Scenariusz nr 44. Henryk Sienkiewicz W pustyni i w puszczy
Temat: Czy uwa nie przeczytali my utwór Henryka Sienkiewicza W pustyni i w puszczy?
Czynno ci Potrzebne
Tok lekcji Czynno ci ucznia: Omówienie lekcji
nauczyciela: materia y
Wprowa-  rozwi zuje krzy ówk ,  rozdaje karty " karty Zaj cia rozpoczynamy od rozwi zania krzy ówki.
dzenie
wykorzystuj c przyniesione z krzy ówkami z krzy ówk Uczniowie zostaj podzieleni na grupy i zmagaj si
materia y  dla grup z zadaniem przez oko o 15 minut, wykorzystuj c przy-
 odczytuje odpowiedzi i has o  udziela dodatko- (Za cznik niesione materia y. Po up ywie okre lonego czasu
 poprawia b dy wych wyja nie nr 1) sprawozdawca wybranej grupy podaje prawid owe od-
(podaje ciekawostki " dost pne powiedzi i odczytuje has o. Pozosta e grupy sprawdza-
z ycia H. Sienkie- materia y j swoje zapisy, ewentualnie poprawiaj je, uzupe nia-
wicza, opowiada na temat j . W razie potrzeby nauczyciel udziela dodatkowych
o okoliczno ciach Henryka wyja nie (tutaj jest te czas na przekazanie kilku
powstania powie ci) Sienkiewi- wybranych ciekawostek z ycia Henryka Sienkiewicza,
 zapisuje temat lekcji  podaje temat lekcji cza w tym ogólnych informacji na temat okoliczno ci po-
wstania powie ci W pustyni i w puszczy), a nast pnie
podaje temat lekcji.
Realizacja  rozdaje teksty " spraw- Zasadnicza cz lekcji to sprawdzian ze znajomo ci
 czyta cicho ze zrozumieniem sprawdzianu i karty dzian z tre ci lektury, na który przeznaczamy 15 20 minut.
 odpowiada pisemnie na po- odpowiedzi tre ci lek- Uczniowie pracuj samodzielnie. Po up ywie okre lo-
stawione pytania tury (Za . nego czasu nauczyciel zbiera sprawdziany do oceny.
nr 2)
 zbiera sprawdziany " karta
odpowiedzi
(Za . nr 3)
www.wsip.com.pl
191
Czynności Potrzebne
Tok lekcji Czynności ucznia: Omówienie lekcji
nauczyciela: materiały
Zakoń-  opowiada o wrażeniach zwią-  prowadzi pogadan- Na zakończenie chętni uczniowie dzielą się wrażenia-
czenie
zanych z czytaniem lektury kę na temat wrażeń, mi, jakie towarzyszyły im podczas czytania lektury,
jakie towarzyszyły np. oceniają książkę, opowiadają o wybranych przy-
uczniom podczas godach bohaterów, o ulubionych postaciach.
czytania lektury
 zapisuje treść zadania domo-  podaje treść zadania
wego domowego
Zadanie Przygotuję informacje (notatki, zakładki w książce) na temat elementów świata przedstawionego w poznanej powieści: czas,
domowe
miejsce wydarzeń, bohaterowie, przebieg najważniejszych wydarzeń.
192
 Załącznik nr 1
Rozwiąż
1
krzyżówkę:
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
1. Miasto, w którym pisarz ukończył gimnazjum.
2. Utwory Sienkiewicza były pisane ku  ................... serc .
3. Jedno z miast, w którym wzniesiono pomnik ku czci pisarza.
4. Pseudonim Sienkiewicza.
5. Tytuł noweli wydanej w 1882 roku, mający związek z morzem.
6. Plonem podróży pisarza do Zanzibaru były  Listy z podróży do ................. .
7. W 1905 roku Sienkiewicz otrzymał literacką Nagrodę ................... .
8. Imię żony pisarza.
9. Nazwa dwutygodnika, którego Sienkiewicz był współwłaścicielem w la-
tach 1874 78.
10. Nazwa wydziału, na którym pisarz studiował w latach 1866 69.
11. Najchętniej odwiedzana przez Sienkiewicza miejscowość w polskich górach.
12. Wyraz z tytułu jednej z noweli pisarza   Janko ................... .
13. W latach 1876 78 Sienkiewicz pracował jako korespondent  Gazety
................... .
14. Znana powieść pisarza   Ogniem i ................... .
15. Nazwa państwa, na terenie którego znajduje się Vevey  miejsce śmierci
pisarza.
16. Miejsce urodzin Sienkiewicza  Wola ................................. .
17. Nazwa cyklu powieści składającego się z trzech części.
[Odpowiedzi: 1. Warszawa, 2. Pokrzepieniu, 3. Słupsk, 4. Litwos, 5. Latarnik, 6. Afryki, 7. Nobla,
8. Maria, 9. Niwa, 10. Prawny 11. Zakopane, 12. Muzykant, 13. Polskiej, 14. Mieczem,
15. Szwajcaria, 16. Okrzejska, 17. Trylogia; hasło: W pustyni i w puszczy]
www.wsip.com.pl 193
 Załącznik nr 2
Odpowiedz na poniższe pytania dotyczące treści lektury W pustyni
i w puszczy, wybierając zawsze tylko jedną prawidłową odpowiedz
.
Odpowiedzi zaznaczaj na Karcie odpowiedzi.
