Rachunek przepływów pieniężnych 401
5. Metody sporządzania rachunku przepływów
pieniężnych
Rachunek przepływów pieniężnych, zgodnie z ustawą o rachunkowości, może
być sporządzany metodą bezpośrednią albo pośrednią, zależnie od wyboru doko-
nanego przez kierownika jednostki14. Różnica pomiędzy tymi metodami wynika
z odmiennych zasad ujmowania wpływów i wydatków jednie w segmencie dzia-
łalności operacyjnej, natomiast przepływy z działalności inwestycyjnej i finan-
sowej wykazywane są zawsze tak samo  metodą bezpośrednią.
Metoda bezpośrednia w segmencie działalności operacyjnej skupia się na
ukazaniu podstawowych kategorii uzyskanych środków pieniężnych i głównych
kierunków wydatków na tę działalność. Natomiast metoda pośrednia koncentru-
je się na eliminacji z wyniku finansowego jednostki transakcji bezgotówkowych
oraz dodaniu operacji gotówkowych, które nie znalazły odzwierciedlenia w wy-
niku.
W przypadku, gdy jednostka sporządza rachunek przepływów pieniężnych
metodą bezpośrednią, w informacji dodatkowej musi zaprezentować uzgodnie-
nie kwot wykazanych w tym zestawieniu z przepływami pieniężnymi z działal-
ności operacyjnej wyliczonymi metodą pośrednią. Oznacza to, że bez względu
na przyjętą metodę prezentacji rachunku przepływów pieniężnych w sprawoz-
daniu finansowym, jednostka zawsze musi sporządzić to zestawienie metodą
pośrednią.
MSR 7 zaleca stosowanie metody bezpośredniej, jednak w przypadku za-
stosowania tej metody nie wymaga prezentacji tzw.  uzgodnienia w informacji
dodatkowej. Sporządzanie rachunku przepływów pieniężnych metodą bezpo-
średnią nie jest praktyką stosowaną powszechnie w Polsce (na świecie również).
Zdecydowana większość jednostek sporządza rachunek przepływów pienięż-
nych metodą pośrednią.
6. Przepływy pieniężne z działalności operacyjnej
 metoda bezpośrednia
Metoda bezpośrednia polega na prezentacji rzeczywistych wpływów i wy-
datków dotyczących działalności operacyjnej. Do podstawowych wpływów
zalicza się przychody ze sprzedaży towarów, wyrobów gotowych i usług w kwo-
tach faktycznie uzyskanych wpłat, a wśród zmniejszeń stanu środków pienięż-
14
Banki sporządzają rachunek przepływów pieniężnych metodą bezpośrednią lub pośrednią 
zgodnie z załącznikiem nr 2 UoR, który uwzględnia specyfikę ich działalności. Zakłady ubezpie-
czeń stosują tylko metodę bezpośrednią według załącznika nr 3 UoR.
402 Rozdział 5
nych wyróżnia się rzeczywiście dokonane płatności z tytułu dostaw i usług, wy-
płacone wynagrodzenia netto, ubezpieczenia społeczne i zdrowotne oraz podatki
i opłaty o charakterze publicznoprawnym. Wśród podatków wymienić należy
zarówno te odprowadzane w imieniu pracowników czy właścicieli, których jed-
nostka gospodarcza jest jedynie płatnikiem, jak i te, które obciążają dochody
jednostki. Odrębną kwestią są wpłaty podatku od towarów i usług. Należy
z góry ustalić czy cały podatek od towarów i usług będzie wykazywany jako
element działalności operacyjnej, czy też kwoty podatku dotyczące zakupów
i sprzedaży aktywów trwałych będą ujmowane w działalności inwestycyjnej.
Jest to o tyle istotne, że bez względu na przyjętą metodę prezentacji (bezpośred-
nią czy też pośrednią), wartość wykazanych przepływów z działalności operacyj-
nej musi być taka sama. W przypadku, gdy całość podatków wykazana będzie
w segmencie działalności operacyjnej, co wydaje się rozwiązaniem prostszym,
wpływy i wydatki inwestycyjne muszą być ujmowane w kwotach netto, czyli
bez podatku od towarów i usług płaconego przez jednostkę lub otrzymywanego
w cenie sprzedaży. Jeżeli jednak przedsiębiorstwo zdecyduje się na wyodręb-
nienie podatków dotyczących działalności inwestycyjnej z segmentu podsta-
wowego, wykazuje wtedy transakcje dotyczÄ…ce inwestycji wraz z podatkiem
VAT, a z działalności operacyjnej eliminuje rozliczenia z tego tytułu. W podobny
sposób można wyodrębnić podatki od dochodów uzyskiwanych z tytułu posia-
danych aktywów, np. podatki płacone od dywidend, pamiętając jednak o korekcie
w segmencie operacyjnym.
Zgodnie z zaleceniami Krajowego Standardu Rachunkowości nr 1  Jednostka
wykazuje odrębnie tytuły wpływów i wydatków z działalności inwestycyjnej
i finansowej, bez wpływów i wydatków z tytułu należnego i podlegającego
potrąceniu naliczonego podatku od towarów i usług 15. Warto pamiętać, że
sugestia zawarta w standardzie nie jest podejściem bezwzględnie obowiązują-
cym, choć wydaje się być rozwiązaniem praktycznym.
Sporządzenie rachunku przepływów pieniężnych metodą bezpośrednią wy-
maga wyodrębnienia ewidencji analitycznej do kont, na których ujmowane są
zmiany gotówki (kasa, rachunek bankowy, inne środki pieniężne) w taki sposób,
by osobno ujmować wpływy ze sprzedaży oraz inne wpływy z działalności ope-
racyjnej, jak również wydatki z tytułu dostaw i usług, wydatki na wypłacone
wynagrodzenia i ubezpieczenia społeczne oraz zdrowotne, podatki i opłaty
o charakterze publicznoprawnym i inne wydatki operacyjne. Inną możliwością
jest korygowanie odpowiednich przychodów i kosztów o kwoty  zatrzymane
w bilansie w postaci rozrachunków, zapasów czy rozliczeń międzyokreso-
wych.
15
KSR nr 1 pkt 33.
