MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Grzegorz Pośpiech
Przygotowanie zapraw ognioodpornych 714[02].Z1.04
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci: mgr inż. Halina Gołąbek
mgr inż. Bogumiła Porębska
Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Barbara Olech
Konsultacja:
Korekta:
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 714[02].Z1.04
,,Przygotowanie zapraw ognioodpornych  zawartej w modułowym programie nauczania dla
zawodu kominiarz
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Przygotowanie zapraw budowlanych sposobem ręcznym 7
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 14
4.1.3. Ćwiczenia 15
4.1.4. Sprawdzian postępów 17
4.2. Przygotowanie zapraw ogniotrwałych 18
4.2.1. Materiał nauczania 18
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 20
4.2.3. Ćwiczenia 21
4.2.4. Sprawdzian postępów 22
4.3. Przygotowanie zapraw budowlanych sposobem mechanicznym 23
4.3.1. Materiał nauczania 23
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 25
4.3.3. Ćwiczenia 25
4.3.4. Sprawdzian postępów 27
5. Sprawdzian osiągnięć 28
6. Literatura 32
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Poradnik, ten będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy na temat przygotowanie
zapraw ognioodpornych.
Poradnik zawiera:
1. Wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś
posiadać, aby przystąpić do realizacji jednostki modułowej ,, Przygotowanie materiałów
stosowanych w konstrukcjach ognioodpornych  .
2. Cele kształcenia tej jednostki modułowej.
3. Materiał nauczania (rozdział 4) umożliwia samodzielne przygotowanie się do wykonania
ćwiczeń i zaliczenia sprawdzianów. Wykorzystaj do poszerzenia wiedzy wskazaną literaturę
oraz inne z
ródła informacji. Obejmuje on również ćwiczenia, które zawierają:
- pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do wykonania ćwiczenia,
- wykaz materiałów, narzędzi i sprzętu potrzebnych do realizacji ćwiczenia.
Ponadto materiał nauczania zawiera sprawdzian postępów umożliwiający sprawdzenie
poziomu wiedzy po wykonaniu ćwiczeń.
4. Sprawdzian osiągnięć, który umożliwi sprawdzenie wiadomości i umiejętności jakie
powinieneś opanować podczas realizacji programu tej jednostki modułowej. Sprawdzian
osiągnięć powinieneś wykonać według instrukcji załączonej w poradniku.
Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela lub
instruktora o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność.
Sprawdzian z zakresu jednostki modułowej pomoże Ci określić stopień w jakim opanowałeś
materiał nauczania.
Bezpieczeństwo i higiena pracy
W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów bhp oraz
instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju wykonywanych prac. Przepisy te
poznasz podczas trwania nauki.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
 Moduł 714[02].Z1
Konstrukcje zduńskie i kominiarskie
Moduł 714[02].Z1.01
Spalanie paliw technicznych
Moduł 714[02].Z1.02
Prowadzenie kanałów wentylacyjnych,
spalinowych i dymowych
Moduł 714[02].Z1.03
Przygotowanie materiałów stosowanych
w konstrukcjach ognioodpornych
Moduł 714[02].Z1.04
Przygotowanie zapraw ognioodpornych
Moduł 714[02].Z1.05
Wykonywanie podstawowych operacji
technologicznych
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji jednostki modułowej powinieneś umieć:
- posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu budownictwa,
- rozpoznawać podstawowe materiały budowlane,
- posługiwać się dokumentacją techniczną,
- przestrzegać przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej
i ochrony środowiska,
- magazynować, składować i transportować materiały budowlane,
- stosować przepisy bhp, ochrony przeciwpożarowej i przeciwporażeniowej obowiązujące
na stanowisku pracy,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- zastosować przepisy bhp, ochrony ppoż. i przeciwporażeniowe obowiązujące podczas
przygotowywania zapraw ognioodpornych,
- rozróżnić zaprawy ognioodporne,
- określić skład zapraw ognioodpornych,
- zastosować zasady dozowania składników zapraw ognioodpornych metodą objętościową,
wagową, wagowo-objętościową,
- wykonać zaprawy metodą ręczną i mechaniczną,
- określić konsystencję i urabialność mieszanki,
- rozróżnić rodzaje i przydatność gliny,
- rozróżnić właściwości gliny chudej i tłustej,
- zastosować zasady dozowania składników zaprawy w zależności struktury gliny,
- wykonać moczenie i zarabianie gliny,
- urobić glinę w zależności od plastyczności,
- urobić glinę w zależności od zawartości iłu i jego rodzaju,
- wyjaśnić sposób wiązania gliny z innymi materiałami,
- wyjaśnić zasady przylegania gliny do cegieł i kafli,
- wyjaśnić proces marznięcia i rozmrażania gliny,
- urobić zaprawy glinowo-piaskowe,
- zagęścić gliny,
- oczyścić gliny z nadmiaru naleciałości organicznych,
- zbadać urabialność gliny,
- zastosować gotowe zaprawy ogniotrwałe,
- przygotować zaprawy wapienne,
- przygotować zaprawy wapienno-cementowe,
- przygotować zaprawy o nietypowym składzie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Przygotowanie zapraw budowlanych sposobem ręcznym
4.1.1.Materiał nauczania
Zaprawy budowlane sÄ… mieszaninami spoiwa z drobnym kruszywem i wodÄ… zarobowÄ….
Powinny mieć dobre właściwości wiążące, dobrą przyczepność do podłoża oraz odpowiednie
właściwości techniczne w zakresie wytrzymałości, izolacji cieplnej, nasiąkliwości oraz
ognioodpornosci. Spoiwami najczęściej stosowanymi są cement, wapno i gips. Wykazują one
dobrą przyczepność do kruszywa w czasie twardnienia zaprawy. Spoiwem rzadziej
stosowanym jest glina.
Kruszywem są najczęściej piaski naturalne lub kruszone. Spełniają rolę wypełniacza oraz
decydują o właściwościach stwardniałej zaprawy. Do zapraw murarskich należy stosować
piasek rzeczny lub kopalniany, który nie zawiera szkodliwych zanieczyszczeń, takich jak:
domieszki gliny, iłu, szczątki obumarłych roślin. Rozmiary ziaren powinny się mieścić
w granicach 0,25÷2,0mm.
Piasek zanieczyszczony mułem, gliną lub innymi zanieczyszczeniami organicznymi
należy przed użyciem oczyścić, płucząc go bieżącą wodą (rys.1,2).
Rys. 1. Płukanie piasku strumieniem wody z węża [5, s. 9] Rys. 2. Płukanie piasku w korycie [5, s. 9]
Woda zarobowa powinna być czysta, nadająca się do picia. Można używać wody z rzek
i jezior, jeśli spełniają określone warunki co do zawartości zanieczyszczeń. Nie wolno
używać wód morskich, kanalizacyjnych, bagiennych, zawierających tłuszcze organiczne,
oleje, glony i muł. Woda jest potrzebna do przebiegu procesu twardnienia oraz do nadania
zaprawie odpowiedniej konsystencji.
