MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Grzegorz Pośpiech
Czyszczenie trzonów kuchennych i pieców domowych
714[02].Z2.03
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr inż. Halina Gołąb
mgr inż. Lucja Zegadło
Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Barbara Olech
Konsultacja:
Korekta:
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 714[02].Z2.03
,,Czyszczenie trzonów kuchennych i pieców domowych  zawartej w modułowym programie
nauczania dla zawodu kominiarz
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Budowa, rodzaje, zasady działania oraz technologia czyszczenia trzonów 7
kuchennych
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 14
4.1.3. Ćwiczenia 14
4.1.4. Sprawdzian postępów 16
4.2. Budowa, rodzaje, zasady działania oraz technologia czyszczenia pieców 17
grzewczych akumulacyjnych
4.2.1. Materiał nauczania 17
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 23
4.2.3. Ćwiczenia 23
4.2.4. Sprawdzian postępów 25
4.3. Budowa, rodzaje, zasady działania oraz technologia czyszczenia pieców 26
grzewczych nieakumulacyjnych i kominków
4.3.1. Materiał nauczania 26
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 28
4.3.3. Ćwiczenia 28
4.3.4. Sprawdzian postępów 29
5. Sprawdzian osiągnięć 30
6. Literatura 35
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1.WPROWADZENIE
Poradnik, ten będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy na temat czyszczenia trzonów
kuchennych i pieców domowych, zapoznasz się narzędziami, jakie są stosowane do tego typu
robót.
Poradnik zawiera:
1. Wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś
posiadać, aby przystąpić do realizacji jednostki modułowej ,, Czyszczenie trzonów
kuchennych i pieców domowych  .
2. Cele kształcenia tej jednostki modułowej.
3. Materiał nauczania (rozdział 4) umożliwia samodzielne przygotowanie się do wykonania
ćwiczeń i zaliczenia sprawdzianów. Wykorzystaj do poszerzenia wiedzy wskazaną
literaturÄ™ oraz inne z
ródła informacji. Obejmuje on również ćwiczenia, które zawierają:
- pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do wykonania ćwiczenia,
- wykaz materiałów, narzędzi i sprzętu potrzebnych do realizacji ćwiczenia,
Ponadto materiał nauczania zawiera sprawdzian postępów umożliwiający sprawdzenie
poziomu wiedzy po wykonaniu ćwiczeń.
Sprawdzian osiągnięć, który umożliwi sprawdzenie wiadomości i umiejętności jakie
powinieneś opanować podczas realizacji programu tej jednostki modułowej. Sprawdzian
osiągnięć powinieneś wykonać według instrukcji załączonej w poradniku.
Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela
o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność. Po
przyswojeniu materiału spróbuj zaliczyć sprawdzian z zakresu jednostki modułowej.
Bezpieczeństwo i higiena pracy
W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów bhp oraz
instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju wykonywanych prac. Przepisy te
poznasz podczas trwania nauki.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
Moduł 714[02].Z2
Technologia prac kominiarskich
Moduł 714[02].Z2.01
Wykonanie kominiarskich prac
przygotowawczo zakończeniowych
Moduł 714[02].Z2.02
Czyszczenie przewodów kominowych i
czopuchów
Moduł 714[02].Z2.03
Czyszczenie trzonów kuchennych i pieców
domowych
Moduł 714[02].Z2.04
Czyszczenie pieców rzemieślniczych
i przemysłowych
Moduł 714[02].Z2.05
Czyszczenie kotłów
Moduł 714[02].Z2.06
Czyszczenie kominów przemysłowych
Moduł 714[02].Z2.07
Wypalanie przewodów dymowych
i spalinowych
Moduł 714[02].Z2.08
Wykonywanie badań przewodów kominowych
Moduł 714[02].Z2.09
Prowadzenie dokumentacji prac kominiarskich
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji jednostki modułowej powinieneś umieć:
- posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu budownictwa,
- rozpoznawać podstawowe materiały budowlane,
- posługiwać się dokumentacją techniczną,
- przestrzegać przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej
i ochrony środowiska,
- magazynować, składować i transportować materiały budowlane,
- stosować przepisy bhp, ochrony przeciwpożarowej i przeciwporażeniowej obowiązujące
na stanowisku pracy,
- wyjaśniać zasady ruchu powietrza i gazów spalinowych w przewodach kominowych,
- wyjaśniać zasady obliczania ciągu,
- wyjaśniać zasady osadzania się sadzy,
- wyjaśniać zjawisko ciągu,
- określać właściwości gazów,
- określać rodzaje paliw: stałych, gazowych i płynnych,
- porównywać właściwości paliw,
- charakteryzować proces spalania,
- określać wpływ paliwa na proces spalania,
- określać wpływ paliwa na akumulację ciepła,
- wyjaśniać wpływ gazów spalinowych na organizm człowieka,
- charakteryzować rodzaje gazów spalinowych,
- określać lepkość gazów spalinowych,
- wyjaśniać wpływ kształtu przewodu na ciąg,
- wyjaśniać wpływ materiału przewodu na ciąg,
- wyjaśniać wpływ zawilgocenia na ciąg,
- określać wpływ ciągu na zużycie paliwa,
- wyjaśniać zasady regulacji ciągu,
- wyjaśniać zasady przenikania ciepła przez ścianki przewodu kominowego,
- wyjaśniać wpływ temperatury na przewody kominowe,
- porównywać odporność ogniową elementów budynku,
- określać rodzaje sadzy,
- wykonywać pomiar ciągu komina.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3.CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- zastosować przepisy bhp, ochrony ppoż. i przeciwporażeniowej obowiązujące podczas
czyszczenia trzonów kuchennych i pieców domowych,
- zorganizować i zlikwidować stanowisko czyszczenia trzonów kuchennych i pieców
domowych,
- zaplanować kolejność prac,
- ocenić stan techniczny trzonów kuchennych, pieców kuchennych, palenisk, przewodów
Å‚Ä…czÄ…cych paleniska z przewodami dymowymi,
- dobrać narzędzia i sprzęt do czyszczenia trzonów kuchennych i pieców domowych,
- wykonać czyszczenie trzonów kuchennych: mieszkaniowych zwykłych,
prefabrykowanych, stołówkowych, połączonych z piecem chlebowym, połączonych
