��MINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ Lilia Kimber-Dziwisz Wspieranie osoby niepeB
nosprawnej w korzystaniu z kompleksowej rehabilitacji 346[02].Z1.04 Poradnik dla nauczyciela Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji  PaD
stwowy Instytut Badawczy Radom 2007  Projekt wsp�B
finansowany ze [
rodk�w Europejskiego Funduszu SpoB
ecznego Recenzenci: mgr Iwona GrudzieD
mgr Aurelia WB
och Opracowanie redakcyjne: in|
. Danuta Szczepaniak Konsultacja: mgr Hanna CaB
uD
Poradnik stanowi obudow
dydaktyczn
programu jednostki moduB
owej 346[02].Z1.04  Wspieranie osoby niepeB
nosprawnej w korzystaniu z kompleksowej rehabilitacji , zawartego w moduB
owym programie nauczania dla zawodu asystent osoby niepeB
nosprawnej. Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji  PaD
stwowy Instytut Badawczy, Radom 2007  Projekt wsp�B
finansowany ze [
rodk�w Europejskiego Funduszu SpoB
ecznego 1 SPIS TREZ
CI 1. Wprowadzenie 3 2. Wymagania wst
pne 4 3. Cele ksztaB
cenia 5 4. PrzykB
adowe scenariusze zaj

6 5. 
wiczenia 10 5.1. Przyczyny i rodzaje niepeB
nosprawno[
ci 10 5.1.1. 
wiczenia 10 5.2. Rehabilitacja kompleksowa 13 5.2.1. 
wiczenia 13 5.3. Proces rehabilitacji os�b niepeB
nosprawnych i jego etapy 15 5.3.1. 
wiczenia 15 5.4. Zesp�B
rehabilitacyjny i jego zadania 17 5.4.1. 
wiczenia 17 5.5. Diagnozowanie potrzeb podopiecznego w zakresie rehabilitacji 19 5.5.1. 
wiczenia 19 5.6. Indywidualne programy rehabilitacji 21 5.6.1. 
wiczenia 21 5.7. Metody rehabilitacji 23 5.7.1 
wiczenia 23 5.8. Sprz
t rehabilitacyjny 25 5.8.1. 
wiczenia 25 5.9. Aktywizowanie os�b niepeB
nosprawnych 27 5.9.1. 
wiczenia 27 6. Ewaluacja osi
gni

ucznia 29 7. Literatura 43  Projekt wsp�B
finansowany ze [
rodk�w Europejskiego Funduszu SpoB
ecznego 2 1. WPROWADZENIE Przekazujemy PaD
stwu Poradnik dla nauczyciela, kt�ry b
dzie pomocny w prowadzeniu zaj

dydaktycznych w szkole ksztaB
c
cej w zawodzie asystent osoby niepeB
nosprawnej. W poradniku zamieszczono: - wymagania wst
pne  wykaz umiej
tno[
ci, jakie uczeD
powinien posiada
, aby bez problem�w m�gB
korzysta
z poradnika, - cele ksztaB
cenia  wykaz umiej
tno[
ci, jakie uczeD
opanuje podczas pracy z poradnikiem, - przykB
adowe scenariusze zaj

, - 
wiczenia  przykB
adowe 
wiczenia ze wskaz�wkami do realizacji, zalecanymi metodami nauczania uczenia oraz [
rodkami dydaktycznymi, - ewaluacj
osi
gni