Do zapraw stosuje się głównie spoiwa mineralne. Są to sproszkowane i wypalane
materiały, które po wymieszaniu z wodą wiążą i twardnieją. Rozróżnia się spoiwa powietrzne
i hydrauliczne. Spoiwa hydrauliczne twardniejÄ… na powietrzu i pod wodÄ…, spoiwa powietrzne
natomiast twardnieją tylko przy dostępie powietrza.
Spoiwa hydrauliczne to cementy portlandzkie i hutnicze, wapno hydrauliczne, a spoiwa
powietrzne to wapno, gips i szkło wodne.
Wapno niegaszone otrzymuje się przez wypalanie kamienia wapiennego. Zależnie od
składu wyróżnia się cztery gatunki wapna niegaszonego: ekstra, 01, 02, 03. Jest produkowane
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
w formie mielonej i w bryłach. Wapno w bryłach stosuje się do otrzymywania wapna
gaszonego, a wapno niegaszone mielone używane jest do produkcji cegły sylikatowej
i betonu komórkowego. Wapno to jest spoiwem powietrznym.
Rys.3.Stanowisko do ręcznego gaszenia wapna [3, s.36]
Wapno gaszone otrzymuje siÄ™ przez zalanie wapna palonego wodÄ… (proces gaszenia
wapna) (rys.3). Gaszenie wapna w bryłach powinno odbyć się (do 7 dni od dostarczenia)
w specjalnie przygotowanych do tego celu dołach. Doły te w gruntach sypkich powinny być
odeskowane. Skrzynia powinna być lekko nachylona w kierunku dołu (rys.4). Głębokość dołu
nie powinna być większa niż 2m. Dno dołu powinno znajdować się powyżej poziomu wód
gruntowych. Wapno może być dołowane przez dłuższy czas dlatego należy miejsce gaszenia
specjalnie zabezpieczyć (rys.5).
Rys.4.Skrzynia do gaszenia wapna i graca [3, s.36] Rys.5.Dół do przechowywania wapna [3, s.37]
Wapno szybkogasnące wrzuca się do skrzyni wypełnionej do połowy wodą. Wrzucone
wapno należy ciągle mieszać gracą, aż do zgaszenia, i dalej wrzucać resztę brył wapna,
dodając potrzebną ilość wody do równomiernego gaszenia. Wapno wolnogasnące, po
rozdrobnieniu, wrzuca się do pustej skrzyni, tak by ją wypełniało do połowy wysokości,
równomiernie polewa wodą, aż bryły zaczną się rozsypywać. Następnie znowu wlewa się
wodę do podtrzymania gaszenia. Jednocześnie od czasu do czasu należy mieszać wapno
gracą. Otrzymana mieszanina w obu przypadkach powinna mieć konsystencję rzadkiej
śmietany, wtedy spuszcza się mieszaninę do dołu. Tam ulega ono zagęszczeniu
i ostatecznemu zgaszeniu.
Przy gaszeniu bez rozdrabniania okres dojrzewania powinien trwać co najmniej trzy
miesiące. Należy pamiętać, by podczas gaszenia zastosować odpowiednią ilość wody. Zbyt
mała ilość wody spowoduje tzw. spalenie wapna, objawiające się brązowym zabarwieniem.
Wapno dobrze dojrzałe nie powinno być szorstkie i nie powinno posiadać grudek.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Wapno hydratyzowane (suchogaszone) występuje w postaci sproszkowanej. W sposób
przemysłowy otrzymuje się je w wyniku gaszenia wapna palonego małą ilością wody.
Wyróżnia się dwa gatunki wapna hydratyzowanego: 01 i 02. Wapno to powinno się
charakteryzować odpowiednią zawartością czystego składnika (CaO), wilgotnością- nie
większą niż 3% - oraz odpowiednio małą zawartością grudek - nie większych niż 0,20mm.
Jest dostarczane w workach papierowych po 35, 40 lub 50kg. Wapno hydratyzowane jest
spoiwem powietrznym.
Wapno pokarbidowe powstaje jako uboczny produkt wytwarzania acetylenu z karbidu.
Ma barwę jasnoszarą. Nie powinno posiadać grudek i zanieczyszczeń mechanicznych oraz
wykazywać zapachu amoniaku lub gaszącego się karbidu. Wyróżnia się wapno suche
i mokre. Wapno pokarbidowe powinno posiadać odpowiednią zawartość CaO i MgO.
Magazynuje się je i przechowuje podobnie jak wapno gaszone - w dołach ziemnych. Jest
spoiwem powietrznym.
Wapno hydrauliczne otrzymuje siÄ™ przez wypalenie wapieni marglistych lub margli,
a następnie gaszenie małą ilością wody. Wapno to powinno się charakteryzować:
odpowiednim stopniem zmielenia, gęstością pozorną i wytrzymałością. Stosuje sieje
w zaprawach do murów fundamentowych oraz w celu zastąpienia betonów niskich marek.
Występuje w postaci sproszkowanej i jest pakowane w worki papierowe. Jest spoiwem
hydraulicznym.
Spoiwa cementowe sÄ… spoiwami hydraulicznymi. W wyniku reakcji chemicznych z wodÄ…
powstają związki tworzące zwartą, twardą masę. Cementy mają szarą barwę o różnych
odcieniach. Występuje też cement biały. Najważniejszą cechą cementu jest jego
wytrzymałość na ściskanie (wyrażona w MPa) po 28 dniach twardnienia. Oznacza się ją
liczbami i nazywa klasą cementu (np. 32,5; 42,5; 52,5). Rozróżnia się cztery rodzaje
cementów:
- CEM I - cement portlandzki,
- CEM II - cement mieszany,
- CEM III - cement hutniczy,
- CEM IV - cement pucolanowy.
Z uwagi na ilość dodatków cementy dzielimy na odmiany A i B. Symbole dodatków
oznaczają: popiół lotny krzemiankowy V lub wapienny W, granulowany żużel
wielkopiecowy S, kamień wapienny L, pył krzemiankowy D.
Na górnej powierzchni worka znajduje się oznaczenie ostrzegające.
Ostrzeżenie przed ryzykiem:
- podrażnia oczy i skórę,
- możliwe uwrażliwienie wywołane kontaktem ze
skórą.
Zasady bezpieczeństwa
- chronić przed dziećmi,
- unikać kontaktu ze skórą,
- unikać kontaktu z ochami,
- w razie kontaktu z oczami przemyć je wodą, a gdy
zaistnieje potrzeba, zasięgnąć porady lekarza,
- używać rękawice ochronne.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
Tabela .1. Klasy wytrzymałości i cechy cementu [6]
Odporność Wytrzymałość na ściskanie w MPa po: Kolor Kolor
oznaczenia nadruku
2 dniach 7 dniach 28 dniach
(min.) (min.)
(min.) (max.)
32,5 - jasno czarny
e" 16 e"32,5 d"52,5
brÄ…zowy
32,5R - czerwony
e" 10
42,5 - zielony czarny
e" 10 e"42,5 d"62,5
42,5R - czerwony
e" 20
52,5 - - czerwony czarny
e" 20 e"52,5
52,5R - biały
e" 30
Rys.6. Przykłady worków z cementem [6]
Cement hutniczy składa się ze zmielonego klinkieru cementowego i gipsu surowego.