Rachunek przepływów pieniężnych 403
Zakres informacji, które należy wykazać zgodnie z ustawą o rachunkowości
w segmencie działalności operacyjnej według metody bezpośredniej przedstawia
się następująco:
A. Przepływy środków pieniężnych z działalności operacyjnej
I. Wpływy
1. Sprzedaż
2. Inne wpływy z działalności operacyjnej
II. Wydatki
1. Dostawy i usługi
2. Wynagrodzenia netto
3. Ubezpieczenia społeczne i zdrowotne oraz inne świadczenia
4. Podatki i opłaty o charakterze publicznoprawnym
5. Inne wydatki operacyjne
III. Przepływy pieniężne netto z działalności operacyjnej (I  II)
W MSR 7 nie wprowadzono żadnego wzoru rachunku przepływów pienięż-
nych.
7. Przepływy pieniężne z działalności operacyjnej
 metoda pośrednia
Punktem wyjścia do wyliczenia zmiany stanu środków pieniężnych w meto-
dzie pośredniej jest wynik finansowy netto wyznaczony  zgodnie z zasadami
rachunkowości  memoriałowo. Wynik finansowy netto doprowadza się do po-
ziomu  wyniku kasowego korygując przychody i koszty o kwoty, które nie
wpłynęły lub nie zostały wydane w danym okresie sprawozdawczym oraz uzu-
pełniając o wydatki, które nie znajdują odzwierciedlenia w rachunku zysków
i strat, natomiast zwiększają wartość aktywów w bilansie. Dane o tych warto-
ściach wynikają z bilansu, rachunku zysków i strat oraz informacji dodatko-
wej.
Korekty można podzielić na następujące grupy:
" eliminacja (dodanie) kosztów, które nie stanowiły wydatków w danym
okresie, jak np. amortyzacja lub wydatki jeszcze niezapłacone, które znalazły
swoje odzwierciedlenie we wzroście zobowiązań,
" uwzględnienie (odjęcie) wydatków, które nie są kosztami danego okresu,
gdyż zwiększyły wartość aktywów (spowodowały wzrost stanu zapasów lub
rozliczeń międzyokresowych kosztów),
" eliminacja (odjęcie) przychodów, które nie spowodowały wpływu środ-
ków pieniężnych (znajdują swoje odzwierciedlenie w bilansie w postaci
wzrostu stanu należności),
404 Rozdział 5
" uwzględnienie (dodanie) wpływów, które nie stanowią w danym okresie
przychodów (wynikają na przykład z zaciągniętych kredytów czy zapłaty
należności).
Generalnie powyższe korekty dokonywane są na następujących zasadach:
Zmiany aktywów wykazuje się jako korektę ze znakiem przeciwnym (odej-
mując zwiększenie stanu aktywów lub dodając zmniejszenie) natomiast korekty
pasywów  z tym samym znakiem. Ponadto eliminuje się z wyniku zyski lub
straty ze sprzedaży aktywów trwałych i inwestycji krótkoterminowych, nato-
miast uwzględnia się rzeczywiste wpływy z tego tytułu i wydatki poniesione na
ich zakup. Następnie przenosi się do drugiego i trzeciego segmentu rachunku
przepływów pieniężnych transakcje dotyczące działalności inwestycyjnej i fi-
nansowej, aby pokazać rzeczywiste kwoty przepływów w podziale na powyższe
rodzaje działalności.
W ramach działalności operacyjnej według metody pośredniej (zgodnie z za-
łącznikiem do UoR) należy wykazać następujący zakres informacji:
A. Przepływy środków pieniężnych z działalności operacyjnej
I. Zysk (strata) netto
II. Korekty razem
1. Amortyzacja
2. Zyski (straty) z tytułu różnic kursowych
3. Odsetki i udziały w zyskach (dywidendy)
4. Zysk (strata) z działalności inwestycyjnej
5. Zmiana stanu rezerw
6. Zmiana stanu zapasów
7. Zmiana stanu należności
8. Zmiana stanu zobowiązań krótkoterminowych, z wyjątkiem pożyczek
i kredytów
9. Zmiana stanu rozliczeń międzyokresowych
10. Inne korekty
III. Przepływy pieniężne netto z działalności operacyjnej (I ą II)
W odniesieniu do metody pośredniej w MSR 7 nie wprowadzono również
żadnego wzoru, jest natomiast stwierdzenie, że przepływy tą metodą ustala się
poprzez dokonanie korekt zysku lub straty. W praktyce w wielu publikowanych
sprawozdaniach sporządzanych według MSSF za punkt wyjścia przyjmuje się
wynik brutto, czyli wynik przed opodatkowaniem. Wynika to prawdopodobnie
z narzuconego przez MSR 7 obowiązku prezentacji zapłaconego podatku osobno.
Nie zmienia to jednak faktu, że wartości w ten sposób ustalone są takie same jak
te, które zostałyby wyliczone, gdyby za punkt wyjścia przyjąć wynik netto.
Metoda pośrednia sprawia często wiele trudności osobom, które przy doko-
nywaniu korekt próbują od razu uwzględnić zarówno eliminację transakcji  nie-
gotówkowych , jak i  przesunięcia pomiędzy poszczególnymi częściami spra-
Rachunek przepływów pieniężnych 405
wozdania. Aby uniknąć pomyłki można spróbować sporządzić sprawozdanie
w dwóch etapach. Etap I będzie miał na celu doprowadzenie wyniku finansowego
do wyniku  kasowego . W etapie II nastÄ…pi przyporzÄ…dkowanie kwot do odpo-
wiednich segmentów. Rozwiązanie takie zastosowano w kolejnym przykładzie.
