Leczenie Żywieniowe
Miros"aw Jarosz, Jan Dzieniszewski
Podstawowe zalecenia dietetyczne
Leczenie Å»ywieniowe odgrywa bardzo istotnÄ… rol´ w zwalcza-
niu i zapobieganiu zaparciom stolca. Przywrócenie prawid"o-
wej cz´stoĘci spoÅ»ywania posi"ków i stopniowa modyfikacja
diety przynoszÄ… cz´sto bardzo dobre rezultaty. Zmiany po-
winny pójĘç w kierunku zwi´kszenia w diecie w"ókien roĘlin-
nych, ĘwieŻo fermentowanych produktów mlecznych oraz
ograniczenia posi"ków t"ustych i s"odyczy.
IstotnÄ… rol´ w prawid"owym funkcjonowaniu przewodu
pokarmowego, w tym równieŻ jelita grubego, odgrywa takŻe
sposób Å»ywienia. Posi"ki powinno spoÅ»ywaç si´ regularnie,
o ustalonych porach dnia, co najmniej 3 razy dziennie (lepiej
jednak 4 5 razy dziennie). Nie powinno rezygnowaç si´ ze
Ęniadania, które jest najwaŻniejszym posi"kiem w ciągu dnia
(w godzinach rannych nast´puje wzrost czynnoĘci motorycz-
nych i wydzielniczych przewodu pokarmowego). Bardzo do-
brze by"oby równieŻ, gdyby posi"kiem tym by"o np. muesli
zmieszane z twarogiem, kefirem lub jogurtem. JeĘç powinno
si´ wolno, bez czytania wówczas prasy czy oglÄ…dania telewizji.
41
NaleÅ»y przywiÄ…zywaç duŻą wag´ do starannego przeÅ»uwania
pokarmów. Nast´pnie, codziennie powinno si´ przeznaczyç
(po Ęniadaniu) troch´ czasu na trawienie defekacyjne i prób´
wypróŻnienia.
NaleÅ»y podkreĘliç, Å»e Å»ywienie u osób z zaparciami stolca
powinno byç jednak ustalane indywidualnie (najlepiej po
konsultacji z dietetykiem). Jakkolwiek podstawowe zalecenia
sÄ… pewnym drogowskazem w modyfikacji diety, to jednak
przy wyborze produktów Å»ywnoĘciowych naleÅ»y kierowaç si´
preferencjami Żywieniowymi i sytuacją kliniczną pacjenta.
Úywienie osób z zaparciami skurczowymi b´dzie jednak róŻ-
ni"o si´ od Å»ywienia osób z tzw. zaparciami atonicznymi.
WĘród ogólnych zaleceł
dietetycznych, majÄ…cych na celu
przeciwdzia"anie zaparciom stolca, wymieniç naleÅ»y:

zwi´kszenie spoÅ»ycia produktów bogatoresztkowych (gru-
be kasze  np. gryczana, chleby z grubo mielonej mÄ…ki, p"atki
owsiane, otr´by pszenne);

zwi´kszenie spoÅ»ycia ĘwieÅ»ych i suszonych owoców, Ęwie-
Żych warzyw oraz soków;

picie wi´kszych iloĘci p"ynów, zw"aszcza przeczyszczajÄ…-
cych wód mineralnych;

spoŻywanie ĘwieŻo fermentowanych produktów mlecznych
(np. maĘlanka, kefiry, jogurty);

wskazane jest picie kawy (w tzw. zaparciu atonicznym),
grubo mielonego siemienia lnianego, bulionu;

wskazane jest spoŻywanie ryŻu nie"uskanego oraz stosowa-
nie przypraw;

unikanie produktów  zapierających , które są bardzo wol-
no trawione, takie jak: szparagi, groch, fasola, grzyby,
orzechy;
42

ograniczenie spoŻywania t"uszczów;