W zależności od zawartości żużlu rozróżnia się dwie odmiany cementu hutniczego: D60
i D80. Cement ten wykazuje lepszą odporność na działanie substancji agresywnych, takich
jak siarczany i kwasy humusowe.
Do zapraw stosuje siÄ™ spoiwa, kruszywa i wodÄ™ zarobowÄ…, oraz dodatki uszlachetniajÄ…ce,
np. przyspieszajÄ…ce wiÄ…zanie, uplastyczniajÄ…ce, przeciwmrozowe, uszczelniajÄ…ce,
promieniochronne i zwiększające izolacyjność cieplną. Dodatki te mogą występować
w postaci płynnej. Ułatwiają one - czy wręcz umożliwiają - prowadzenie prac budowlanych
niemal w każdych warunkach atmosferycznych. Ich stosowanie powinien przewidywać
projekt techniczny. Należy wiedzieć, że stosowanie tych dodatków poprawia określone
właściwości zaprawy, ale może zmieniać inne np. osłabiać wytrzymałość. Dlatego należy
ściśle stosować się do instrukcji ich stosowania. W zależności od zastosowanych spoiw
rozróżnia się zaprawy: wapienne, gipsowe, gipsowo-wapienne, cementowe, cementowo-
wapienne, cementowo-gliniane.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
Do prac w konstrukcjach zduńskich i kominiarskich stosowane są trzy ostatnie. Zaprawy
mogą być mocniejsze lub słabsze, tzn. o większej lub mniejszej wytrzymałości, zależnie od
rodzaju i ilości użytego do zaprawy spoiwa.
Zaprawy cementowe są używane do silnie obciążonych elementów budynku, do ścian
działowych, do wiązania elementów narażonych na wilgoć, do murowania ścian,
fundamentów, filarów, łuków i sklepień, do mocowania kotew i łączników, do murowania
kominów w części nad dachem, do wykonywania ścieków i kanałów, pod fundamenty
maszyn, do wykonania gładzi na posadzce, na ścianach silosów. Zalety to duża wytrzymałość,
dobra przyczepność. Wady mało plastyczne, z
le siÄ™ urabiajÄ… i formujÄ…, nie sÄ… dobrym
izolatorem ciepła.
Zaprawy cementowo-wapienne stosuje się do murowania ścian zewnętrznych oraz do
wykonywania tynków zewnętrznych i wewnętrznych. Są łatwo urabialne, osiągają dużą
wytrzymałość, stosunkowo szybko twardnieją, mają lepsze właściwości izolowania ciepła niż
zaprawa cementowa. Zaprawa cementowo-wapienna zachowuje prawie w całości dodatnie
cechy zaprawy wapiennej i nie posiada wad zaprawy cementowej.
Zaprawy cementowo-gliniane stosuje siÄ™ jako zaprawy wodoszczelne do izolacji
pionowych ścian piwnicznych, do murowania fundamentów, do tynkowania i murowania
ścian w pomieszczeniach o zwiększonej wilgotności. Zaletą zaprawy cementowo-glinianej
jest wodoszczelność. Zaprawa ta w porównaniu z cementową jest bardziej plastyczna
i urabialna, ma większą przyczepność i lepiej izoluje ciepło.
Marka i skład zaprawy powinny być zgodne z wymaganiami zawartymi w projekcie
budowlanym. Aby uzyskać zaprawę o pożądanych właściwościach fizycznych
i wytrzymałości, należy:
- prawidłowo dobrać składniki,
- starannie dozować ilość składników,
- dobrze wymieszać,
- wykorzystać w odpowiednim czasie od przygotowania.
Ilość przygotowanej zaprawy powinna być taka, by mogła być zużyta w możliwie
krótkim czasie. Maksymalny czas, po którym zaprawa musi być zużyta, wynosi:
- 8 godzin - zaprawa wapienna,
- 3 godziny - zaprawa cementowo-wapienna,
- 2 godziny - zaprawa cementowa,
- 2 godziny - zaprawa cementowo-gliniana,
- 0,5 godziny - zaprawa wapienno-gipsowa,
- do 5 minut, bezpośrednio po zarobieniu - zaprawa gipsowa.
Należy pamiÄ™tać, że przy temperaturach wysokich (powyżej 25°C) okres zużycia zapraw
powinien być krótszy - nawet o połowę zalecanego czasu. Powinno się też przestrzegać
zasady, że wytrzymałość zaprawy dobiera się do wytrzymałości spajanych materiałów.
Zaprawy przygotowuje się mechanicznie i ręcznie. Do robót murowych z zasady zaprawa
powinna być przygotowywana mechanicznie. Ręczne przygotowanie zapraw powinno
ograniczać się do niewielkich robót.
Dozowanie składników zapraw, podobnie jak betonu, może być:
- objętościowe - w warunkach budowy,
- wagowe - w wytwórniach zapraw,
- wagowo-objętościowe.
Ręczne przygotowanie zaprawy powinno odbywać się tylko w przypadku prowadzenia
niewielkich robót murarskich. Do ręcznego przygotowywania zapraw są potrzebne takie
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
narzędzia i sprzęt, jak: skrzynia do mieszania zapraw, skrzynie miarowe, łopaty, graca, wiadra
do przenoszenia składników zapraw, beczka na wodę. Taczka służy do transportu materiałów.
Ogólne zasady mieszania składników zapraw sposobem ręcznym
1. Przygotować, w zależności od rodzaju zaprawy:
- spoiwa - cement, wapno (hydratyzowane, suche), glinÄ™,
- wypełniacze - piasek,
- zbiornik z wodÄ….
2. Odmierzyć odpowiednią ilość spoiwa.
3. Odmierzyć odpowiednią ilość wypełniacza, przesiać go w razie potrzeby.
4. Odmierzone składniki mieszać łopatą na sucho aż do uzyskania jednolitej barwy (rys. 7).
5. Po uzyskaniu jednolitej barwy wlać do wymieszanych składników odpowiednią ilość
wody (rys. 8) i mieszać (rys. 9) aż do uzyskania jednolitej konsystencji i barwy zaprawy.
Tak przygotowana zaprawa jest gotowa do użycia.
Rys. 7. Mieszanie na sucho składników zaprawy Rys. 8. Wlewanie wody do suchych składników zapraw
[5, s. 19] [5, s. 20]
Rys. 9. Sposób ręcznego mieszania zaprawy [5, s. 20]
Podstawowymi charakterystycznymi cechami świeżej zaprawy są konsystencja
i urabialność.
Miarą konsystencji zaprawy jest jej gęstość określana głębokością zanurzenia
normowego stożka pomiarowego o wadze 300g. Ze skali znajdującej się na stożku
odczytujemy zanurzenie, które odpowiada następującym konsystencjom zaprawy: sypka 1-
4cm, gęstoplastyczna 4-7cm, plastyczna 7-10cm, ciekła 10-12cm zagłębienia stożka
normowego.