z ogrzewaczem,
- wykonać czyszczenie trzonów z podgrzewaczami,
- wykonać czyszczenie pieców grzewczych akumulacyjnych: jednokomorowych,
wachlarzowych, komorowych, kanałowych z podgrzewaczami,
- wykonać czyszczenie pieców grzewczych nieakumulacyjnych: żeliwnych, stałopalnych,
trociniaków i kominków,
- wykonać czyszczenie rur łączących piece z przewodami dymowymi,
- wykonać czyszczenie trzonów restauracyjnych,
- sprawdzić poprawność wykonanych prac kominiarskich,
- uruchomić trzony kuchenne i piece domowe po czyszczeniu,
- dokonać obmiaru prac, rozliczyć robociznę, materiały i sprzęt,
- wykonać prace zgodnie ze sztuką kominiarską.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Budowa, rodzaje, zasady działania oraz technologia
czyszczenia trzonów kuchennych
4.1.1. Materiał nauczania
Trzony kuchenne służą do gotowania potraw, grzania wody oraz pieczenia. Zadaniem
trzonów kuchennych jest wytwarzanie ciepła i przekazywanie go bezpośrednio naczyniom na
nich ustawionych. Wymiary trzonów zależą między innymi od:
- liczby osób, dla których mają być przygotowane posiłki,
- potrzeby zainstalowania kociołka na wodę,
- potrzeby urządzenia wnęki na kuchenkę gazową.
Trzon kuchenny należy ustawiać w kuchni w stosunku do okna w ten sposób, aby osoba
stojąca przy trzonie miała światło z lewej strony. Ustawienie trzonu może być środkowe,
wtedy trzon przystawiony jest jednym bokiem do ściany lub węgłowe, kiedy to dwa boki
dotykają ścian. Wysokość trzonu, ze względu na stojącą pozycję osoby zatrudnionej przy
gotowaniu, nie powinna przekraczać 0,75m.
Trzony kuchenne dzielą się na mieszkaniowe, gospodarskie (wiejskie), przemysłowe
i zbiorowego żywienia.
Każdy trzon kuchenny powinien mieć własny przewód kominowy, z którym jest
połączony za pomocą krótkich odcinków kanałowych, najlepiej wznoszących się w kierunku
przewodu. Przewód kominowy w poziomie trzonu powinien być zaopatrzony w drzwiczki
kominowe (rys. 1).
Rys. 1. Trzon kuchenny: a) widok z góry, b) przekrój poziomy, c), d), e), f) przekroje pionowe[5, s. 749]
l-ścianka, 2 -wnęka na kuchenkę gazową, 3-piekarnik, 4-galeryjka
Trzony kuchenne mają palenisko, w którym umieszczony jest ruszt. Drzwiczki
paleniskowe stosuje się przeważnie tylko przy opalaniu trzonów drewnem i torfem, natomiast
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
węgiel wkłada się do paleniska przez otwór w płycie, drzwiczki są wtedy zbędne. Pod
paleniskiem wykonuje się popielnik zaopatrzony w drzwiczki popielnikowe. Do wyposażenia
trzonu należy również piekarnik, kuchenka gazowa, kociołek na wodę lub cegiełki bojlerowe
albo wężownice, czasem podgrzewacz do potraw. Dla umożliwienia oczyszczania wnętrza
trzonu kuchennego z sadzy i popiołu należy osadzać pod piekarnikiem szczelnie zamykane
drzwiczki rewizyjne. Regulacja ssania komina odbywa się za pośrednictwem zasuw
(szybrów), tj. wysuwanych płytek żeliwnych. W większych trzonach wykonuje się czasem
nisze na opał.
Wysokość paleniska w świetle między rusztem a spodem płyt żeliwnych nawierzchni
wynosi 10÷14cm. Palenisko wykonuje siÄ™ przeważnie w ksztaÅ‚cie niecki o przekroju
poprzecznym trapezowym (rys. 1). Wymiary rusztu i paleniska zależą od wielkości trzonu
i rodzaju paliwa. Wysokość popielnika od spodu rusztu do jego dna powinna wynosić ok.
20cm, a szerokość powinna być nieco większa od szerokości rusztu. Drzwiczki popielnikowe
służą do regulowania dopływu powietrza potrzebnego do spalania.
Nawierzchnia trzonów może składać się z płyt żeliwnych pełnych, rzadziej z otworami,
ramy opasującej i galeryjki. Ramę opasującą stosuje się najczęściej na bokach trzonu nie
przylegających do ścian. W celach gospodarskich stosuje się na całym obwodzie ram
galeryjki metalowe na uchwytach. Galeryjka powinna być wykonywana z materiału
odpornego na korozję i umieszczana ok. lcm powyżej wierzchu płyt nawierzchni. Na
galeryjki stosuje siÄ™ prÄ™ty stalowe ocynkowane o Å›rednicy 18÷20mm.
Piekarnik jest to pudÅ‚o z blachy stalowej gruboÅ›ci 1,0÷1,5mm, z jednÄ… lub dwiema
wysuwanymi półkami, zaopatrzone w drzwiczki (rys. 2). Gazy obiegające piekarnik muszą
nagrzewać go mniej więcej jednakowo ze wszystkich stron. Miejsce styku piekarnika
z płomieniem, należy odpowiednio izolować płytkami ceramicznymi. W przypadku
stosowania w trzonie wnęki, piekarnik umieszcza się w nadbudówce powyżej nawierzchni
trzonu.
Rys. 2. Trzon kuchenny wraz z ogrzewaczem[5, s. 751]
: a) widok z przodu, b) widok z góry, c), d), e) przekroje,1- galeryjka, 2-płaskownik, 3-płyta kuchenna, 4-kafle,
5-płytki szamotowe
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Kociołek nie potrzebuje być zbyt silnie ogrzany, gdyż woda gorąca służy głównie do
zmywania naczyń. Wpuszcza się go po zewnętrznej stronie paleniska (rys. 2). Kociołki
wykonuje siÄ™ albo żeliwne wewnÄ…trz emaliowane lub z blachy stalowej gruboÅ›ci l,5÷2mm,
wewnątrz cynkowane lub pobielane cyną (rys. 2). W większych trzonach kociołki mogą być
rozmieszczone inaczej.
W celu uzyskania większej ilości wody gorącej stosuje się bojler. Woda w zbiorniku
znajdująca się pod ciśnieniem (np. z sieci wodociągowej) jest połączona przewodami
krążeniowymi z ogrzewaczem wody w palenisku trzonu kuchennego. Tymi ogrzewaczami są
najczęściej wężownice z rur stalowych (rys. 3a) albo cegiełki miedziane (rys. 3b).
Rys. 3. UrzÄ…dzenie grzejne do instalacji gorÄ…cej wody w trzonach kuchennych: [5, s. 752]
a) wężownica z rur, b) cegiełki miedziane
Umieszcza siÄ™ je zwykle obok rusztu, gdzie stanowiÄ… one jak gdyby obudowÄ™ paleniska.
Palenisko w tych przypadkach powinno być głębsze, a rozmieszczenie wężownic lub cegiełek
takie, aby można było uzyskać maksymalne ich nagrzanie bez hamowania swobodnego
odpływu spalin oraz aby nie przeszkadzały w wymianie rusztu. W obudowie paleniska poza
cegiełkami i wężownicą należy przewidzieć odpowiednie luzy.
Kuchenki gazowe osadza się w trzonie kuchennym nad wnęką wybudowaną w tym celu