ucznia, przykB
adowe narz
dzia pomiaru dydaktycznego, - wykaz literatury. Wskazane jest, aby zaj
cia dydaktyczne prowadzone byB
y r�|
nymi metodami ze szczeg�lnym uwzgl
dnieniem aktywizuj
cych metod nauczania, np. samoksztaB
cenia kierowanego, tekstu przewodniego, metody przypadk�w. Formy organizacyjne pracy uczni�w mog
by
zr�|
nicowane, pocz
wszy od samodzielnej pracy uczni�w do pracy w zespoB
ach. Schemat ukB
adu jednostek moduB
owych  Projekt wsp�B
finansowany ze [
rodk�w Europejskiego Funduszu SpoB
ecznego 3 2. WYMAGANIA WST
PNE Przyst
puj
c do realizacji programu jednostki moduB
owej uczeD
powinien umie
: - korzysta
z r�|
nych z
r�deB
informacji, - stosowa
zasady prawidB
owej komunikacji z osob
niepeB
nosprawn
, - nawi
zywa
kontakt terapeutyczny z podopiecznym kieruj
c si
akceptacj
, zrozumieniem, empati
, - wsp�B
pracowa
w grupie, - r�|
nicowa
okresy rozwojowe jednostki, - okre[
la
wpB
yw czynnik�w spoB
ecznych, psychicznych i emocjonalnych na rozw�j jednostki, - przestrzega
procedur w pracy zespoB
owej.  Projekt wsp�B
finansowany ze [
rodk�w Europejskiego Funduszu SpoB
ecznego 4 3. CELE KSZTAA
CENIA W wyniku realizacji programu jednostki moduB
owej uczeD
powinien umie
: - przedstawi
przyczyny powstawania niepeB
nosprawno[
ci, - scharakteryzowa
rodzaje i stopnie niepeB
nosprawno[
ci, - scharakteryzowa
cele i zadania rehabilitacji kompleksowej, - zdiagnozowa
sytuacj
osoby niepeB
nosprawnej w rodzinie i [
rodowisku, - zmotywowa
osob
niepeB
nosprawn
do podj
cia rehabilitacji, - opracowa
indywidualny program pomocy i rehabilitacji we wsp�B
pracy z osob
niepeB
nosprawn
i zespoB
em rehabilitacyjnym, - dostosowa
metody rehabilitacji do potrzeb i mo|
liwo[
ci podopiecznych, - przedstawi
ofert
sprz
tu rehabilitacyjnego wspomagaj
cego proces kompleksowej rehabilitacji os�b niepeB
nosprawnych, - wesprze
aktywno[

i samodzielno[

os�b niepeB
nosprawnych, - zainspirowa
osob
niepeB
nosprawn
do nabywania wiedzy o zdrowiu i mo|
liwo[
ciach wykorzystania r�|
nych form post
powania rehabilitacyjnego.  Projekt wsp�B
finansowany ze [
rodk�w Europejskiego Funduszu SpoB
ecznego 5 4. PRZYKA
ADOWE SCENARIUSZE ZAJ

Scenariusz zaj

1 Osoba prowadz
ca ............................................. ModuB
owy program nauczania: Asystent osoby niepeB
nosprawnej 346[02] ModuB
: Metody pracy z osob
niepeB
nosprawn
346[02].Z1 Jednostka moduB
owa: Wspieranie osoby niepeB
nosprawnej w korzystaniu z kompleksowej rehabilitacji 346[02].Z1.04 Temat: Przyczyny i rodzaje niepeB
nosprawno[
ci. Cel og�lny: Scharakteryzowanie przyczyn i rodzaj�w niepeB
nosprawno[
ci. Po zakoD
czeniu zaj

edukacyjnych uczeD
powinien umie
:  okre[
li
kryteria podziaB
u przyczyn niepeB
nosprawno[
ci,  okre[
li
kryteria podziaB
u rodzaj�w niepeB
nosprawno[
ci,  scharakteryzowa
poszczeg�lne grupy przyczyn niepeB
nosprawno[
ci,  dokona
podziaB
u rodzaj�w niepeB
nosprawno[
ci w zale|
no[
ci od przyj
tych kryteri�w,  dokona
podziaB
u przyczyn niepeB
nosprawno[
ci w zale|
no[
ci od przyj
tych kryteri�w,  okre[
li
najcz
stsze przyczyny niepeB
nosprawno[
ci. Metody nauczania uczenia si
:  prezentacja,  
wiczenia,  dyskusja wielokrotna. Formy organizacyjne pracy uczni�w: - praca w dwuosobowych zespoB
ach. Czas: 3 godziny dydaktyczne. Z
rodki dydaktyczne: - plansze lub prezentacje multimedialne zawieraj
ce charakterystyk
przyczyn i rodzaj�w niepeB
nosprawno[
ci, - plansze, filmy dydaktyczne lub prezentacje multimedialne obrazuj
ce trudno[
ci jakie w warunkach |
ycia codziennego napotykaj
osoby z r�|
nymi rodzajami niepeB
nosprawno[
ci, - arkusze papieru, - arkusz do 
wiczeD
, - mazaki, - flipchart, - materiaB
y przygotowane przez nauczyciela (w zale|
no[
ci od przyj
tej formy wykonania 
wiczenia), - literatura zgodnie z punktem 7 poradnika dla nauczyciela. Przebieg zaj

