MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Grzegorz Pośpiech
Przygotowanie materiałów stosowanych w konstrukcjach
ognioodpornych 714[02].Z1.03
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci: mgr inż. Halina Gołąbek
mgr inż. Bogumiła Porębska
Opracowanie redakcyjne: mgr inż. Barbara Olech
Konsultacja:
Korekta:
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 714[02].Z1.03
,,Przygotowanie materiałów stosowanych w konstrukcjach ognioodpornych  zawartej
w modułowym programie nauczania dla zawodu kominiarz.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Cegły i pustaki ceramiczne stosowane w konstrukcjach ognioodpornych 7
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 9
4.1.3. Ćwiczenia 10
4.1.4. Sprawdzian postępów 11
4.2. Przygotowanie cegieł i pustaków do zastosowania w konstrukcjach
ognioodpornych 12
4.2.1. Materiał nauczania 12
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 14
4.2.3. Ćwiczenia 15
4.2.4. Sprawdzian postępów 16
4.3. Budowa i rodzaje kafli piecowych 17
4.3.1. Materiał nauczania 17
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 21
4.3.3. Ćwiczenia 21
4.3.4. Sprawdzian postępów 23
4.4. Przygotowanie kafli piecowych do zastosowania w konstrukcjach
ognioodpornych 24
4.4.1. Materiał nauczania 24
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 28
4.4.3. Ćwiczenia 28
4.4.4. Sprawdzian postępów 31
5. Sprawdzian osiągnięć 32
6. Literatura 36
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1.WPROWADZENIE
Poradnik, ten będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy na temat przygotowanie
materiałów stosowanych w konstrukcjach ognioodpornych.
Poradnik zawiera:
1.Wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które
powinieneś posiadać, aby przystąpić do realizacji jednostki modułowej ,, Przygotowanie
materiałów stosowanych w konstrukcjach ognioodpornych  .
2.Cele kształcenia tej jednostki modułowej.
3.Materiał nauczania (rozdział 4) umożliwia samodzielne przygotowanie się do
wykonania ćwiczeń i zaliczenia sprawdzianów. Wykorzystaj do poszerzenia wiedzy
wskazanÄ… literaturÄ™ oraz inne z
ródła informacji. Obejmuje on również ćwiczenia, które
zawierajÄ…:
- pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do wykonania ćwiczenia,
- wykaz materiałów, narzędzi i sprzętu potrzebnych do realizacji ćwiczenia,
Ponadto materiał nauczania zawiera sprawdzian postępów umożliwiający sprawdzenie
poziomu wiedzy po wykonaniu ćwiczeń.
4.Sprawdzian osiągnięć, który umożliwi sprawdzenie wiadomości i umiejętności jakie
powinieneś opanować podczas realizacji programu tej jednostki modułowej. Sprawdzian
osiągnięć powinieneś wykonać według instrukcji załączonej w poradniku.
Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela lub
instruktora o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność.
Sprawdzian z zakresu jednostki modułowej pomoże Ci określić stopień w jakim opanowałeś
materiał nauczania.
Bezpieczeństwo i higiena pracy
W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów bhp oraz
instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju wykonywanych prac. Przepisy te
poznasz podczas trwania nauki.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
 Moduł 714[02].Z1
Konstrukcje zduńskie i kominiarskie
Moduł 714[02].Z1.01
Spalanie paliw technicznych
Moduł 714[02].Z1.02
Prowadzenie kanałów wentylacyjnych,
spalinowych i dymowych
Moduł 714[02].Z1.03
Przygotowanie materiałów stosowanych
w konstrukcjach ognioodpornych
Moduł 714[02].Z1.04
Przygotowanie zapraw ognioodpornych
Moduł 714[02].Z1.05
Wykonywanie podstawowych operacji
technologicznych
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji jednostki modułowej powinieneś umieć:
- posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu budownictwa,
- rozpoznawać podstawowe materiały budowlane,
- posługiwać się dokumentacją techniczną,
- przestrzegać przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej
i ochrony środowiska,
- magazynować, składować i transportować materiały budowlane,
- stosować przepisy bhp, ochrony przeciwpożarowej i przeciwporażeniowej obowiązujące
na stanowisku pracy,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- zastosować przepisy bhp, ochrony przeciwpożarowej i przeciwporażeniowej
obowiązujące podczas przygotowywania materiałów stosowanych w konstrukcjach
ognioodpornych,
- scharakteryzować materiały stosowane w konstrukcjach ognioodpornych pod względem
właściwości fizycznych, chemicznych i mechanicznych,
- określić przeznaczenie poszczególnych materiałów stosowanych w konstrukcjach
ognioodpornych,
- rozpoznać rodzaje cegieł ogniotrwałych,
- sprawdzić wytrzymałość gatunku cegły,
- zastosować różne gatunki cegły do budowy obiektów zduńskich i kominiarskich,
- przygotować tłuczeń do wypełnienia kafli,
- przyciąć cegły na określony wymiar,
- dokonać moczenia cegieł,
- rozpoznać rodzaje kafli ceramicznych,
- przeprowadzić badanie kafli na włoskowatość szkliwa i wytrzymałość,
- wykonać składowanie kafli,
- wykonać cieniowanie, kolorowanie kafli,
- wykonać sortowanie kafli środkowych,
- ułożyć kafle,
- znaczyć obrys na szkliwie czerepu kafla,
- przyciąć kafle na określony wymiar,
- oszlifować brzegi kafli,
- wyciąć otwory w kaflach,
- wyciąć małą powierzchnię w kaflach,
- nałożyć zaprawę na kołnierz kafli i ścianki cegieł,
- rozpoznać osprzęt pieców i trzonów kuchennych,
- wykonać spinanie kafli,
- dobrać kafle do rodzaju pieca.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Cegły i pustaki ceramiczne stosowane w konstrukcjach
ognioodpornych
4.1.1. Materiał nauczania
Do podstawowych materiałów budowlanych zaliczamy cegłę ceramiczną pełną.
Wypalana z gliny ma gÄ™stość pozornÄ… 1700÷1950 kg/m3, jest zaliczana do wyrobów
ceramicznych o strukturze porowatej.
Cegłę pełną (rys. 1) dzieli się na klasy: 20; 15; 10; 7,5 i 5. Klasę cegły określa minimalna
wytrzymałość na ściskanie wyrażona w megapaskalach (MPa).
Rys1. Cegła pełna wypalana z gliny [3, s. 66]
Podczas uderzenia cegły młotkiem stalowym dz
więk powinien być czysty (metaliczny).
Przełam powinien być jednorodny bez pustek i szczelin powstałych na skutek uwarstwień.
Zastosowanie cegły ceramicznej pełnej:
- cegły klas 20, 15, 10 do budowy: ścian podziemnych części budynków posadowionych