Przykład 1
Założenia:
Rachunek zysków i strat  wersja uproszczona
Przychody ze sprzedaży 15 000
Koszty  11 200
Pozostałe przychody operacyjne 300
Koszty finansowe  100
Podatek dochodowy  1 200
Zysk netto 2 800
Bilans  wersja uproszczona
Aktywa BO BZ Pasywa BO BZ
Wartości niematerialne Kapitał zakładowy 15 000 15 800
i prawne 1 000 880
Środki trwałe 23 000 21 000 Zyski z lat ubiegłych 3 000 4 500
Zapasy 2 000 4 900 Zysk netto 2 000 2 800
Zobowiązania z tytułu
Należności 2 000 1 200 kredytu 9 500 8 500
ZobowiÄ…zania publiczno-
Papiery wartościowe 1 500 3 000 prawne 100 300
Zobowiązania z tytułu
Środki pieniężne 400 1 570 dostaw 300 650
Razem 29 900 32 550 Razem 29 900 32 550
Informacje uzupełniające:
1. Wartości niematerialne i prawne  zestawienie zmian
Wartość początkowa Umorzenie Wartość netto
BO 1 500 BO 500 BO 1000
Zwiększenia (zakup) 80 Zwiększenia 200
Zmniejszenia Zmniejszenia
BZ 1 580 BZ 700 BZ 880
406 Rozdział 5
2. Środki trwałe  zestawienie zmian
Wartość początkowa Umorzenie Wartość netto
BO 35 000 BO 12 000 BO 23 000
Zwiększenia Zwiększenia 1 800
Zmniejszenia (sprzedaż)  500 Zmniejszenia  300
BZ 34 500 BZ 13 500 BZ 21 000
3. Dodatkowe założenia do przykładu:
Pozostałe przychody operacyjne odejmują jedynie zysk ze sprzedaży niefinan-
sowych aktywów trwałych (sprzedaż jest jedynym zmniejszeniem środków trwa-
Å‚ych ),
W bieżącym okresie dokonano podwyższenia kapitału zakładowego (za gotówkę:
200, aport w postaci zapasów 600),
Dokonano wypłaty z zysku: 500,
Zakupiono akcje za 1 500,
Do kosztów finansowych zaliczono jedynie spłatę odsetek od kredytu.
RozwiÄ…zanie:
I etap  korekty wyniku finansowego bez uwzględniania poszczególnych
segmentów działalności
Celem tego etapu jest ustalenie bilansowych zmian, które pozwolą na sprawdzenie
zgodności kwot z bilansową zmianą stanu środków pieniężnych16. Ważne jest, aby pa-
miętać, że nie jest to jeszcze rachunek przepływów pieniężnych, a jedynie wstęp do spo-
rządzenia tego sprawozdania. Kolejnym krokiem będzie sprawdzenie, co spowodowało te
zmiany.
Aktywa BO BZ Zmiana
Wartości niematerialne i prawne 1 000 880  120
Środki trwałe 23 000 21 000 - 2 000
Zapasy 2 000 4 900 + 2 900
Należności 2 000 1 200 - 800
Papiery wartościowe 1 500 3 000 + 1 500
Środki pieniężne 400 1 570
Razem 29 900 32 550
16
W praktyce bilansowa zmiana stanu środków pieniężnych może różnić się od kwoty całkowi-
tych przepływów o różnice kursowe dotyczące środków pieniężnych. Zagadnienie to omówione
jest w dalszej części opracowania.
Rachunek przepływów pieniężnych 407
Pasywa BO BZ Zmiana
Kapitał zakładowy 15 000 15 800 + 800
Zyski z lat ubiegłych 3 000 4 500  500
Zysk netto 2 000 2 800
Zobowiązania z tytułu kredytu 9 500 8 500  1 000
ZobowiÄ…zania publicznoprawne 100 300 + 200
Zobowiązania z tytułu dostaw 300 650 + 350
Razem 29 900 32 550
Korekty wyniku uwzględniane są według zasady:
zmianę stanu aktywów koryguje się ze znakiem przeciwnym, czyli zwiększenie na-
leży uwzględnić  z minusem , a zmniejszenie  z plusem ,
zmianę stanu pasywów koryguje się zgodnie ze znakiem zmiany, czyli zwiększe-
nie należy uwzględnić  z plusem , a zmniejszenie  z minusem .
Zmianę stanu wartości niematerialnych i prawnych (o 120) należały uwzględnić, dzieląc
jÄ… na dwie kwoty:
naliczenie amortyzacji ujęte jako korekta wyniku: + 200
zakup wartości niematerialnych powinien zostać zaprezentowany jako wydatek
w działalności inwestycyjnej:  80
co w sumie daje kwotÄ™ korekty wynikajÄ…cej z bilansowej zmiany: + 120
Zmianę stanu środków trwałych (o 2 000) należały uwzględnić, dzieląc ją na trzy kwoty:
naliczenie amortyzacji ujęte jako korekta wyniku: + 1 800
korekta zysku ze sprzedaży środków trwałych (na podstawie informacji z rachunku
zysków i strat):  300
sprzedaż środków trwałych powinna zostać zaprezentowana jako wpływ w działalno-
ści inwestycyjnej (na podstawie analizy danych): + 500
co w sumie daje kwotÄ™ korekty wynikajÄ…cej z bilansowej zmiany: + 2 000
_
Pozostałe korekty wynikające z bilansu to
zapasy  2 900
należności + 800
papiery wartościowe (zakup)  1 500
kapitał zakładowy (emisja akcji) + 800
zyski z lat ubiegłych (wypłata z zysku)  500
zobowiązania z tytułu kredytu (spłata kredytu)  1 000
zobowiązania publicznoprawne i z tytułu dostaw (200 + 350) + 550
Należy zauważyć, że zmiana stanu zapasów na podstawie bilansu wynosi 2 900, ale
w tej kwocie 600 (aport) nie stanowiło wydatku na zakup zapasów. W korektach w ra-
chunku przepływów pieniężnych należy wykazać 2 300. Podobnie, z bilansu wynika
wzrost kapitału zakładowego o 800, jednak tylko 200 stanowi wpływ gotówki. Pozostałej
kwoty (600) nie uwzględnia się jako zwiększenia kapitału, podobnie jak w nie została ona
uwzględniona w wydatkach na zakup zapasów.
