z Ritalinem i  Bez Ritalinu stwierdzono wyraz
ne
różnice między testami pierwszym, drugim i trzecim.
Wyniki PSQ podzielić można na następujące główne kategorie: problemy z zachowaniem, brak uwagi, zaburzenia
psychosomatyczne, impulsywność/nadaktywność oraz lęk. PSQ pozwala również ustalić wskaz
nik nadaktywności.
Wyniki doświadczalnych grup  Z Ritalinem i  Bez Ritalinu wykazują skrajnie istotną wartość P (P = 0,0134).
We wszystkich głównych kategoriach PSQ różnice przed i po leczeniu były bardziej istotne w grupie
doświadczalnej niż w grupie kontrolnej. Dotyczyło to szczególnie kategorii problemów z zachowaniem,
problemów psychosomatycznych, impulsywności oraz lęku.
Dyskusja
Do oceny stopnia koncentracji dzieci w czasie trwania badań użyty został CCT. Obie grupy
doświadczalne   Z Ritalinem i  Bez Ritalinu , wykazały stałą poprawę wyników testów, przy średnim wzroście
o 3,7% między testem pierwszym i trzecim. Wyniki obu grup doświadczalnych wykazują, w odróżnieniu od grupy
kontrolnej, istotną wartość P. Świadczy to o większej ogólnej poprawie skupienia uwagi w grupach
doświadczalnych niż w kontrolnych.
Kategoria PSQ  Brak koncentracji ocenia między innymi zdolność utrzymania koncentracji i skłonność do
rozpraszania się. Wyniki wykazują poprawę zarówno w grupie doświadczalnej, jak i kontrolnej. W grupie
kontrolnej między testami pierwszym i trzecim brak uwagi został ograniczony o 23%, podczas gdy w grupie
doświadczalnej wartość ta wyniosła 33%. Potwierdza to skuteczność preparatu Selenium-Homaccord w
zwalczaniu kłopotów z koncentracją uwagi, co jest jednym z jego głównych wskazań.
Kategoria  Impulsywność/nadaktywność ocenia takie objawy jak niepokój i pobudliwość. Ogólną poprawę
obserwowano w obu grupach, jednak grupa doświadczalna wykazała poprawę o 35,8% w porównaniu z 21,2% w
grupie kontrolnej. Pobudliwość zwykle przejawia się nieodpowiednim zachowaniem, napastliwością wobec
innych, powodowaniem wypadków oraz niecierpliwością, która może być odbierana jako niewłaściwe zachowanie
[8]. Ten brak samokontroli wpływa na życie towarzyskie i współpracę z ludz
mi [25].
Kategoria  Problemy z zachowaniem ocenia nieposłuszeństwo, destruktywność, buntowniczość oraz brak
respektu dla starszych. W grupie doświadczalnej obserwowano stałą poprawę, różnica wyniosła 41,3%. Grupa
kontrolna wykazała istotnie mniejszą różnicę pomiędzy testami pierwszym i trzecim  1,3%.
Dziesięć pozycji wskaz
nika nadaktywności jest czasem używanych osobno w skróconych skalach do określania
występowania ADHD [25]. Kategoria ta ocenia główne objawy ADHD, takie jak brak koncentracji, pobudliwość i
nadaktywność. Stopniuje też wahania nastroju i problemy z zachowaniem, powszechnie obserwowane w ADHD.
Grupa doświadczalna wykazała poprawę o 45,5% pomiędzy testami pierwszym i trzecim, a kontrolna o
22,1%.
W czasie leczenia za pomocą PSQ oceniany był też poziom lęku. Objawy w tej kategorii obejmują bojaz
liwość,
wstydliwość oraz martwienie się. Lęk jest jedną z najpowszechniejszych przyczyn problemów z koncentracją oraz
obniżenia aktywności ruchowej u dzieci [26]. Między testami pierwszym i trzecim w grupie doświadczalnej
odnotowano poprawę o 53,8%, w stosunku do 3,1% w grupie kontrolnej. Ma to związek z dobrymi wynikami
uzyskanymi w przypadku innych ważnych objawów ADHD, takich jak impulsywność i nadaktywność. Gdy u
dziecka pewność siebie wzrasta, poziom lęku maleje, co umożliwia stawianie czoła wyzwaniom społecznym i
edukacyjnym.