Urabialnością zaprawy nazywamy jej zdolność do utrzymania wody zarobowej
i niepodlegania rozdzielaniu się jej składników podczas transportu. Na stanowisku roboczym
sprawdza się to poprzez zrzucenie zaprawy na podłoże oraz obserwację czy dobrze do niego
przywiera oraz czy dobrze schodzi z kielni.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
ZaprawÄ™ wapiennÄ… przygotowuje siÄ™ w drewnianej skrzyni (tabela.2). Najpierw miesza
się ciasto wapienne wydobyte z dołu, z małą ilością wody, tak by uzyskać konsystencję
śmietany, a następnie dodaje się piasek i dolewa wodę, ciągle mieszając, aż do uzyskania
jednolitego zabarwienia.
Używając do zaprawy wapna hydratyzowanego, najpierw miesza się wapno z piaskiem,
a następnie dolewa wodę.
Tabela 2. Proporcje i ilość składników na 1 m3 zaprawy wapiennej [5, s. 20]
Stosunek Marka zaprawy Ciasto Wapno Piasek Woda
objętościowy wapienne hydratyzowane
wapna do
[kG/cm2] [MPa] [m3] [kg] [m3] [dm3]
piasku
1 : 1,5 4 0,4 0,510 0,765 37
1 : 2 4 0,4 0,430 0,860 50
1 ; 3 4 0,4 0,320 0,960 100
1 : 3,5 2 0,2 0,280 0,980 130
1 : 4,5 2 0,2 0,224 1,01 166
1 : 1 4 0,4 410 0,682 380
1 : 2 4 0,4 290 0,970 280
1 : 2,5 4 0.4 250 1,040 250
1 : 3 4 0,4 216 1,080 250
1 : 4 2 0,2 166 1,100 250
Zaprawa cementowo-wapienna jest to mieszanina cementu, wapna, piasku i wody
(tabela3). Do zaprawy cementowo-wapiennej można używać ciasta wapiennego lub wapna
hydratyzowanego. PrzygotowujÄ…c zaprawÄ™ cementowo-wapiennÄ… najpierw miesza siÄ™ cement
z piaskiem, a następnie dodaje się ciasta wapiennego rozrzedzonego wodą.
Tabela 3. Proporcje i ilości składników na 1 m3 zaprawy cementowo-wapiennej (konsystencja plastyczna)
[5, s. 26]
ciasto wapno
Proporcje cement :wapno: wod
cement pias
wapienne, hydratyzowane,
ek m3
kg
piasek a, dm3
m3 kg
Zaprawa z ciastem wapiennym
1:0,3:4 300 0,075 1,00 200
1:0,5:4,5 265 0,110 0,99 200
1:1:6 190 0,158 0,95 200
1:1:7 170 0,142 0,99 200
1:1:9 138 0,115 1,04 213
1:2:10 115 0,112 0,96 192
Zaprawa z wapnem
hydratyzowanym
1:0,3:4 300 50 1,00 270
1:0,5:4,5 265 74 0,99 280
1:1:6 190 106 0,95 310
1:1:7 170 96 0,99 300
1:1:9 138 78 1,04 300
1:2:10 115 129 0,96 320
Zaprawa cementowa jest to mieszanina cementu, piasku i wody (tabela 4). Aby
przygotować zaprawę cementową miesza się najpierw na sucho cement z piaskiem tak długo,
aż mieszanina uzyska jednolite zabarwienie. Następnie, nie przerywając mieszania, dodaje się
stopniowo odpowiednią ilość wody.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
Tabela 4. Proporcje i ilości składników na 1 m3 zaprawy cementowej (konsystencja plastyczna) [6 s.378]
Proporcje cement piasek cement, kg piasek, m3 woda, dm3
1:1 808 1,03 324
1:1,5 635 0,79 305
1:2 538 0,90 277
1:3 411 1,03 236
1:4 326 1,08 230
1:5 267 1,12 224
1:6 229 1,15 230
Zaprawa cementowo-gliniana jest mieszaninÄ… cementu, zawiesiny glinianej (rzadko
rozrobionej gliny z wodÄ…) oraz piasku i wody (tabela.5).
Tabela 5. Orientacyjny skład objętościowy zapraw [6 s.380]
Rodzaj zaprawy proporcje objętościowe cement: zawiesina
glinowa: piasek
M0,3 M0,6 Ml M2 M4 M7
03
Zaprawy murarskie i tynkarskie 1:4:16 1:3:12 1:2;10 1:1,5:8 1:1:6 1:0,5:4
1:2:3 do
Zaprawy wodoszczelne - - - - 1:1,5:2,5
1:2:4
Najpierw należy przygotować zawiesinę glinianą. Polega to na rozrobieniu, wymieszaniu
i rozprowadzeniu gliny w wodzie, aż do uzyskania rzadkiego jednorodnego roztworu
o konsystencji gęstej śmietany. W zawiesinie nie powinno być ziaren grubszego piasku,
grudek lub nierozrobionych części gliny. Proces przygotowania zawiesiny glinianej jest
długotrwały i pracochłonny. Do tak przygotowanej w skrzyni zawiesiny glinianej, wsypuje
się cement i po dokładnym wymieszaniu dodaje stopniowo piasek, ciągle mieszając, aż do
uzyskania jednolitego zabarwienia i jednorodnej struktury (tabela.5).
Tabela 5. Orientacyjna ilość składników na l m3 zaprawy [6 s.380]
zawiesina
Proporcje cement: piasek, woda,
gliniana,
cement, kg
zawiesina gliniana: piasek
m3 dm3
m3
1:0,5:4 286 0,120 0,96 215
1:1:6 206 0,172 1,03 150
1:1,5:8 150 0,187 1,00 165
1:2:10 118 0,196 0,98 180
1:3:12 98 0,246 0,98 130
4.1.2.Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie rozróżniamy zaprawy budowlane?
2. Jakie jest sposób przygotowania poszczególnych rodzajów zapraw sposobem ręcznym?
3. Jak należy przygotować zaprawę wapienną sposobem ręcznym?
4. Jak należy przygotować zaprawę cementową sposobem ręcznym?
5. Jak należy przygotować zaprawę cementowo - wapienną sposobem ręcznym?
6. Jak należy przygotować zaprawę gipsowo - wapienną sposobem mechanicznym?
7. Jak należy przygotować zaprawę cementowo - glinianą sposobem ręcznym?
8. Jak przygotowujemy wapno gaszone?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
4.1.3.Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj zaprawę cementową o proporcji składników 1:4.
Sposób wykonania ćwiczenia.
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy,
2) dobrać odpowiednie narzędzia,
3) dobrać materiał zgodnie z recepturą,
4) rozłożyć kruszywo drobne w miejscu przeznaczonym do przygotowania zaprawy,
5) dosypać cement i przeprowadzić mieszanie składników suchych do jednolitej barwy,
6) dolewać wody z jednoczesnym mieszaniem wszystkich składników,
7) oczyścić narzędzia,
8) posprzątać stanowisko pracy.
9) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
10) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- odzież ochronna i sprzęt ochrony osobistej,
- podstawowy sprzęt pomiarowy,
- materiał do wykonania zapraw,
- podstawowy zestaw narzędzi i sprzętu do robót murarskich,
- narzędzia i sprzęt pomocniczy,
- apteczka,
- literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.
