mgr Anna Kasprzak paz
dziernik 11
Rynek pieniężny (1)
Jest to rynek najbardziej płynnych aktywów finansowych, służących
jednostkom gospodarczym do pokrycia zapotrzebowania na kapitał
obrotowy, zapewniających płynność. Na nim regulacji podlega podaż
Rynek pieniężny
pieniądza, kształtują się krótkoterminowe stopy procentowe i
przeprowadzane są interwencje banku centralnego.
Cechy rynku pieniężnego:
- Obrót instrumentami krótkoterminowymi
- Charakter zdecentralizowany
- Elastyczny sposób działania (brak szczegółowych regulacji prawnych
określających sposób jego funkcjonowania)
mgr Anna Kasprzak-Czelej
- Przedmiotem obrotu są wystandaryzowane, jednolite instrumenty
Zakład Rynków Finansowych finansowe  w przypadku zbywalnych papierów wartościowych
standaryzacja obejmuje nominały, okres zapadalności, sposoby
UMCS w Lublinie
rozliczenia transakcji a na rynku depozytów międzybankowych dotyczy
terminów realizacji transakcji
1 2
Rynek pieniężny (2) Rynek pieniężny (3)
Popyt na walory krótkoterminowe (podaż kapitału) zależy od Funkcje rynku pieniężnego:
wzrostu rezerw gotówkowych  podmioty poszukują możliwości
1) Alokacyjna  przepływ środków oraz ich optymalne wykorzystanie przy
ich lokowania na rynku o takim terminie wykupu, który odpowiada
jednoczesnym zachowaniu płynności
zapotrzebowaniu na gotówkę.  Lokata taka oznacza dodatkowy
dochód i jednocześnie możliwość zamiany walorów na pieniądz
2) Utrzymania płynności  krótkoterminowe instrumenty finansowe
w dogodnym momencie.
pozwalają utrzymywać zasoby w postaci gwarantującej ich
natychmiastową dostępność, pozwalając na minimalizację kosztów
utrzymania płynności przy zachowaniu bezpieczeństwa realizacji
Uczestnicy rynku pieniężnego:
zobowiązań
1) Banki komercyjne  główni nabywcy emisji papierów
3) Transformacji terminów  na rynku pieniężnym następuje zamiana
wartościowych na rynkach pierwotnych, organizują rynki wtórne
skrajne krótkookresowych pasywów na środki o dłuższym terminie
2) Skarb Państwa  emitent rządowych papierów wartościowych,
płatności
celem pozyskania środków o charakterze zwrotnym na
finansowanie potrzeb pożyczkowych budżetu państwa
4) Dochodowa  wysoka płynność instrumentów pieniężnych pozwala na
minimalizację niezbędnych rezerw gotówkowych i ulokowanie tej nadwyżki
3) Bank Centralny  wpływa na podaż środków pieniężnych w
w dochodowe aktywa, co prowadzi do polepszenia efektywności
obiegu sektora bankowego, realizuje politykę monetarną
4) Inwestorzy instytucjonalni
5) Informacyjna  informuje o rynkowej wycenie wartości pieniądza w
czasie
5) Podmioty gospodarcze, gminy
6) Regulacyjna  możliwość efektywnego oddziaływania banku centralnego
na gospodarkę
3 4
Zadłużenie z tytułu poszczególnych instrumentów
rynku pieniężnego oraz wartość obrotów na rynku
Segmenty rynku pieniężnego
transakcji lokacyjnych
Rynek pieniężny
Rynek transakcji o Rynek krótkoterminowych
charakterze lokacyjnym papierów wartościowych
Rynek Rynek
Rynek zabezpieczonych
Rynek niezabezpieczonych
instrumentów instrumentów
lokat międzybankowych
lokat międzybankowych
kuponowych dyskontowych
" Certyfikatów " bonów
Rynek transakcji
Rynek swapów depozytowych skarbowych
warunkowych (repo i Sell
walutowych " Krótkoterminowych
Buy Back) " bonów
papierów dłużnych