w gruncie nasyconym wodą, ścian zewnętrznych, stropów, sklepień, pilastrów, kominów,
słupów,
- cegły klas 7,5 i 5 do budowy ścian działowych.
Do wyrobów ognioodpornych stosowanych jako izolacja termiczną należą kształtki:
szamotowe, krzemionkowe, wysokoglinowe i termalitowe.
Kształtki i cegły szamotowe produkuje się przez formowanie w prasach masy składającej
się z szamotu i plastycznej gliny ogniotrwałej, którą następnie suszy się i wypala. Wyroby
szamotowe izolacyjne mają wytrzymałość na ściskanie od l do 1,4 MPa. Gęstość pozorna
wynosi 450÷1400 kg/m3. CechÄ… charakterystycznÄ… jest ich odporność na zmiany temperatury,
stąd ich szerokie zastosowanie na wykładziny pieców ogrzewczych, palenisk oraz pieców
przemysłowych.
Kształtki krzemionkowe izolacyjne zawierają w składzie ponad 90% krzemionki (SiO2).
WytrzymaÅ‚ość na Å›ciskanie jest zazwyczaj powyżej 4MPa przy gÄ™stoÅ›ci pozornej 1300÷1400
kg/m3. Temperatura stosowania bez uszkodzeÅ„ wynosi do 1450°C.
Wyroby te stosuje się głównie jako wykładziny pieców gazowniczych. Do łączenia
kształtek krzemionkowych używa się zaprawy krzemionkowej, składającej się ze zmielonego
kwarcu, piasku i gliny ogniotrwałej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
Kształtki wysokoglinowe izolacyjne zawierają w swoim składzie minimum 60 do ponad
85% glinu. Wytrzymałość na ściskanie wynosi ponad 3MPa przy gęstości pozornej
800÷1100kg/m3. Maksymalna temperatura stosowania wynosi 1550°C.
Wyroby termalitowe produkuje się z ziemi okrzemkowej, którą formuje się
w odpowiednie kształtki, a następnie wypala.
Cegła termalitowa ma wymiary 250x 20x65mm. Innego kształtu elementy mogą być
wytwarzane zależnie od potrzeb. Ze względu na gęstość pozorną cegły termalitowe dzieli się
na odmiany: 650 i 750. Stosuje się ją do izolacji pieców oraz kotłów.
Do grupy materiałów o strukturze zwartej, o czerepie spieczonym, zalicza się wyroby
z klinkieru i wyroby kamionkowe. Produkuje siÄ™ je z glin o stosunkowo niskiej temperaturze
spiekania i wysokiej temperaturze stapiania. W temperaturze spiekania część składników
mineralnych gliny ulega stopieniu, a materiał nie zmienia kształtu.
Do wyrobów tych zaliczamy cegły kominówki. Mają kształt wycinków pierścienia
kołowego i są przeznaczone do budowy przemysłowych kominów wolno stojących Zależnie
od wytrzymałości na ściskanie rozróżnia się dwie klasy: 25 i 18, a ze względu na długość
pięć typów cegieł, z których każdy wyrabia się w czterech formatach różniących się
promieniem komina, (60, 90, 105 i 250cm), w sumie produkuje się 20 formatów cegieł
kominówek (rys.2).
Rys.2. Cegły kominówki [3, s. 84]
W przewodach kominowych stosuje się również pustaki ceramiczne do przewodów
dymowych i wentylacyjnych.
Rys.3. Pustaki do przewodów dymowych [3, s. 72]
a) typ P, b) typ PO
Pustaki do przewodów dymowych dzieli się na dwa typy: P - bez bocznego otworu
wlotowego i PO  z bocznymi otworem wlotowym(rys.3). Powierzchnie boczne pustaków są
rowkowane.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Wytrzymałość na ściskanie w kierunku równoległym do osi otworu wynosi 5MPa. Pustak
po piÄ™ciokrotnym przetrzymywaniu przez 2 godziny w temperaturze 250°C nie powinien
wykazywać rys, pęknięć ani odprysków. Pustaki te stosuje się do budowy przewodów
dymowych w ścianie budynków w celu zmniejszenia szorstkości powierzchni przewodów, a
tym samym poprawienia warunków przepływu spalin.
Pustaki do przewodów wentylacyjnych są przeznaczone do budowy przewodów
wentylacyjnych wewnątrz ścian. Ze względu na przekrój poprzeczny rozróżnia się trzy typy
pustaków:
- A o wymiarach 190x190x300 mm (rys. 4a),
- B o wymiarach 250 x 190 x 300mm w dwóch odmianach: z otworem w szerszej ściance
bocznej oraz z otworem w węższej ściance bocznej (rys.4b),
- C o wymiarach 250x250x300mm (rys. 4c).
Pustaki wentylacyjne mogą być bez otworu w ściance bocznej (rodzaj p) lub z otworem
w ściance bocznej (rodzaj o); powierzchnie boczne są gładkie.
Rys.4. Pustaki do przewodów wentylacyjnych [3, s. 72]
a) typ A, b) typ B, c) typ C
4.1.2.Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie materiały ceramiczne stosujemy w konstrukcjach ognioodpornych?
2. Jak sprawdzamy jakość cegły pełnej?
3. Jakie wyroby ceramiczne mają zastosowanie w konstrukcjach zduńskich?
4. Jak dzielimy pustaki ceramiczne do przewodów dymowych?
5. Jak dzielimy pustaki ceramiczne do przewodów wentylacyjnych?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
4.1.3.Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Na podstawie przełamu cegły ceramicznej oceń jej jakość.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) wybrać kilka cegieł z miejsca składowania,
2) przełamać cegły,
3) zanotować wnioski wynikające z przełamu,
4) zaprezentować efekty swojej pracy,
5) dokonać oceny wykonania ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 zestaw różnych cegieł ceramicznych,
 arkusz papieru,
 ołówki lub długopis,
 literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.
Ćwiczenie 2
Z zestawu wyrobów ceramicznych wybierz te, które stosuje się do konstrukcji
ognioodpornych i podaj ich cechy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować miejsce składowania wybranych wyrobów,
2) wybrać odpowiednie materiały,
3) napisać charakterystykę techniczną poszczególnych wyrobów,
4) zaprezentować efekty swojej pracy,
5) dokonać oceny wykonania ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 zestaw materiałów ceramicznych,
 arkusz papieru,
 ołówki lub długopis,
 literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.
Ćwiczenie 3
Z zestawu wyrobów ceramicznych wybierz te, które można zastosować do przewodów
dymowych lub wentylacyjnych, charakteryzujÄ…c ich typy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować miejsce składowania wybranych wyrobów,
2) wybrać odpowiednie materiały,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
3) wynotować charakteryzację poszczególnych wyrobów,
4) zaprezentować efekty swojej pracy,
5) dokonać oceny wykonania ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 zestaw materiałów ceramicznych,
 arkusz papieru,
 ołówki lub długopis,
 literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) scharakteryzować wyroby ognioodporne?