Ćwiczenie 2
Wykonaj zaprawę wapienną o proporcji składników 1:2.
Sposób wykonania ćwiczenia.
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy,
2) dobrać odpowiednie narzędzia,
3) dobrać materiał zgodnie z recepturą,
4) rozłożyć kruszywo drobne w miejscu przeznaczonym do przygotowania zaprawy,
5) dosypać cement i przeprowadzić mieszanie składników suchych do jednolitej barwy,
6) dolewać wody z jednoczesnym mieszaniem wszystkich składników,
7) oczyścić narzędzia,
8) posprzątać stanowisko pracy,
9) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
10) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- odzież ochronna i sprzęt ochrony osobistej,
- podstawowy sprzęt pomiarowy,
- materiał do wykonania zapraw,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
- podstawowy zestaw narzędzi i sprzętu do robót murarskich,
- narzędzia i sprzęt pomocniczy,
- apteczka,
- literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.
Ćwiczenie 3
Wykonaj zaprawę cementowo - wapienną, o proporcji składników 1:2:6, sposobem
ręcznym.
Sposób wykonania ćwiczenia.
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy,
2) dobrać odpowiednie narzędzia,
3) dobrać materiał zgodnie z recepturą,
4) rozłożyć kruszywo drobne w miejscu przeznaczonym do przygotowania zaprawy,
5) dosypać cement i przeprowadzić mieszanie składników suchych do jednolitej barwy,
6) dolewać wody z jednoczesnym mieszaniem wszystkich składników,
7) oczyścić narzędzia,
8) posprzątać stanowisko pracy.
9) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
10) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia,
Wyposażenie stanowiska pracy:
- odzież ochronna i sprzęt ochrony osobistej,
- podstawowy sprzęt pomiarowy,
- materiał do wykonania zapraw,
- podstawowy zestaw narzędzi i sprzętu do robót murarskich,
- narzędzia i sprzęt pomocniczy,
- apteczka,
- literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.
Ćwiczenie 4
Wykonaj zabezpieczenie dołu z wapnem. Wymiary dołu w rzucie poziomym
4,00x3,00m.
Sposób wykonania ćwiczenia.
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy,
2) dobrać odpowiednie narzędzia,
3) dobrać materiał i przygotować według wymiaru,
4) ustawić zabezpieczenie zgodnie z przepisami bhp,
5) posprzątać stanowisko pracy,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- odzież ochronna i sprzęt ochrony osobistej,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
- stanowisko robocze,
- podstawowy sprzęt pomiarowy,
- materiał drewniane do wykonania zabezpieczeń,
- podstawowy zestaw narzędzi i sprzętu do robót ciesielskich,
- narzędzia i sprzęt pomocniczy,
- apteczka,
- literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.
Ćwiczenie 5
Wykonaj zaprawę cementowo - glinianą, o proporcji składników 1:2:16, sposobem
ręcznym.
Sposób wykonania ćwiczenia.
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy,
2) dobrać odpowiednie narzędzia,
3) przygotować zawiesinę glinową,
4) dobrać cement zgodnie z recepturą,
5) dodać cement do zawiesiny glinowej,
6) wymieszać całość do odpowiedniej konsystencji,
7) oczyścić narzędzia,
8) posprzątać stanowisko pracy,
9) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
10) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- odzież ochronna i sprzęt ochrony osobistej,
- podstawowy sprzęt pomiarowy,
- materiał do wykonania zapraw,
- podstawowy zestaw narzędzi i sprzętu do robót murarskich,
- narzędzia i sprzęt pomocniczy,
- apteczka,
- literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) scharakteryzować zaprawy budowlane?

2) zorganizować stanowisko pracy podczas wykonywania zapraw

budowlanych sposobem ręcznym?
3) wykonać zaprawę cementową sposobem ręcznym?

4) wykonać zaprawę wapienną sposobem ręcznym?

5) wykonać zaprawę cementową-wapienną sposobem ręcznym?

6) wykonać zaprawę cementową-glinianą sposobem ręcznym?

7) współpracować z innymi w trakcie wykonywania prac?

8) stosować przepisy bhp podczas wykonywania zapraw budowlanych?

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
4.2. Przygotowanie zapraw ogniotrwałych
4.2.1. Materiał nauczania
Spoiwo, którym zdun łączy poszczególne części składowe pieca nazywa się zaprawą
zduńską.
Zaprawa zduńska jest materiałem dostatecznie lepkim, dobrze przylegającym do
łączonych części i plastycznym, tzn. dającym się łatwo rozprowadzać po ich powierzchni.
Powinna ona po nałożeniu na części łączone tężeć, a po pewnym czasie wyschnąć
i stwardnieć, łącząc spajane części dostatecznie silnie i szczelnie.
Zaprawa zduńska powinna być także odporna na wysokie temperatury w piecu. Nie
powinna pękać ani rozpadać się pod działaniem wysokich temperatur.
Głównym surowcem, z którego sporządzamy zaprawy zduńskie jest glina.
Glina jako końcowy produkt procesu wietrzenia skał znajduje się w skorupie ziemskiej.
Jest ona mieszaniną różnych nierozpuszczalnych składników, wśród których najważniejsze są
minerały ilaste. Charakterystyczną cechą tych minerałów jest to, że po rozrobieniu z wodą
tworzą jednolitą plastyczną masę. Glina przy naturalnej wilgotności jest tłusta i gładka.
Zarobiona dodatkowo z odpowiednią ilością wody staje się bardziej płynna.
Domieszki innych składników, takich jak związki żelaza i cząstki organiczne powodują,
że gliny mogą mieć zabarwienie szare, żółtawe, aż do ciemnobrązowego.
Oprócz minerałów ilastych glina gruntowa zawiera prawie zawsze piasek. Czasem
występują w glinie jeszcze takie składniki jak margle lub większe części organiczne.
Zanieczyszczona w ten sposób glina nie nadaje się na zaprawę zduńską.
Glina zawierająca mało piasku ma połysk. Zgniatana w stanie naturalnej wilgotności nie
kruszy się. Z wodą zarabia się trudno ale po zarobieniu wykazuje dużą lepkość. Glinę taką.
nazywamy tłustą. Glina chuda w przeciwieństwie do tłustej, zawiera większą ilość piasku
i innych składników. Glina taka ma wygląd matowy, jest bardziej krucha w stanie wilgotnym
i z wodą zarabia się dużo łatwiej niż glina tłusta, ale zarobiona jest mniej spoista.
Glina tłusta zarobiona z wodą po wyschnięciu kurczy się i pęka. Powstają wolne
przestrzenie wewnątrz masy i mniej lub bardziej głębokie pęknięcia na powierzchni.
Pęknięcia te powodują mniejszą spoistość, osłabiają spoiwo, a jednocześnie zaprawa traci
bardzo ważną cechę czyli szczelność.