zrezygnowanie z jedzenia s"odyczy lub ograniczenie ich
spoŻycia.
Jakie produkty są szczególnie polecane?
Polecane są te produkty, które korzystnie wp"ywają na perystal-
tyk´ i formowanie si´ stolca, zw"aszcza jego uwodnienie. Na-
leŻą do nich przede wszystkim:

potrawy wzmagajÄ…ce perystaltyk´ jelit (pieczywo razowe,
grube kasze);

warzywa;

owoce pestkowe: maliny, jeŻyny, truskawki;

otr´by pszenne;

maĘlanka;

kefiry;

jogurty naturalne;

twaróg.
Komentarz: ÂwieÅ»e, fermentowane produkty mleczne (kefiry,
jogurty) dostarczają kwas mlekowy, który hamuje proce-
sy gnilne i sprzyja rozwojowi pozytywnej flory bakteryjnej
wytwarzajÄ…cej mi´dzy innymi witaminy z grupy B oraz
witamin´ K.
Czego staraç si´ unikaç szczególnie?
NaleÅ»y szczególnie unikaç:

produktów i posi"ków bogatot"uszczowych, tzw. t"ustego
jedzenia;

s"odyczy (zw"aszcza czekolady, cukierków i ciastek w czeko-
ladzie);
43

nadmiernego spoŻycia jaj;

potraw pieczonych, smaŻonych oraz grillowanych;

alkoholu (moÅ»e byç spoÅ»ywany w niewielkich iloĘciach);

napojów gazowanych;