z boku trzonu. Wnękę wykłada się kaflami lub płytkami szkliwionymi. Czasem zamiast
wnęki stosuje się ramę na wspornikach, stanowiącą przedłużenie ramy opasującej trzon. Na
tej ramie ustawia siÄ™ kuchenkÄ™ gazowÄ….
Dla dobrego i ekonomicznego działania trzonu powinien być zapewniony prawidłowy
obieg spalin wokół piekarników i kociołków na wodę. Dzielenie gazów paleniskowych na
kilka kanałów można przeprowadzać tylko dla kanałów opadowych, natomiast kanał wznośny
stosuje się jeden. Poza tym należy przestrzegać następujących wymiarów wewnętrznych
przelotów spalinowych:
- przelot pÅ‚omienny pod pÅ‚ytami powinien wynosić 8÷12cm,
- światło przelotu wznośnego lub suma przelotów opadowych powinna stanowić co
najmniej 13% powierzchni rusztu,
- szerokość każdego z przelotów opadowych powinna wynosić co najmniej 6cm,
- wysokość poziomych przelotów górnych nie powinna być mniejsza niż 7cm,
- wysokość przelotów poziomych pod piekarnikiem, kociołkiem na wodę itp. powinna
wynosić 8÷l0cm,
- otwór przelotowy i kanał łączący trzon z kominem powinien mieć średnicę co najmniej
12cm.
Przewody kanałów dymowych kończą się na poziomie trzonów kuchennych, dlatego
wnętrze ich powinno być dostępne do oczyszczania z sadzy i popiołu. Należy wykonać
otwory rewizyjne szczelnie zamykane pod piekarnikiem i ewentualnie w innych miejscach.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
Trzony kuchenne ustawia się na podmurówce z jednej warstwy cegieł na płask na
zaprawie zduńskiej. Ściany palenisk wykonuje się z cegły szamotowej na zaprawie
ogniotrwałej, natomiast reszta ścianek wykonana jest z cegły ceramicznej na zaprawie
zduńskiej. Osadzenie wszelkiego rodzaju drzwiczek powinno być trwałe. Przylegające do
kafli ścianki wykonuje się z cegły na rąb lub na płask na zaprawie zduńskiej. Wymagania
dotyczące wykonania trzonów kuchennych i ogrzewaczy oraz jakość materiałów do tych
robót są takie same, jak dla pieców.
Trzony kuchenne mogą być oblicowywane kaflami zwykłymi płaskimi lub fazowanymi,
a wyjątkowo kwadratelowymi. Kafle łączy się między sobą spinaczami, a skrzynki kafli
i przestrzenie między kołnierzami wypełnia się jak przy budowie pieców. Kafle obmurowuje
się wewnątrz ścianką z cegły zwykłej na rąb lub na płask na zaprawie zduńskiej, z wyjątkiem
paleniska, w którym ścianki muszą być z cegły szamotowej grubości 65mm.
Ściany, do których przylegają trzony kuchenne, powinny być na wysokość ok. 60cm od
nawierzchni trzonu licowane kaflami lub płytkami szkliwionymi. Ścianka licowana chroni
ściany przed szybkim zabrudzeniem, powierzchnia z kafli jest łatwo zmywalna.
Dolny brzeg ścianki opiera się na odboju, który stanowi kątownik 30x30x3 mm
przymocowany końcami do ramy i osadzony w murze na wąsy. Górną warstwę kafli
zaopatruje siÄ™ w haczyki metalowe (rys. 1).
Podobnie jak w piecach, spoiny trzonów kuchennych i ogrzewaczy o ściankach z kafli
powinny być okredowane, a drzwiczki i inne części stalowe  pografitowane. Tarcze
ochronne drzwiczek paleniskowych powinny być wylepione gliną lub zabezpieczone płytką
szamotowÄ…. Wysuszenie nowo wybudowanego trzonu bez lub z ogrzewaczem powinno
odbywać się przez kolejne przepalanie w ciągu ok. 12 dni.
W przypadkach braku pieca grzewczego w kuchni, do trzonu kuchennego należy
dobudować ogrzewacz. Ogrzewacz ma kształt pieca i służy do ogrzewania pomieszczenia
kuchni ciepłem spalin odlotowych, akumulowanych podczas gotowania posiłków. Trzony
kuchenne z ogrzewaczem powinny być zaopatrzone w urządzenia umożliwiające wyłączenie
ogrzewacza w okresie letnim i kierowanie spalin wprost do komina. Czasem ogrzewacz
większych rozmiarów ma własne palenisko.
W związku z projektowaniem małych kuchni celowe jest stosowanie w nich przenośnych
trzonów kuchennych. Wykonuje się je w szkielecie z kątownika stalowego ze ściankami
z kafli (rys. 4). Współczesne trzony kuchenne mogą mieć płyty grzewcze żeliwne lub
ceramiczne. Również drzwiczki mogą być wykonane w różnych typach np. drzwiczki
piekarnika wyposażone są w zdobioną szybę z termometrem. Trzony kuchenne przenośne
produkowane sÄ… w szerokiej ofercie kolorystycznej.
Rys. 4. Trzon kuchenny przenośny opalany drewnem [6]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
Produkuje się też trzony kuchenne blaszane malowane lub emaliowane. Ze względu na
dogodność pieczenia, ogrzania pomieszczenia kuchennego i oszczędności na opale
przenośne kuchnie stalowe ustępują przenośnym trzonom z ram stalowych wypełnionych
kaflami
Trzony takie wykonuje się zwykle w szkielecie stalowym (rys. 5) i ustawia pośrodku
pomieszczenia kuchennego lub dostawia węższym bokiem do ściany.
Rys. 5. Wolnostojący trzon kuchenny zbiorowego żywienia: [5, s. 755]
a) widok, b) przekrój, 1-piekarnik, 2-skrzynia na węgiel
W tych przypadkach odprowadzenie spalin trzonów odbywa się kanałem pod podłogą
pomieszczenia. Kanał powinien być zabezpieczony od zawilgocenia i mieć wzniesienie
w kierunku kanału dymowego w ścianie. Kanał pod podłogą należy zaopatrzyć w otwory do
usuwania sadzy
Dodatkowym wyposażeniem trzonu kuchennego może być kociołek do podgrzewania
wody z miedzianą fasadą z kranikiem, piec chlebowy i zamykana wnęka drzwiczkami
ażurowymi lub szczelnymi, służąca do przetrzymywania ciepłych potraw lub do suszenia
owoców i warzyw. Przy większym zapotrzebowaniu na gorącą wodę wbudowuje się
w palenisko wymiennik cieplny w postaci wężownicy nazywanej też w niektórych regionach
 cegiełką połączonej z izolowanym zasobnikiem ciepłej wody lub z kilkoma grzejnikami
żeliwnymi. W ciąg kanałów spalinowych można wbudować również wędzarnię (rys.6).
Rys. 6. Przykłady współczesnych trzonów kuchenny [6]
We wszystkich paleniskach domowych występuje kilka różnych rozwiązań
konstrukcyjnych. W związku z tym należy, przed przystąpieniem do czyszczenia, dokładnie
zapoznać się z budową danego paleniska, a w szczególności z położeniem, rodzajem