408 Rozdział 5
Lista korekt i pozycji wykazywanych bezpośrednio, ustalona na podstawie bilansu i not
objaśniających przedstawia się następująco:
naliczenie amortyzacji wartości niematerialnych i prawnych : + 200
zakup wartości niematerialnych:  80
naliczenie amortyzacji ujęte środków trwałych: + 1 800
korekta zysku ze sprzedaży środków trwałych:  300
wpływ ze sprzedaży środków trwałych: + 500
zapasy (- 2 900 + 600)  2 300
należności + 800
papiery wartościowe (zakup)  1 500
kapitał zakładowy (emisja akcji: + 800  600) + 200
zyski z lat ubiegłych (wypłata z zysku)  500
zobowiązania z tytułu kredytu (spłata kredytu)  1 000
zobowiązania publicznoprawne i z tytułu dostaw (200 + 350) + 550
Razem:  1 630
Wynik finansowy po korektach: 2 800  1630 = 1 170
W tym zestawieniu uzyskano kwotę przepływów zgodną z bilansową zmianą stanu
środków pieniężnych, chociaż nie uwzględniono informacji, że spółka dokonała zapłaty
odsetek od kredytu. Kwota zapłaconych odsetek została ujęta w rachunku zysków i strat,
czyli stanowiła jednocześnie koszt i wydatek, jednak nie zaprezentowano jej we właści-
wym segmencie. Nie dokonując korekty odsetek pozostawia się je w działalności opera-
cyjnej, a tymczasem, (zgodnie z polskimi przepisami), powinny być one ujęte w ramach
działalności finansowej. Oznacza to konieczność dokonania  przesunięcia z segmentu
działalności operacyjnej do inwestycyjnej. W działalności operacyjnej dokonuje się elimi-
nacji wpływu odsetek na wynik finansowy  w tym przypadku: +100, a w działalności
finansowej prezentuje się zapłacone odsetki:  100.
II etap  uporządkowanie korekt wyniku finansowego z uwzględnieniem
poszczególnych segmentów działalności
Działalność operacyjna:
Zysk netto 2 800
Korekty:
amortyzacja +2 000
zapasy  2 300
należności +800
zobowiązania (bez zobowiązań z tytułu kredytu) +550
zyski z działalności inwestycyjnej  300
odsetki od kredytów ( przesunięcie do dział. finansowej) +100
Razem korekty: 850
Przepływy pieniężne netto z działalności operacyjnej 3 650
Rachunek przepływów pieniężnych 409
Działalność inwestycyjna:
Wpływy:
wpływy ze sprzedaży środków trwałych +500
Wydatki:
wydatki na zakup wartości niematerialnych i prawnych  80
wydatki na zakup akcji  1 500
Przepływy pieniężne netto z działalności inwestycyjnej  1 080
Działalność finansowa:
Wpływy:
wpłaty na kapitał podstawowy +200
Wydatki:
zobowiązania z tytułu kredytu  1 000
odsetki od kredytu  100
wypłaty z zysku  500
Przepływy pieniężne netto z działalności finansowej:  1 400
Przepływy pieniężne netto razem: +1 170
17
8. Metoda pośrednia  korekty
8.1. Amortyzacja
Korekta amortyzacji wszystkich amortyzowanych elementów aktywów trwa-
łych ma na celu wyeliminowanie z wyniku finansowego kwoty, która w danym
okresie została zaliczona do kosztów działalności, jednak nie została wydatko-
wana w tym okresie sprawozdawczym. Rzeczywiste wydatki na nabycie aktywów
trwałych zostaną pokazane w segmencie działalności inwestycyjnej. Korekta ta
obejmuje amortyzację środków trwałych oraz wartości niematerialnych i praw-
nych, inwestycji w nieruchomości oraz wartości niematerialne i prawne.
8.2. Zyski (straty) z tytułu różnic kursowych
Zrealizowane różnice kursowe powstają w momencie, gdy jednostka
otrzymuje zapłatę należności lub dokonuje zapłaty zobowiązań wyrażonych w walu-
tach obcych; są one więc ściśle związane z przepływem gotówki. Dlatego też
zrealizowanych różnic kursowych nie eliminuje się z wyniku finansowego netto.
Różnice kursowe dotyczące operacji finansowych lub inwestycji wymagają je-
dynie przesunięcia do odpowiednich segmentów.
17
Szczegółowy opis wyłączeń prezentowanych w kolejnych kategoriach korekt zawiera KSR 1.
410 Rozdział 5
Dodatnie zrealizowane różnice kursowe dotyczące działalności inwestycyjnej
odejmuje siÄ™ od wyniku finansowego netto w pierwszym segmencie i wykazuje
w segmencie działalności inwestycyjnej, natomiast zrealizowane różnice ujemne
dodaje się w segmencie pierwszym, a wykazuje się je z minusem w części doty-
czącej przepływów z działalności inwestycyjnej. W analogiczny sposób przenosi
się zrealizowane różnice kursowe dotyczące działalności finansowej.
Niezrealizowane różnice kursowe wynikające z wyceny na dzień bilansowy
zobowiązań i należności wyrażonych w walutach obcych nie powodują prze-
pływu środków pieniężnych, oddziałują natomiast na wynik finansowy jako
przychody lub koszty finansowe  ten wpływ eliminowany jest jednak poprzez
korektę rozrachunków dotyczących działalności operacyjnej, dlatego też nie
wymaga korekty w tym miejscu. Kwoty dotyczące działalności inwestycyjnej
i finansowej powinny jednak być wyeliminowane, gdyż wyniku finansowego nie
koryguje się o rozrachunki dotyczące tych działalności i nie może zadziałać
mechanizm  samoczynnej eliminacji różnic kursowych.
Ujemne niezrealizowane różnice kursowe dotyczące działalności inwestycyj-
nej lub finansowej dodaje siÄ™ do wyniku finansowego netto, a dodatnie odejmuje
się, by zneutralizować wpływ na wynik wyceny, która nie pociąga za sobą prze-
pływu gotówki.
Następnie w segmencie działalności inwestycyjnej lub finansowej wykazuje
się rzeczywiste wpływy czy wydatki, które będą różniły się od zmiany stanu
zobowiązań o naliczone (niezrealizowane) różnice kursowe.
Przykład 218
W trakcie okresu obrachunkowego jednostka ujęła w księgach rachun-
kowych przychody w wysokości 10 000 euro przeliczone według średniego
kursu ustalonego przez NBP na dzień dokonania operacji (3,80) 38 000 zł
Część należności (2 000 euro) została zapłacona w bieżącym okresie.
Kurs kupna euro w banku, z którego usług jednostka korzysta w dniu za-
płaty, wynosił 3,90
Na rachunek bankowy wpÅ‚ynęło: 2 000 × 3,9 = 7 800 zÅ‚
z tego 7 600 zÅ‚ (2 000 × 3,8) zmniejszyÅ‚o stan należnoÅ›ci, a powstaÅ‚e
dodatnie (zrealizowane) różnice kursowe zwiększyły przychody finansowe
tego okresu w kwocie: 2 000 × (3,9  3,8) = 200 zÅ‚
Pozostała część należności została wyceniona na koniec roku obroto-
wego po średnim kursie NBP z dnia bilansowego.