: 1. Wprowadzenie, przedstawienie tematu, celu zaj

. 2. WykB
ad na temat przyczyn i rodzaj�w niepeB
nosprawno[
ci. Podczas wykB
adu nauczyciel korzysta z przygotowanych wcze[
niej plansz, prezentacji multimedialnych, filmu dydaktycznego.  Projekt wsp�B
finansowany ze [
rodk�w Europejskiego Funduszu SpoB
ecznego 6 3. Prezentacja rodzaj�w niepeB
nosprawno[
ci wedB
ug r�|
nych kryteri�w. 4. Dyskusja na temat eliminowania i minimalizowania zaprezentowanych przyczyn niepeB
nosprawno[
ci. 5. PodziaB
grupy uczni�w na dwuosobowe zespoB
y. 6. 
wiczenia w dwuosobowych zespoB
ach  uczniowie wykonuj

wiczenie 1 z rozdziaB
u 4.1.3. z Poradnika dla ucznia. PrzykB
adowy spos�b wykonania 
wiczenia: - uczniowie otrzymuj
od nauczyciela zestaw: pojedyncze kartki na kt�rych wypisane s
rodzaje niepeB
nosprawno[
ci (na ka|
dej kartce tylko jeden rodzaj niepeB
nosprawno[
ci), - 
wiczenie polega na posortowaniu kartek na cztery grupy  zgodnie z podanymi przez nauczyciela kryteriami niepeB
nosprawno[
ci zawartymi w arkuszu 
wiczeD
. 7. Po wykonaniu 
wiczenia nauczyciel prosi uczni�w o zaprezentowanie efekt�w swojej pracy. 8. Podczas prezentacji nauczyciel prowadzi moderowan
dyskusj
, kt�rej celem jest wskazanie ewentualnych nieprawidB
owo[
ci w wykonanych 
wiczeniach oraz poszukiwanie prawidB
owych odpowiedzi. 9. W prezentacji oraz dyskusji bierze udziaB
ka|
dy z dwuosobowych zespoB
�w. 10. Po zakoD
czeniu prezentacji i dyskusji nauczyciel podsumowuje zaj
cia. Praca domowa Przygotuj prac
pisemn
na temat najcz
[
ciej spotykanych Twoim zdaniem przyczyn niepeB
nosprawno[
ci wrodzonej. W pracy zaproponuj r�wnie|
, w jaki spos�b mo|
na zminimalizowa
lub caB
kowicie wyeliminowa
niekt�re przyczyny. Spos�b uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakoD
czonych zaj
ciach: - anonimowe ankiety ewaluacyjne dotycz
ce sposobu prowadzenia zaj

i zdobytych umiej
tno[
ci.  Projekt wsp�B
finansowany ze [
rodk�w Europejskiego Funduszu SpoB
ecznego 7 Scenariusz zaj

2 Osoba prowadz
ca ............................................. ModuB
owy program nauczania: Asystent osoby niepeB
nosprawnej 346[02] ModuB
: Metody pracy z osob
niepeB
nosprawn
346[02].Z1 Jednostka moduB
owa: Wspieranie osoby niepeB
nosprawnej w korzystaniu z kompleksowej rehabilitacji 346[02].Z1.04 Temat: Rehabilitacja kompleksowa. Cel og�lny: KsztaB
towanie umiej
tno[
ci okre[
lenia i scharakteryzowania cel�w oraz zadaD
rehabilitacji kompleksowej. Po zakoD
czeniu zaj

edukacyjnych uczeD
powinien umie
:  zdefiniowa
poj
cia rehabilitacji i fizjoterapii,  okre[
li
cele rehabilitacji kompleksowej,  scharakteryzowa
zadania rehabilitacji kompleksowej,  okre[
li
ide
rehabilitacji kompleksowej,  wyja[
ni
na czym polega rehabilitacja os�b niepeB
nosprawnych. Metody nauczania uczenia si
:  prezentacja,  
wiczenia,  dyskusja. Formy organizacyjne pracy uczni�w: - praca w 2 3 osobowych grupach. Czas: 2 godziny dydaktyczne. Z
rodki dydaktyczne: - plansze lub prezentacje multimedialne zawieraj
ce definicje poj
cia rehabilitacji, - foliogramy lub filmy z celami i zadaniami rehabilitacji kompleksowej, - arkusze papieru, - mazaki, - flipchart, - materiaB
y przygotowane przez nauczyciela (w zale|
no[
ci od przyj
tej formy wykonania 
wiczenia), - literatura zgodnie z punktem 7 poradnika dla nauczyciela. Przebieg zaj