1. Wydarzenia przedstawione w książce 8. Dzieci uwolniły się, ponieważ
rozgrywają się w A. porywacze uciekli na widok angiel-
A. Azji. skich żołnierzy.
B. Australii. B. Idrys zmienił zdanie i postanowił im
C. Ameryce. pomóc.
D. Afryce. C. Staś pozabijał porywaczy ze sztucera.
D. porywacze zostali podstępnie otruci
2. Beduini, którzy przewodzili karawanie
przez Kalego.
wiozącej porwane dzieci, to:
A. Kali, Mahdi i Idrys. 9. Potężną ulewę połączoną z atakiem
B. Smain, Mahdi i Gebhr. lwów dzieci przeżyły dzięki temu, że
C. Idrys, Gebhr i Chamis. schroniły się
D. Gebhr, Idrys i Mahdi. A. w wąwozie.
B. na drzewie.
3. Matka Stasia Tarkowskiego była
C. w baobabie.
A. Polką.
D. w rzece.
B. Francuzką.
C. Angielką. 10. W jaki sposób Staś uwolnił słonia
D. Niemką. uwięzionego w wąwozie?
A. Wysadził wapienną skałę, która tara-
4. Pies Nel wabił się
sowała przejście.
A. King.
B. Zbudował specjalne schody, po któ-
B. Dingo.
rych zwierzę wyszło.
C. Saba.
C. Wyciągnął go na specjalnych linach
D. Reks.
przy pomocy koni.
5. Mea i Kali to bohaterowie, którzy
D. Zbudował specjalną kładkę, po której
A. towarzyszyli w wędrówce dzieciom.
zwierzę wyszło.
B. brali udział w porwaniu dzieci.
11. Geograf Linde zmarł, ponieważ
C. podarowali chininę chorej Nel.
A. poranił go ciężko lew.
D. uwolnili dzieci z rąk porywaczy.
B. zachorował na śpiączkę.
6. Jak Staś nazwał kryjówkę w wielkim
C. poranił go ciężko dzik.
baobabie?
D. zachorował na ospę.
A. Polska.
12. Nasibu to Murzyn
B. Kraków.
A. przygarnięty przez Stasia po śmierci
C. Warszawa.
Lindego.
D. Gniezno.
B. zamieszany w porwanie Stasia i Nel.
7. Podczas spotkania z Mahdim Staś
C. mieszkający w wiosce Kalego.
A. przestraszył się i przyjął naukę wielkie-
D. towarzyszący wyprawie doktora Clarka.
go proroka.
13. Latawce wypuszczane z Góry Lindego
B. był tak przerażony, że nie odezwał się
były robione
słowem.
A. tylko z papieru.
C. obiecał, że zapozna się z nauką wiel-
B. z rybich pęcherzy.
kiego proroka.
C. z cienkiej tkaniny.
D. odważnie wyznał, że jest chrześcijani-
D. ze specjalnej rośliny.
nem.
14. Nasibu podczas zbierania bananów 17. Czarownicy, którzy zniszczyli worki
na Górze Lindego został zaatakowany z wodą i uciekli, zostali
przez A. uwięzieni przez ludzi Mahdiego.
A. słonia. B. zabici przez współplemieńców Kale-
B. krokodyla. go.
C. tygrysa. C. pojmani przez ludzi kapitana Glena.
D. goryla. D. rozszarpani przez dzikie zwierzęta.
15. W jaki sposób Kali rozwiązał problem 18. Młodzi Tarkowscy po ostatniej podró-
z czarownikami przed wyruszeniem ży osiedlili się
w kierunku góry Kilimandżaro? A. we Francji.
A. Zabił czarowników. B. w Polsce.
B. Uwięził ich. C. w Egipcie.
C. Zabrał ze sobą. D. w Anglii.
D. Wypędził z wioski.
16. Kto odnalazł Stasia i Nel?
A. Kapitan Glen i doktor Clark.
B. pan Rawlison i pan Tarkowski.
C. wojownicy Mahdiego.
D. ludzie geografa Lindego.
[Odpowiedzi: 1D, 2C, 3B, 4C, 5A, 6B, 7D, 8C, 9B, 10A, 11C, 12A, 13B, 14D, 15C, 16A, 17D, 18B]
www.wsip.com.pl 195
 Załącznik nr 3
KARTA ODPOWIEDZI
................................................., klasa V.....
imię i nazwisko
Nr zad. Odpowiedzi Nr zad. Odpowiedzi
1. A B C D 10.
A B C D
2. 11.
A B C D A B C D
3. 12.
A B C D A B C D
4. 13.
A B C D A B C D
5. 14.
A B C D A B C D
6. 15.
A B C D A B C D
7. 16.
A B C D A B C D
8. 17.
A B C D A B C D
9. 18.
A B C D A B C D
Liczba poprawnych odpowiedzi: ....... / 18
Ocena:
podpis nauczyciela podpis rodzica
196
Scenariusz nr 45. Henryk Sienkiewicz W pustyni i w puszczy
Temat: Elementy świata przedstawionego w powieści Henryka Sienkiewicza.
Czynności Potrzebne
Tok lekcji Czynności ucznia: Omówienie lekcji
nauczyciela: materiały
Wprowa-  rozdaje tekst spraw- " sprawdzian Nauczyciel rozdaje teksty sprawdzianów. Ochotni-
dzenie  udziela odpowiedzi na kolejne dzianu z treści lektury cy podają odpowiedzi na kolejne pytania. Wszyscy
pytania  udziela niezbędnych " ocenione kar- uczniowie zapisują w zeszycie numery zadań i po-
 zapisuje w zeszycie numery wyjaśnień ty odpowiedzi prawne odpowiedzi. Następnie prowadzący zaję-
zadań i poprawne odpowiedzi  rozdaje ocenione cia rozdaje ocenione karty odpowiedzi. Ucznio-
 porównuje zapis w zeszycie karty odpowiedzi wie mają kilka minut na porównanie zapisanych
z zapisem na karcie odpowie-  wpisuje stopnie do w zeszycie odpowiedzi z tymi, jakie zaznaczyli na
dzi dziennika kartach odpowiedzi. Nauczyciel rozstrzyga ewen-
 zbiera sprawdziany tualne niejasności, udziela dodatkowych wyjaś-
i karty odpowiedzi nień i wpisuje stopnie do dziennika. Potem zbiera
 zapisuje temat lekcji  podaje temat lekcji teksty sprawdzianu wraz z kartami odpowiedzi
i podaje temat lekcji.