Na dzień bilansowy powstały dodatnie  niezrealizowane  różnice
kursowe z wyceny w wysokoÅ›ci: 8 000 × (4,1  3,8) = 2 400 zÅ‚
18
Przykłady obrazujące skutki wybranych korekt skupiają się na konsekwencjach poszczególnych
zapisów księgowych, a nie ukazują całości operacji, która może również powodować księgowania eliminowa-
ne poprzez innÄ… korektÄ™.
Rachunek przepływów pieniężnych 411
Na wynik finansowy bieżącego okresu wpłynęły:
Przychody ze sprzedaży 38 000 zł
Przychody finansowe (z tytułu zrealizowanych różnic kursowych) 200 zł
Przychody finansowe (z tytułu niezrealizowanych różnic kursowych) 2 400 zł
Razem: 40 600 zł
Aby doprowadzić tę kwotę do wysokości faktycznych wpłat, wystarczy
dokonać korekty o zmianę stanu należności, gdyż zawierają one już w
sobie wpływ różnic kursowych: 38 000  7 600 + 2 400 = 32 800 zł
Odejmując od wyniku finansowego 40 600 zł wpływ zmiany stanu na-
leżności: 32 800 zł otrzymujemy kwotę 7 800 zł, co stanowi rzeczywisty
wpływ gotówki.
Niezrealizowane różnice kursowe wynikające z wyceny środków pienięż-
nych i ich ekwiwalentów faktycznie zmieniają wartość środków pieniężnych
wykazaną w bilansie, lecz zmiana ta nie stanowi z przepływów pieniężnych,
a wynika jedynie z wahań kursów walut, dlatego też w rachunku sporządzanym
metodą bezpośrednią nie będą wykazane zwiększenia czy też zmniejszenia stanu
środków pieniężnych spowodowane zmianą kursów walut. Aby pokazać rze-
czywistą kwotę przepływów  zgodną z metoda bezpośrednią  należy wyelimi-
nować z działalności operacyjnej różnice kursowe wynikające z wyceny środ-
ków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach walutowych i w kasie. Taka
korekta spowoduje, że wartość przepływów pieniężnych będzie różna od bilan-
sowej zmiany stanu środków pieniężnych, na którą wpłyną również różnice kur-
sowe z wyceny. W nowym układzie rachunku przepływów pieniężnych w pozy-
cji E:  Bilansowa zmiana stanu środków pieniężnych, w tym: zmiana stanu
środków pieniężnych z tytułu różnic kursowych wyodrębnia się kwotę, która
powinna różnić te kategorie, przez co możliwe będzie sprawdzenie zgodności
wartości wyliczonej w rachunku przepływów pieniężnych ze zmianą wykazaną
w bilansie.
8.3. Odsetki i udziały w zyskach (dywidendy)
Korekty w tej pozycji wymagają tylko kwoty wpływające na wynik finanso-
wy netto jednostki, dlatego też dywidendy wypłacane z zysku przeznaczonego do
podziału nie będą eliminowane w tej części, chociaż zostaną ujęte w segmencie
działalności finansowej. W tym punkcie należy odjąć otrzymane odsetki i dywi-
dendy (ujęte jako przychody finansowe w rachunku zysków i strat) i wykazać je
w segmencie działalności inwestycyjnej, natomiast wartość odsetek wypłaco-
nych (w przedsiębiorstwach państwowych i jednoosobowych spółkach Skarbu
Państwa również przekazane wpłaty z zysku stanowiące obowiązkowe obciąże-
nie wyniku finansowego) należy przesunąć (dodać) z działalności operacyjnej do
412 Rozdział 5
działalności finansowej (gdzie należy je wykazać ze znakiem minus jako wyda-
tek). Korekty wymagają kwoty zarachowane zgodnie z zasadą memoriałową,
gdyż część niewypłacona lub jeszcze nieotrzymana została zatrzymana w rozra-
chunkach i będzie korygowana wraz z nimi.
8.4. Zysk (strata) z działalności inwestycyjnej
Ta korekta ma spełnić dwa zadania: po pierwsze wyeliminować kwoty, które
nie spowodowały przepływu gotówki, a zostały ujęte w rachunku zysków i strat,
po drugie  oczyścić część operacyjną z transakcji dotyczących składników
działalności inwestycyjnej.
W korekcie tej należy wyeliminować z działalności operacyjnej wyniki na
sprzedaży składników działalności inwestycyjnej, na które składają się przecież
przychody pomniejszone o wartość księgową sprzedawanych aktywów (czyli
koszt który nie stanowi wydatku danego okresu) tak, by póz
niej w segmencie
działalności inwestycyjnej pokazać rzeczywiste wpływy z tytułu sprzedaży.
Wraz z  przesunięciem przychodów konieczne jest również uwzględnienie
odpowiadających im rozrachunków, które są rezultatem odroczenia wpłat go-
tówkowych. Trzeba również pamiętać o konsekwentnym wykazywaniu wpłat
z tytułu działalności inwestycyjnej w pełnej kwocie, wraz z podatkiem od towa-
rów i usług lub w kwocie netto, jeżeli płatności wszystkich podatków zostały
zaliczone do działalności operacyjnej19.
Przykład 3
W bieżącym okresie sprzedano:
a) środek trwały  A , którego wartość księgowa netto wynosiła 500 zł.
Cena sprzedaży brutto 2 440 zł (w tym 440 podatek od towarów
i usług)  płatność gotówką. VAT należny z tytułu tej sprzedaży został
już odprowadzony do urzędu skarbowego,
b) środek trwały  B o wartości księgowej netto 4 000 zł. Cena sprzedaży
netto wynosiła 5 000 zł (+ 22% VAT)  brutto 6 100 zł, płatność odro-
czona. Podatku do końca miesiące nie wpłacono.
Pozostałe przychody operacyjne bieżącego okresu zwiększyły się o zyski ze
zbycia niefinasowych aktywów trwałych: (2 000  500) + (5 000  4 000) = 2 500 zł
do kasy wpłynęło 2 440 zł
przelano z rachunku bankowego podatek od towarów i usług 440 zł
należności zwiększyły się o 6 100 zł
zobowiązania publicznoprawne zwiększyły się o 1 100 zł
Powyższe transakcje zwiększą wynik finansowy okresu o 2 500 zł
19
Patrz: metoda bezpośrednia  wpłaty podatków.