: 1. Przedstawienie tematu, celu zaj

. 2. WykB
ad na temat rehabilitacji kompleksowej, jej cel�w i zadaD
. Podczas wykB
ad�w nauczyciel korzysta z przygotowanych wcze[
niej plansz, foliogram�w, prezentacji multimedialnych, filmu dydaktycznego. 3. PodziaB
uczni�w na 2 3 osobowe grupy. 4. 
wiczenia w 2 3 osobowych grupach  uczniowie wykonuj

wiczenie 1 z rozdziaB
u 4.2.3. z Poradnika dla ucznia. PrzykB
adowy spos�b wykonania 
wiczenia: uczniowie otrzymuj
od nauczyciela arkusz do 
wiczeD
z podziaB
em na 3 typy organizacji, do arkusza 
wiczeD
wpisuj
propozycje organizacji w oparciu o metod
 burzy m�zg�w . 5. Po wykonaniu 
wiczenia nauczyciel prosi uczni�w o zaprezentowanie efekt�w swojej pracy poszczeg�lne grupy.  Projekt wsp�B
finansowany ze [
rodk�w Europejskiego Funduszu SpoB
ecznego 8 6. Po prezentacji nauczyciel przeprowadza analiz
zapis�w z udziaB
em uczni�w, kt�rej celem jest wskazanie ewentualnych nieprawidB
owo[
ci w wykonanych 
wiczeniach oraz poszukiwanie prawidB
owych odpowiedzi. 7. Prezentacji dokonuje 1 uczeD
z grupy, natomiast w analizie bierze udziaB
ka|
dy z czB
onk�w grupy. 8. Po zakoD
czeniu prezentacji i analizy materiaB
u 
wiczeD
nauczyciel podsumowuje zaj
cia. Praca domowa Przygotuj prac
pisemn
z okre[
leniem cel�w i zadaD
rehabilitacji kompleksowej na przykB
adzie dobrowolnie wybranego przypadku osoby z niepeB
nosprawno[
ci
ruchow
. Spos�b uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakoD
czonych zaj
ciach:  anonimowe ankiety ewaluacyjne dotycz
ce sposobu prowadzenia zaj

i zdobytych umiej
tno[
ci.  Projekt wsp�B
finansowany ze [
rodk�w Europejskiego Funduszu SpoB
ecznego 9 5. 
WICZENIA 5.1. Przyczyny i rodzaje niepeB
nosprawno[
ci 5.1.1. 
wiczenia 
wiczenie 1 Podane rodzaje niepeB
nosprawno[
ci przyporz
dkuj do odpowiedniego kryterium. Wskaz�wki do realizacji Przed przyst
pieniem do realizacji 
wiczenia nauczyciel powinien om�wi
jego zakres i technik
wykonania. Uczniowie pracuj
w dwuosobowych grupach. Spos�b wykonania 
wiczenia UczeD
powinien: 1) okre[
li
w jaki spos�b mo|
na uporz
dkowa
podane rodzaje niepeB
nosprawno[
ci (burza m�zg�w  nie krytykuj
c |
adnego z pomysB
�w kole|
anek/koleg�w), 2) przyporz
dkowa
podane rodzaje niepeB
nosprawno[
ci do odpowiedniego kryterium, 3) skonfrontowa
wB
asne propozycje z zapisami innych grup, 4) przedyskutowa
ewentualne r�|
nice w efektach pracy r�|
nych grup. Zalecane metody nauczania uczenia si
:  burza m�zg�w,  dyskusja wielokrotna. Z
rodki dydaktyczne: - arkusze papieru, - arkusz do 
wiczenia: Rodzaje niepeB
nosprawno[
ci: - zaburzenia sensoryczne (zmysB
�w)  brak, uszkodzenie lub zaburzenie funkcji analizator�w zmysB
owych ( osoby niewidome, niedowidz
ce, gB
uche, niedosB
ysz
ce, z zaburzeniami percepcji wzrokowej i sB
uchowej), - niepeB
nosprawno[

psychiczna  obni|
ona sprawno[

intelektualna  upo[
ledzenie umysB
owe, demencja starcza (osoby psychiczne chore z zaburzeniami osobowo[
ci i zachowania, osoby cierpi
ce na epilepsj
 z zaburzeniami [
wiadomo[
ci), - obni|
ona sprawno[

komunikowania si
 utrudniony kontakt sB
owny (zaburzenia mowy, autyzm, j
kanie si
, - niepeB
nosprawno[

trwaB
a (staB
a)  wiedza medyczna nie rokuje poprawy zdrowia, - niepeB
nosprawno[

okresowa  wg wiedzy medycznej mo|
e nast
pi
poprawa stanu zdrowia, - niepeB
nosprawno[

powoduj
ca cz
[
ciow
lub caB
kowit
niezdolno[

do wykonywania dotychczasowego zatrudnienia, ale umo|
liwiaj
c
wykonywanie innego, ni|
ej kwalifikowanego zatrudnienia, - niepeB
nosprawno[