Realizacja  dzieli uczniów na Nauczyciel dzieli klasę na grupy i rozdaje potrzeb-
grupy ne materiały. Uczniowie przystępują do wykonania
 czyta zadanie  rozdaje zadanie dla " zadanie dla zadania zgodnie z podaną instrukcją. Po upływie
 wypisuje bohaterów grup i potrzebne grup (Zał. nr 1) określonego czasu sprawozdawcy prezentują efek-
 określa czas i miejsce akcji materiały " tabela do ty pracy grup: uzupełniona tabela, uporządkowa-
 porządkuje chronologicznie  koordynuje pracę uzupełnienia  ny plan. Po wszystkich prezentacjach nauczyciel
podane punkty planu grup jedna na grupę ustosunkowuje się do wykonanego zadania, udzie-
(Załącznik nr 2) la dodatkowych wyjaśnień. Uczniowie poprawiają
ewentualne błędy w zapisach lub dopisują infor-
macje, których zabrakło. Nauczyciel może ocenić
efekty pracy w grupach zgodnie z przyjętym PSO.
www.wsip.com.pl
197
Czynno ci Potrzebne
Tok lekcji Czynno ci ucznia: Omówienie lekcji
nauczyciela: materia y
 prezentuje wynik pracy grupy  ustosunkowuje si " poci ty na
 poprawia, uzupe nia zapis do wykonanego paski plan wyda-
tabelaryczny zadania, koryguje rze (Za-
ewentualne b dy cznik nr 3)
 ocenia prac grup " szary papier,
pisaki, klej
Zako -  uzupe nia tabel na podsta-  rozdaje karty " tabela do uzu- Na zako czenie uczniowie uzupe niaj indywidu-
czenie
wie zapisu grupowego z tabel pe nienia  dla alnie (na podstawie poprawionego zapisu grupo-
 zapisuje w zeszycie plan ka dego ucznia wego) tabel , któr wklejaj do zeszytów oraz za-
wydarze (Za cznik nr 2) pisuj w zeszytach ostateczn (poprawn ) wersj
 zapisuje tre zadania domo-  podaje tre zadania planu wydarze .
wego domowego
Zadanie Naucz si opowiada wybran przygod bohaterów lektury (na nast pn lekcj ). Przygotuj si (notatki, zak adki w ksi ce)
domowe
do opisu postaci Stasia Tarkowskiego  bohatera poznanej powie ci (na kolejne zaj cia).
Za cznik nr 1
Zadanie I (czas na realizacj 15 minut) Zadanie II (czas na realizacj 15 minut)
Uzupe nijcie tabel na podstawie przygotowanych w domu Uporz dkujcie chronologicznie i na-
informacji oraz tekstu lektury W pustyni i w puszczy. klejcie na arkusz szarego papieru
punkty planu wydarze .
" W rubrykach: postacie drugoplanowe i epizodyczne po-
winno si znale przynajmniej pi (imion) nazwisk. " Mo ecie korzysta z tekstu lektury.
" W rubryce: Gdzie rozgrywaj si wydarzenia? obok ogól-
nych informacji zapiszcie te informacje na temat trasy
w drówki dzieci. Uwzgl dnijcie informacje zapisane w XLII
rozdziale ksi ki.
198
 Załącznik nr 21
Postacie (bohaterowie)
Kiedy rozgrywają się wydarzenia?
(informacje na temat czasu akcji)
fikcyjne historyczne
np.
Gdzie rozgrywają się wydarzenia?
(informacje na temat miejsca wydarzeń)
np.
1
Tabelę wykorzystujemy dwukrotnie. Najpierw dzieci uzupełniają ją podczas pracy w grupach (proponujemy powiększyć załącznik pod-
czas kserowania do formatu A-3, ułatwia to prezentacje). Póz
niej wykorzystujemy ją jako kartę pracy indywidualnej  każdy uczeń
(po prezentacji i ewentualnych poprawkach) na podstawie zapisu grupowego uzupełnia tabelę indywidualnie i wkleja do zeszytu.
www.wsip.com.pl
pierwszoplanowe
drugoplanowe
epizodyczne
zwierzęta
199
 Załącznik nr 3
Wizyta Fatmy u pana Rawilsona.
Pierwsze spotkanie z kapitanem Glenem i doktorem Clarkiem.
Niezwykłe prezenty z okazji Bożego Narodzenia.
Tajemnicze porwanie dzieci.
W  szponach burzy piaskowej.
Pojawienie się Saby udaremnieniem szansy na ratunek.
Przed obliczem proroka Mahdiego.
Spotkanie z lwem  uwolnienie się z rąk porywaczy.
Potężna ulewa połączona z atakiem lwów.
Pobyt w  Krakowie  przyjaz
ń ze słoniem.
Odkrycie obozu Lindego ratunkiem dla chorej Nel.
Pobyt na Górze Lindego  puszczanie latawców.