cukru (zarówno bia"ego, jak i brunatnego, owocowego, gro-
nowego, s"odowego).
Produkty spoŻywcze, potrawy i napoje zalecane
i nie zalecane osobom z zaparciami stolca
Tabela 3 u"atwi wybór poszczególnych produktów. Ma ona
pomóc osobom z zaparciami stolca w realizacji zaleceł
Ży-
wieniowych.
Tabela 3
Produkty spoŻywcze, potrawy i napoje zalecane oraz te, których nale-
Å»y unikaç lub je ograniczaç
Produkty, potrawy,
Zalecane Nie zalecane
napoje i desery
Pieczywo zawierające duŻo w"ók- zawierające ma"o w"ók-
na roĘlinnego; czerstwe: na roĘlinnego;
razowe Żytnie (chleb ĘwieŻe: pszenne, jasne
 wytrawny graham ,  li- bu"ki, chleb razowy na
tewski ), pumpernikiel, miodzie, pieczywo pó"-
chleb z otr´bami, sitko- cukiernicze w niewiel-
wy, pieczywo chrupkie kich iloĘciach, sucharki
lecytynowe
Kasze zawierające duŻo w"ók- zawierające ma"o w"ók-
na roĘlinnego: grube na roĘlinnego: manna,
kasze (gryczana, j´cz- krakowska, kukurydzia-
mienna, jaglana  nie- na, ryÅ»
przecierana), kie"ki
pszenne
44
cd. tab. 3
Produkty, potrawy,
Zalecane Nie zalecane
napoje i desery
Mąka zawierająca duŻo w"ók- zawierająca ma"o w"ók-
na roĘlinnego: pszenna, na roĘlinnego: pszenna
Żytnia niskiego prze- wysokiego przemia"u,
mia"u kukurydziana, ziemnia-
czana
Mi´sa z ma"Ä… zawartoĘciÄ… z duŻą zawartoĘciÄ…
t"uszczu (chude): wo"o- t"uszczu (t"uste): wie-
wina, ciel´cina, konina, przowina, baranina,
królik podroby, dziczyzna
W´dliny, wyroby chuda szynka (wo"owa z duŻą zawartoĘciÄ…
w´dliniarskie gotowana, kanapkowa), t"uszczu: salami, kaba-
pol´dwica nosy, parówki, szynka
wieprzowa gotowana,
szynka wiejska
Konserwy szynka konserwowana wszystkie pozosta"e
mi´sne (nie mielona), ciel´cina
i pó"mi´sne w galarecie
Ryby z ma"ą zawartoĘcią z duŻą zawartoĘcią
t"uszczu (chude): dorsz, t"uszczu (t"uste): Ęledę
sandacz, szczupak, w oleju, w´gorz w´dzo-
karp ĘwieŻy, leszcz, ny, sardynka w oleju,
karaĘ (wybieraç goto- w´gorz ĘwieÅ»y; pasztet
wane) rybny homogenizo-
wany
Drób z ma"ą zawartoĘcią z duŻą zawartoĘcią
t"uszczu (chudy): indyk, t"uszczu (t"usty): g´si,
kurczak, kura, brojler, kaczki, dzikie ptactwo
go"ąb, drób w postaci
rozdrobnionej (rolady,
pulpety, gulasz drobno
siekany)
45
cd. tab. 3
Produkty, potrawy,
Zalecane Nie zalecane
napoje i desery
Mleko i przetwo- z ma"ą zawartoĘcią z duŻą zawartoĘcią
ry mleczne t"uszczu (chude): mleko t"uszczu (t"uste): mleko
(jogurty, kefiry) (0 2% t"uszczu) ĘwieŻe, (> 2% t"uszczu), kefiry
zsiad"e; kefiry i jogurty i jogurty z t"ustego mle-
z odt"uszczonego mle- ka; serki typu  Froma-
ka; jogurt naturalny, ge , sery topione (róŻ-
owocowy; ser twarogo- ne); Ęmietanka kremo-
wy chudy, serki twaro- wa, Ęmietana
gowe homogenizowa-
ne; Ęmietanka do 9%
w niewielkich iloĘciach
Jaja bia"ka, Żó"tka sporadycz- duŻe iloĘci Żó"tek
nie w ma"ych iloĘciach
(1 2 na tydzieł
)
Mas"o tylko ĘwieŻe, surowe nieĘwieŻe, solone,
w niewielkich iloĘciach topione
T"uszcze oleje roĘlinne (s"onecz- t"uszcze zwierz´ce
nikowy, sojowy, arachi- (s"onina, smalec)
dowy oraz oliwa) w ma-
"ych iloĘciach
Warzywa buraki, marchew, seler, strÄ…czkowe (groch,
pomidor (bez skórki bób, fasola, groszek),
i pestek), koper, pietru- kalafior, kapusta
szka
Ziemniaki gotowane z wody, go- smaŻone, odsmaŻane,
towane i pieczone w "u- duszone; placki ziem-
pinach, purée z chudym niaczane, frytki
mlekiem
Owoce banany, brzoskwinie, jab"ka, pomarał
cze,
grejpfruty, jab"ka goto- ananasy, gruszki
wane
46
cd. tab. 3
Produkty, potrawy,
Zalecane Nie zalecane
napoje i desery
Przyprawy liĘcie laurowe, angielskie przyprawy ostre i inne