powoduj
ca niezdolno[

do wykonywania jakiegokolwiek zatrudnienia, - niepeB
nosprawno[

znacznego stopnia uniemo|
liwiaj
ca podj
cie zatrudnienia albo uniemo|
liwiaj
ca wykonywanie zatrudnienia w szczeg�lno[
ci w zakB
adzie pracy  Projekt wsp�B
finansowany ze [
rodk�w Europejskiego Funduszu SpoB
ecznego 10 chronionej albo w zakB
adzie aktywizacji zawodowej, wymagaj
c
 w celu peB
nienia r�l spoB
ecznych  staB
ej lub dB
ugotrwaB
ej opieki lub pomocy innej osoby w zwi
zku ze znacznie ograniczon
mo|
liwo[
ci
samodzielnej egzystencji, - niepeB
nosprawno[

lekkiego stopnia, oznaczaj
ca naruszon
sprawno[

organizmu u osoby zdolnej do wykonywania zatrudnienia i nie wymagaj
cej pomocy innej osoby w celu peB
nienia r�l spoB
ecznych. Kryteria niepeB
nosprawno[
ci trwaB
o[
ci obowi
zuj
cego aktualnie psychosomatyczne niezdolno[
ci do pracy (okresu trwania) orzecznictwa - mazaki, - flipchart,  poradnik ucznia. 
wiczenie 2 Podziel podane przyczyny niepeB
nosprawno[
ci na nabyte i wrodzone. Wskaz�wki do realizacji Przed przyst
pieniem do realizacji 
wiczenia nauczyciel powinien om�wi
jego zakres i spos�b wykonania. Uczniowie pracuj
w 4 osobowych grupach. Spos�b wykonania 
wiczenia UczeD
powinien: 1) okre[
li
, w jaki spos�b mo|
na uporz
dkowa
podane przyczyny niepeB
nosprawno[
ci (metoda: burza m�zg�w  nie oceniaj
c |
adnego z pomysB
�w kole|
anek/koleg�w), 2) uporz
dkowa
zaproponowane przez czB
onk�w grupy przyczyny niepeB
nosprawno[
ci, 3) por�wna
propozycje swojej grupy z zapisami innych grup, 4) przedyskutowa
ewentualne r�|
nice w efektach pracy r�|
nych grup, 5) ustali
koD
cowy podziaB
przyczyn niepeB
nosprawno[
ci. Zalecane metody nauczania uczenia si
:  burza m�zg�w,  dyskusja wielokrotna. Z
rodki dydaktyczne: - arkusze papieru, - arkusz do 
wiczeD
: Przyczyny niepeB
nosprawno[
ci - czynniki dziedziczne  genetycznie uwarunkowane uszkodzenia narz
d�w, funkcji i sprawno[
ci organizmu, uszkodzenia centralnego ukB
adu nerwowego, - czynniki wrodzone powoduj
ce uszkodzenia pB
odu w okresie ci
|
y, jak zatrucia, choroby i urazy przyszB
ej matki,  Projekt wsp�B
finansowany ze [
rodk�w Europejskiego Funduszu SpoB
ecznego 11 - choroby specyficzne dla danego narz
du (oka, narz
du ruchu) powoduj
ce w konsekwencji uszkodzenie r�|
nych narz
d�w, funkcji i sprawno[
ci organizmu, - choroby przewlekB
e zwB
aszcza tzw. neurologiczne np. SM, SLA, lub narz
du ruchu, np. RZS, choroby ukB
adu sercowo-naczyniowego, - nagB
e  wypadki, w tym wypadki przy pracy, urazy, zatrucia, - choroby psychiczne i negatywne skutki dotycz
ce higieny i jako[
ci zdrowia psychicznego, - utrata zdrowia wskutek r�|
nych szkodliwych substancji wyst
puj
cych w [
rodowisku pracy i zamieszkania, wadliwy styl |
ycia, zanieczyszczenie [
rodowiska naturalnego, - naturalne  starcze zmiany organizmu obni|
aj
ce jego og�ln
sprawno[

lub niekt�rych narz
d�w. Przyczyna niepeB
nosprawno[
ci nabyta Przyczyna niepeB
nosprawno[
ci wrodzona - mazaki,  flipchart.  Projekt wsp�B
finansowany ze [
rodk�w Europejskiego Funduszu SpoB
ecznego 12 5.2. Rehabilitacja kompleksowa 5.2.1. 
wiczenia 
wiczenie 1 Na podstawie poni|
szej definicji rehabilitacji kompleksowej, podaj przykB
ady instytucji samorz
dowych, paD
stwowych i organizacji pozarz
dowych, wB