Wśród współplemieńców Kalego  pokonanie Samburów.
Zemsta czarowników  zniszczenie worków z wodą.
Niespodziewany ratunek  ponowne spotkanie kapitana i doktora.
200

Scenariusz nr 46. Henryk Sienkiewicz W pustyni i w puszczy
Temat: Przygotowujemy się do opisu postaci Stasia Tarkowskiego  bohatera powieści Henryka Sienkiewicza.
Czynności Potrzebne
Tok lekcji Czynności ucznia: Omówienie lekcji
nauczyciela: materiały
Wprowa-  rozwiązuje krzyżówkę  rozdaje karty z krzy- " karta Zajęcia rozpoczynamy od rozwiązania krzyżówki. Ucz-
dzenie  korzysta ze słownika języka żówką i słowniki z krzyżówką niowie zmagają się z zadaniem w parach. Mogą korzy-
polskiego języka polskiego  dla każde- stać ze słownika języka polskiego. Nauczyciel w razie
 udziela dodatko- go ucznia potrzeby udziela dodatkowych wyjaśnień. Po kilku-
 odczytuje odpowiedzi i hasło wych wyjaśnień (Zał. nr 1) nastu minutach dzieci podają odpowiedzi, a potem
 poprawia błędne zapisy " słowniki odczytują hasło. Pozostali sprawdzają swoje zapisy,
 zapisuje temat lekcji  podaje temat lekcji jęz. polskie- ewentualnie poprawiają je, uzupełniają. Po zapisaniu
 wkleja krzyżówkę do zeszytu go tematu lekcji krzyżówka zostaje wklejona do zeszytu.
Realizacja  tworzy przymiotniki od poda- Uczniowie tworzą przymiotniki od podanych w krzy-
nych rzeczowników  dzieli uczniów na żówce rzeczowników i zapisują je do zeszytu. Następ-
grupy nie nauczyciel dzieli klasę na grupy i rozdaje potrzeb-
 rozdaje karty pracy " karta pra- ne materiały. Uczniowie przystępują do wykonania
 gromadzi materiał do opisu  koordynuje pracę cy  jedna zadania. Prowadzący zajęcia koordynuje pracę grup,
postaci Stasia Tarkowskiego grup, udzielając na grupę udzielając w miarę potrzeby dodatkowych wyjaśnień.
według podanych punktów dodatkowych wyjaś- (Zał. nr 2) Po upływie określonego czasu sprawozdawcy prezen-
nień tują efekty pracy grup  odczytują zebrane informacje
 prezentuje wynik pracy grupy  ocenia efekty pracy na temat postaci Stasia. Po wszystkich prezentacjach
 uzupełnia zapis grupowy na grup nauczyciel może ocenić efekty pracy w grupach. Ucz-
podstawie prezentacji innych niowie mają kilka minut na dopisanie ważnych infor-
grup macji, których zabrakło na ich karcie pracy.
Zakoń-  sporządza notatkę na podsta-  poleca sporządzenie Na zakończenie uczniowie, wykorzystując zapis z karty
czenie
wie zapisu grupowego notatki w zeszycie pracy grupowej, sporządzają notatkę w zeszycie, która
 zapisuje treść zadania domo-  podaje treść zadania będzie podstawą do wykonania zadania domowego.
wego domowego
Zadanie
Na podstawie sporządzonej w klasie notatki opiszę Stasia Tarkowskiego  bohatera powieści W pustyni i w puszczy.
domowe
www.wsip.com.pl
201
 Załącznik nr 1
Rozwiąż krzyżówkę, wpisując rzeczowniki będące nazwami cech, np.
zdolność do zauważania, zmysł obserwacyjny to spostrzegawczość.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
1. Dzielność i odwaga, zwłaszcza w walce, inaczej bohaterstwo.
2. Zdolność szybkiego, praktycznego radzenia sobie w trudnych sytua-
cjach; inaczej zaradność.
3. Śmiała, świadoma postawa wobec niebezpieczeństwa; zdolność do pa-
nowania nad strachem.
4. Wiedza nabyta przez naukę lub doświadczenie i umiejętność jej wyko-
rzystania.
5. Zdolność do znoszenia trudów; odporność, np. na głód, długotrwały
wysiłek fizyczny.
6. Poczucie osobistej godności, wartości własnej, własnego środowiska,
narodu.
7. Kierowanie się w postępowaniu życzliwością dla otoczenia; łagodność.
8. Sprawowanie nad kimś opieki; troska, dbałość o kogoś.
9. Upór, konsekwencja w dążeniu do celu.
10. Zdolność zachowania spokoju w każdej sytuacji, nieokazywanie wzbu-
rzenia, zdenerwowania.
11. Zdolność do twórczych myśli, wymyślania różnych rzeczy.
12. Sposób postępowania właściwy rycerzowi, zwłaszcza szlachetność.
13. Wykonywanie szybkich, zręcznych ruchów.
[Odpowiedzi: 1. Męstwo, 2. Spryt, 3. Odwaga, 4. Mądrość, 5. Wytrzymałość, 6. Duma,
7. Dobroć, 8. Opiekuńczość, 9. Wytrwałość, 10. Opanowanie, 11. Pomysłowość,
12. Rycerskość, 13. Zwinność; hasło: Staś Tarkowski]
202
 Załącznik nr 2
[Proponujemy powiększyć załącznik podczas kserowania do formatu A-3, ułatwia to prezentacje.]