Aby zmniejszyć kurczenie się gliny tłustej i uniemożliwić pękanie po wyschnięciu,
dodajemy do niej środków schudzających, takich jak piasek i mączka ceglana. Nazywa się to
schudzaniem gliny. Jednak nadmiar tych środków zmniejsza przyczepność (lepkość)
zaprawy oraz osłabia spojenie po wyschnięciu. Dlatego ilość środka schudzającego musi być
starannie dobrana do gatunku gliny.
Glina chuda, jeżeli nie zawiera zbyt dużo piasku, może być od razu użyta jako zaprawa.
Jeżeli zawiera nadmiar piasku,  natłuszczamy" ją przez dodanie gliny bardzo tłustej.
W praktyce polega to na dodaniu glinki ogniotrwałej.
Piasek używany do schudzania musi być czysty, drobnoziarnisty i wolny od kamieni.
Piaski o grubym ziarnie nie nadają się do tego celu. W celu usunięcia kamieni należy piasek
przesiać przez sito o oczkach wielkości 2mm.
Zaprawę zduńską przygotowuje się w następujący sposób. Glinę luz
no nasypujemy do
skrzyni i zalewamy wodą. Nie należy gliny ubijać, gdyż ciasno ubita górna jej warstwa nie
dopuściłaby wody do warstw spodnich. Ilość wody jest zależna od stopnia wilgotności samej
gliny.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
Dobrze namoczoną glinę (najlepiej następnego dnia) starannie przerabiamy, aby rozbić
wszystkie grudki. Dodajemy w miarę potrzeby środka schudzającego i mieszamy aż do
otrzymania jednolitej masy.
Gęstość zaprawy regulujemy przez dodanie odpowiedniej ilości wody. Gęstość jest
zależna od celu, do jakiego będziemy zaprawę stosować. Na przykład przygotowana zaprawa
do łączenia kafli zaciśnięta w dłoni powinna się łatwo wydostawać przez palce. Najlepiej
przyrządzić zaprawę nieco gęstszą niż trzeba i ostatecznie uregulować jej gęstość przed
samym użyciem.
Na jakość gliny wpływa dodatnio jej uprzednie zamrożenie. Zamarzająca w glinie woda
rozsadza grudki na drobne czÄ…steczki i grudki te Å‚atwo rozpadajÄ… siÄ™ po stopnieniu lodu.
Zmniejsza się wówczas wysiłek potrzebny na rozbicie grudek.
W okresie zimowym dobrze jest ogrzewać glinę w żelaznym kotle. Przyśpiesza to
rozrobienie gliny, zmniejsza pracę i daje zaprawę ciepłą.
Rys. 10. UrzÄ…dzenie do rozrabiania gliny [1, s.12
Glinę zawierającą dużo kamieni możemy z nich oczyścić przez rozrobienie po
namoczeniu z dużą ilością wody na rzadką masę o gęstości śmietany. Masę taką po
jednodniowym odstaniu przepuszczamy przez sito o oczkach wielkości 5mm lub wylewamy
na lekko pochyloną długą rynnę; wówczas cięższe cząstki (kamienie) opadają na spód
i pozostają na rynnie, natomiast rzadka glina spływa do innej skrzyni lub dołu o ścianach
zabezpieczonych deskami (rys.10).
Rzadką, ale wolną od kamieni glinę, jeżeli jest tłusta, zagęszczamy przez dodanie
suchego piasku. Jeśli glina jest dostatecznie chuda, zostawiamy ją na jakiś czas. Wtedy
cząstki gliny opadną na dno, na wierzchu zaś zbiera się nadmiar wody, który możemy usunąć.
Jeśli mimo to masa jest jeszcze zbyt rzadka, rozrzucamy ją cienką warstwą na płaszczyz
nie
i dosuszamy przez częste przerzucanie łopatą.
Bez względu na sposób przyrządzania gliny ostateczne przygotowanie zaprawy następuje
przed samym jej użyciem przez dokładne wyrobienie ręką i doprowadzenie do jednolitej
struktury. Usuwa siÄ™ przy tym resztki drobnych kamieni, rozdrobnione mniejsze grudki gliny,
a przez dodanie odpowiedniej ilości wody zaprawę doprowadza się do potrzebnej gęstości.
Zaprawy ogniotrwałe stosuje się do budowy mieszkaniowych pieców ogrzewczych, trzonów
kuchennych i pieców piekarniczych. Wiele odmian tych zapraw stosuje się do budowy
pieców przemysłowych.
Zaprawy szamotowe są stosowane do łączenia ceramicznych elementów ogniotrwałych
przy budowie palenisk i urządzeń poddawanych działaniu wysokiej temperatury. Rozróżnia
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
się pięć gatunków tych zapraw sporządzanych ze zmielonego szamotu i gliny ogniotrwałej
dodawanej w iloÅ›ci 20÷30%. Wielkość ziaren mielonego szamotu nie powinna przekraczać
2mm. W wypadku gdy zaprawa będzie użyta do urządzeń, w których temperatura nie
przekroczy 1000°C, można do jej skÅ‚adu dodawać 10÷30% cementu portlandzkiego lub
5÷15% szkÅ‚a wodnego. Dodatki te przyspieszajÄ… twardnienie zapraw; w temperaturze
przekraczajÄ…cej 1000°C dziaÅ‚ajÄ… jak topniki i mogÄ… powodować Å‚atwe zniszczenie wykÅ‚adzin
ogniotrwałych. Zaprawy szamotowe są pakowane w worki papierowe po50 kg.
Zaprawy termalitowe produkuje siÄ™ z mieszaniny ziemi okrzemkowej i plastycznej glinki
ogniotrwałej. Stosuje się je do łączenia cegieł termalitowych oraz do izolacji przewodów
grzejnych. Zaprawy termalitowe na budowÄ™ dostarcza siÄ™ tak samo jak szamotowe.
Zaprawy krzemionkowe sporzÄ…dza siÄ™ ze zmielonego kwarcytu, piasku i Å‚upku
kwarcytowego z dodatkiem 10÷20% gliny ogniotrwaÅ‚ej. Wielkość ziaren nie przekracza
2mm. Zaprawy te stosuje się do łączenia kształtek krzemionkowych narażonych na działanie
temperatury do 1200°C. JeÅ›li temperatura wynosi poniżej 1200°C, zaleca siÄ™ dodawać jako
topnik szkÅ‚o wodne sodowe w iloÅ›ci 5÷15% w stosunku do suchej zaprawy.
Małe ilości zaprawy można przygotować za pomocą mieszarki (rys.11, 12).
Rys. 11. Przygotowanie zaprawy za pomocą wiertarki z mieszadłem [5, s.28]
Rys. 12. Przykłady mieszarek [6]
4.2.2.Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie znasz rodzaje zapraw ogniotrwałych?
2. Jak przygotowujemy glinę do zapraw zduńskich?
3. Jak przygotowujemy i sprawdzamy właściwości zaprawy zduńskiej?
4. Jak przygotowujemy do murowania suche zaprawy gotowe?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
4.2.3.Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Przygotuj sposobem ręcznym 5kg zaprawy ognioodpornej wg zaleceń producenta.
Sposób wykonania ćwiczenia.