2) ocenić cegłę pełną po przełomie?

3) rozróżnić wyroby ognioodporne?

4) scharakteryzować pustaki ceramiczne stosowane w przewodach
kominowych?

5) rozróżnić pustaki do przewodów kominowych według typu
i zastosowania?

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
4.2. Przygotowanie cegieł i pustaków do zastosowania
w konstrukcjach ognioodpornych
4.2.1. Materiał nauczania
Klasa cegły określana jest laboratoryjnie. Wytrzymałość cegły kasy wyższej niż 10
można sprawdzić przez uderzenie młotkiem murarskim. Uderzona powinna wydawać dz
więk
metaliczny. Cegła klasy wyższej niż 10 po zrzuceniu z wysokości 1,5m na inne cegły nie
powinna pęknąć.
Wykonując zakończenia murów różnej grubości używa się cegieł połówkowych,
ćwiartek, trzyćwierciówek itp. Otrzymuje się je z przecięcia cegieł całkowitych.
Rozróżniamy następujące cegły przycinane: trzyćwierciówki powszechnie zwane dziewiątką
(rys.5a), połówki (rys.5b), ćwiartki (kwaterki) (rys.5c) i beleczki (paski) (rys.5d).
Rys. 5. Cegły ułamkowe [4, s. 92]
a) trzyćwierciówka (dziewiątka), b) połówka, c) ćwiartka, d) beleczka
Przecinanie cegły wzdłuż płaszczyzny prostopadłej do najdłuższej krawędzi czyli
przecinanie poprzeczne odbywa się w następujący sposób: cegłę ujmujemy lewą ręką
pośrodku jej długości. Trzymając młotek murarski w prawym ręku uderzamy niezbyt mocno
ostrzem młotka wzdłuż linii przecięcia (rys. 6). Obracając jednocześnie cegłę (lewa dłoń
powinna się zawsze znajdować pod cegłą) nacinamy linię przecięcia dookoła cegły szeregiem
uderzeń młotka.
Rys. 6. Przecinanie cegieł młotkiem murarskim [4, s. 126]
Po nacięciu całego obwodu kilkoma silnymi uderzeniami ostrza po linii przecięcia
powodujemy pęknięcie cegły w żądany sposób.
Przecinanie cegły wzdłuż płaszczyzny równoległej do najdłuższej krawędzi
(szpałdowanie) odbywa się w następujący sposób: cegłę trzymamy lewą ręką zawsze
pośrodku boku przeciwległego w stosunku do boku, w który będziemy uderzać. Ostrzem
młotka dużego, trzymając go w .prawy ręku, uderzamy niezbyt mocno w linię przecięcia
miejsce obok miejsca.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
Uderzając zawsze w powierzchnię zwróconą ku nam, obracamy cegłę powoli tak, aby
naciąć cegłę na całym obwodzie. Uderzania powinny być tak silne, aby cegła za każdym
uderzeniem pękała na niewielkim odcinku wzdłuż linii przecięcia. Zbyt silne uderzenia
powodują odłamanie części cegły, przy uderzeniach zbyt słabych albo nierównomiernych
cegła nie pęka we wszystkich punktach obwodu. W miejsca takie trzeba uderzać ponownie, aż
do pęknięcia cegły.
Ostatnie uderzenia młotka kończące przejście po obwodzie przecięcia powinny być
silniejsze, ponieważ to one powodują ostateczne przecięcie cegły na dwie części.
Zmniejszenie wymiarów cegły, wyrównanie brzegów bądz
nadanie specjalnego kształtu
odbywa się w ten sposób, że ujmujemy cegłę lewą ręką zawsze pośrodku boku i obrabiamy
płaszczyznę zwróconą ku nam. Silnymi uderzeniami ostrza młotka murarskiego odcinamy
większe kawałki cegły nieco przed linią cięcia, po czym słabszymi uderzeniami odcinamy
mniejsze kawałki cegły, wyrównując linię cięcia do potrzebnych rozmiarów.
Roboty bardziej zawiłe i wymagające dokładniejszej pracy należy wykonywać małym
młotkiem zduńskim. Daje mam to większą pewność, że cegła nie pęknie w sposób
niepożądany. Czynność ta jednak trwa dłużej.
Przy wszystkich wyżej wymienionych czynnościach należy uważać, aby cegła
spoczywała wyłącznie na dłoni. Dla zmniejszenia wysiłku można samą dłoń oprzeć na udzie.
Cegły zmarznięte przed przystąpieniem do cięcia, za względu na trudność obróbki,
należy podgrzać.
Przecięcie cegieł wykonuje się obecnie za pomocą szlifierki kątowej (rys.7) stosując
odpowiednie tarcze.
Rys. 7. Szlifierki kÄ…towe [6]
Murowanie cegłami piecowymi wykonuje się na zaprawie glinianej o średniej
tłustości. Cegła piecowa czyli wypalana z chudej gliny powinna być na kilka godzin
przed murowaniem namoczona w wodzie, ponieważ sucha cegła wyciąga wodę z zaprawy
glinianej, zmniejszając jej plastyczność i zdolność twardnienia.
Cegły i inne ceramiczne materiały składuje się w kozłach lub słupach. Cegły lub pustaki
ustawia się na przemian warstwami wozówkowymi i główkowymi w celu lepszego
powiązania kozła (rys. 8). Na wierzchu każdego kozła ustawia się kominek z 8 cegieł
ułatwiający policzenie kozłów, z których każdy zawiera 200 cegieł
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
Rys. 8. Przykład składowania cegieł [3, s. 94]
Pustaki ceramiczne do przewodów dymowych i wentylacyjnych na plac budowy
dostarczane sÄ… luzem lub pakowane na paletach. Przed przystÄ…pieniem do wykonywania
przewodów oraz w ich trakcie materiał powinien być sprawdzony przez oględziny pod
wzglądem uszkodzeń.
Przewody dymowe wykonuje się obecnie przede wszystkim z ceramicznych pustaków
kominowych. Ścianki tych pustaków są cienkie i łatwo się nagrzewają, dlatego przewody dymowe
obudowuje się murem ceglanym grubości co najmniej 12cm (rys. 9).
Rys.9. Przewody dymowe z pustaków Rys.10. Przewody wentylacyjne z pustaków
ceramicznych[4, s. 136] ceramicznych[4, s. 136]
Przewody wentylacyjne wykonuje się przeważnie z ceramicznych pustaków wentylacyjnych,
wbudowując je w ściankę ceglaną (rys. 10).
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie wyróżniamy cegły ułamkowe?
2. Jakie wymiary mają cegły ułamkowe?
3. Jakie narzędzia i sprzęt stosujemy do wykonania cegieł ułamkowych?
4. Jak wykonujemy cegły ułamkowe przy pomocy młotka murarskiego?
5. Jak wykonujemy cegły ułamkowe przy pomocy szlifierki kątowej?
6. Jak magazynujemy cegły i pustaki ceramiczne?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
4.2.3.Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj przy pomocy młotka murarskiego cegłę ułamkową połówkę i dziewiątkę.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) wybrać kilka cegieł z miejsca składowania,
2) dobrać odpowiednie narzędzia,
3) wykonać cegły ułamkowe zgodnie z zasadami,
4) posprzątać stanowisko pracy,
5) zaprezentować efekty swojej pracy,
6) dokonać oceny wykonania ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 odzież ochronna i sprzęt ochrony osobistej,
- podstawowy zestaw narzędzi i sprzętu do robót zduńskich,
- podstawowy zestaw narzędzi i sprzętu o robót murarskich,
 podstawowy sprzęt pomiarowy,
 literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.
Ćwiczenie 2
Wykonaj przy pomocy szlifierki kątowej cegłę ułamkową połówkę i dziewiątkę.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) wybrać kilka cegieł z miejsca składowania,
2) dobrać odpowiednie narzędzia,
3) wykonać cegły ułamkowe zgodnie z zasadami,
4) posprzątać stanowisko pracy,
5) zaprezentować efekty swojej pracy,
6) dokonać oceny wykonania ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 odzież ochronna i sprzęt ochrony osobistej,
- podstawowy zestaw narzędzi i sprzętu do robót zduńskich,
- podstawowy zestaw narzędzi i sprzętu o robót murarskich,
 podstawowy sprzęt pomiarowy,
 literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.
Ćwiczenie 3
Wykonaj badanie wytrzymałości cegły.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) przygotować stanowisko do wykonania badania,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
2) wybrać kilka cegieł z miejsca składowania,
3) wykonać zrzucenie z wysokości 1,5m,
4) zanotować wnioski wynikające z przełamu,
5) zaprezentować efekty swojej pracy,
6) dokonać oceny wykonania ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 zestaw różnych cegieł ceramicznych,
 arkusz papieru,
 ołówki lub długopis,
 literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.
Ćwiczenie 4
Wykonaj przy pomocy młotka murarskiego cegłę ułamkową beleczkę.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) wybrać kilka cegieł z miejsca składowania,
2) dobrać odpowiednie narzędzia,
3) wykonać cegły ułamkowe zgodnie z zasadami,
4) posprzątać stanowisko pracy,
5) zaprezentować efekty swojej pracy,
6) dokonać oceny wykonania ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 odzież ochronna i sprzęt ochrony osobistej,
- podstawowy zestaw narzędzi i sprzętu do robót zduńskich,
- podstawowy zestaw narzędzi i sprzętu o robót murarskich,
 podstawowy sprzęt pomiarowy,
 literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) dobrać narzędzia i sprzęt do przecięcia cegieł?