czaj
cych si
w proces rehabilitacji kompleksowej. Rehabilitacj
kompleksow
rozumie
nale|
y jako ci
gB
y i trwaj
cy proces og�lnospoB
eczny, w kt�rym bierze udziaB
wiele instytucji na szczeblu samorz
dowym, paD
stwowym, a tak|
e organizacji charytatywnych, fundacji. GB
�wny cel tych dziaB
aD
to tworzenie warunk�w umo|
liwiaj
cych osobom niepeB
nosprawnym powr�t do peB
nego zdrowia lub wyksztaB
cenie mechanizm�w kompensacyjnych w przypadku utraty normalnych funkcji organizmu. Rehabilitacja powinna w mo|
liwie szybki spos�b przygotowa
osob
niepeB
nosprawn
do czynnego udziaB
u w |
yciu rodziny i spoB
eczeD
stwa. Osi
gn

ten cel mo|
na realizuj
c zadania rehabilitacji leczniczej, zawodowej, spoB
ecznej . Organizacje/instytucje Organizacje/instytucje Organizacje/instytucje paD
stwowe samorz
dowe pozarz
dowe Wskaz�wki do realizacji Przed przyst
pieniem do realizacji 
wiczenia nauczyciel powinien om�wi
jego zakres i spos�b wykonania. Uczniowie wykonuj
zadanie w grupach. Spos�b wykonania 
wiczenia UczeD
powinien: 1) okre[
li
, jakie instytucje wB

czaj
si
w proces rehabilitacji kompleksowej, 2) zapisa
propozycje, 3) uporz
dkowa
zapisane propozycje i wpisa
je do tabeli, 4) skonfrontowa
wB
asne propozycje z zapisami innych grup, 5) przedyskutowa
ewentualne r�|
nice w efektach pracy innych grup. Zalecane metody nauczania uczenia si
:  burza m�zg�w,  dyskusja wielokrotna. Z
rodki dydaktyczne:  arkusze papieru, - arkusz do 
wiczenia z tabel
do wypeB
nienia,  mazaki,  flipchart.  Projekt wsp�B
finansowany ze [
rodk�w Europejskiego Funduszu SpoB
ecznego 13 
wiczenie 2 Zaprezentuj ide
nowoczesnej rehabilitacji w oparciu o tzw. polsk
szkoB

rehabilitacji prof. W. Degi. Wskaz�wki do realizacji Przed przyst
pieniem do realizacji 
wiczenia nauczyciel powinien om�wi
jego zakres i techniki wykonania. Uczniowie pracuj
w 4 osobowych grupach. Spos�b wykonania 
wiczenia UczeD
powinien: 1) okre[
li
, w jaki spos�b mo|
na uporz
dkowa
i w jakiej formie zapisa
tre[
ci dotycz
ce nowoczesnej rehabilitacji, 2) uporz
dkowa
i zapisa
w opracowanym schemacie okre[
lone informacje, 3) skonfrontowa
wB
asny zapis z zapisami innych uczni�w, 4) przedyskutowa
ewentualne r�|
nice w efektach pracy. Zalecane metody nauczania uczenia si
:  burza m�zg�w,  dyskusja wielokrotna. Z
rodki dydaktyczne:  arkusze papieru,  mazaki,  flipchart.  Projekt wsp�B
finansowany ze [
rodk�w Europejskiego Funduszu SpoB
ecznego 14 5.3. Proces rehabilitacji os�b niepeB
nosprawnych i jego etapy 5.3.1. 
wiczenia 
wiczenie 1 Przyporz
dkuj nazwy poszczeg�lnych etap�w rehabilitacji do podanych opis�w. Wskaz�wki do realizacji Przed przyst
pieniem do realizacji 
wiczenia nauczyciel powinien om�wi
jego zakres i spos�b wykonania. Spos�b wykonania 
wiczenia UczeD
powinien: 1) przeczyta
opis etap�w rehabilitacji, 2) wypeB
ni
tabel
w arkuszu do 
wiczenia, 3) przeanalizowa
wB
asne propozycje z zapisami innych uczni�w, 4) przedyskutowa
ewentualne r�|
nice w efektach pracy, 5) przedstawi
propozycj
koD
cowego zapisu. Zalecane metody nauczania uczenia si
:  burza m�zg�w,  dyskusja wielokrotna. Z
rodki dydaktyczne: - arkusze papieru, - arkusz do 
wiczenia: Opisy etap�w: 1. & rozpoczynamy szeroki proces rehabilitacyjny, wB

czaj
c wszystkie skB
adowe fizjoterapii  kinezyterapi
, fizykoterapi
, masa|
itd. Na tym etapie jeste[
my w stanie najwi
cej osi
gn

w caB
ym procesie usprawniania. Trzeba tutaj powiedzie
, |
e jest to etap o najwi
kszej dynamice w procesie rehabilitacji. Wprowadzani s
do zespoB
u kolejni specjali[
ci. 2. & kontynuujemy rehabilitacj
z okresu poprzedniego, wB