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy,
2) dobrać odpowiedni sprzęt i narzędzia,
3) odmierzyć odpowiednią ilość wody i wlać do naczynia,
4) dodać suchą zaprawę ognioodporną,
5) wymieszać całość do odpowiedniej konsystencji,
6) oczyścić narzędzia,
7) posprzątać stanowisko pracy,
8) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
9) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- odzież ochronna i sprzęt ochrony osobistej,
- podstawowy sprzęt pomiarowy,
- materiał do wykonania zapraw,
- podstawowy zestaw narzędzi i sprzętu do robót murarskich,
- narzędzia i sprzęt pomocniczy,
- apteczka,
- literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.
Ćwiczenie 2
Przygotuj 5kg zaprawy zduńskiej wg receptury podanej przez nauczyciela.
Sposób wykonania ćwiczenia.
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy,
2) dobrać odpowiednie narzędzia,
3) przygotować zawiesinę glinianą,
4) dobrać środki schudzające zgadnie z recepturą,
5) wymieszać całość do odpowiedniej konsystencji,
6) oczyścić narzędzia,
7) posprzątać stanowisko pracy,
8) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
9) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- odzież ochronna i sprzęt ochrony osobistej,
- podstawowy sprzęt pomiarowy,
- materiał do wykonania zapraw,
- podstawowy zestaw narzędzi i sprzętu do robót murarskich,
- narzędzia i sprzęt pomocniczy,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
- apteczka,
- literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.
Ćwiczenie 3
Przygotuj 5kg zaprawy z gliny zwykłej wg receptury podanej przez nauczyciela.
Sposób wykonania ćwiczenia.
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy,
2) dobrać odpowiednie narzędzia,
3) przygotować zawiesinę glinianą,
4) dobrać środki schudzające zgadnie z recepturą,
5) wymieszać całość do odpowiedniej konsystencji,
6) oczyścić narzędzia,
7) posprzątać stanowisko pracy,
8) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
9) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia,
Wyposażenie stanowiska pracy:
- odzież ochronna i sprzęt ochrony osobistej,
- podstawowy sprzęt pomiarowy,
- materiał do wykonania zapraw,
- podstawowy zestaw narzędzi i sprzętu do robót murarskich,
- narzędzia i sprzęt pomocniczy,
- apteczka,
- literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) scharakteryzować zaprawy ogniotrwałe?

2) zorganizować stanowisko pracy podczas wykonywania zapraw

zduńskich?
3) wykonać zaprawę z gliny sposobem ręcznym?

4) wykonać zaprawę ogniotrwałą zgodnie z zaleceniami producenta?

5) stosować przepisy bhp podczas wykonywania zapraw ogniotrwałych?

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
4.3. Przygotowanie zapraw budowlanych sposobem
mechanicznym
4.3.1. Materiał nauczania
Mechaniczne przygotowanie zapraw wykonuje się, używając maszyn i urządzeń
mechanicznych napędzanych elektrycznie - betoniarki, mieszarki (rys. 13,14). Na dużych
budowach, przy zużyciu dużej ilości zaprawy, są organizowane zmechanizowane stanowiska
wytwarzania zapraw. Wszystkie czynności związane z przygotowaniem zaprawy są tu
zmechanizowane, od dodawania składników, aż do wylewania gotowej zaprawy do
zasobnika.
Rys. 13. Mieszarka kielichowa[5, s.38] Rys. 14. Mieszarka korytowa[5, s.38]
W przypadku zapraw gotowych oraz mniejszej skali robót do przygotowania zapraw
stosuje siÄ™ mieszarki. (rys.13,14)
Sposób dozowania i materiały są takie same jak do przygotowania ręcznego. Różnica
występuje głównie w kolejności dozowania składników podczas przygotowania niektórych
zapraw.
Rys. 15. Kolejność dozowanie składników zaprawy cementowo  wapiennej przy zastosowaniu wapna
suchogaszonego[5, s.35]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
Rys. 16. Kolejność dozowanie składników zaprawy wapiennej [5, s.32]
Rys. 17. Kolejność dozowanie składników zaprawy cementowej [5, s. 33]
Po zakończeni prac należy pamiętać o oczyszczeniu narzędzi i sprzętu, posprzątaniu oraz
pozostawieniu porzÄ…dku na stanowisku pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
Podczas obsługi betoniarek należy przestrzegać następujących zasad:
- operatorzy betoniarek oraz ich pomocnicy podczas pracy powinni być zaopatrzeni
w odzież roboczą, rękawice ochronne, okulary ochronne,
- podłączenie maszyny należy dokonać w obecności elektryka,
- sprawdzić uziemienie urządzenia,
- sprawdzić osłony części ruchomych,
- sprawdzić bez uruchamiania betoniarki prace mechanizmu wyładowczego,
- wstępny rozruch przeprowadzić w obecności majstra lub instruktora,
- sprawdzić działanie włącznika alarmowego,
- ustalić sposoby porozumiewania się miedzy członkami zespołu,
- zabrania się pracować urządzeniem bez wcześniejszego instruktażu,
- zabrania się pracować niesprawnym urządzeniem, czyszczenia i konserwacji zespołu
napędowego w czasie pracy.
4.3.2.Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jak należy przygotować zaprawę wapienną sposobem mechanicznym?
2. Jak należy przygotować zaprawę cementową sposobem mechanicznym?
3. Jak należy przygotować zaprawę cementowo - wapienną sposobem mechanicznym?
4.3.3.Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj zaprawę wapienną sposobem mechanicznym o proporcji składników 1:4.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy,
2) dobrać odpowiedni sprzęt i narzędzia,
3) określić sposób wykonania mieszanki betonowej rozdział 4.3
4) sprawdzić instrukcję bhp przy stanowisku betoniarskim,
5) wykonać mieszankę betonową zgodnie z zadaną recepturą,
6) umyć sprzęt i narzędzia,
7) posprzątać stanowisko pracy,
8) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
9) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- odzież ochronna i sprzęt ochrony osobistej,
- podstawowy sprzęt pomiarowy.
- materiał do wykonania zapraw.
- podstawowy zestaw narzędzi i sprzętu do robót murarskich,
- narzędzia i sprzęt pomocniczy,
- apteczka pierwszej pomocy,
- literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
Ćwiczenie 2
Wykonaj zaprawę cementowo o proporcji składników 1:5, sposobem mechanicznym.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy,
2) dobrać odpowiedni sprzęt i narzędzia,
3) określić sposób wykonania zaprawy,
4) sprawdzić instrukcję bhp przy stanowisku pracy,
5) wykonać zaprawę zgodnie z zadaną recepturą,
6) umyć sprzęt i narzędzia,
7) posprzątać stanowisko pracy,
8) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
9) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- odzież ochronna i sprzęt ochrony osobistej,
- podstawowy sprzęt pomiarowy,
- materiał do wykonania zapraw,
- podstawowy zestaw narzędzi i sprzętu do robót murarskich,
- narzędzia i sprzęt pomocniczy,
- apteczka,
- literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.