Rachunek przepływów pieniężnych 413
Wariant I
Gdyby jednostka zdecydowała się przyjąć rozwiązanie zgodne z suge-
stiami Krajowego Standardu Rachunkowości nr 1 i ujmować wszystkie płatności
podatków w działalności operacyjnej korekty przedstawiałyby się następująco:
Z segmentu działalności operacyjnej należy wyeliminować zyski ze sprze-
daży niefinasowych aktywów trwałych  2 500 zł
Trzeba uwzględnić wpływ podatku VAT (należnego) zawartego w cenie
sprzedaży środka trwałego +440 zł
Przekazanie podatku od towarów i usług do urzędu skarbowego  440 zł
Przepływy środków pieniężnych z działalności operacyjnej 0 zł
W działalności inwestycyjnej zostaną ujęte:
Wpływy ze sprzedaży środka trwałego  A (netto) +2 000 zł
Z tytułu sprzedaży środka trwałego  B w bieżącym okresie nie uzyskano
żadnych wpłat, nie odprowadzono też podatku VAT.
Razem 2 000 zł
Co jest równe rzeczywistym wpływom z tego tytułu.
Wariant II
Zakładając, że jednostka przyjmie rozwiązanie, zgodnie z którym ujmu-
je wpływy i wydatki z działalności inwestycyjnej wraz z podatkiem od towa-
rów i usług, należy:
Z wyniku finansowego 2 500 zł
w segmencie działalności operacyjnej wyeliminować zyski ze sprzedaży
niefinasowych aktywów trwałych  2 500 zł
Przepływy środków pieniężnych z działalności operacyjnej 0 zł
W działalności inwestycyjnej zostaną ujęte:
Wpływy ze sprzedaży środka trwałego  A (brutto) +2 440 zł
Płatność podatku od towarów i usług  440 zł
Z tytułu sprzedaży środka trwałego  B w bieżącym okresie nie uzyskano
żadnych wpłat, nie odprowadzono też podatku VAT
Razem 2 000 zł
Co jest równe rzeczywistym wpływom z tego tytułu.
Ponadto w tym punkcie należy również skorygować wynik finansowy o stra-
ty poniesione z tytułu likwidacji składników działalności inwestycyjnej, koszty
powstałych niedoborów i przekazanych darowizn  te wartości należy dodać do
wyniku. Odjąć natomiast trzeba ujawnione nadwyżki i otrzymane darowizny 
oprócz darowizn otrzymanych w postaci środków trwałych, które zaliczane są
do rozliczeń międzyokresowych przychodów, a tym samym nie wpływają na
wynik finansowy20.
20
Środki pieniężne otrzymane na sfinansowanie środków trwałych to również rozliczenia między-
okresowe przychodów, a zwiększają stan środków pieniężnych.
414 Rozdział 5
Krajowy Standard Rachunkowości nr 1 zaleca ujmowanie w tej pozycji rów-
nież korekty odpisów aktualizujących wartość składników aktywów trwałych
oraz krótkoterminowych aktywów finansowych z tytułu trwałej utraty wartości.
Kwota aktualizacji wartość środków trwałych i wartości niematerialnych
i prawnych i inwestycji, którą należy uwzględnić w korektach rachunku prze-
pływów powinna być równa kwocie wykazanej w rachunku zysków i strat jako
pozostałe koszty operacyjne (H. II.). Oznacza to, że uwzględnia się tu zmniej-
szenia wartości aktywów trwałych, których wartość wcześniej została zaktuali-
zowana poprzez odniesienie odpowiednich kwot na kapitał z aktualizacji wyceny
(nie była ujęta w rachunku zysków i strat). W tej pozycji wykazane powinny być
również odpisy aktualizujące wartość inwestycji, jeżeli wpłynęły na wysokość
kosztów finansowych, a nie zmniejszyły kapitału z aktualizacji wyceny jak to
może mieć miejsce w przypadku inwestycji długoterminowych.
Przykład 4
Stan inwestycji krótkoterminowych na początek okresu: 40 000 zł
Aktualizacja wartości inwestycji krótkoterminowych na dzień bilansowy do poziomu
ceny rynkowej:  5 000 zł
Aktualizacja wartości wpłynęła na koszty finansowe lecz nie spowodowała zmniejsze-
nia stanu gotówki, dlatego też należy wyeliminować tę kwotę z wyniku finansowego.
Wpływ aktualizacji na wynik finansowy:  5 000 zł
Korekta: + 5 000 zł
Razem: 0 zł
Po uwzględnieniu korekty otrzymujemy kwotę potwierdzającą, że stan środków pie-
niężnych nie zmienił się z tytułu aktualizacji inwestycji krótkoterminowych.
8.5. Zmiana stanu rezerw
Korektą objęte powinny być tylko te rezerwy, które wpłynęły na wysokość
wyniku finansowego netto, czyli rezerwy na przyszłe zobowiązania, których
kwotę można w sposób wiarygodny oszacować, rezerwy na prawdopodobne
straty z transakcji gospodarczych w toku, na świadczenia emerytalne i rezerwa
na restrukturyzację, które zostały zaliczone do kosztów działalności podstawo-
wej lub pozostałej operacyjnej oraz rezerwa z tytułu odroczonego podatku do-
chodowego, która wpływa na wysokość obowiązkowego obciążenia wyniku
finansowego. Nie uwzględnia się natomiast rezerwy z tytułu odroczonego po-
datku dochodowego rozliczanej z kapitałem własnym, gdyż nie wpływa ona na
wynik finansowy bieżącego okresu.
Zwiększenie stanu rezerw w danym okresie obrachunkowym ujmuje się w ko-
rektach ze znakiem plus, a zmniejszenie ze znakiem minus.
Rachunek przepływów pieniężnych 415
8.6. Zmiana stanu zapasów
W tej korekcie należy uwzględnić wydatki, które nie znalazły swojego od-
zwierciedlenia w rachunku zysków i strat, gdyż zwiększyły stan zapasów w bilansie
(kwotę tę trzeba odjąć), jak również wpływające na wynik bieżącego okresu
koszty, które wynikają ze zmniejszenia stanu zapasów, a nie z bieżących wy-
datków (korekta  in plus ). Eliminując wpływ zmiany zapasów na przepływy
gotówki, bierze się pod uwagę kwoty wykazane w bilansie  czyli już uwzględ-
niajÄ…ce odpisy aktualizujÄ…ce.