Plan opisu Stasia Tarkowskiego (czas na realizację zadania 30 minut)
1. Kim jest bohater? (Ogólne informacje na temat Stasia i jego rodziny).
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
2. Jak wygląda? (Informacje na temat wyglądu zewnętrznego bohatera).
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
3. Jakim chłopcem był Staś?
Dopiszcie po dwa zdarzenia, sytuacje uzasadniające podane cechy bohatera.
Cechy Zdarzenie, sytuacja
...............................................................................................................
ODWAŻNY,
M
ŻNY
...............................................................................................................
SPRYTNY,
...............................................................................................................
POMYSA
OWY,
...............................................................................................................
M
DRY
DOBRY,
...............................................................................................................
OPIEKUC
CZY,
...............................................................................................................
RYCERSKI
...............................................................................................................
WYTRZYMAA
Y,
WYTRWAA
Y
...............................................................................................................
...............................................................................................................
DUMNY
...............................................................................................................
...............................................................................................................
OPANOWANY
...............................................................................................................
...............................................................................................................
ZWINNY
...............................................................................................................
4. Ocena postaci. (Własne zdanie o bohaterze).
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
Scenariusz nr 47. Henryk Sienkiewicz W pustyni i w puszczy
Temat: Egzotyczny świat ludzi i przyrody w powieści Henryka Sienkiewicza.
Czynności Potrzebne
Tok lekcji Czynności ucznia: Omówienie lekcji
nauczyciela: materiały
Wprowa-  prezentuje opis postaci Stasia  zapisuje na tablicy Zajęcia rozpoczynamy od prezentacji 2 3 opisów Sta-
dzenie  wyjaśnia znaczenia wyrazów: wyrazy: egzotyka, sia Tarkowskiego. Chętni uczniowie odczytują głośno
egzotyka, flora, fauna flora, fauna swoje wypracowania. Nauczyciel zabiera kilka prac do
 korzysta ze słownika języka  rozdaje słowniki " słowniki oceny, następnie zapisuje na tablicy wyrazy: egzotyka,
polskiego języka polskiego języka pol- flora, fauna i rozdaje słowniki języka polskiego. Ucz-
 udziela dodatko- skiego niowie wyjaśniają znaczenia podanych wyrazów, ko-
wych wyjaśnień rzystając ze słownika. Prowadzący zajęcia udziela do-
 zapisuje temat lekcji  podaje temat lekcji datkowych wyjaśnień, a póz
niej podaje temat lekcji.
Realizacja  czyta zadanie  dzieli uczniów na " zadanie Prowadzący zajęcia dzieli klasę na cztery grupy i roz-
 korzysta z dostępnych z
ródeł grupy dla grup daje instrukcje. Uczniowie przystępują do wykonania
informacji (Zał. nr 1) zadań podanych w instrukcjach. Po upływie określo-
 zapisuje przykłady egzotycz-  rozdaje zadanie dla " słowni- nego czasu sprawozdawcy prezentują efekty pracy po-
nych roślin i zwierząt grup, słowniki, do- ki języka szczególnych grup: (I) podaje przykłady egzotycznych
(I grupa) stępne encyklopedie polskiego, roślin i zwierząt, prezentuje materiał ilustracyjny;
 gromadzi odpowiedni mate- i leksykony wyrazów (II) wyjaśnia znaczenia słów: malaria, śpiączka, fe-
riał ilustracyjny (I grupa)  koordynuje pracę obcych, bra; prezentuje kilkuzdaniową wypowiedz
na temat
 wyjaśnia znaczenia słów: ma- grup, udziela dodat- dostępne przebiegu śpiączki i febry; (III) wyjaśnia pojęcia: fa-
laria, śpiączka, febra kowych wyjaśnień encyklope- tamorgana, burza piaskowa, pora dżdżysta; prezentuje
(II grupa) die, leksyko- kilkuzdaniową wypowiedz
na temat przebiegu burzy
 redaguje kilkuzdaniową wypo- ny przyrod- piaskowej i pory dżdżystej; (IV) prezentuje kilkuz-
wiedz
na temat przebiegu nicze, atlasy daniowe wypowiedzi na temat obrzędów, zwyczajów.
śpiączki i febry (II grupa) zwierząt, Nauczyciel udziela dodatkowych wyjaśnień, ustosun-
 wyjaśnia pojęcia: fatamorgana, roślin kowuje się do kolejnych prezentacji, a następnie oce-
burza piaskowa, pora dżdżysta nia efekty pracy w grupach.
(III grupa)
204
 redaguje kilkuzdaniową wypo-
wiedz
na temat przebiegu bu-
rzy piaskowej i pory dżdżystej
(III grupa)
 redaguje kilkuzdaniowe
wypowiedzi na temat poda-
nych w instrukcji obrzędów,
zwyczajów (IV grupa)
 prezentuje efekt pracy grupy  ustosunkowuje się
do poszczególnych
prezentacji
 ocenia pracę grup
Zakoń-  uzupełnia tabelę na podsta-  rozdaje kartki " tabela do Na zakończenie nauczyciel rozdaje kartki z tabelą.
czenie
wie wypowiedzi sprawozdaw- z tabelą uzupełnie- Kolejni sprawozdawcy dyktują słownictwo (wyrazy,
ców nia  dla wyrażenia), o którym była mowa podczas prezenta-
 zapisuje treść zadania domo-  podaje treść zadania każdego cji, a uczniowie wpisują je do poszczególnych rubryk.
wego domowego ucznia (Za- W ten sposób powstaje notatka w formie tabeli, która
łącznik nr 2) zostaje wklejona do zeszytów.