2) ocenić wytrzymałość cegły?

3) scharakteryzować cegły ułamkowe?

4) wykonać cegły ułamkowe przy pomocy narzędzi?

5) wykonać cegły ułamkowe przy pomocy sprzętu mechanicznego?

6) składować materiał na placu budowy?

7) stosować przepisy bhp podczas wykonywania prac?

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
4.3. Budowa i rodzaje kafli piecowych
4.3.1.Materiał nauczania
Wyroby szkliwione wypala siÄ™ z gliny, wyroby te majÄ… czerep porowaty. Od strony
licowej są pokryte warstewką szkliwa, w którego skład wchodzą krzemionka i topniki: tlenki
ołowiu, cyny, sodu i inne. Szkliwo nanosi się na wyroby surowe po ich wysuszeniu albo po
pierwszym wypaleniu. Podczas wypalania doprowadza się szkliwo do stopienia. Do wyrobów
szkliwionych należą kafle piecowe produkowane z glin wapiennych lub ogniotrwałych
z domieszką szamotu. Od strony licowej pokryte mogą być szkliwem: ryjącym,
transparentnym lub pobiałką i szkliwem przezroczystym.
Rys. 11. Kafle [2, s. 28],[6]
a) o brzegach gładkich, b) o brzegach fazowanych
Kafle wyrabia się w dwóch typach, różniących się między sobą kształtem brzegów. Są to
kafle o brzegach gładkich (rys. 11a) i kafle o brzegach fazowanych (rys. 11b}. Pierwsze mają
brzegi proste bez ścięć, a drugie brzegi ścięte ukośnie.
Rys. 12. Części składowe kafla (opis w tekście)[2, s. 29]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
Każdy kafel (rys. 12) ma zewnętrzną płytę zwaną licową l oraz wewnętrzny kołnierz 2.
Kołnierz posiada wygięcie 3, które z wygięciem kołnierza sąsiedniego kafla tworzy
przestrzeń 4, umożliwiającą po wypełnieniu zaprawą zduńską mocne i szczelne złączenie
kafli. Wewnętrzną cześć kafla 5, obwiedzioną kołnierzem, wypełnia się płytką ceramiczną na
zaprawie zduńskiej w celu zwiększenia masy kafla. Otwory 6 umieszczone w kołnierzu służą
do zaczepiania wiązadeł, którymi wzmacnia się połączenie kafli.
Kafle mogą być kwadratowe (rys. 13a) lub prostokątne (rys. 13b).
Rys. 13. Kafle [3, s. 81]
a) kwadratowy płaski - środkowy, b) prostokątny - środkowy
Kafle po odpowiednim ustawieniu i powiÄ…zaniu tworzÄ… powierzchniÄ™ pieca zwanÄ…
oblicowaniem.
Kafel narożny (rys.14) ma dwie płyty licowe nierównej szerokości, tworzące ze sobą kąt
prosty. Szerokość większej płyty licowej wynosi 220 mm a mniejszej  110mm. Wysokość
kafla 220mm.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
Rys. 14. Przykłady kafli narożnych [6]
Kafle wieńcowe i stopkowe dzielą się na środkowe i narożne, przy czym te ostatnie mogą
być prawe i lewe (rys. 15).
Kafle wieńcowe służą do zakończenia oblicowania u góry, jeżeli użyte są u dołu jako
podstawa nazywajÄ… siÄ™ stopkami.
Rys. 15. Przykłady kafli wieńczących [6]
Podstawa skrzynkowa połówkowa (cokół rys.15) ma szerokość 150mm, długość 300mm
i wysokość 130mm. Służy ona za podstawę, na której wykonuje się pewne rodzaje pieców (na
nóżkach). Dwie połówki, po odpowiednim dopasowaniu i wypełnieniu pustego wnętrza
zaprawą i tłuczniem, tworzą jedną podstawę. W piecu daje się co najmniej dwie podstawy.
Rys. 16. Podstawa skrzynkowa połówkowa [2, s. 29] Rys. 17. Rozeta czyli korek [2, s. 29]
a) widok, b) przekrój
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
Rozeta, czyli korek (rys.17), służy do zamykania okrągłego otworu, jaki się robi
w połówce piecowej w celu usuwania sadzy. Korek ma okrągłą płytkę zewnętrzną o średnicy
135mm i nieco węższy, okrągły kołnierz. Wnętrze kołnierza przed osadzeniem korka
w oblicowaniu wypełnia się zaprawą i tłuczniem, po czym zewnętrzną powierzchnię
kołnierza powleka się zaprawą zduńską i korek osadza w otworze.
Uformowane kafle schną od kilkunastu dni do kilku tygodni. Przyśpieszanie tego procesu
nie jest zalecane, ponieważ może to doprowadzić do ich zdeformowania. W czasie schnięcia
można je przekładać w celu równomiernego odparowywania wody. Wysuszone kafle są
wypalane na tzw. biskwit. Następnie biskwit pokrywany jest szkliwem, które bardzo szybko
zasycha na powierzchni. Jego nadmiar jest natychmiast usuwany aby w procesie wypalania
kafle nie uległy sklejeniu. Niektóre gatunki glin można wypalać tylko raz od razu pokryte
warstwą szkliwa. Szkliwa nakłada się następującymi metodami:
- polewanie,
- metodÄ™ natryskowÄ…,
- metodÄ™ sitodruku,
- malowanie ręczne.
Do zdobienia kafli wykorzystuje się również ozdobne kalki ceramiczne. Kształt
i wymiary kafli zostały znormalizowane w następujący sposób: PN-66/B-12041 - kafle
kwadratowe płaskie lub fazowane o wymiarze 220x220mm, grubość 12-16mm, kołnierz
o wysokości 30-34mm- PN-66/B-12042 - prostokątne tzw. "kwadratele" o wymiarach
195x125mm, grubości 10mm, kołnierz o wysokości 40-50mm.
W dobie rozwoju lub reaktywowania dawnych kaflarni, każdy z wytwórców stara się
stworzyć swój indywidualny produkt. Stąd też duże rozbieżności w wymiarach samych kafli