W trakcie badań rodzice proszeni byli o odnotowywanie wszystkich zaobserwowanych u dzieci zmian, nie ujętych
w kwestionariuszu. Sześcioro rodziców wspomniało, że ich dzieci spały lepiej niż przed rozpoczęciem
doświadczenia. Czworo z tych dzieci należało do grupy doświadczalnej  Z Ritalinem , jedno do doświadczalnej
grupy  Bez Ritalinu , a jedno do kontrolnej  Bez Ritalinu . Zaburzenia snu nie wchodzą w zakres niniejszych
badań, lecz wyniki te są godne odnotowania, gdyż Ritalin często powoduje tego typu problemy [27].
Wnioski
Zasadnicza poprawa wskaz
nika nadaktywności PSQ wskazuje, że Selenium-Homaccord jest skuteczny w leczeniu
ADHD. Zaobserwowano ogólne polepszenie koncentracji, zmniejszenie impulsywności oraz nadaktywności dzieci.
Pozytywne rezultaty uzyskano też w takich kategoriach jak problemy z zachowaniem, lękliwość czy zaburzenia
snu. Nie są one uważane za wskazania do stosowania Selenium-Homaccord [18], jednak wskazania dla
poszczególnych składników tego preparatu sugerują ich skuteczność w leczeniu tego rodzaju objawów.
Obserwacje wskazują, że Selenium-Homaccord powoduje ogólną poprawę klinicznego obrazu ADHD w stosunku
do grupy kontrolnej. Wyniki takie odnotowano zarówno u dzieci nie przyjmujących żadnych leków przeciwko
ADHD, jak i otrzymujących regularnie Ritalin.
Do pełnego poznania przydatności tego preparatu w leczeniu ADHD niezbędne są dodatkowe próby kliniczne,
szczególnie obejmujące większą liczbę uczestników i prowadzone w dłuższym czasie. Długoterminowe badania
następcze po 10-20 latach mogą także dostarczyć informacji na temat skuteczności długotrwałego
homeopatycznego leczenia ADHD w porównaniu z terapią z zastosowaniem psychostymulantów.
Piśmiennictwo
1. Charles L., Sachin R.: A four-year follow-up study of the effects of methylphenidate
on the behavior and academic achievement on hyperactive children. J. of Abnormal
Child Psych. 1981, 9, 495-505.
2. Riddle K.D., Rapaport J.L.: A two--year follow-up of 72 hyperactive boys. J. of
Nervous Mental Disorders 1976, 162, 126-134.
3. Schutte K.: Drug treatment for hyperacivity: Dangers, alternatives and guidelines.
Transvaal Educational News 1988, 10, 16-18.
4. Safer D.J., Allen R.P.: Hyperactive Children: Diagnosis and Management. Baltimore:
University Park Press 1976, 87-96.
5. Ross A.O.: Child Behavior Therapy: Principles, Procedures and Empirical Basis. New
York: Wiley 1981, 45-62.
6. Trites R.L.: Hyperactivity in Children  Etiology, Measurement, and Treatment
Implications. Baltimore: University Park Press 1979, 31-35.
7. Shaywitz S.E., Shaywitz B.A.: Attention Deficit Disorder: Current perspectives. W:
Kavanagh J.F., Truss T.J. Jr (red.): Learning Disabilities: Proceedings of the National
Conference. Parkton, MD: York Press 1988, 336-357.
8. American Psychiatric Association: Diagnostic and Statistical Manual of Mental
Disorders, Fourth Edition. Washington, DC: American Psychiatric Association 1994,
78-85.