Przykład 5
Stan początkowy zapasów 2 000 zł
W bieżącym okresie:
Zakupiono towary na kredyt kupiecki 1 000 zł
Spłacono część zobowiązania z tytułu dostaw 200 zł
Na koniec okresu dokonano odpisu aktualizującego wartość zapasów 300 zł
Wartość zapasów na koniec okresu: 2 000 + 1 000  300 = 2 700 zł
Stan zobowiązań na koniec okresu: 1 000  200 = 800 zł
Dokonanie odpisu aktualizującego spowodowało powstanie pozostałych kosz-
tów operacyjnych 300 zł
Wpływ tej operacji na wynik należy doprowadzić do kwoty, która odzwierciedla
faktyczny przepływ gotówki:
Na wynik finansowy wpłynęły pozostałe koszty operacyjne  300 zł
Eliminacja wpływu zmiany stanu zapasów (zwiększenia)  700 zł
Eliminacja wpływu zmiany stanu zobowiązań (zwiększenia) +800 zł
Zmiana stanu gotówki  200 zł
O taką kwotę rzeczywiście zmniejszył się stan gotówki w kasie, gdyż wydat-
kowano ją na spłatę zobowiązań.
8.7. Zmiana stanu należności
Korekta należności polega na eliminacji z wyniku finansowego kwot, które
zostały zarachowane jako przychody, lecz nie wpłynęły jeszcze na zwiększenie
stanu gotówki. Wzrost stanu należności w korektach wykazuje się ze znakiem
minus, natomiast zmniejszenie ze znakiem plus. WyznaczajÄ…c zmianÄ™ stanu
należności bierze się pod uwagę kwoty wykazane w bilansie, a więc pomniej-
szone o odpisy aktualizujące, a nie jak to było do końca 2001 roku  wartości
416 Rozdział 5
brutto. Na bilansową wartość należności wpływają nie tylko odpisy aktualizujące,
lecz również różnice kursowe z wyceny na dzień bilansowy zarówno dodatnie,
jak i ujemne. Ich wpływ zostanie wyeliminowany poprzez korektę należności,
dlatego też jest konieczna odrębna korekta. Korekta nie dotyczy należności
z działalności inwestycyjnej lub finansowej, gdyż ich wpływ nie jest uwzględ-
niony w działalności operacyjnej, a w odpowiednich segmentach wykazywane
będą rzeczywiste wpływy i wydatki  nie będą więc wymagały korekt.
Przykład 6
Stan początkowy należności 10 000 zł
Stan początkowy towarów 5 000 zł
W bieżącym okresie:
Sprzedano towary:
cena sprzedaży wraz w podatkiem VAT (22%) (płatność odroczona) 6 100 zł
wartość sprzedanych towarów w cenie nabycia 3 000 zł
Uzyskano wpływ części należności 2 000 zł
Na koniec okresu dokonano odpisu aktualizującego wartość należności 1 000 zł
Wartość towarów na koniec okresu: 5 000  3 000 = 2 000 zł
Stan należności na koniec okresu: 10 000 + 6 100  2 000  1 000 = 13 100 zł
Stan zobowiązań na koniec okresu (zobowiązania publicznoprawne) 1 100 zł
Odpis aktualizujący wartość należności zwiększył pozostałe koszty opera-
cyjne 1 000 zł
Powyższa operacja wpłynie na wynik finansowy poprzez:
przychody ze sprzedaży towarów 5 000 zł
wartość sprzedanych towarów w cenie nabycia  3 000 zł
pozostałe koszty operacyjne  1 000 zł
Razem 1 000 zł
Kwotę tę należy skorygować o transakcje bezgotówkowe:
wzrost stanu należności (korekta  in minus )  3 100 zł
spadek stanu zapasów (korekta  in plus ) +3 000 zł
wzrost stanu zobowiązań publicznoprawnych (korekta  in plus ) +1 100 zł
Razem korekty +1 000 zł
Po dodaniu do wyniku finansowego 1 000 zł o sumy korekt: 1 000 zł otrzy-
mujemy kwotę równą rzeczywistej zmianie stanu środków pieniężnych 2 000 zł
Eliminację wahań kursów walut wpływających na wycenę należności na
dzień bilansowy pokazano w korekcie dotyczącej różnic kursowych.
Rachunek przepływów pieniężnych 417
8.8. Zmiana stanu zobowiązań
Korekta zobowiązań, eliminuje z wyniku finansowego wartości, które zmniej-
szyły wynik okresu, lecz nie spowodowały wydatku gotówki. Wydatek nastąpi
w momencie nadejścia terminu płatności. Podobnie jak w przypadku należności,
korekta zobowiązań uwzględni również wpływ różnic kursowych z wyceny
bilansowej. Nie uwzględnia się jednak w tej pozycji zobowiązania z tytułu kre-
dytów i pożyczek, gdyż te wykazywane są w działalności finansowej.
Obecnie korekta zobowiązań nie wymaga wyodrębnienia, jak to było dotych-
czas, zobowiązań z tytułu podatku dochodowego, gdyż obowiązkowe obciążenie
wyniku finansowego, czyli podatek dochodowy, doprowadza siÄ™ do poziomu
kwoty faktycznie zapłaconej poprzez korektę o rezerwę lub aktywa z tytułu od-
roczonego podatku dochodowego, a następnie uwzględnia się stopień uregulo-
wania zobowiązań.
Przykład 7
Wynik finansowy brutto ukształtował się na poziomie  50 000zł
Podstawa opodatkowania była niższa od wyniku finansowego brutto o  10 000zł21
i wynosiła  40 000 zł
bieżące zobowiązanie z tytułu podatku dochodowego  11 200 zł
rezerwa z tytułu odroczonego podatku dochodowego  2 800 zł
obowiązkowe obciążenie wyniku finansowego (podatek dochodowy)  14 000 zł
część zobowiązania, która została uregulowana w danym okresie  10 000 zł
Wynik finansowy zmniejszyło obowiązkowe obciążenie  14 000 zł
Korygując obowiązkowe obciążenie o zmianę stanu rezerw z tytułu
odroczonego podatku dochodowego +2 800 zł
a następnie o zmianę stanu zobowiązań publicznoprawnych
(11 200  10 000) = +1 200 zł
Otrzymuje się kwotę rzeczywistej wpłaty podatku  10 000 zł
Z powyższego przykładu wynika, że nie jest konieczne odrębne wyliczanie
kwot bieżącej płatności z tytułu podatku dochodowego, gdyż zobowiązania pu-
blicznoprawne zostanÄ…  samoczynnie doprowadzone do tej kwoty poprzez
korekty pozostałych pozycji bilansowych.