Zadanie Dopisz do poszczególnych rubryk tabeli inne przykłady zwierząt, roślin, zjawisk atmosferycznych, zwyczajów, chorób przedsta-
domowe
wionych w powieści.
www.wsip.com.pl
205
 Załącznik nr 1
Zadanie dla grupy I (czas na realizację 25 minut)
" Korzystając z tekstu lektury, zapiszcie po pięć przykładów nazw roślin
i zwierząt, które są egzotyczne dla mieszkańców Europy.
" W dostępnych encyklopediach i leksykonach znajdz
cie zdjęcia (ilu-
stracje) przedstawiające wypisane rośliny i zwierzęta.
Zadanie dla grupy II (czas na realizację 25 minut)
" Korzystając ze słownika języka polskiego, wyjaśnijcie znaczenia słów:
malaria, śpiączka, febra.
" Na podstawie XXXII rozdziału powieści przygotujcie kilkuzdaniową
wypowiedz
na temat przebiegu śpiączki i febry.
Zadanie dla grupy III (czas na realizację 25 minut)
" Korzystając z dostępnych z
ródeł informacji, wyjaśnijcie następujące
pojęcia: fatamorgana, burza piaskowa, pora dżdżysta.
" Na podstawie VIII i XXVIII rozdziału powieści przygotujcie kilkuzdanio-
wą wypowiedz
na temat przebiegu burzy piaskowej i pory dżdżystej.
Zadanie dla grupy IV (czas na realizację 25 minut)
" Korzystając z tekstu lektury przygotujcie kilkuzdaniowe wypowiedzi
na temat następujących obrzędów, zwyczajów:
braterstwo krwi (informacji szukajcie pod koniec XXXVIII rozdziału),
święte miejsce (informacji szukajcie w połowie XL rozdziału),
ścinanie niewolników (informacji szukajcie pod koniec XLI rozdziału).
206
 Załącznik nr 2
Egzotyka afrykańskiego lądu
zjawiska obyczaje,
zwierzęta rośliny choroby
atmosferyczne zwyczaje
............................ ............................ ............................ ............................ ............................
............................ ............................ ............................ ............................ ............................
............................ ............................ ............................ ............................ ............................
............................ ............................ ............................ ............................ ............................
............................ ............................ ............................ ............................ ............................
............................ ............................ ............................ ............................ ............................
............................ ............................ ............................ ............................ ............................
............................ ............................ ............................ ............................ ............................
............................ ............................ ............................ ............................ ............................
............................ ........................... ........................... ........................... ...........................
............................ ............................ ............................ ............................ ............................
............................ ............................ ............................ ............................ ............................
............................ ............................ ............................ ............................ ............................
............................ ............................ ............................ ............................ ............................
............................ ............................ ............................ ............................ ............................
............................ ............................ ............................ ............................ ............................
............................ ............................ ............................ ............................ ............................
............................ ............................ ............................ ............................ ............................
............................ ............................ ............................ ............................ ............................
............................ ........................... ........................... ........................... ...........................
............................ ............................ ............................ ............................ ............................
............................ ............................ ............................ ............................ ............................
............................ ............................ ............................ ............................ ............................
............................ ............................ ............................ ............................ ............................
............................ ............................ ............................ ............................ ............................
............................ ........................... ........................... ........................... ...........................
............................ ........................... ........................... ........................... ...........................
............................ ........................... ........................... ........................... ...........................
............................ ............................ ............................ ............................ ............................
www.wsip.com.pl 207
Scenariusz nr 48. Henryk Sienkiewicz W pustyni i w puszczy
Temat: Czy utwór Henryka Sienkiewicza W pustyni i w puszczy jest powieścią?
Czynności Potrzebne
Tok lekcji Czynności ucznia: Omówienie lekcji
nauczyciela: materiały
Wprowa-  rozwiązuje krzyżówkę  rozdaje karty z krzy- " karta Zajęcia rozpoczynamy od rozwiązania krzyżówki.
dzenie
żówką z krzyżówką Uczniowie zmagają się z zadaniem indywidualnie.
 odczytuje odpowiedzi i hasło  udziela dodatko- dla każde- Po kilku minutach dzieci podają odpowiedzi, a potem
 poprawia błędne zapisy wych wyjaśnień go ucznia odczytują hasło. Wszyscy sprawdzają swoje zapisy,
 zapisuje temat lekcji  podaje temat lekcji (Załącznik poprawiają je, uzupełniają. Po ewentualnych dodat-
 wkleja krzyżówkę do zeszytu nr 1) kowych wyjaśnieniach nauczyciela i zapisaniu tematu
lekcji krzyżówka zostaje wklejona do zeszytu.
 rozdaje Karty pracy " Karta pra- Uczniowie otrzymują kartę pracy nr I z wypisanymi
Realizacja
indywidualnej nr I cy indywidu- cechami powieści, które odczytują głośno, a następnie
 odczytuje cechy powieści alnej nr I odnoszą do utworu W pustyni i w puszczy, stawiając
 uzasadnia na podstawie poda-  prowadzi pogadan- (Załącznik plusy w rubrykach z prawej strony. Przed wpisaniem
nych cech, że poznany utwór kę na temat  W pu- nr 2)  + podają uzasadnienie, odwołując się do tekstu lek-
jest powieścią styni i w puszczy tury. Dodatkowo: określają rodzaj narracji, odczytując
 określa rodzaj narracji jako powieści fragmenty utworu (w związku z 2 cechą powieści); po-
 podaje przykłady wątków  udziela dodatko- dają przykłady wątków (w związku z 5 cechą powieści);
 wymienia elementy tworzące wych wyjaśnień dokładnie określają elementy tworzące wątek główny
wątek główny (w związku z 6 cechą powieści).