czaj
c coraz to inne formy usprawniania leczniczego, rehabilitacj
spoB
eczn
, zawodow
itp. Na tym etapie uczymy pacjenta samodzielnego funkcjonowania w spoB
eczeD
stwie. 3. & przewa|
nie stosujemy rehabilitacj
lecznicz
, inaczej medyczn
 pod tym poj
ciem rozumiemy proces leczenia umo|
liwiaj
cy szybszy proces naturalnej regeneracji oraz zmniejszenie si
fizycznych i psychicznych nast
pstw choroby. Unowocze[
nianie technik diagnostycznych oraz leczniczych, kontrolowanie procesu leczenia i regeneracji organizmu, ograniczaj
skutki trwaj
cej choroby. Etap kompensacyjny  Etap adaptacyjny  Etap ostry  szpitalny poszpitalny wczesny poszpitalny p�z
ny - mazaki,  flipchart.  Projekt wsp�B
finansowany ze [
rodk�w Europejskiego Funduszu SpoB
ecznego 15 
wiczenie 2 Na podstawie poni|
szej definicji, przedstaw przykB
ady dziaB
aD
adaptacyjnych osoby niepeB
nosprawnej.  Adaptacja polega na umiej
tno[
ci przystosowania si
osoby do okre[
lonych warunk�w socjalnych i do takiego stanu morfologicznego, kt�ry nale|
y uzna
za trwaB
y. Adaptacji podlega zar�wno sfera umysB
owa (duchowa), jak i organiczna czB
owieka. Umo|
liwia ona przystosowa
si
do obni|
onej sprawno[
ci powa|
nych narz
d�w, powstaB
ej po urazach b
dz
chorobach. Odpowiednie stosowanie i wykorzystanie procesu adaptacyjnego daje optymalne efekty leczenia koD
cowego. Najwa|
niejszym wynikiem stosowanych dziaB
aD
adaptacyjnych jest doprowadzenie osoby niepeB
nosprawnej do samodzielno[
ci |
yciowej zwi
zanej z funkcjonowaniem w |
yciu osobistym i rodzinnym oraz zawodowym i spoB
ecznym. Wskaz�wki do realizacji Przed przyst
pieniem do realizacji 
wiczenia nauczyciel powinien om�wi
jego zakres i techniki wykonania. Zapozna
uczni�w z zasadami bezpiecznej pracy. Uczniowie powinni pracowa
w grupie. Spos�b wykonania 
wiczenia UczeD
powinien: 1) okre[
li
, w jaki spos�b mo|
na podzieli
dziaB
ania adaptacyjne (burza m�zg�w  nie krytykuj
c |
adnego z pomysB
�w kole|
anek/koleg�w), 2) zapisa
propozycje, 3) skonfrontowa
wB
asne propozycje z zapisami innych grup, 4) przedyskutowa
ewentualne r�|
nice w efektach pracy r�|
nych grup, 5) przedstawi
koD
cow
wersj
zapisu. Zalecane metody nauczania uczenia si
:  burza m�zg�w,  dyskusja wielokrotna. Z
rodki dydaktyczne:  arkusze papieru,  mazaki,  flipchart.  Projekt wsp�B
finansowany ze [
rodk�w Europejskiego Funduszu SpoB
ecznego 16 5.4. Zesp�B
rehabilitacyjny i jego zadania 5.4.1. 
wiczenia 
wiczenie 1 Na podstawie analizy przypadku zaproponuj skB
ad zespoB
u rehabilitacyjnego w II etapie rehabilitacji. Uzasadnij wyb�r. Opis przypadku: Student politechniki lat 22, po amputacji koD
czyny lewej dolnej, w wyniku urazu komunikacyjnego, dotychczas mieszkaB
w akademiku. Wskaz�wki do realizacji Przed przyst
pieniem do realizacji 
wiczenia nauczyciel powinien om�wi
jego zakres i techniki wykonania. Uczniowie pracuj
w grupie. Spos�b wykonania 
wiczenia UczeD
powinien: 1) przeanalizowa
dokB
adnie opis przypadku, 2) zapisa
zaproponowane przez czB
onk�w grupy propozycje z uzasadnieniem (burza m�zg�w  nie krytykuj
c |
adnego z pomysB
�w kole|
anek/koleg�w), 3) skonfrontowa
wB
asne propozycje z zapisami innych grup, 4) przedyskutowa
ewentualne r�|
nice w efektach pracy innych grup, 5) zapisa
i przedstawi
koD
cow
wersj
. Zalecane metody nauczania uczenia si
:  burza m�zg�w,  dyskusja,  analiza przypadku. Z