i biegiem jego kanałów, począwszy od komory spalania do wlotu kominowego włącznie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
Do sprzętu i narzędzi powszechnie stosowanych przy czyszczeniu palenisk zalicza się:
gracę naramienną (rys. 7), szufladę kanałową (rys. 8), łyżkę kominiarską (rys. 9), zmiotkę
kominiarską (rys.10a, 10b),worek do sadzy (rys. 11), elastyczne (sprężyste) i drążkowe
przepychacze różnych długości, z głowicami z drutu stalowego, włosia końskiego, tworzywa
sztucznego i trawy morskiej, o zróżnicowanych przekrojach (rys.12,13,14 ), komplety grac
różnych konstrukcji, wielkości i długości (rys.16 ), latarkę lub inny sprzęt oświetleniowy.
Rys. 7.Grace naramienne [2, s. 150] Rys. 8. Szuflada kanałowa [2, s. 152]
Rys. 9. A
yżki kominiarskie [2, s. 152] Rys. 10. Zmiotki [2, s. 153] a) kominiarskie, b) metalowa
Rys. 11. Worek kominiarski [2, s. 154] a) widok, b) sposób zakładania na ramkę
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
Rys. 12. GÅ‚owice przepychaczy [2, s. 148]
Rys. 13. Przepychacz tradycyjny Rys. 14. Przepychacz składany Rys. 15. Przebijak sprężynowy
[2, s. 148] [2, s. 149] [2, s. 155]
Rys. 16. Graca składana wieloczynnościowa [2, s. 151]
W wyjątkowych wypadkach może być nieodzowny inny sprzęt lub takie narzędzia, jak:
młotek, różnej wielkości przecinaki, szczypce, klucze nastawne i dwustronne oraz
podstawowe narzędzia zduńsko-murarskie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
Z miejsca pracy i jego najbliższego otoczenia należy usunąć wszelkie przedmioty
ruchome, a przedmioty lub urządzenia stałe należy zabezpieczyć przed ewentualnym
zanieczyszczeniem.
Przy stwierdzeniu niedostatecznego ciÄ…gu w komorze spalania, rozpoczynamy
czyszczenie od wlotu do komina (rury  Å‚Ä…cznika), przechodzÄ…c kolejno na dalsze odcinki
kanałów, w kierunku komory spalania.
Przy dobrym ciągu, który zabezpiecza dostateczny dopływ pyłów i sadzy do komina,
czyszczenie paleniska przeprowadza siÄ™ poczÄ…wszy od komory spalania, poprzez kolejne
odcinki kanałów w kierunku łącznika do wlotu kominowego włącznie. Otwieramy wyłącznie
te drzwiczki (wyczystki), z których przeprowadza się czyszczenie danego odcinka paleniska
lub kanału.
Nagromadzoną sadzę lub popiół usuwa się sukcesywnie, przez poszczególne otwory, na
zewnątrz paleniska, przy zachowaniu wszelkich środków ostrożności, aby nie spowodować
zanieczyszczenia pomieszczeń.
Czyszczenie paleniska kończy się sprawdzeniem ciągu, próbą palenia i usunięciem
wszelkich niepożądanych skutków powstałych w wyniku przeprowadzania robót.
Sukcesywne czyszczenie palenisk zapewnia prawidłowy proces spalania oraz daje
gwarancję pełnego wykorzystania wytworzonej w komorze spalania energii cieplnej.
Nagromadzone w paleniskach sadze i popiół utrudniają, a w niektórych wypadkach
uniemożliwiają przenoszenie się ciepła na powierzchnię ogrzewalną danego paleniska.
W takich przypadkach ciepło uchodzi nie wykorzystane przez komin, na zewnątrz.
Nadmierne wchłanianie pyłów węglowych może doprowadzić do pylicy płuc. U osób które
mają stałą styczność z pyłami sadzą mogą wystąpić schorzenia skóry. Zapobieganie tym
schorzeniom polega na dbałości o higienę, używaniu maści ochronnych.
Dokonując obmiaru prac oraz rozliczenia robocizny i sprzętu w przypadku czyszczenia
pieców domowych, należy wziąć pod uwagę następujące czynniki:
- wielkość komory spalania,
- ilość i rodzaj sadzy,
- sposób i długość podłączenia pieca do przewodu dymowego,
- prace dodatkowe zależne od warunków lokalnych.
Rozliczenie dokonuje siÄ™ na podstawie aktualnych norm i stawek pracy.
4.1.2.Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie są rodzaje trzonów kuchennych?
2. Jakie elementy występują w trzonie kuchennym?
3. Jakie narzędzia i sprzęt jest potrzebny do czyszczenia trzonów kuchennych?
4. Jak należy wykonać czyszczenie trzonu kuchennego?
4.1.3.Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Scharakteryzuj trzony kuchenne stosowane w gospodarstwie domowym.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem nauczania( poradnik dla ucznia rozdział 4.1.1),
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
2) zapisać wiadomości wymagane w ćwiczeniu uwzględniając budowę i rodzaje trzonów,
3) zaprezentować efekty swojej pracy,
4) dokonać oceny wykonania ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 arkusz papieru,
 ołówki lub długopis,
 literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.
Ćwiczenie 2
Wykonaj czyszczenie murowanych trzonów kuchennych zgodnie z zasadami sztuki
kominiarskiej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zgromadzić sprzęt i narzędzia potrzebne do wykonania czyszczenia,
2) przygotować stanowisko robocze,
3) sprawdzić ciąg,
4) oczyścić trzon kuchenny zgodnie z zasadami,
5) oczyścić sprzęt i narzędzia,
6) posprzątać stanowisko pracy,
7) zaprezentować efekty swojej pracy,
8) dokonać oceny wykonania ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 odzież ochronna i sprzęt ochrony osobistej,
 stanowisko robocze z trzonem kuchennym,
 narzędzia i sprzęt kominiarski,
 literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.
Ćwiczenie 3
Wykonaj czyszczenie trzonu kuchennego przenośnego zgodnie z zasadami sztuki
kominiarskiej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zgromadzić sprzęt i narzędzia potrzebny do wykonania czyszczenia,
2) przygotować stanowisko robocze,
3) sprawdzić ciąg,
4) oczyścić trzon kuchenny zgodnie z zasadami,
5) oczyścić sprzęt i narzędzia,
6) posprzątać stanowisko pracy,
7) zaprezentować efekty swojej pracy,
8) dokonać oceny wykonania ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 odzież ochronna i sprzęt ochrony osobistej,
 stanowisko robocze z trzonem kuchennym,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
 narzędzia i sprzęt kominiarski,
 literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) scharakteryzować trzony kuchenne w gospodarstwie domowym?