pieniężnych
przedsiębiorstw
5 y
ródło: NBP 6
1
mgr Anna Kasprzak paz
dziernik 11
Struktura transakcji o charakterze lokacyjnym
na rynku międzybankowym w Polsce i w strefie
Rynek niezabezpieczonych lokat
euro
międzybankowych (1)
Na rynku międzybankowych depozytów złotowych ma miejsce zarządzanie
płynnością banków ze względu na:
q� Niedostosowanie terminów wpływu środków do banków z ich
zaangażowanie w aktywa dochodowe
q� Tendencji do kumulowania się w pewnych okresach obowiązkowych
płatności banków (np. odprowadzanie rezerw obowiązkowych)
q� Bank centralny poprzez operacje otwartego rynku zmienia płynność w
krótkim okresie, wpływając na rentowność operacji pożyczania i lokowania
środków na rynku finansowym
q� Struktura systemu bankowego sprawia, że istnieją banki notujące regularnie
nadpłynność i banki odczuwające niedobór środków
7
y
ródło: NBP
Rynek niezabezpieczonych lokat Rynek niezabezpieczonych lokat
międzybankowych (2) międzybankowych (3)
Depozyt międzybankowy jest transakcją polegającą na przyjęciu lub udzieleniu
Depozyty terminowe dzieli się na:
przez jeden bank drugiemu określonej kwoty środków pieniężnych na
o� O/N) (overnight) - środki są pożyczane dziś na jutro;
określony czas, przy określonej stopie procentowej.
o� T/N (tomorrow next) - środki wpływają jutro, zaś ich zwrot następuje na-
stępnego dnia;
o� l W - środki wpływają w drugim dniu roboczym od daty ogłoszenia i są wy-
Depozyty międzybankowe ze względu na okres trwania dzielą się na:
korzystywane przez tydzień, przy czym pomijane są święta i dni wolne od
pracy;
o� krótkoterminowe - do miesiąca
o� l M, 3 M, 6 M, 9 M - środki wpływają tak samo jak poprzednio, tyle że
o� długoterminowe .
pożyczane są na okresy jedno-, trzy-, sześcio- lub dziewięciomiesięczne;
o� l R - środki pożyczane są na jeden rok.
Ze względu na charakter przeprowadzanych transakcji depozyty międzybankowe można
podzielić na:
Dzień, w którym wpływają środki na rachunek uczestnika transakcji, nazywany jest
datą waluty.
o� Depozyty typu call - nie mają uzgodnionego ostatecznego terminu zapadalności.
Są inicjowane przez stronę inwestującą decydującą również o terminie
Cena depozytu międzybankowego określona jest stopą procentową rynku
wypowiedzenia depozytu. Okres do wypowiedzenia depozytu typu call z reguły
międzybankowego (stawki referencyjne).
jednak nie przekracza 24 do 48 godzin.
Rentowność podawana jest w okresie rocznym, w którym rok ma 365 dni
o� Depozyty terminowe - z ustalonym terminem spłaty
Stawki referencyjne (1) Stawki referencyjne (2)
WIBID (Warsaw Interbank Bid Rate) - roczna stopa procentowa jaką banki
Stawki referencyjne ustalane są na fixingu organizowanym przez Polskie
zapłacą za środki przyjęte w depozyt od innych banków
Stowarzyszenie Dealerów Bankowych - Forex Polska.
Udział w nim mogą brać wszystkie banki pełniące funkcję dealerów rynku
WIBOR (Warsaw Interbank Offer Rate) - roczna stopa procentowa po jakiej
pieniężnego, czyli dopuszczonych do zawierania transakcji z bankiem
banki są skłonne udzielać pożyczki innym bankom
centralnym - Narodowym Bankiem Polskim
Fixing stawek WIBOR i WIBID depozytów złotowych odbywa się w każdym
Są ustalane dla depozytów na następujące terminy:
dniu doboczym o godzinie 11:00 rano.