ich grubości oraz składzie mieszanki ceramicznej.
Do wypalania kafli w przeszłości stosowane były piece opalane paliwem stałym.
Obecnie najszersze zastosowanie mają piece elektryczne, przyjazne środowisku. Stosuje się
również różnych typów pieca na paliwo ciekłe i gazowe.
Jakość kafli należy skontrolować przed użyciem i wybrać tylko kafle prawidłowo
wykonane. W tym celu badamy:
- całość i jakość czerepu przy uderzeniu dz
więk powinien być czysty, a nie głuchy,
- prawidłowość kształtu: płyta licowa powinna mieć kształt prawidłowego prostokąta,
proste i wyraz
ne krawędzie, powierzchnię płaską, bez wklęśnięć i wypukłości, płyty
licowe kafla narożnego muszÄ… tworzyć dokÅ‚adnie kÄ…t 90°.
Szkliwo zwiększa nieprzenikliwość gazów spalinowych przez masę kafla oraz odporność
powierzchni płyty licowej na uszkodzenia mechaniczne (ścieralność, rysy), zmniejsza
natomiast szybkość wypromieniowywania ciepła (powierzchnia gładka gorzej
wypromieniowuje ciepło niż chropowata) i stwarza sprzyjające warunki dla utrzymania
powierzchni pieca w czystości.
Szkliwo może posiadać różne barwy. Barwa szkliwa nawet w kaflach tej samej partii
może mieć różne odcienie. Różnice bywają czasem nawet dość znaczne.
Wytrzymałość kafli kwadratowych na złamanie powinna wynosić powyżej 1,2kN, a kafli
prostokątnych powyżej 0,8kN.
Obecnie kafle na plac budowy dostarczane są w paczkach i tak składowane. Wysokość
stosów zależy od wytrzymałości kafli i powinna być opisana na opakowaniach.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie sÄ… typy kafli?
2. Czym się one różnią poszczególne typy kafli?
3. Jakie są części składowe kafli i określcie ich zadanie?
4. Jakie są kształty kafli?
5. Do czego służą poszczególne kafle?
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dobierz zestaw kafli do budowy pieca kaflowego wg dokumentacji.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z dokumentacją,
2) wynotować potrzebne dane,
3) wybrać odpowiedni materiał,
4) zaprezentować efekty swojej pracy,
5) dokonać oceny wykonania ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 dokumentacja techniczna pieca kaflowego,
 zestaw kafli piecowych różnych typów i barw,
 arkusz papieru,
 ołówki lub długopis,
 literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.
Ćwiczenie 2
Dopasuj odpowiednie kafle do osadzenia armatury piecowej wg dokumentacji.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z dokumentacją,
2) wynotować potrzebne dane,
3) wybrać odpowiedni materiał,
4) zaprezentować efekty swojej pracy,
5) dokonać oceny wykonania ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 dokumentacja techniczna pieca kaflowego,
 zestaw kafli piecowych różnych typów i barw,
 elementy armatury piecowej,
 arkusz papieru,
 ołówki lub długopis,
 literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
Ćwiczenie 3
Spośród większej liczby różnych typów kafli wybierz kafle jednego typu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) obejrzeć materiał przygotowanych do ćwiczeń,
2) wybrać odpowiednie kafle,
3) zaprezentować efekty swojej pracy,
4) dokonać oceny wykonania ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 zestaw kafli piecowych różnych typów i barw,
 literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.
Ćwiczenie 4
Z większej liczby kafli różnych kształtów wybierz kafle jednego kształtu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) obejrzeć materiał przygotowanych do ćwiczeń,
2) wybrać odpowiednie kafle,
3) zaprezentować efekty swojej pracy,
4) dokonać oceny wykonania ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 zestaw kafli piecowych różnych typów i barw,
 literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.
Ćwiczenie 5
Obejrzyj kafel i nazwij jego części składowe.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) wskazać i nazwać elementy kafla,
2) zaprezentować efekty swojej pracy,
3) dokonać oceny wykonania ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 zestaw kafli piecowych różnych typów i barw,
 literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.
Ćwiczenie 6
W kaflach jednej barwy wskaż kafle o podobnym odcieniu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) obejrzeć materiał przygotowanych do ćwiczeń,
2) wybrać odpowiednie kafle,
3) zaprezentować efekty swojej pracy,
4) dokonać oceny wykonania ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 zestaw kafli piecowych różnych typów i barw,
 literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.
4.3.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) scharakteryzować kafle piecowe?

2) dobrać kafle piecowe według typów?

3) dobrać kafle piecowe według barw?

4) dobrać kafle piecowe według wymiarów?