2) dobrać narzędzia i sprzęt do czyszczenia trzonów kuchennych?

3) wykonać czyszczenie trzonu kuchennego?

4) stosować przepisy bhp podczas wykonywania prac?

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
4.2. Budowa, rodzaje, zasady działania oraz technologia
czyszczenia pieców grzewczych akumulacyjnych
4.2.1.Materiał nauczania
W budownictwie wiejskim, indywidualnym oraz w obiektach zabytkowych stosuje siÄ™
jeszcze piece kaflowe. Dlatego zachodzi potrzeba zapoznania siÄ™ z ich konstrukcjÄ…
i warunkami wykonywania.
Piece są to miejscowe urządzenia ogrzewcze, w których odbywa się spalanie paliwa,
magazynują one ciepło gazów spalinowych i oddają je ogrzewanemu pomieszczeniu. Przy
spalaniu paliwa piec zużywa powietrze z ogrzewanego pomieszczenia, w następstwie czego
występuje obniżenie ciśnienia, co powoduje dopływ świeżego powietrza z zewnątrz
pomieszczenia.
Piece powinny spełniać przede wszystkim następujące wymagania:
- dostarczenie ciepła w ilości odpowiadającej zapotrzebowaniu,
- możliwie duży współczynnik sprawności,
- zadośćuczynienie warunkom higienicznym,
- bezpieczeństwo pożarowe.
Do opalania pieców i trzonów kuchennych stosuje się węgiel kamienny tłusty
(długopłomienny) i chudy (krótkopłomienny), węgiel brunatny, koks, półkoks, torf, brykiety
z węgla kamiennego i brunatnego oraz drewno. Tylko część ciepła wydzielanego z paliwa
zużywa się na ogrzewanie pomieszczenia, a reszta uchodzi jako straty. Ważne jest możliwie
równomierne nagrzewanie się pomieszczenia oraz zapobieganie przenikaniu spalin do
pomieszczenia. Wszystkie powierzchnie pieca powinny być gładkie aby zapobiec
gromadzeniu siÄ™ kurzu.
Gazy spalinowe, a zwłaszcza trujący tlenek węgla (czad ), nie powinny przedostawać się
z pieca do pomieszczenia. Zagrożenie takie występuje w następujących sytuacjach:
- przy niecałkowicie spalonym paliwie (zwłaszcza węglu) zostanie zamknięty wylot pieca
do komina,
- przy niedopalonym paliwie nastąpi osłabienie ssania w kominie, co może się zdarzyć przy
niekorzystnym kierunku wiatru lub zatkaniu przewodu sadzami,
- przy osłabieniu ssania w kominie do pieca mogą się dostawać gazy spalinowe z innego
pieca włączonego do tego samego kanału.
Aby zapobiec przenikaniu spalin do pomieszczenia, należy zapewnić odpowiednie ssanie
komina, szczelność obudowy pieca i hermetyczne drzwiczki.
Ze względu na okres czasu, w ciągu którego piece przy jednorazowym napaleniu są
zdolne zaopatrzyć pomieszczenia w dostateczną ilość ciepła, dzielimy je na:
- piece o dużej pojemnoÅ›ci, utrzymujÄ…ce ciepÅ‚o 19÷24godz,
- piece o Å›redniej pojemnoÅ›ci, utrzymujÄ…ce ciepÅ‚o 9÷18godz,
- piece o małej pojemności, utrzymujące ciepło do 8godz (przenośne).
W zależności od sposobu wykonania rozróżniamy piece stałe S oraz przenośne P,
zależnie zaś od konstrukcji stosuje się inny podział (rys. 17).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
Rys. 17. Schematy pieców [5, s. 726]
a) bezkanałowy lub komorowy, b) wachlarzowy, c) kanałowy jednozwrotny, d) kanałowy wielozwrotny,
e) z dolnym ogrzewaniem, f), g) z multiplikatorami (M1-z jednym, M2-z dwoma). Strzałki pokazują kierunek
gazów spalinowych uchodzących z komory paleniskowej do komina.
Piece dawnego typu były wykonywane jako kanałowe, o możliwie długiej drodze gazów
spalinowych od paleniska do komina. Umożliwiało to oddanie przez piec największej ilości
ciepła poprzez ścianki. Powstały wtedy typy pieców z pionowymi kanałami szeregowymi
(rys. 18a), piece wachlarzowe (rys. 18b) oraz inne o podobnych układach.
Piece z pionowymi kanałami szeregowymi (rys. 18a) mają dużo wad, do których należą
przede wszystkim:
- gazy palne, wydzielające się z paliwa nie mogą spalić się należycie w piecu ponieważ nie
ma potrzebnych warunków; powstająca przy paleniu temperatura w kanałach, z wyjątkiem
kanału pierwszego, jest za niska,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
- długa i kręta droga w kanałach stanowi dla gazów duży opór, co pociąga za sobą
konieczność utrzymania u wylotu komina dość znacznej temperatury gazów (ok. 200°C)
i dość dużej wysokości kominów,
- wysoka temperatura uchodzących gazów i duża objętość ścianek działowych powoduje
duże straty ciepła.
W piecach wachlarzowych występuje dodatkowo nierównomierne nagrzewanie się
ścianek kanałów.
Rys. 18. Piece kaflowe dawnego typu [5, s. 727]
a) z pionowymi kanałami szeregowymi, b) wachlarzowy, c) schemat ruchu spalin w piecu z pionowymi
kanałami
W piecach komorowych rozróżnia się następujące elementy konstrukcyjne (rys.19):
- komora paleniskowa o znacznych wymiarach, umożliwiająca spalanie materiału
opałowego pełnym płomieniem,
- ruszt,
- komora spalania (płomieniowa), znajdująca się nad paleniskiem,
- dysza,
- komora zbiorcza, tj. przestrzeń okalająca popielnik, do której spływają ochładzające się
gazy spalinowe.
Komora paleniskowa znajduje się w środku pieca i jest wykonana z cegły szamotowej na
rąb do wysokości 70cm od rusztu, tj. do spodu sklepienia (rys.19). W sklepieniu wykonany
jest otwór, tzw. dysza o wymiarze 12x12cm, przez który gazy wypływają z dużą prędkością
do komory spalania. W komorze tej następuje wirowe wymieszanie się gazów z powietrzem
i spalanie gazów palnych. Komora spalania składa się ze stosu (kratki) cegieł szamotowych
ustawionych na rÄ…b w szachownicÄ™ z przeÅ›witem miÄ™dzy cegÅ‚ami 7÷12cm. Taka konstrukcja
przyczynia się do lepszego wymieszania gazów, a duża, rozgrzana powierzchnia cegieł
powoduje dobre spalanie lotnych części paliwa.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
Rys.19. Piec komorowy (bezkanałowy) [5, s. 729]
a) widok, b) przekroje pionowe, c) rzuty poziome
l-komora paleniskowa, 2-dysza, 3-komora spalań, 4-popielnik, 5-ruszt, 6-komora zbiorcza, 7-cegły
szamotowe
Sklepienie pieca, często określane jako zasklepienie, wykonuje się z cegły szamotowej na
płask, na którym układa się kafle wypełnione ściśle gliną. Piece komorowe odznaczają się
równomierną temperaturą powierzchni grzejnych.
Po opuszczeniu komory spalania gazy opadają dwoma kanałami do komory zbiorczej,
gdzie  oddając po drodze swoje ciepło ściankom zewnętrznym pieca oziębiają się i jako
zimniejsze przechodzą do kanału dymowego. Cegły szamotowe w  szachownicy" nie
powinny dotykać ścian pieca.
Rys.20. Piec kaflowy kanałowy jednozwrotny [5, s. 730]
a) widok z przodu, b) widok z boku, c) przekroje pionowe, d) przekrój poprzeczny
l  komora paleniskowa, 2  kanał opadowy, 3  komora zbiorcza, 4  popielnik, 5  ruszt, 6 
szachownica z płyt szamotowych, 7  przegroda, 8  korek w otworze do czyszczenia pieca, 9  cegła
szamotowa grubości 6,5 cm, 10  płytka szamotowa grubości 2 cm, 11  płytka szamotowa grubości 3 cm
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
Piec kanałowy jednozwrotny (rys. 20), ma jeden kanał wznośny stanowiący przedłużenie
ścian komory paleniskowej i dwa kanały opadowe. Spaliny oziębiając się opadają do komory
zbiorczej, a stamtąd do komina. Aby zapobiec zakłóceniu obiegu spalin uchodzących do
komina z dwóch przeciwnych kierunków komora zbiorcza przedzielona jest przegrodą.
Piece wielokanałowe typu niemieckiego z pionowymi i poziomymi kanałami, na
nóżkach, z podłączeniem do komina w górze pieca (rys. 21).
Rys.21. Piec kaflowy wielozwrotny na nóżkach [5, s. 732]
a), b) przekroje pionowe, c), d), e) przekroje poprzeczne
l-cegła szamotowa grubości 6,5cm, 2-płytki szamotowe grubości 4cm, 3-płytki szamotowe 32 x15 x 6cm,
4-płytki szamotowe grubości 4cm, 5-płytki szamotowe grubości 2cm, 6-szczeliny dylatacyjne
Używane są również piece jedno- lub wielozwrotne z multiplikatorami (rys. 22).