9. Bakwin H., Bakwin M.B.: Behavior Disorders in Children. Philadelphia, WB Saunders
Company 1972, 378-381.
10. American Medical Association, Division of Drugs. AMA Drug Evaluations, Fifth Edition.
Philadelphia, WB Saunders Company 1983, 285-292.
11. Berkow R., Fletcher A.J., Bondy P.K., Faling L.J., Feinstein A.R., Frenkel E.P.,
Hoekelman R.A., Petersdorf R.G., Plum F., Romano J., Rossi G.V., Talbott J.H.,
Tanser P.H.: Merck Manual of Diagnosis and Therapy, 15th Edition. New York, Merck
Sharp and Dohme Research Laboratories 1987, 1975-1980.
12. Wong D.A.: The relationship between learning disabilities and depression in children.
Unpublished doctoral dissertation, California School of Professional Psychology, Los
Angeles 1985.
13. Anastopolous A.D., DuPaul G.J., Barkley A.: Stimulant Medication and Parent Training
Therapies for Attention Deficit-Hyperactivity Disorders. J. of Learning Disabilities
1991, 24, 210-217.
14. Swanson J.M., Cantwell D., Lerner M., McBurnett K., Hanna G.: Effects of Stimulant
Medication on Learning in Children with ADHD. J. of Learning Disabilities 1991, 24,
219-229.
15. Haislip G.R.: Drug Enforcement Administration. Paper read at the conclusion of the
Conference of Stimulant Use in the Treatment of ADHD. San Antonio, Texas 1996,
10-12.12.
16. Hechtman L., Weiss G., Perlman T.: Young adult outcome of hyperactive children
who received long-term stimulant treatment. J. of the American Academy of Child
Psychiatry 1984, 23, 261-269.
17. Gadow K.D.: Effects of stimulant drugs on academic performance in hyperactive and
learning disabled children. Journal of Learning Disabilities 1983, 16, 290-299.
18. Biotherapeutic Index, Third Edition. Scientific Department of Biologische Heilmittel
Heel GmbH. Baden--Baden, 11-15, 312-314.
19. Hellegren L., Gillberg C., Gillberg I.C., Enerskog I.: Children with deficits in attention,
motor control, and perception almost grown up. General health at 16 years. Medical
Child Neurology 1993, 35, 881-892.
20. Klein R., Mannuzza S.: Long-term outcome of hyperactive children: A review. J. of
the Amer. Acad. of Child and Adolescent Psychiatry 1991, 30, 383-387.
21. Leary P.M.: Attention Deficit Hyperactivity Disorder. Update. 1994, IX, 158-163.
22. Atkins M.S., Pelham W.E.: School-Based Assessment of Attention Deficit-
Hyperactivity Disorder. J. of Learning Disabilities 1991, 24, 197-204.
23. Schain R.: Attention behavior and drugs in hyperactive children. W: Oettinger L.: The
Psychologist, The School, and the Child with MBD/LD. New York: Grure and Stratton
Inc 1979, 210.
24. Hynd G.W., Semrud-Clikeman M., Lorys A.L.: Brain morphology in developmental
dyslexia and attention deficit disorder/hyperactivity. Arch. of Neurology 1990, 47,
919-926.
25. Barkley R.A.: Hyperactive Children: A Handbook of Diagnosis and Treatment. New
York: Guilford Press 1981, 7-12, 218-223.
26. Kaplan H.I., Sadock B.J.: Comprehensive Textbook of Psychiatry. Baltimore: Williams
and Wilkins 1985, 1555-1557, 1684-1690.
27. University of Cape Town, Department of Pharmacology, Medical School. South African
Medicine Formulary, Third Edition. Cape Town: Medical Association Publications
Department 1995, 377-379, 381.
Adres do korespondencji
Leon Christiaan Strauss
P.O. Box 28377
Kensington 2101
Johannesburg
Republika Południowej Afryki
Tłumaczenie: dr Cezary Pączkowski
y
ródło: Biomedical Therapy 2000, 2