1 dzień roboczy (O/N, T/N)
1 tydzień (SW),
Stawki są obliczane jako średnia arytmetyczna stóp zgłoszonych przez
2 tygodnie (2W),
uczestników fixingu, po odrzuceniu dwóch najniższych i dwóch
1 miesiąc (1M),
najwyższych wielkości. Jeśli jednak podano mniej niż 8 stawek,
3 miesiące (3M),
odrzucane są tylko dwie skrajne.
6 miesięcy (6M),
Różnica między stawkami udzielania i przyjęcia depozytu na dany termin
9 miesięcy (9M),
12 miesięcy (12M). (spread) podawanymi przez każdego Uczestnika na Fixing nie może być
większa niż:
a) 0.3% dla terminów O/N, T/N;
b) 0.2% dla terminów od jednego tygodnia do jednego roku,
2
mgr Anna Kasprzak paz
dziernik 11
Stawki referencyjne (3) Stawki referencyjne (4)
Uczestnicy Fixingu (WIBOR, WIBID):
1. BANK BPH Spółka Akcyjna
2. BANK GOSPODARKI ŻYWNOŚCIOWEJ S.A.
W ciągu 15 minut od publikacji indeksów ustalonych podczas fixingu biorące
3. BANK GOSPODARSTWA KRAJOWEGO
w nim udział banki zobowiązane są do zawierania transakcji z innymi
4. BANK MILLENNIUM S.A.
jego uczestnikami według stawek nie gorszych od zgłoszonych tego
dnia, o ile wartość transakcji nie przekracza określonej kwoty: 5. BANK POLSKA KASA OPIEKI S.A.
6. BANK ZACHODNI WBK S.A.
Terminy Kwoty w PLN spread 7. BNP PARIBAS
O/N 30 mln 0,3 p.b. 8. BRE BANK S.A.
9. CITIBANK HANDLOWY
T/N 30 mln 0,3 p.b.
10. DEUTSCHE BANK POLSKA S.A.
SW 20 mln 0,2 p.b.
11. ING BANK ŚL
SKI S.A.
2W 20 mln 0,2 p.b.
12. KREDYT BANK S.A.
1M 20 mln 0,2 p.b.
13. POWSZECHNA KASA OSZCZ
DNOŚCI - BANK
3M 20 mln 0,2 p.b. POLSKI S.A.
14. RAIFFEISEN BANK POLSKA S.A.
6M 10 mln 0,2 p.b.
15. SOCIETE GENERALE SA ODDZIAA
W POLSCE
9M 5 mln 0,2 p.b.
12M 5 mln 0,2 p.b.
Stawki referencyjne (5)
Stopy NBP i stawka Polonia
Stopa WIBID jest z reguły większa niż stopa oprocentowania depozytów w NBP i
zawsze niższa niż stopa WIBOR, która z kolei jest niższa niż stopa kredytu
lombardowego.
Oprocentowanie
Stopa Stopa kredytu
< WIBID < < WIBOR <
depozytów w
referencyjna lombardowego
NBP
Stawka
POLONIA
y
ródło: NBP 16
Instrumenty polityki pieniężnej (1) Instrumenty polityki pieniężnej (2)
Operacje otwartego rynku są podstawowym instrumentem umożliwiającym
Podstawowym instrumentem polityki pieniężnej jest krótkoterminowa stopa
utrzymywanie krótkoterminowych stóp procentowych na poziomie spójnym z
procentowa. Zmiany wysokości stopy referencyjnej NBP określają kierunek
realizacją ustalonego przez RPP celu inflacyjnego. Za pomocą operacji
prowadzonej polityki pieniężnej. Poziomy stóp depozytowej oraz lombardowej
podstawowych oraz dostrajających bank centralny będzie oddziaływał na warunki
NBP wyznaczają pasmo wahań stóp procentowych overnight na rynku
płynnościowe w sektorze bankowym w taki sposób, aby możliwe było
międzybankowym.
kształtowanie się stawki POLONIA w pobliżu stopy referencyjnej NBP.