Multiplikatory są to przelotowe kanały powietrzne znajdujące się w masie pieca. Nie łączy się
ich z kanałami dymowymi, mają one natomiast połączenia dołem i górą lub z boków
z powietrzem na zewnątrz pieca, które nagrzewa się przepływając przez nie. Zwiększają więc
one powierzchniÄ™ grzejnÄ… pieca, a przez to przyspieszajÄ… ogrzanie pomieszczenia.
Dla lepszego wymieszania spalin oraz powiększenia zdolności akumulacyjnej w górnej
połowie kanału paleniskowego, na wysokości 70cm nad rusztem, układa się z cegieł lub płyt
szamotowych krzyżowe przegrody. Wzmacniają one konstrukcję trzonu pieca
i multiplikatorów.
Do przesklepienia używa się płytek lub cegieł szamotowych licowanych od góry kaflami.
W mniejszych piecach stosuje się płytki szamotowe grubości 4cm, w większych natomiast
cegły szamotowe na płask. Góra sklepienia stanowi powierzchnię grzejną.
Komory multiplikatorów mają na powierzchni oblicowania pieca  u dołu i u góry 
wyloty, w których obsadza się kratki o wymiarach 8x16 m. Zimniejsze powietrze wpływa
przez dolne otwory i po ogrzaniu w multiplikatorze wydostaje się otworami górnymi. Dzięki
dużej prędkości przepływu powietrza, multiplikatory oddają intensywnie ciepło do
pomieszczenia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
Rys.22.Piec kaflowy komorowy jednozwrotny z dwoma multiplikatorami [5, s. 731]
a), b) widoki, c), d) przekroje pionowe, e), f) przekroje poprzeczne l-komora paleniskowa, 2-kanał
opadowy, 3-komora zbiorcza, 4-multiplikatory, 5-przegroda, 6-korek w otworze czyszczakowym, 7-kratki
w otworach multiplikatorów
W małych pomieszczeniach można stosować piece przenośne, będące odpowiednikami
pieców średniej pojemności. Wykonuje się je na konstrukcji ramowej stalowej lub bez ram
(rys. 23). Sklepienie pieców wykonuje się grubości 8 do 11cm, ścianki zewnętrzne grubości 5
do 8cm, wewnętrzne grubości 6cm.
Rys.23. Rodzaje pieców przenośnych [5, s. 734}
a) piec w obramowaniu stalowym, b) piec z narożnikami kaflowymi, c) piec w obramowaniu stalowym
z multiplikatorami l  kratki multiplikatora
We wszystkich paleniskach pieców domowych występuje kilka różnych typów
konstrukcyjnych. Przed przystąpieniem do czyszczenia, należy dokładnie zapoznać się
z budową danego paleniska, a zwłaszcza z położeniem, rodzajem i biegiem kanałów,
począwszy od komory spalania do wlotu kominowego włącznie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
Rodzaje, liczbę i położenie kanałów pieca kaflowego (pojemnościowego) można
w przybliżeniu rozpoznać na podstawie jego wymiarów (szerokości, głębokości i wysokości),
położenia komory spalania, liczby założonych wyczystek i ich usytuowania, miejsca wlotu do
przewodu kominowego oraz roku budowy pieca. Kiedy mamy rozeznanie co do konstrukcji
danego paleniska i biegu jego kanałów, kompletujemy wymagane do czyszczenia narzędzia
i sprzęt. Narzędzia i sprzęt do czyszczenia pieców akumulacyjnych są takie same jak do
czyszczenia palenisk w trzonach kuchennych.
Podobnie jak przy czyszczeniu trzonów kuchennych z miejsca pracy i jego najbliższego
otoczenia należy usunąć wszelkie przedmioty ruchome, a przedmioty lub urządzenia stałe
(nieruchome) należy zabezpieczyć przed ewentualnym zanieczyszczeniem.
Przy stwierdzeniu niedostatecznego ciÄ…gu w komorze spalania, rozpoczynamy
czyszczenie od wlotu do komina (rury  Å‚Ä…cznika), przechodzÄ…c kolejno na dalsze
(w kierunku komory spalania) odcinki kanałów.
Przy dobrym ciągu, który zabezpiecza dostateczny dopływ pyłów i sadzy do komina,
czyszczenie paleniska przeprowadza siÄ™ poczÄ…wszy od komory spalania, poprzez kolejne
odcinki kanałów w kierunku łącznika do wlotu kominowego włącznie. Otwieramy wyłącznie
te drzwiczki (wyczystki), z których przeprowadza się czyszczenie danego odcinka paleniska
lub kanału. Nagromadzoną sadzę lub popiół usuwa się sukcesywnie, przez poszczególne
otwory, na zewnątrz paleniska, przy zachowaniu wszelkich środków ostrożności, aby nie
spowodować zanieczyszczenia pomieszczeń. Czyszczenie paleniska kończy się
sprawdzeniem ciągu, próbą palenia i usunięciem wszelkich niepożądanych skutków
powstałych w wyniku przeprowadzania robót.
Dokonując obmiaru prac oraz rozliczenia robocizny i sprzętu w przypadku czyszczenia
pieców domowych, należy wziąć pod uwagę następujące czynniki:
- wielkość komory spalania,
- wielkość płyty grzewczej,
- ilość i rodzaj sadzy,
- sposób i długość podłączenia pieca do przewodu dymowego,
- prace dodatkowe zależne od warunków lokalnych.
Rozliczenie dokonuje siÄ™ na podstawie aktualnych norm i stawek pracy.
4.2.2.Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie są rodzaje pieców domowych akumulacyjnych?
2. Jakie elementy występują w piecach domowych akumulacyjnych?
3. Jakie narzędzia i sprzęt jest potrzebny do oczyszczenia pieców domowych
akumulacyjnych?
4. Jak należy wykonać czyszczenie pieców domowych akumulacyjnych?
4.2.3.Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Scharakteryzuj piece akumulacyjne stosowane w gospodarstwie domowym.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem nauczania,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
2) zapisać wiadomości wymagane w ćwiczeniu uwzględniając budowę i rodzaje pieców
akumulacyjnych,
3) zaprezentować efekty swojej pracy,
4) dokonać oceny wykonania ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 arkusz papieru,
 ołówki lub długopis,
 literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.
Ćwiczenie 2
Wykonaj czyszczenie pieca wachlarzowego zgodnie z zasadami sztuki kominiarskiej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zgromadzić sprzęt i narzędzia potrzebne do wykonania czyszczenia,
2) przygotować stanowisko robocze,
3) sprawdzić ciąg,
4) rozpocząć czyszczenie zaczynając od komory spalania,
5) oczyścić sprzęt i narzędzia,
6) posprzątać stanowisko pracy,
7) zaprezentować efekty swojej pracy,
8) dokonać oceny wykonania ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 odzież ochronna i sprzęt ochrony osobistej,
 stanowisko robocze z piecem wachlarzowym,
 narzędzia i sprzęt kominiarski,
 literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.
Ćwiczenie 3
Wykonaj czyszczenie pieca komorowego zgodnie z zasadami sztuki kominiarskiej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zgromadzić sprzęt i narzędzia potrzebne do wykonania czyszczenia,
2) przygotować stanowisko robocze,
3) sprawdzić ciąg,
4) rozpocząć czyszczenie zaczynając od komory spalania,
5) oczyścić sprzęt i narzędzia,
6) posprzątać stanowisko pracy,
7) zaprezentować efekty swojej pracy,
8) dokonać oceny wykonania ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 odzież ochronna i sprzęt ochrony osobistej,
 stanowisko robocze z piecem komorowym,
 narzędzia i sprzęt kominiarski,
 literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
Ćwiczenie 4
Wykonaj czyszczenie pieca kanałowego zgodnie z zasadami sztuki kominiarskiej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zgromadzić sprzęt i narzędzia potrzebny do wykonania czyszczenia,
2) przygotować stanowisko robocze,
3) sprawdzić ciąg,
4) rozpocząć czyszczenie zaczynając od komory spalania,
5) oczyścić sprzęt i narzędzia,
6) posprzątać stanowisko pracy,
7) zaprezentować efekty swojej pracy,
8) dokonać oceny wykonania ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 odzież ochronna i sprzęt ochrony osobistej,
 stanowisko robocze z piecem kanałowym,
 narzędzia i sprzęt kominiarski,
 literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) scharakteryzować piece stosowane w gospodarstwie domowym?