Zakoń-  rozróżnia odmiany powieści ze  rozdaje Karty pracy " Karta pra- Na zakończenie uczniowie zapoznają się (na podsta-
czenie
względu na kryterium czasowe indywidualnej nr II cy indywidu- wie zapisów na karcie pracy nr II) z podziałem po-
 rozróżnia odmiany powieści  udziela dodatko- alnej nr II wieści ze względu na kryterium czasowe i tematyczne.
ze względu na kryterium wych wyjaśnień (Załącznik Po dokładnej analizie podanych pojęć i dodatkowych
tematyczne na temat odmian nr 3) wyjaśnieniach nauczyciela uzupełniają wniosek doty-
 uzupełnia wniosek powieści czący poznanej lektury.
 zapisuje treść zadania domo-  podaje treść zadania
wego domowego
Zadanie Tę książkę naprawdę warto przeczytać  kilkuzdaniowa pisemna wypowiedz
z uzasadnieniem zachęcająca do przeczytania
domowe
powieści W pustyni i w puszczy.
208
 Załącznik nr 1
Rozwiąż krzyżówkę:
1. Osobista relacja o zdarzeniach, których 1
autor był uczestnikiem lub świadkiem pro-
2
wadzona w 1. osobie liczby pojedynczej.
3
2. Wydarzenia opowiedziane za pomocą se-
4
rii obrazków rysunkowych uzupełnionych
5
tekstem zapisanym w  dymkach .
6
3. Krótki utwór pisany prozą, przeważnie sku-
Ć
piony na jednym wydarzeniu.
4. Pradawna opowieść oparta na starożyt-
nych wierzeniach.
5. Opowieść o przeszłości nasycona fantastyką i cudownością, odwołująca się
do rzeczywistych miejsc, ludzi i wydarzeń.
6. Utwór niewielkich rozmiarów, w którym występują fantastyczne postacie,
przedmioty i zdarzenia, a przyroda obdarzona jest ludzkimi cechami.
[Odpowiedzi: 1. Pamiętnik, 2. Komiks, 3. Opowiadanie, 4. Mit, 5. Legenda, 6. Baśń;
hasło: powieść]
Załącznik nr 2
Karta pracy indywidualnej nr I  cechy powieści
W pustyni
Cechy powieści
i w puszczy
1. Utwór pisany prozą.
2. O wydarzeniach opowiada narrator1.
3. Utwór obszerny, często podzielony na rozdziały.
4. Występuje duża ilość postaci.
5. Utwór wielowątkowy2.
6. Wątek główny tworzy akcję3.
W zakończeniu często dowiadujemy się o dalszych
7.
losach bohaterów.
8. Przedstawia szerokie tło, np. historyczne, geogra-
ficzne.
1
Narrator  fikcyjny opowiadacz w utworze; z jego opowiadania wyłania się świat przedsta-
wiony utworu (zdarzenia, postacie).
2
Wątek  ciąg zdarzeń zgrupowanych wokół jednej lub kilku postaci.
3
Akcja  układ zdarzeń, w którym przeważają działania bohaterów zmierzających do określo-
nych celów.
www.wsip.com.pl 209
 Załącznik nr 3
Karta pracy indywidualnej nr II  podział powieści
Biorąc pod uwagę stosunek czasu przedstawionego w utworze
do czasu powstania utworu (kryterium czasowe),
rozróżniamy powieści
historyczne współczesne fantastycznonaukowe
gdy świat przed- gdy świat przedsta- gdy świat przedstawiony
stawiony istnieje wiony istnieje w tym umiejscowiony jest najczęś-
w odległych czasach, samym czasie co ciej w wyobrażanej przyszło-
znanych pisarzowi autor i jest mu znany ści i oparty na przewidywa-
jedynie ze z
ródeł pi- z własnego życiowe- niach dotyczących przyszłe-
sanych go doświadczenia go rozwoju nauki i techniki
Biorąc pod uwagę temat (kryterium tematyczne) utworu,
rozróżniamy powieści
obyczajowe przygodowo-
psychologiczne kryminalne
(społeczne) -podróżnicze
przedstawiają przedstawiają przedstawiają ży- ich tematem
obraz środowi- przygody w czasie cie wewnętrzne jest zbrodnia
ska społeczne- podróży, najczęściej postaci, ich myśli i poszukiwanie
go, jego cechy do krajów egzotycz- i uczucia jej sprawcy
i przemiany nych
Wniosek:
Utwór Henryka Sienkiewicza W pustyni i w puszczy jest przykładem
....................................... powieści ....................................... .
210
Scenariusz nr 49. Henryk Sienkiewicz W pustyni i w puszczy
Temat: Tworzymy słowniczek terminów związanych z powstawaniem filmu.