o� Stopa referencyjna NBP określa minimalną rentowność podstawowych operacji
o� Operacje podstawowe w postaci emisji 7-dniowych bonów pieniężnych NBP.
otwartego rynku, wpływając jednocześnie na poziom oprocentowania lokat
Przetargi na bony odbywają się regularnie raz w tygodniu, a ich minimalna rentowność
międzybankowych o porównywalnym terminie zapadalności.
określona jest wysokością stopy referencyjnej NBP.
o� Operacje dostrajające mogą zostać podjęte w celu łagodzenia wpływu
o� Stopa lombardowa NBP wyznacza koszt pozyskania pieniądza w NBP. Określa
nieoczekiwanych zmian w poziomie płynności sektora bankowego na wysokość
w ten sposób górny pułap wzrostu rynkowych stóp overnight.
krótkoterminowych stóp procentowych. Mogą one obejmować operacje absorbujące:
emisję bonów pieniężnych NBP, operacje reverse repo i zasilające:operacje repo i
przedterminowy wykup bonów pieniężnych NBP.
o� Stopa depozytowa NBP wyznacza oprocentowanie depozytu w NBP. Określa w
o� Operacje strukturalne mogą zostać przeprowadzone w celu długoterminowej zmiany
ten sposób dolny pułap spadku rynkowych stóp overnight.
struktury płynności w sektorze bankowym. Gdyby wystąpiła taka konieczność, bank
centralny może przeprowadzić następujące operacje strukturalne: emisję obligacji,
przedterminowy wykup obligacji, zakup i sprzedaż papierów wartościowych na rynku
wtórnym.
3
mgr Anna Kasprzak paz
dziernik 11
Stopy procentowe na rynku pieniężnym Stawka referencyjna POLONIA (1)
Jest to średnia ważona stawka operacji przeprowadzanych na polskim rynku
Termin ON TN 1W 2W 1M 3M 6M 9M 1Y
pieniężnym (międzybankowym) o terminie O/N (wagami są wartości zawartych
WIBID 4.25 4.26 4.38 4.4 4.45 4.56 4.66 4.67 4.69 transakcji).
WIBOR 4.55 4.56 4.58 4.6 4.65 4.76 4.86 4.87 4.89
Różnica w stosunku do O/N WIBOR/WIBID polega na tym, że stawka POLONIA
odzwierciedla rzeczywistą cenę pieniądza na rynku, bowiem banki podają
y
ródło: www.money.pl (14.10.2011)
kwotowania dla tych transakcji, które zostały zawarte i przesłane do rozliczenia do
godziny 16.
POLONIA kształtuje się w przedziale pomiędzy stawkami referencyjnymi O/N
Stopa procentowa NBP: Oprocentowanie
WIBOR i O/N WIBID.
Stopa referencyjna 4.50
Stawka POLONIA znajdują główne zastosowanie przy rozliczaniu kontraktów OIS
Kredyt lombardowy 6,00
(overnight index swap)
Stopa  depozytowa NBP 3,00
Redyskonto weksli 3,75
y
ródło: NBP
Rynek lokat zabezpieczonych. Transakcje
Znaczenie stawek referencyjnych
warunkowe
Na rynku pieniężnym w Polsce występują dwa rodzaje operacji warunkowych,
o� Umożliwiają wycenę kredytów i lokat oprocentowanych wg zmiennej
stopy procentowej (np. WIBOR 6M + marża, WIBID 6M  marża, w których zabezpieczeniem są papiery wartościowe: repo/reverse repo
oparciu o WIBOR 6M wyznaczane jest oprocentowanie detalicznych (repurchase agreement) oraz sell-buy-back/buy-sell-back (SBB/BSB).
obligacji trzyletnich TZ Skarbu Państwa)
Operacje repo (SBB) przypominają kredyt pod zastaw papierów wartościowych. Stąd
o� Pozwalają na określenie opłacalności krótkoterminowych operacji
arbitrażowych i spekulacyjnych kupujący nie jest narażony na ryzyko niewypłacalności pożyczkobiorcy.