2) dobrać narzędzia i sprzęt do oczyszczenia pieców domowych?

3) wykonać czyszczenie pieca domowego starego typu?

4) wykonać czyszczenie pieca domowego typu komorowego?

5) wykonać czyszczenie pieca domowego typu kanałowego?

6) stosować przepisy bhp podczas wykonywania prac?

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
4.3. Budowa, rodzaje, zasady działania oraz technologia
czyszczenia pieców grzewczych nieakumulacyjnych
i kominków
4.3.1.Materiał nauczania
Piece, które bardzo szybko się nagrzewają i bardzo szybko stygną po zaprzestaniu palenia
to piece nieakumulacyjne. W odróżnieniu od pieców z kafli, akumulujących ciepło piece te
nie akumulują ciepła.
Piece bezpojemnościowe w zależności od rodzaju paliwa dzielą się na piece:
- o paliwie stałym (węgiel kamienny, koks),
- gazowe,
- olejowe,
- elektryczne.
Rys. 24. Piece bezpojemnościowe[5, s. 735]
a) piec stalowy z wykładziną, b) piec stałopalny w obudowie stalowej, c), d) przekrój przez piec do
ciągłego palenia
l-drzwiczki zasypowe, 2-szyb zasypowy, 3-ruszt koszowy, 4-ruszt potrząsany, 5-płaszcz zewnętrzny, 6-
popielnik, 7-wykładzina szamotowa, 8-wlot zimnego powietrza, 9-wylot nagrzanego powietrza
Bezpojemnościowe piece węglowe dzielą się na piece stalowe bez lub z wykładziną
szamotową (rys.24) do ogrzewania jedynie w pewnych okresach czasu oraz na piece ciągłego
palenia (stałopalne). Najprostszy typ pieca stałego (rys.24a) z wykładziną, stosowany do
ciągłego palenia składa się z elementów podstawowych takich jak: szyb zasypowy, płaszcz
stalowy, wykładzina szamotowa, ruszt, drzwiczki paleniskowe, drzwiczki popielnikowe,
drzwiczki zasypowe oraz rura dymowa z przepustnicÄ….
W piecach stałopalnych, jak na (rys. 24a,b,c) podstawowymi elementami są: ruszt
koszowy nieruchomy, pod którym znajduje się ruszt płaski potrząsany. Lej zasypowy jest
znacznych wymiarów i spełnia rolę zbiornika opału. W miarę spalania się paliwa na ruszcie
koszowym uzupełnia go opał zsuwający się z leja zasypowego.
Obecnie kominki otwarte (rys.25) buduje się raczej dla wzbogacenia architektury wnętrza
mieszkalnego i wytworzenia przyjemnego nastroju podczas palenia się drewna. Żywy
płomień, trzaskające drewno, specyficzny zapach oraz przyjemne ciepło - dzięki kominkowi
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
nasz dom staje się przytulniejszy. Kominek ma słabą wydajność cieplną, to jednak większą
część energii cieplnej oddaje w postaci zdrowego promieniowania.
Kominek tradycyjny z reguły jest konstrukcją ciężką. Równie ważne jest jego właściwe
wybudowanie jak i posadowienie. Powinien być ustawiony na mocnym fundamencie aby nie
nastąpiło jego odkształcenie i popękanie na skutek osiadania. Kominek tradycyjny najbardziej
wydajny jest, gdy ma tylko otwartą stronę przednią paleniska, mniejszą wydajność posiada,
gdy ma otwartÄ… stronÄ™ przedniÄ… i bocznÄ…, a najmniejszÄ…, gdy jest otwarty z trzech stron.
Rys. 24. Kominek otwarty [6] Rys. 24. Akcesoria do czyszczenia
kominka [6]
Przy wykonywaniu kominka otwartego trzeba zachować odpowiednie proporcje
wymiarów jego poszczególnych elementów wewnętrznych, aby można było uzyskać dobre
palenie się polan i odprowadzenie spalin bez zadymiania pomieszczenia. Dotyczy to głównie
komory paleniskowej, komory dymowej i gardzieli Å‚Ä…czÄ…cej komorÄ™ paleniskowÄ… z dymowÄ….
Dla poprawności działania kominka istotne znaczenie ma przekrój przewodu dymowego.
I choć wymiary paleniska powinno dobierać się z tabel zależnie od kubatury pomieszczenia,
to w praktyce najczęściej jest jednak tak, że to do wielkości komina (najczęściej za małego
przekroju) dobieramy typ oraz wymiary kominka. Kominek otwarty stawia szczególnie
wysokie wymagania przed kominem. Siła ciągu powinna być tak duża, by nie dopuszczała do
swobodnego rozchodzenia się dymu z paleniska po pokoju. Typowy przekrój komina dla
kominka otwartego wynosi 250mm x 250mm. Przy wysokości czynnej komina poniżej 4,5m
powinno się wymurować na kominie nasadę kominową (lub zakupić metalową) zwiększającą
ciÄ…g komina i chroniÄ…cÄ… przed podmuchami wiatru.
Podobnie jak przy czyszczeniu trzonów kuchennych i pieców z miejsca pracy i jego
najbliższego otoczenia należy usunąć wszelkie przedmioty ruchome, a przedmioty lub
urządzenia stałe (nieruchome) należy zabezpieczyć przed ewentualnym zanieczyszczeniem.
Czyszczenie paleniska kończy się sprawdzeniem ciągu, próbą palenia i usunięciem
wszelkich niepożądanych skutków powstałych w wyniku przeprowadzania robót.
Sukcesywne czyszczenie palenisk zapewnia prawidłowy proces spalania oraz daje
gwarancję pełnego wykorzystania wytworzonej w komorze spalania energii cieplnej.
Nagromadzone w paleniskach sadze i popiół utrudniają, a w niektórych wypadkach
uniemożliwiają przenoszenie się ciepła na powierzchnię ogrzewalną danego paleniska.
W takich wypadkach ciepło uchodzi nie wykorzystane, przez komin, na zewnątrz.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
4.3.2.Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie są rodzaje pieców domowych nieakumulacyjnych?
2. Jakie elementy występują w piecach domowych niakumulacyjnych?
3. Jakie narzędzia i sprzęt jest potrzebny do oczyszczenia pieców domowych
nieakumulacyjnych?
4. Jak należy wykonać czyszczenie pieców domowych nieakumulacyjnych?
5. Jakie są zasady budowy kominków otwartych?
6. Jakie są zasady czyszczenia kominków?
4.3.3.Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Scharakteryzuj piece nieakumulacyjne stosowane w gospodarstwie domowym .
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem nauczania,
2) zapisać wiadomości wymagane w ćwiczeniu uwzględniając budowę i rodzaje pieców
akumulacyjnych,
3) zaprezentować efekty swojej pracy,
4) dokonać oceny wykonania ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 arkusz papieru,
 ołówki lub długopis,
 literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.
Ćwiczenie 2
Wykonaj czyszczenie pieca nieakumulacyjnego zgodnie z zasadami sztuki kominiarskiej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zgromadzić sprzęt i narzędzia potrzebny do wykonania czyszczenia,
2) przygotować stanowisko robocze,
3) sprawdzić ciąg,
4) rozpocząć czyszczenie zaczynając od komory spalania,
5) oczyścić sprzęt i narzędzia,
6) posprzątać stanowisko pracy,
7) zaprezentować efekty swojej pracy,
8) dokonać oceny wykonania ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 odzież ochronna i sprzęt ochrony osobistej,
 stanowisko robocze z piecem nieakumulacyjnym,
 narzędzia i sprzęt kominiarski,
 literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
Ćwiczenie 3
Wykonaj czyszczenie kominka otwartego zgodnie z zasadami sztuki kominiarskiej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zgromadzić sprzęt i narzędzia potrzebny do wykonania czyszczenia,
2) przygotować stanowisko robocze,
3) sprawdzić ciąg,
4) rozpocząć czyszczenie zaczynając od komory spalania,
5) oczyścić sprzęt i narzędzia,
6) posprzątać stanowisko pracy,
7) zaprezentować efekty swojej pracy,
8) dokonać oceny wykonania ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 odzież ochronna i sprzęt ochrony osobistej,
 stanowisko robocze z kominkiem,
 narzędzia i sprzęt kominiarski,
 literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.
4.3.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) scharakteryzować piece nieakumulacyjne?