21
Wynika to z ujemnych różnic przejściowych pomiędzy wartością księgową i podatkową
aktywów i pasywów.
418 Rozdział 5
8.9. Zmiana stanu rozliczeń międzyokresowych
Korekta rozliczeń międzyokresowych powinna dotyczyć tylko tych pozycji,
które wpłynęły na wynik finansowy, lecz nie spowodowały przepływu gotówki
albo spowodowały przepływ gotówki, mimo że nie zostały wykazane w rachun-
ku zysków i strat, lecz zostały uwzględnione w bilansie.
Rozliczenia międzyokresowe wykazywane w aktywach obejmują:
" czynne rozliczenia międzyokresowe kosztów,
" aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego.
Na rozliczenia międzyokresowe w pasywach składają się:
" bierne rozliczenia międzyokresowe kosztów,
" rozliczenia międzyokresowe przychodów.
Generalnie korekta dokonywana w tej pozycji powinna uwzględniać ze zna-
kiem plus zmniejszenie stanu rozliczeń międzyokresowych czynnych kosztów
lub zwiększenie rozliczeń międzyokresowych biernych kosztów i rozliczeń mię-
dzyokresowych przychodów. Odjąć należy zwiększenie stanu rozliczeń między-
okresowych czynnych kosztów lub zmniejszenie rozliczeń międzyokresowych
biernych kosztów i rozliczeń międzyokresowych przychodów. Od tej zasady jest
jednak kilka wyjątków.
Przy wyliczaniu zmiany stanu rozliczeń międzyokresowych nie bierze się
pod uwagę, podobnie jak w przypadku rezerw, aktywów z tytułu odroczonego
podatku dochodowego dotyczących pozycji rozliczanych z kapitałem własnym,
gdyż kwoty te nie wpływają na wynik finansowy. Nie należy uwzględniać rów-
nież rozliczeń międzyokresowych przychodów powstałych w wyniku darowizny
środków trwałych, gdyż nie pociągają one za sobą zmiany stanu środków pie-
niężnych, chociaż już same środki pieniężne otrzymane na sfinansowanie naby-
cia środków trwałych, również wykazywane jako rozliczenia miedzyokresowe
przychodów, trzeba tu uwzględnić.
8.10. Inne korekty
W tej pozycji należy wykazać korekty dotyczące działalności operacyjnej,
których nie ujęto wcześniej. Mogą to być zyski lub straty losowe, które nie spo-
wodowały wpływów lub wydatków środków pieniężnych. Jako pozostałe korek-
ty wykazuje się również wartość umorzonych kredytów i pożyczek udzielonych
 jako korektę dodatnią, a zaciągniętych  jako korektę ujemną. Ponadto w tym
miejscu należy ująć korektę odpisów aktualizujących, jeżeli nie wykazano ich
w ramach korekty zysków z działalności inwestycyjnej.
Dodatni wynik przepływów z działalności operacyjnej świadczy o tym, że
jednostka ze swojej podstawowej działalności uzyskała większe wpływy środ-
Rachunek przepływów pieniężnych 419
ków pieniężnych niż wydatki, które poniosła z tego tytułu. Jest to zjawiskiem
pożądanym, gdyż oznacza, że przedsiębiorstwo w wyniku prowadzenia swojej
podstawowej działalności generuje aktywa pieniężne, które może przeznaczyć
na działalność inwestycyjną. W przypadku uzyskania wyników ujemnych w tym
segmencie mamy do czynienia z sytuacją, gdy firma nie wypracowuje nadwyżki
środków pieniężnych ze swojej podstawowej działalności i musi szukać dofinan-
sowania z zewnątrz (z działalności finansowej), chyba że uzyskuje środki z dzia-
łalności inwestycyjnej.
9. Przepływy środków pieniężnych z działalności
inwestycyjnej
Druga część rachunku przepływów pieniężnych, ukazująca przepływy z dzia-
łalności inwestycyjnej, sporządzana jest zawsze metodą bezpośrednią bez
względu na to, jaką metodą przedstawiono przepływy z działalności operacyjnej.
W tym segmencie zestawia się rzeczywiste wpływy ze sprzedaży i wydatki ponie-
sione na zakup aktywów trwałych i krótkoterminowych aktywów finansowych.
W przypadku, gdy część pierwsza sporządzona była metodą pośrednią, oznacza
to, że wynik finansowy został już  oczyszczony z zysków lub strat poniesio-
nych na sprzedaży tych składników majątku, które są różnicą pomiędzy uzyska-
nymi przychodami ze sprzedaży a ich wartością bilansową (nie stanowi ona
wydatku danego okresu). Jeżeli przepływy z działalności podstawowej wykazy-
wane są metodą bezpośrednią  przychodów z działalności inwestycyjnej nie
uwzględnia się tam w ogóle.
Następnie w części inwestycyjnej prezentuje się faktyczne wpływy z działal-
ności inwestycyjnej. Jeżeli zakłada się, że przepływy z tytułu płatności podatku
od towarów i usług ujmowane są w całości w działalności operacyjnej, wpływy
i wydatki z działalności inwestycyjnej ujmuje się w kwotach netto. Natomiast
w sytuacji, gdy przepływy z działalności inwestycyjnej wykazywane są w kwo-
tach brutto, trzeba pamiętać o eliminacji  inwestycyjnego podatku VAT z dzia-
łalności operacyjnej (ten problem został zaprezentowany w korektach działalności
operacyjnej: 4. Zysk z działalności inwestycyjnej). Należy przypomnieć, że Krajo-
wy Standard Rachunkowości nr 1 sugeruje wykazywanie całości podatku od
towarów i usług w działalności operacyjnej, nie jest to jednak podejście obo-
wiÄ…zkowe.
Kwotę rzeczywistych wydatków i wpływów inwestycyjnych można określić
na podstawie analizy zapisów na kontach, które dotyczą środków pieniężnych
lub poprzez korektę przychodów i kosztów o stan rozrachunków z nimi związa-