Ćwiczenie 3
Wykonaj zaprawÄ™ cementowo  wapiennÄ… sposobem mechanicznym o proporcji
składników 1:2:4.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy,
2) dobrać odpowiedni sprzęt i narzędzia,
3) określić sposób wykonania zaprawy,
4) sprawdzić instrukcję bhp przy stanowisku pracy,
5) wykonać zaprawę zgodnie z zadaną recepturą,
6) umyć sprzęt i narzędzia,
7) posprzątać stanowisko pracy,
8) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
9) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- odzież ochronna i sprzęt ochrony osobistej,
- podstawowy sprzęt pomiarowy,
- materiał do wykonania zapraw,
- podstawowy zestaw narzędzi i sprzętu do robót murarskich,
- narzędzia i sprzęt pomocniczy,
- apteczka,
- literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
4.3.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) zorganizować stanowisko pracy podczas wykonywania zapraw
budowlanych sposobem mechanicznym?
2) wykonać zaprawę cementową sposobem mechanicznym?
3) wykonać zaprawę wapienną sposobem mechanicznym?
4) wykonać zaprawę cementową-wapienną sposobem mechanicznym?
5) współpracować z innymi w trakcie wykonywania prac?
6) stosować przepisy bhp podczas wykonywania zapraw budowlanych?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań dotyczących przygotowania zapraw ognioodpornych. Zarówno
w części podstawowej jak i ponadpodstawowej znajdują się zadania wielokrotnego
wyboru( jedna odpowiedz
jest prawidłowa).
5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, prawidłową odpowiedz

w zadaniach wielokrotnego wyboru zaznacz X (w przypadku pomyłki należy błędną
odpowiedz
zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową).
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż rozwiązanie
na póz
niej i wróć do zadania gdy zostanie Ci wolny czas.
8. Na rozwiÄ…zanie testu masz 45 min.
Powodzenia
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Cement portlandzki jest:
a) spoiwem hydraulicznym,
b) wypełniaczem hydrauliczne,
c) wypełniaczem,
d) spoiwem powietrznym.
2. Wapno niegaszone otrzymuje siÄ™ przez:
a) dołowanie,
b) zalanie wapna palonego wodÄ…,
c) wypalanie kamienia wapiennego,
d) wypalanie wapna palonego.
3. Głębokość dołu na wapno nie powinna być większa niż:
a) 2m,
b) 3m,
c) 1m,
d) 0,8m.
4. Zbyt mała ilość wody użyta do gaszenia spowoduje tzw. spalenie wapna, objawiające się:
a) granatowym zabarwieniem,
b) śnieżnobiałym zabarwieniem,
c) żółtym zabarwieniem,
d) brÄ…zowym zabarwieniem.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
5. Wapno hydratyzowane powinno mieć wilgotność nie większą niż:
a) 3%,
b) 5%,
c) 4%,
d) 10%.
6. Cementy majÄ… barwÄ™:
a) niebieską o różnych odcieniach,
b) szarą o różnych odcieniach,
c) brązową o różnych odcieniach,
d) żółtą o różnych odcieniach.
7. Do prac w konstrukcjach zduńskich i kominiarskich stosowane są zaprawy:
a) gipsowo-wapienne, cementowe, cementowo-wapienne,
b) wapienne, gipsowe, gipsowo-wapienne,
c) cementowe, cementowo-wapienne, cementowo-gliniane,
d) wapienne, gipsowe, cementowe.
8. Maksymalny czas, po którym zaprawa cementowo-gliniana musi być zużyta wynosi:
a) 0,5 godziny,
b) 3 godziny,
c) 8 godzin,
d) 2 godziny.
9. Głównym surowcem, z którego sporządzamy zaprawy zduńskie jest:
a) gips,
b) cement,
c) glina,
d) wapno.
10. Glina tłusta charakteryzuje się:
a) brakiem połysku i dużą lepkością,
b) połyskiem i dużą lepkością,
c) połyskiem i małą lepkością,
d) brakiem połysku i małą lepkością.
11. Do gliny tłustej dodaje się środków schudzających, takich jak:
a) cement i mÄ…czka ceglana,
b) cement i piasek,
c) piasek i mÄ…czka ceglana,
d) wapno i piasek.
12. GlinÄ™ przed zarobieniem zalewa siÄ™ wodÄ… i pozostawia siÄ™ tak:
a) jeden dzień,
b) dwa dni,
c) tydzień,
d) miesiÄ…c.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
13. Zamrożenie gliny:
a) nie ma wpływu,
b) wpływa na nią ujemnie,
c) wpływa na nią dodatnio,
d) wpÅ‚ywa na niÄ… dodatnio tylko powyżej 5°C.
14. Do zaprawy szamotowej dodaje się gliny ogniotrwałej w ilości:
a) 10÷20%,
b) 20÷30%,
c) 10÷15%,
a) 30÷50%.
15. Na rysunku obok przedstawione jest urzÄ…dzenie:
a) mieszarka do zapraw,
b) mieszalnik do zapraw,
c) wiertarka z mieszadłem,
d) betoniarka.
16. Dozowanie składników zaprawy cementowo  wapiennej przy mieszaniu mechanicznym
jest następująca:
a) cement, piasek, woda, wapno,
b) woda, piasek, cement, wapno,
c) cement, wapno, piasek, woda,
d) wapno, cement, piasek, woda.
17. Wielkość ziaren mielonego szamotu w zaprawie szamotowej nie powinna przekraczać:
a) 4mm,
b) 1mm,
c) 2mm,
d) 5mm.
18. Do zaprawy szamotowej można dodać cementu portlandzkiego lub szkła wodnego
w przypadku gdy zaprawa będzie użyta do urządzeń, w których temperatura nie
przekroczy:
a) 800°C,
b) 1000°C,
c) 1200°C,
d) 500°C.
19. Zaprawy termalitowe produkuje siÄ™ z mieszaniny ziemi okrzemkowej i:
a) plastycznej glinki ogniotrwałej,
b) cementu portlandzkiego,
c) cementu hutniczego,
d) gipsu budowlanego.
20. Zaprawy krzemionkowe sporzÄ…dza siÄ™ ze zmielonego kwarcytu, piasku i Å‚upku
kwarcytowego z dodatkiem:
a) 10÷20% zmielonych margli,
b) 10÷20% gliny ogniotrwaÅ‚ej,
c) 10÷20% cementu portlandzkiego,
d) 10÷20% gliny krzemianowej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
Przygotowanie zapraw ognioodpornych
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr Odpowiedz
Punkty
zadani
a
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
" punktów
& & & & & & & & & & & & & & & &
Ocena
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
6. LITERATURA
1. Paradistal A.: Roboty zduńskie. Arkady, Warszawa 1973
2. Szymański E. Wrześniowski W.: Materiałoznawstwo budowlane WSiP, Warszawa 1997
3. Urban. L. Technologia robót murarskich i tynkarskich WSiP, Warszawa 1988
4. Warunki techniczne wykonania i odbioru robót budowlano-montażowych ITB Warszawa
1997
5. Wojewoda K.: Wykonywanie zapraw budowlanych i betonów KOWEZ Warszawa 2002
6. Katalogi producentów
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32