2) dobrać narzędzia i sprzęt do czyszczenia pieców?

3) wykonać czyszczenie pieca nieakumulacyjnego?

4) wykonać czyszczenie kominka otwartego?

5) stosować przepisy bhp podczas wykonywania prac?

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań dotyczących czyszczenia trzonów kuchennych i pieców
domowych. Zarówno w części podstawowej jak i ponadpodstawowej znajdują się zadania
wielokrotnego wyboru( jedna odpowiedz
jest prawidłowa).
5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, prawidłową odpowiedz

w zadaniach wielokrotnego wyboru zaznacz X (w przypadku pomyłki należy błędną
odpowiedz
zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową).
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż rozwiązanie
na póz
niej i wróć do zadania gdy zostanie Ci wolny czas.
8. Na rozwiÄ…zanie testu masz 45 min.
Powodzenia
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
Zestaw zadań testowych
1. Ustawienie trzonu określa się jako środkowe jeżeli trzon kuchenny:
a) przystawiony jest jednym bokiem do ściany,
b) ma dwa boki stykające się ze ścianą,
c) ustawiony jest na środku pomieszczenia,
d) ustawiony jest przy środkowej ścianie.
2. Wysokość trzonu nie powinna przekraczać:
a) 1,25m,
b) 0,50m,
c) 0,75m,
d) 1,50m.
3. Drzwiczki paleniskowe są zbędne przy opalaniu trzonu:
a) węglem,
b) drewnem,
c) torfem,
d) olejem.
4. Dla umożliwienia oczyszczania wnętrza trzonu kuchennego z sadzy i popiołu należy
osadzać pod piekarnikiem:
a) galeryjki,
b) ruszty,
c) szybry,
d) drzwiczki rewizyjne.
5. Wysokość paleniska w świetle między rusztem a spodem płyt żeliwnych nawierzchni
wynosi:
a) 10÷14cm,
b) 5÷8cm,
c) 15÷30cm,
d) 20÷40cm.
6. Nawierzchnia trzonów może składać się z płyt żeliwnych pełnych, lub płyt z otworami,
ramy opasujÄ…cej oraz :
a) rusztów,
b) galeryjki,
c) drzwiczek rewizyjnych,
d) szybrów.
7. Na galeryjki stosuje się pręty stalowe ocynkowane o średnicy:
a) 4÷8mm,
b) 8÷12mm,
c) 18÷20mm,
d) 12÷16mm.
8. Piekarnik w trzonie kuchennym wykonuje się z blachy o grubości:
a) 2,0÷5,5mm,
b) 1,0÷4,5mm,
c) 1,0÷2,5mm,
d) 1,0÷1,5mm.
9. Przelot płomienny pod płytami powinien wynosić:
a) 20÷40cm,
b) 5÷8cm,
c) 8÷12cm,
d) 15÷30cm.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
10. Trzony kuchenne ustawia się na podmurówce z:
a) jednej warstwy cegieł na rąb na zaprawie cementowej,
b) jednej warstwy cegieł na płask na zaprawie zduńskiej,
c) jednej warstwy cegieł na rąb na zaprawie zduńskiej,
d) jednej warstwy cegieł na płask na zaprawie cementowej.
11. Ściany, do których przylegają trzony kuchenne powinny być od nawierzchni trzonu
licowane kaflami lub płytkami szkliwionymi na ok.:
a) 120cm,
b) 30cm,
c) 60cm,
d) 20cm.
12. Na rysunku obok przedstawione jest narzędzie:
a) przebijak sprężynowy,
b) przepychacz składany,
c) przepychacz tradycyjny,
d) graca składana wieloczynnościowa.
13. Czyszczenie paleniska kończy się sprawdzeniem ciągu i:
a) oczyszczeniem płyty grzewczej,
b) zamknięciem szybrów,
c) próbą palenia,
d) zamontowaniem galeryjki.
14. Piece akumulacyjne o dużej pojemności, utrzymują ciepło:
a) 36godz,
b) 19÷24godz,
c) 9÷18godz,
d) 8godz.
15. Współczesne trzony kuchenne mogą mieć płyty grzewcze żeliwne lub:
a) ceramiczne,
b) aluminiowe,
c) blaszane,
d) szamotowe.
16. Na rzucie pieca kanałowego jednozwrotnego numerem 3 oznaczony jest element:
a) przegroda,
b) ruszt,
c) komora zbiorcza,
d) popielnik.
17. Krzyżowe przegrody w piecach wielozwrotnych wykonuje się w celu:
a) zwiększenia powierzchni grzejnej lub usztywnienia konstrukcji,
b) lepszego wymieszania spalin oraz zwiększenia powierzchni grzejnej,
c) lepszego wymieszania spalin oraz powiększenia zdolności akumulacyjnej,
d) usztywnienia konstrukcji pieca i zwiększenia powierzchni grzejnej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
18. Piece bezpojemnościowe to inaczej piece:
a) akumulacyjne,
b) nieakumulacyjne,
c) wachlarzowe,
d) kanałowe.
19. Na przekroju pieca numerem 7 oznaczony jest element:
a) wykładzina szamotowa,
b) wlot zimnego powietrza,
c) wylot nagrzanego powietrza,
d) popielnik.
20. Typowy przekrój komina dla kominka otwartego wynosi:
a) 100mm x 100mm,
b) 250mm x 250mm,
c) 120mm x 120mm,
d) 150mm x 150mm.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
Czyszczenie trzonów kuchennych i pieców domowych
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr Odpowiedz
Punkty
zadani
a
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
" punktów
& & & & & & & & & & & & & & & &
Ocena
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
6. LITERATURA
1. Birszenk A.: Roboty zduńskie. Arkady, Warszawa 1973
2. Heryszek A.: Kominiarz i jego wiedza zawodowa. Wydawnictwo Spółdzielcze,
Warszawa 1985
3. Krygier K. , Klinke T., Sewerynik J.: Ogrzewnictwo wentylacja klimatyzacja. WSiP,
Warszawa 1991
4. Warunki techniczne wykonania i odbioru robót budowlano-montażowych ITB Warszawa
1997r.
5. Żenczykowski w.: Budownictwo ogólne Tom IV Arkady 1970
6. Katalogi producentów
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35