Ze względu na zabezpieczenie stosowane w tych transakcjach ekspozycja kredytowa
o� Stanowią podstawę wyceny przez banki instrumentów terminowych
na kontrahenta jest znacznie niższa niż w klasycznych depozytach
(zwłaszcza kredytów i lokat terminowych) oraz stosowanych dla nich stóp
międzybankowych.
procentowych.
Ryzyko kredytowe w transakcjach warunkowych nie wynika z wiarygodności
kontrahenta, ale ze zmienności cen papierów wartościowych będących
o� Pozwalają na wyznaczenie krzywej dochodowości (zestawienia
zabezpieczeniem.
wysokości stóp procentowych na rynku pieniężnym dla instrumentów o
różnych terminach zapadalności)
Transakcje repo a SBB
Definicje transakcji repo i buy/sell back
Definicja z Regulaminu prowadzenia przez Narodowy Bank Polski rachunków i kont depozytowych papierów
wartościowych oraz obsługi operacji na papierach wartościowych i ich rejestracji na rachunkach i kontach
depozytowych tych papierów.
Umowa repo  umowa, w ramach której jedna ze stron zwana dalej
 sprzedającym , zobowiązuje się wobec drugiej strony, zwanej dalej
 kupującym , do przeniesienia, w dniu nabycia, własności zbywanych
papierów wartościowych w zamian za zapłatę przez kupującego kwoty
nabycia, a kupujący zobowiązuje się wobec sprzedającego, w zamian za
zapłatę kwoty odkupu, do przeniesienia, w dniu odkupu, własności takich
samych papierów wartościowych.
Transakcja buy/sell back  transakcja, na którą składają się dwie
niezależne umowy: sprzedaży oraz kupna bonów  po cenie ustalonej z góry
w dniu sprzedaży bonów
4
mgr Anna Kasprzak paz
dziernik 11
y
ródło: Rozwój systemu finansowego w Polsce w 2005 r., NBP, Warszawa listopad 2006, s.193.
Rynek lokat zabezpieczonych.
Swapy walutowe
Swap walutowy (fx swap) jest złożeniem dwóch przeciwstawnych transakcji wymiany
walut rozliczanych w różnych terminach.
USD 3.2574
Składają się na niego dwie zabezpieczone transakcje depozytowe. Sprzedaż waluty
obcej w wymianie początkowej, a następnie jej obowiązkowe odkupienie w wymianie
LIBOR z dnia 2011.10.06 godz.11:00
końcowej umożliwiają pozyskanie złotych na określony czas.
Termin EUR USD GBP JPY CHF
CHF 3.6165
1M 1.2956 0.2423 0.6943 0.1431 0.0083
PLN% �� n
ć�1+� ��
JPY 4.2385
�� �� 2M 1.3662 0.3082 0.7911 0.1586 0.015
FUSD / PLN =� SUSD/ PLN �� 100 �� 365 �� 3M 1.4956 0.3878 0.96 0.1941 0.0267
GBP 5.0832
USD% �� n
�� ��
6M 1.7051 0.578 1.2376 0.3331 0.0683
1+�
�� �� 4.4112
EUR
Ł� 100 �� 360 ł� 1R 2.04 0.8885 1.7225 0.5525 0.3012
Bony skarbowe (1)
Bony pieniężne (1)
Bony skarbowe są to krótkoterminowe papiery wartościowe emitowane przez rząd
o� Krótkoterminowe papiery wartościowe (termin zapadalności do 1 roku) (MF) w celu sfinansowania potrzeb budżetu państwa.