ziele, koperek, wanilia, w duŻych iloĘciach
cynamon, sok z cytryny;
sól i pozosta"e przypra-
wy w bardzo ma"ych
iloĘciach
Dodatki mas"o w ograniczonych t"uszcze poza mas"em,
do pieczywa iloĘciach, twaróg i ser sery dojrzewające,
z odt"uszczonego mle- Żó"te i topione; pasztety,
ka; chuda szynka i po- t"uste w´dliny i wyroby
l´dwica, galarety z chu- w´dliniarskie; ryby t"u-
dego mi´sa, drobiu i ryb, ste i solone, ostre,
chude mi´sa gotowane, marynowane
jajecznica z bia"ek na
parze, bia"ka gotowane,
chude w´dzone ryby
Zupy na wywarach z w"osz- na t"ustych wywarach
czyzny, jarzynowe, krup- z koĘci, mi´sa, drobiu
niki, mleczne, owocowe, i ryb, zaprawiane za-
zag´szczane zawiesinÄ… smaÅ»kami lub ĘmietanÄ…
z mÄ…ki i wody lub mleka
Potrawy mi´sne gotowane, duszone bez smaÅ»one na t"uszczu,
dodatku t"uszczu, sma- pieczone i duszone
Żone bez t"uszczu, pie- z dodatkiem t"uszczu
czone w folii
Potrawy mi´sa duszone oraz smaÅ»one i t"uste, jak
pó"mi´sne zapiekane z jarzynami bigos, golonka; na-
lub kaszami leĘniki, paszteciki
Potrawy gotowane, w galarecie smaŻone na t"uszczu,
z drobiu z odt"uszczonego wy- pieczone i duszone
waru, duszone bez do- z dodatkiem t"uszczu
datku t"uszczu, pieczo- itp.
ne w folii
47
cd. tab. 3
Produkty, potrawy,
Zalecane Nie zalecane
napoje i desery
Potrawy z ryb gotowane, w galarecie smaŻone na t"uszczu
z odt"uszczonego wy-
waru, faszerowane,
pieczone w folii
Potrawy surówki, soki, gotowane, smaŻone, duszone
z warzyw duszone bez t"uszczu z t"uszczem itp.
Potrawy z mąki leniwe pierogi z chude- smaŻone, odsmaŻane;
go twarogu lub bia"ego naleĘniki, pyzy, ciasta
sera, kopytka, pierogi francuskie i inne z duŻą
z owocami  w ograni- zawartoĘcią t"uszczu
czonej iloĘci i cz´stotli- oraz makarony, kluski
woĘci itp. z delikatnej, bia"ej
pszennej mÄ…ki
Potrawy z kasz dobrze ugotowane, nie zasmaŻane
przecierane, zapiekane
Sosy na wywarze z w"osz- t"uste, na t"ustych wy-
czyzny, na odt"uszczo- warach, zaprawione
nych wywarach z mi´sa zasmaÅ»kami i ĘmietanÄ…;
i drobiu, zag´szczone majonez, sos tatarski
zawiesinÄ… z mÄ…ki i wody itp.
lub odt"uszczonego
mleka, np. koperkowy,
potrawkowy, cytrynowy
Desery kisiel, budył
na od- konfitury i dŻemy z du-
(róŻne galaretki, t"uszczonym mleku, Żą zawartoĘcią cukru,
s"odycze itd.) galaretka mleczna s"odycze zawierajÄ…ce
i owocowa, musy owo- t"uszcze i alkohol, cze-
cowe, syropy i dŻemy kolada, pralinki, czeko-
z ma"ą zawartoĘcią ladowe cukierki i ciast-
cukru, powid"a; bisz- ka w czekoladzie, torty,
kopty, ciasto droŻdŻowe; kremy cukiernicze, bita
48
cd. tab. 3
Produkty, potrawy,
Zalecane Nie zalecane
napoje i desery
kompoty niskos"odzone, Ęmietana, ciasta
bobo-fruty; landrynki
i dropsy w ma"ych
iloĘciach
Napoje s"aba herbata, kawa bez gazowane i alkoholowe
kofeiny, kawa zboŻowa, napoje, kawa, mocna
bawarka, serwatka, ka- herbata, t"uste kakao
kao na mleku odt"usz-
czonym, kefiry, jogurty
naturalne, woda niega-
zowana
Modyfikacja zaleceł
dietetycznych w zaleŻnoĘci
od rodzaju zaparç
Zalecenia Å»ywieniowe powinny byç modyfikowane i dobiera-
ne dla kaÅ»dego pacjenta indywidualnie. Nieco inne b´dÄ… dla
osób z zaparciami stolca ze sk"onnoĘciami do kurczów jelit
(tzw. zaparcia spastyczne), a inne dla osób z zaparciami ze
znacznie os"abionÄ… perystaltykÄ… (tzw. zaparcia atoniczne).
Zalecenia Żywieniowe dla osób z zaparciami
atonicznymi
W zaleÅ»noĘci od nasilenia zaparç powinno si´ poda-
waç oko"o 6 12 "yÅ»ek sto"owych (30 60 g) otrÄ…b. Na-
leÅ»y jednak rozpoczÄ…ç od 3 "yÅ»ek sto"owych otrÄ…b
49