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
4.4. Przygotowanie kafli piecowych do zastosowania
w konstrukcjach ognioodpornych
4.4.1. Materiał nauczania
Masa czerepu kafla jest dość krucha, porowata i nasiąkliwa. Jeżeli nie jest zbyt mocno
wypalona, daje się łatwo przecinać, szlifować i piłować. Szkliwo stanowi cienką warstwę na
powierzchni kafla i jest bardzo twarde oraz kruche. Przy nieodpowiedniej obróbce szkliwo
może łatwo odprysnąć, co psuje wygląd kafli.
Brzegi kafla mogą nie być równe i równoległe. W kaflach gorszych gatunków brzegi te
są ponadto oblane szkliwem tworzącym sople i zacieki. Aby kafle szczelnie dopasować do
siebie, trzeba ich brzegi odpowiednio obrobić.
Ostrzenie brzegów kafla rozpoczynamy od zarysowania na kaflu blaszką aluminiową linii
określającej prawidłowe krawędzie oraz rozmiar kafla po obróbce. Następnie przystępujemy
do obrąbania niepotrzebnej części.
Płyta licowa posiada pewną grubość, co utrudnia obcinanie brzegów. Za pomocą
lekkiego młotka zbijamy wewnętrzną część krawędzi płyty tak, aby grubość jej przy brzegu
zmalaÅ‚a do l ÷2mm. Nazywa siÄ™ to ostrzeniem brzegów kafla.
W razie występowania sopli i zacieków oraz gdy czerep wykonany jest ze zbyt twardej
masy  ostrzenie jest szczególnie potrzebne, ponieważ krawędzie takich kafli trudniej dają
się obcinać. Podczas ostrzenia brzegów kafla łatwo uszkodzić młotkiem szkliwo na
powierzchni licowej. Należy ostrzyć brzegi w następujący sposób: kafel trzyma się lewą ręką,
przy czym jest on górną obrabianą krawędzią nieco odchylony od trzymającego, a płytą
licową zwrócony ku niemu (rys.18).
Rys. 18. Ostrzenie brzegów kafla [2, s. 33] Rys. 19. Obcięcia brzegów kafla [2, s. 34]
Uderzamy młotkiem niezbyt silnie poczynając od naroża. Uderzeniu nadajemy kierunek
od siebie. Najpewniejsze jest uderzenie obuchem, choć można także uderzać ostrzem młotka.
W ten sposób obrabiamy kolejno cztery krawędzie kafla.
Cieńsze brzegi kafla obcinamy nożem i lekkim młotkiem. Przeprowadzamy, to
w następujący sposób: układamy kafle poziomo na kolanach krawędzią obcinaną na zewnątrz
(rys.19). Kafel zwrócony jest ku nam stroną licową. Nóż chwytamy palcami lewej ręki tak, że
palce ujmują go do połowy długości. Nóż ustawiamy ostrzem na kaflu nieco przed linią
zaznaczoną, równolegle do niej, trzymając nóż nachylony w stosunku do płyty tak że tworzy
on z płaszczyzną płyty kąt rozwarty. Zaczynamy obcinać kafel od lewego naroża uderzając
młotkiem w nóż z dostateczną siłą. Wielkość obrąbanego odcinka nie powinna być zbyt duża
i szczególnie na poczÄ…tku i na koÅ„cu kafla nie powinna przekraczać 8÷10mm. W miejscach
tych uderzenia powinny być ostrożniejsze, łatwo bowiem o odłamanie naroża.
Linia, wzdłuż której obcinamy brzeg kafla, powinna przebiegać przed linią naznaczoną
w odległości około lmm. Pozostały po obcięciu pasek kafla ścieramy aż do linii naznaczonej
kamieniem karborundowym.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
Przecinanie kafla wzdłuż linii prostej najlepiej przeprowadzać, posługując się lekkim
młotkiem i dobrze zaostrzonym punktakiem. Jeżeli zależy nam na dokładnym
przeprowadzeniu linii przecięcia, zaznaczamy ją blaszką aluminiową.
Kafel układamy na kolanach poziomo, stroną licowa zwrócony ku górze i tak, aby linia
przecięcia wypadła między kolanami (rys. 20). Trzymając punktak lewą ręką ostrzem
prostopadle do płyty, uderzamy w niego młotkiem z taką siłą, aby punktak wbił się lekko
w płytę. Następnie przesuwamy punktak i powtarzamy czynność wzdłuż linii przecięcia. Po
przejściu całej linii przecięcia rozpoczynamy znowu od początku uderzając nieco silniej,
szczególnie w miejscach wypadających na kołnierzami. Przy pierwszym przejściu staramy się
o to, aby szkliwo odprysÅ‚o na caÅ‚ej dÅ‚ugoÅ›ci linii przeciÄ™cia, znaczÄ…c Å›lad szerokoÅ›ci 5 ÷6mm.
Rys. 29. Przecięcie kafla wzdłuż linii prostej Rys. 21. Kafel przygotowany do
[2 ,s. 35] wycięcia [2, s. 35] 1- otwór w
punkcie załamania linii
Przecinanie zaczynamy w odlegÅ‚oÅ›ci 8÷10mm od brzegu, ponieważ przy nacinaniu
brzegu łatwo o uszkodzenie kafla. Kafel w tym miejscu pęka sam. Kiedy kafel zaczyna pękać,
zmienia siÄ™ dz
więk, który staje się bardziej głuchy. Uderzamy wówczas ostrożniej i głównie
w miejscach, w których pod płytą wypadają kołnierze.
Zamiast punktaka możemy użyć ostrego noża. Nacinamy nim linię przecięcia tworząc
rowek szerokoÅ›ci 5÷6 mm o pochyÅ‚ych Å›ciankach. Sposób ten jest wolniejszy, ale daje
równiejszą linię przecięcia.
Kafel narożny, wzdłuż linii prostopadłej do krawędzi narożnej przecina się w ten sposób,
że nacinamy kafel punktakiem wzdłuż linii leżącej na jednej potem na drugiej płaszczyz
nie.
Czynność powtarzamy. Krawędzi narożnej przy tym nie nacinamy, ponieważ łatwo wtedy
o większe odpryski szkliwa i masy czerepu. Kafel w tym miejscu pęknie sam, gdy będzie
pękał wzdłuż całej linii.
Przecięcie kafla wzdłuż linii łamanej polegające na odcięciu wycinka prostokątnego na
brzegu kafla, tzw. sztuczki (rys.21), odbywa się w ten sposób, że najpierw w punkcie
załamania linii punkt l (rys.21) przebijamy punktakiem otwór na wylot. W tym celu nacinamy
punktakiem niewielką powierzchnię kafla (o średnicy około lcm), miejsce obok miejsca.
Punktak trzymamy nieco pochylony ostrzem ku środkowi obrabianego pola. Powstaje coraz
większe zagłębienie, aż w końcu ostrze przebija płytę na wylot. Poczynając od miejsca
przebicia wykruszamy resztę materiału, aż powstanie dostatecznie duży otwór stykający się
z obydwiema liniami przecięcia. Otwór ten zabezpiecza kafel przed pęknięciem wzdłuż linii
przecięcia poza wycinkiem. Linie przecięcia nacinamy punktakiem tak, jak przy zwykłym
przecinaniu kafla, nacinajÄ…c kolejno raz jednÄ…, raz drugÄ… liniÄ™. Nieco mocniej uderzamy
w miejscach nad kołnierzami. W chwili kiedy zmiana dz
więku sygnalizuje początek pękania
kafla, przerywamy nacinanie i lekkimi uderzeniami młotka w kołnierz wewnątrz kafla
doprowadzamy do ostatecznego oderwania wycinka.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
Kafle wieńcowe lub stopkowe możemy przecinać punktakiem, a po wyrównaniu
przecięcia oszlifować.
Ze względu na niewielką powierzchnię przecięcia a zwłaszcza wtedy, kiedy chcemy
odciąć bardzo wąski pasek kafla, lepiej jest zbić powierzchnię oszkliwioną punktakiem lub
nożem, po czym kafel przepiłować piłką do metalu. Otrzymujemy wówczas przecięcie równe
i gładkie, które zazwyczaj nie wymaga dalszego oszlifowania.
Rys. 22. Narzędzia do obróbki kafli
a) przecinak do płytek uniwersalnych płaski, b) przecinak ślusarski, c) przecinak do płytek mineralnych  grot ,
d) segment ścierny płaski, e) pilnik ślusarski okrągły, f) pilnik ślusarski płaski
Do ostrzenia i cięcia brzegów kafli można wykorzystywać szlifierkę kątową(rys.7)
z zastosowaniem odpowiednich tarcz.
Otwór prostokątny lub kwadratowy w środku kafla wycinamy podobnie jak wycinek na
brzegu, przebijamy wtedy cztery otwory w płycie w miejscach załamania linii.
Otwór okrągły wycinamy przez zwykłe nacinanie punktakiem po linii okręgu. Przebicie
otworów nie jest konieczne, można jednak w ten sposób przyśpieszyć wycięcie koła