Cechy:
o� Na rynku pierwotnym sprzedawane na przetargach z dyskontem
o� Emitent  Skarb Państwa
o� Emitowane przez NBP (służą realizacji polityki pieniężnej)
o� Agent emisji  NBP (organizuje emisje i dokonuje rozliczeń - prowadzi Centralny
o� Wartość każdej emisji zależy od prognozowanej skali nadpłynności w krajowym
Rejestr Bonów Skarbowych)
systemie bankowym
o� terminem wykupu nie przekraczający jednego roku
o� Wartość nominalna 1 bonu wynosi 10.000 PLN o� instrument dyskontowy, na okaziciela, zdematerializowany, płynny
o� zerowy stopień ryzyka inwestycji (z racji osoby emitenta; krótki termin minimalizuje
o� Nabywcami na rynku pierwotnym mogą być banki-dealerzy rynku pieniężnego i
ryzyko spadku ceny instrumentu w wyniku wzrostu stóp procentowych tj. ryzyko
BFG a na rynku wtórnym pozostałe banki krajowe
stopy procentowej)
o� Minimalna wartość oferty na rynku pierwotnym wynosi 1 mln PLN (100 szt bonów)
o� wartość nominalna równa 10.000 PLN
o� Rentowność wyznaczana stawką referencyjną z reguły wyższa niż rentowność
bonów skarbowych Rynek pierwotny
Bony skarbowe są oferowane do sprzedaży na przetargach sprzedaży (poniedziałki).
Terminy przetargów sprzedaży, terminy zapłaty za zakupione na przetargach
sprzedaży bony skarbowe oraz terminy wykupu bonów skarbowych określa
załącznik do listu emisyjnego.
5
mgr Anna Kasprzak paz
dziernik 11
Bony skarbowe (2) Bony skarbowe (3)
Uczestnikiem przetargu może być podmiot mający status Dealera Skarbowych
Zainteresowani kupnem składają w NBP oferty kupna, podając ile sztuk oraz ceną,
Papierów Wartościowych i BGK.
jaką są gotowi zapłacić. Wartość nominalna oferty kupna bonów skarbowych,
składanej przez uczestnika przetargu, nie może wynieść mniej niż 100 000 zł.
Lista Dealerów Skarbowych Papierów Wartościowych na rok 2011:
Po upływie terminu składania ofert zakupu, Minister Finansów określa dla danego
1. Bank Handlowy w Warszawie SA
przetargu sprzedaży, najniższą przyjętą cenę przetargową dla bonów
2. Bank Millennium SA skarbowych o danym terminie wykupu. Przyjmowane są przez NBP oferty zakupu
spełniające wymogi wyznaczona przez MF.
3. Bank Pekao SA
4. BRE Bank SA
5. Deutsche Bank Polska S.A. Stopa zwrotu i dyskonto w terminie do wykupu
6. Goldman Sachs International
7. HSBC Bank plc
8. ING Bank Śląski SA WN -� P 360
WN -� P 360
r =� �� ��100%
d =� �� ��100%
9. Kredyt Bank SA
P n
WN n
10. PKO Bank Polski SA
11. Societe Generale SA oddział w Polsce
12. The Royal Bank of Scotland plc.
Bony skarbowe (4) Bony skarbowe (5)
Cena przy danej rentowności i dyskoncie w terminie do wykupu Stopa zwrotu z inwestycji w okresie posiadania (holding period return)
WN d �� n
PS -� PZ 360
P =�
P =� WN(1 -� )
HPR =� �� ��100%
r �� n
360 ��100 PZ n1
1 +�
360 ��100
Aby zmierzyć dochodowość dokonanej inwestycji w dowolnym dniu przed
wykupem przez emitenta przeprowadza się rewaluację bonów
Zysk przy danej rentowności i dyskoncie w terminie do wykupu
skarbowych.
Rewaluacja metoda stałej dochodowości
d �� n
r �� n
By inwestycja przyniosła zysk, to rentowność okresu posiadania
Z =� WN ��l ��
Z =� P �� l ��
zakupionego instrumentu musi być większa od rentowności zakupu. Gdy
360 ��100
360 ��100
ma miejsce równość między tymi wielkościami, to zostanie jedynie
utrzymana zakładana dochodowość.
"r = HPR - r
Bony skarbowe (6)
Dodatkowy zysk
D�r �� n1
D�Z =� PZ ��l ��
360 ��100
Próg rentowności
r �� n1
BEP(P) =� PZ +� PZ ��
360 ��100
6