Czynności Potrzebne
Tok lekcji Czynności ucznia: Omówienie lekcji
nauczyciela: materiały
Wprowa-  przypomina znaczenie pojęć:  nawiązuje do pojęć Na początku uczniowie dzielą się wrażeniami na temat
dzenie
adaptacja, ekranizacja wyjaśnionych na obejrzanego filmu i reportażu oraz wymieniają zasad-
 formułuje kilkuzdaniową ostatnich zajęciach nicze różnice dostrzeżone między powieścią a jej wer-
wypowiedz
na temat obejrza-  prowadzi pogadan- sją filmową. Następnie wyliczają powody, które mogły
nego filmu kę na temat obejrza- zadecydować o tym, że film nie jest wierną ekranizacją
 wymienia różnice między nego filmu powieści. Nauczyciel podaje temat lekcji
utworem literackim a jego
wersją filmową
 wymienia czynniki, które
zadecydowały o tym, że film
nie jest wierną ekranizacją
powieści
 zapisuje temat lekcji  podaje temat lekcji
Realizacja  porządkuje w kolejności al-  rozdaje Karty pracy " Karta pra- Uczniowie otrzymują karty pracy nr I, słowniki języ-
fabetycznej terminy związane indywidualnej nr I, cy indywi- ka polskiego oraz dostępne encyklopedie (leksykony)
z filmem słowniki języka dualnej nr I i przystępują do wykonania zadania: porządkują w ko-
 prezentuje właściwą kolejność polskiego, dostępne (Załącznik lejności alfabetycznej terminy związane z filmem, a po
alfabetyczną zapisanych pojęć leksykony, encyklo- nr 1) sprawdzeniu poprawności zapisu wyjaśniają ich zna-
 wyjaśnia znaczenia podanych pedie " słowni- czenia. Dla usprawnienia pracy dzieci z pierwszego
pojęć na podstawie dostęp-  udziela dodatko- ki języka rzędu wyjaśniają znaczenia pierwszych pięciu pojęć,
nych z
ródeł informacji wych wyjaśnień polskiego, z drugiego następnych pięciu, z trzeciego kolejnych
 prezentuje efekt samodzielnej  czuwa nad spraw- dostępne pięciu. W trakcie prezentacji uczniowie uzupełniają
pracy nym przebiegiem leksykony, swoje zapisy o brakujące im wyjaśnienia. Nauczyciel
 uzupełnia notatkę na pod- notowania i dykto- encyklope- czuwa nad całością, aby wszyscy zdążyli poprawnie
stawie wypowiedzi innych wania die uzupełnić swoje zapisy.
uczniów
www.wsip.com.pl
211
Czynności Potrzebne
Tok lekcji Czynności ucznia: Omówienie lekcji
nauczyciela: materiały
Zakoń-  słucha czytania nauczyciela  czyta głośno Na zakończenie nauczyciel czyta głośno tekst Janiny
czenie
 rozdaje Karty pracy " Karta pra- Brzechwy Kim jest ten człowiek? (Podręcznik, s. 297).
 uzupełnia tabelę słownictwem indywidualnej nr II cy indywidu- Ułatwi on wypełnienie karty pracy nr II, którą ucz-
nazywającym osoby biorące  pomaga przy wypeł- alnej nr II niowie otrzymują po wysłuchaniu czytania. Następnie
udział przy kolejnych etapach nieniu tabeli (Załącznik wspólnie z nauczycielem uzupełniają tabelę odpowied-
powstawania filmu nr 2) nim słownictwem i wklejają ją do zeszytu. Nauczyciel
 zapisuje treść zadania domo-  podaje treść zadania dokładnie wyjaśnia treść zadania domowego.
wego domowego
Zadanie Na podstawie dostępnych z
ródeł informacji zapiszę tytuły utworów Henryka Sienkiewicza, które zostały zekranizowane.
domowe
Wykonam Słowniczek terminów związanych z powstawaniem filmu1.
1
Zadanie jest realizowane w formie projektu. Przeznaczamy na nie dwa tygodnie. Dokładanie wyjaśniamy zasady wykonania słowniczka:
 hasła zapisane w kolejności alfabetycznej
 każde hasło zapisane i wyjaśnione na oddzielnej stronie (bez względu na format słownika)
 każde pojęcie dodatkowo zilustrowane (można wkleić zdjęcia, ilustracje wycięte z gazet, czasopism).
Elementy, które będą brane pod uwagę przy ocenie:
 zachowanie kolejności alfabetycznej
 poprawność merytoryczna i ortograficzna zapisu
 oryginalność szaty graficznej
 estetyka (staranność) wykonania
 ewentualne wprowadzenie do słowniczka dodatkowych pojęć
212
 Załącznik nr 1
Karta pracy indywidualnej nr I
Uporządkuj w kolejności alfabetycznej terminy związane z filmem,
a następnie wyjaśnij ich znaczenia, korzystając z dostępnych z
ródeł in-
formacji.
Hasła: reżyser, aktor, kaskader, scenarzysta, charakteryzator, kostiumolog,
plan filmowy, scenografia, montażysta, scenariusz, choreograf,
scenopis, operator, kompozytor, scenograf
 ..............................................................................................
...................................................................................................................................................
 ..............................................................................................
...................................................................................................................................................
 ..............................................................................................
...................................................................................................................................................
 ..............................................................................................
...................................................................................................................................................
 ..............................................................................................
...................................................................................................................................................
 ..............................................................................................
...................................................................................................................................................
 ..............................................................................................
...................................................................................................................................................
 ..............................................................................................
...................................................................................................................................................
 ..............................................................................................
...................................................................................................................................................
 ..............................................................................................
...................................................................................................................................................
www.wsip.com.pl 213
  ..............................................................................................
...................................................................................................................................................
 ..............................................................................................
...................................................................................................................................................
 ..............................................................................................
...................................................................................................................................................
 ..............................................................................................
...................................................................................................................................................
 ..............................................................................................
...................................................................................................................................................
Załącznik nr 2
Karta pracy indywidualnej nr II
Uzupełnij tabelę, wpisując osoby biorące udział w kolejnych etapach
powstawania filmu.
Etap powstawania filmu Osoba (osoby) biorące udział
 pomysł
 scenariusz
 scenopis
 dobór aktorów
 przygotowania techniczne ekipa techniczna
 zdjęcia (realizacja filmu)
....................................................................................
....................................................................................
 skomponowanie muzyki
 montaż, udz
więkowienie
214