wykruszając kawałki płyty.
Rys. 23. Szlifowanie brzegów kafla [2, s. 37]
W celu oszlifowania brzegów chwytamy kafel lewą ręką (rys. 23) i trzymamy go
krawędzią płyty licowej prawie prostopadle do płaszczyzny ciała, stroną oszkliwioną na
zewnątrz. Płytę kamienia karboruindowego trzymamy prawą ręką poziomo i pociągamy po
krawędzi kafla w kierunku od strony naszkliwionej ku wewnętrznej. Taki kierunek ruchu
zabezpiecza szkliwo przed odpryskiwaniem. Oprócz obróbki ręcznej używanej bezpośrednio
na budowie stosuje się także mechaniczną obróbkę brzegów kafla.
Otwory pod rurki kominowe można wykonać różnymi metodami. Aby dokładnie
wyznaczyć miejsce, w którym ma znajdować się otwór, należy najpierw zaznaczyć jego
położenie w poziomie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
Rys.24.. Wykonywanie otworów w płytkach za pomocą wycinacza [6]
a) wykonanie otworu prowadzÄ…cego, b) wykonanie rysy od strony szkliwa, c) wiercenie od spodu do
gÅ‚Ä™bokoÅ›ci ¾ gruboÅ›ci pÅ‚ytki, d) wybicie od strony szkliwa zbÄ™dny kawaÅ‚ek pÅ‚ytki
Następnie przy pomocy ołówka zaznaczyć trzeba położenie otworu w pionie. Zaznaczone
dwie odległości należy przenieść w miejsce planowanego otworu przy pomocy kątownika.
W miejscu tym narysować trzeba przybliżony kształt planowanego otworu. Jeśli otwór ma się
znajdować w środku płytki, to wykonać go należy używając wiertarki ze specjalną
przystawką i wiertłami diamentowymi (rys.25,26) lub przy pomocy piłki ze specjalnym
wolframowym brzeszczotem.
Rys. 25. Wywiercenie otworu w materiale Rys. 26. Wielozadaniowa piła do otworów w
ceramicznym. [6] materiale ceramicznym. [6]
Otwór można wykonać, używając wiertarki ze specjalną przystawką i wiertłami
diamentowymi, cęgami flizarskimi lub przy pomocy piłki ze specjalnym wolframowym
brzeszczotem. Używając piły, można uzyskać bardzo staranne i gładkie krawędzie wycięcia.
Oprawka piłki nie pozwala jednak wykonywać zbyt długich cięć. W podobny sposób można
wykonać obróbkę kafla.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
Rys.27. Przykłady obróbki materiałów ceramicznych [6]
Podczas wykonywania obróbki elementów ceramicznych przy pomocy sprzętu
mechanicznego należy wyposażyć się w okulary ochronne i maskę. Ponadto stosować
przepisy bezpieczeństwa dotyczące obsługi urządzeń mechanicznych
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie narzędzia są niezbędne do obróbki kafli piecowych?
2. Jak wykonujemy ostrzenie i obcięcie brzegów kafli piecowych sposobem ręcznym?
3. Jakie czynności należy wykonać podczas cięcia kafli piecowych sposobem ręcznym?
4. Jak wykonujemy szlifowanie brzegów kafli?
5. Jakie narzędzia i sprzęt można zastosować do obróbki kafli piecowych sposobem
mechanicznym?
6. Jakie należy wykonać otwór w kafli piecowych sposobem mechanicznym?
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Przygotować kafle piecowe do konstrukcji zduńskich.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) dobrać odpowiedni sprzęt i narzędzia,
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) wykonać ostrzenie brzegów,
4) wykonać obcięcie brzegów,
5) oczyścić narzędzia,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
6) posprzątać stanowisko pracy,
7) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
8) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- odzież ochronna i sprzęt ochrony osobistej,
- zestaw kafli piecowych,
- podstawowy zestaw narzędzi i sprzętu do obróbki materiałów ceramicznych,
- urządzenia mechaniczne do obróbki kamienia i ceramiki,
- podstawowy sprzęt pomiarowy,
- apteczka,
- literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.
Ćwiczenie 2
Wykonaj cięcie kafla piecowego, przy użyciu narzędzi, według zadanych wymiarów.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) dobrać odpowiednie narzędzia,
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) zaznaczyć linię przecięcia,
4) dokonać lekkich uderzeń wzdłuż linii cięcia,
5) powtórzyć czynność nieco silniej do momentu zmiany dz
więku,
6) usunąć część zbędną,
7) oczyścić sprzęt i narzędzia,
8) posprzątać stanowisko pracy,
9) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
10) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- odzież ochronna i sprzęt ochrony osobistej,
- zestaw kafli piecowych,
- podstawowy zestaw narzędzi i sprzętu do obróbki materiałów ceramicznych,
- urządzenia mechaniczne do obróbki kamienia i ceramiki,
- podstawowy sprzęt pomiarowy,
- apteczka,
- literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.
Ćwiczenie 3
Wykonaj szlifowanie przeciętego kafla piecowego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) dobrać odpowiednie narzędzia,
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) wykonać szlifowanie ruchami od strony szkliwionej,
4) oczyścić sprzęt i narzędzia,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
5) posprzątać stanowisko pracy,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- odzież ochronna i sprzęt ochrony osobistej,
- zestaw kafli piecowych,
- podstawowy zestaw narzędzi i sprzętu do obróbki materiałów ceramicznych,
- urządzenia mechaniczne do obróbki kamienia i ceramiki,
- podstawowy sprzęt pomiarowy,
- apteczka,
- literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.
Ćwiczenie 4
Wykonaj cięcie kafla piecowego, przy użyciu sprzętu mechanicznego, według zadanych
wymiarów.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) dobrać odpowiedni sprzęt i narzędzia,
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) dobrać odpowiedni materiał,
4) wymierzyć otwory w kaflu,
5) wykonać otwory zgodnie z zastosowanym sprzętem,
6) oczyścić sprzęt i narzędzia,
7) posprzątać stanowisko pracy,
8) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
9) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- odzież ochronna i sprzęt ochrony osobistej,
- zestaw kafli piecowych,
- podstawowy zestaw narzędzi i sprzętu do obróbki materiałów ceramicznych,
- urządzenia mechaniczne do obróbki kamienia i ceramiki,
- podstawowy zestaw narzędzi i sprzętu o robót murarskich,
- podstawowy sprzęt pomiarowy,
- apteczka,
- literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.
Ćwiczenie 5
Wykonaj otwory w kaflu piecowym, przy użyciu sprzętu mechanicznego, według
zadanych średnic.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) dobrać odpowiedni sprzęt i narzędzia,
2) zorganizować stanowisko pracy,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
3) dobrać odpowiedni materiał,
4) wymierzyć otwory w kaflu,
5) wykonać otwory,
6) oczyścić sprzęt i narzędzia,
7) posprzątać stanowisko pracy,
8) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
9) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- odzież ochronna i sprzęt ochrony osobistej,
- zestaw kafli piecowych,
- podstawowy zestaw narzędzi i sprzętu do obróbki materiałów ceramicznych,
- urządzenia mechaniczne do obróbki kamienia i ceramiki,
- podstawowy sprzęt pomiarowy,
- apteczka,
- literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.
4.4.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania obróbki kafli piecowych?

2) wykonać ostrzenie i obcięcie brzegów kafli?

3) wykonać prawidłowo otwór w kaflu piecowym sposobem

mechanicznym?
4) wykonać cięcie kafli piecowych sposobem ręcznym?

5) wykonać cięcie kafli piecowych przy pomocy szlifierki kątowej?

6) wykonać szlifowanie brzegów kafli piecowych sposobem ręcznym?

7) współpracować z innymi w trakcie wykonywania prac?

8) stosować przepisy bhp podczas wykonywania obróbek materiałów

ceramicznych?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań dotyczących przygotowania materiałów stosowanych
w konstrukcjach ognioodpornych. Zarówno w części podstawowej jak
i ponadpodstawowej znajdujÄ… siÄ™ zadania wielokrotnego wyboru( jedna odpowiedz
jest
prawidłowa).
5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, prawidłową odpowiedz

w zadaniach wielokrotnego wyboru zaznacz X (w przypadku pomyłki należy błędną
odpowiedz
zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową).
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż rozwiązanie na
póz
niej i wróć do zadania gdy zostanie Ci wolny czas.
8. Na rozwiÄ…zanie testu masz 45 min.
Powodzenia
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Klasę cegły określa:
a) wymiary cegły,
b) czas wypalania masy ceramicznej,
c) minimalna wytrzymałość na ściskanie wyrażona w megapaskalach,
d) maksymalna wytrzymałość na ściskanie wyrażona w megapaskalach.
2. Płaszczyzna cegły określana jako główka ma wymiary:
a) 12x250mm,
b) 120x65 mm,
c) 65x250mm,
d) 12x12mm.
3. Do budowy kominów stosuje się cegły klas:
a) 10, 7,5 i 5,
b) 10 i 5,
c) 7,5 i 5,
d) 20, 15, 10.
4. Temperatura stosowania kształtek krzemionkowych wynosi:
a) 1550°C,
b) 1450°C,
c) 1250°C,
d) 1000°C.
5. Zaprawa krzemionkowa składa się ze zmielonego kwarcu, piasku i:
a) gipsu,
b) wapna,
c) gliny ogniotrwałej,
d) cementu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
6. Cegły kominówki produkuje się w dwóch klasach:
a) 15 i 40,
b) 10 i 12,
c) 20 i 50,
d) 25 i 18.
7. Powierzchnie boczne sÄ… rowkowane w:
a) pustakach do przewodów dymowych,
b) pustakach do przewodów wentylacyjnych,
c) cegłach kominówkach,
d) cegłach szamotowych.
8. Cegła klasy wyższej niż 10 nie powinna pęknąć po zrzuceniu na inne cegły z wysokości:
a) 1,0m,
b) 1,5m,
c) 2,0m,
d) 2,5m.
9. Rozróżniamy następujące cegły przycinane: trzyćwierciówki, połówki, ćwiartki i:
a) calówki,
b) kwaterki,
c) beleczki,
d) dziesiÄ…tki.
10. Ścianki pustaków dymowych są cienkie i łatwo się nagrzewają, dlatego przewody dymowe
obudowuje się murem ceglanym grubości co najmniej:
a) 6cm,
b) 10cm,
c) 12cm,
d) 25cm.
11. Szkliwo nanosi siÄ™ na wyroby surowe:
a) po ich uformowaniu,
b) po ich wysuszeniu,
c) po ich wypaleniu,
d) przed uformowaniem.
12. Na rysunku obok numerem 1 oznaczony jest element:
a) wewnętrzny kołnierz,
b) płyta licowa,
c) zewnętrzny kołnierz,
d) wygięcie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
13. Na rysunku obok przedstawiony jest:
a) kafel narożny,
b) kafel środkowy,
c) kafel wieńczący,
d) kafel cokołowy.
14. Kafel do zamykania okrągłego otworu służącego do usuwania sadzy to:
a) wycior,
b) korek,
c) czopuch,
d) okrÄ…glak.
15. Płyty licowe kafla narożnego muszą tworzyć kąt:
a) 90°,
b) 75°,
c) 45°,
d) 60°.
16. Wytrzymałość kafli kwadratowych na złamanie powinna wynosić powyżej:
a) 2,4kN,
b) 2,0kN,
c) 1,0kN,
d) 1,2kN.
17. Kafel narożny przecinamy punktakiem następująco:
a) nacinamy naroże wzdłuż linii równoległej do naroża kafla,
b) nacinamy naroże wzdłuż linii prostopadłej do naroża kafla,
c) nacinamy kafel wzdłuż linii prostopadłej do krawędzi narożnej leżącej na jednej
potem na drugiej płaszczyz
nie,
d) w narożu kafla wykonujemy otwór i nacinamy naroże wzdłuż linii prostopadłej do
naroża.
18. Przecięcie kafla wzdłuż linii łamanej polegające na odcięciu wycinka prostokątnego na
brzegu kafla rozpoczynamy od:
a) oszlifowania krawędzi,
b) przecięcia linii łamanej,
c) przebicia punktakiem otworu na wylot w punkcie załamania linii,
d) przebicia punktakiem otworu na wylot w punkcie.
19. Jeżeli chcemy odciąć bardzo wąski pasek kafla, to najlepiej jest zbić powierzchnię
oszkliwionÄ… punktakiem, po czym kafel:
a) przepiłować piłką,
b) przeciąć nożem,
c) odbić małym młotkiem zduńskim,
d) odbić dużym młotkiem zduńskim.
20. Krawędzie kafla nie wymagają oszlifowania jeżeli kafel został przecięty:
a) nożem,
b) młotkiem,
c) punktakiem,
d) piłką.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
Przygotowanie materiałów stosowanych w konstrukcjach
ognioodpornych
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr Odpowiedz
Punkty
zadani
a
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
" punktów
& & & & & & & & & & & & & & & &
Ocena
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
6 LITERATURA
1. Heryszek A.: Kominiarz i jego wiedza zawodowa. Wydawnictwo Spółdzielcze,
Warszawa 1985
2. Paradistal A.: Roboty zduńskie. Arkady, Warszawa 1973
3. Szymański E. Wrześniowski W.: Materiałoznawstwo budowlane WSiP, Warszawa 1997
4. Urban. L. Technologia robót murarskich i tynkarskich WSiP, Warszawa 1988
5. Warunki techniczne wykonania i odbioru robót budowlano-montażowych ITB Warszawa
1997
6. Katalogi producentów
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36