rodki dydaktyczne:  arkusze papieru,  mazaki,  flipchart. 
wiczenie 2 Na podstawie analizy przypadku zaproponuj skB
ad zespoB
u rehabilitacyjnego. Uzasadnij wyb�r poszczeg�lnych specjalist�w w okresie kompensacyjnym rehabilitacji. Opis przypadku: M
|
czyzna, lat 67, mieszka na wsi, z niedowB
adem poB
owiczym prawostronnym po udarze m�zgu, wdowiec. Wskaz�wki do realizacji Przed przyst
pieniem do realizacji 
wiczenia nauczyciel powinien om�wi
jego zakres i techniki wykonania. Uczniowie pracuj
w grupie.  Projekt wsp�B
finansowany ze [
rodk�w Europejskiego Funduszu SpoB
ecznego 17 Spos�b wykonania 
wiczenia UczeD
powinien: 1) przeanalizowa
dokB
adnie opis przypadku, 2) zapisa
zaproponowane przez czB
onk�w grupy propozycje z uzasadnieniem (burza m�zg�w  nie krytykuj
c |
adnego z pomysB
�w kole|
anek/koleg�w), 3) skonfrontowa
wB
asne propozycje z zapisami innych grup, 4) przedyskutowa
ewentualne r�|
nice w efektach pracy innych grup, 5) zapisa
i przedstawi
koD
cow
wersj
. Zalecane metody nauczania uczenia si
:  burza m�zg�w,  dyskusja. Z
rodki dydaktyczne:  arkusze papieru,  mazaki,  flipchart.  Projekt wsp�B
finansowany ze [
rodk�w Europejskiego Funduszu SpoB
ecznego 18 5.5. Diagnozowanie potrzeb podopiecznego w zakresie rehabilitacji 5.5.1. 
wiczenia 
wiczenie 1 Okre[
l na podstawie analizy przypadku co najmniej 3 istotne elementy [
rodowiskowe, kt�re uwzgl
dnisz przy diagnozowaniu potrzeby rehabilitacji osoby niepeB
nosprawnej. Opis przypadku: Student lat 22 z niedowB
adem koD
czyn dolnych, porusza si
na w�zku inwalidzkim. Wskaz�wki do realizacji Przed przyst
pieniem do realizacji 
wiczenia nauczyciel powinien om�wi
jego zakres i techniki wykonania. Uczniowie pracuj
w grupach. Spos�b wykonania 
wiczenia UczeD
powinien: 1) przeanalizowa
opis przypadku, 2) zapisa
zaproponowane przez czB
onk�w grupy propozycje, 3) uzasadni
wyb�r, 4) przedstawi
koD
cow
wersj
propozycji element�w [
rodowiskowych istotnych dla diagnozy. Zalecane metody nauczania uczenia si
:  dyskusja,  analiza przypadku. Z
rodki dydaktyczne:  arkusze papieru,  mazaki,  flipchart. 
wiczenie 2 Opracuj zestaw pytaD
kierowanych do osoby niepeB
nosprawnej. Odpowiedz
na nie b
dzie istotna przy diagnozowaniu sytuacji spoB
ecznej podopiecznego. Zestaw musi zawiera
minimum 8 pytaD
. Wskaz�wki do realizacji Przed przyst
pieniem do realizacji 
wiczenia nauczyciel powinien om�wi
jego zakres i techniki wykonania. Spos�b wykonania 
wiczenia UczeD
powinien: 1) przeanalizowa
, jakie informacje nale|
y uzyska
, 2) zaproponowa
pytania (burza m�zg�w  nie krytykuj
c |
adnego z pomysB
�w kole|
anek / koleg�w), 3) uporz
dkowa
propozycje, 4) zapisa
i przedstawi
koD
cow
wersj
.  Projekt wsp�B
finansowany ze [
rodk�w Europejskiego Funduszu SpoB
ecznego 19 Zalecane metody nauczania uczenia si
:  burza m�zgu,  dyskusja wielokrotna. Z
rodki dydaktyczne:  arkusze papieru,  mazaki,  flipchart.  Projekt wsp�B
finansowany ze [
rodk�w Europejskiego Funduszu SpoB
ecznego 20 5.6. Indywidualne programy rehabilitacji 5.6.1. 
wiczenia 
wiczenie 1 Na podstawie poni|
szego zapisu, przygotuj przykB
adow
kart
obserwacji podopiecznego do programu indywidualnej rehabilitacji.  ...wa|
n
rol
stanowi
arkusze lub karty obserwacji, w kt�rych na bie|

co odnotowujemy zachowania, u post
py oraz zmiany terapeutyczne osoby obj
tej programem . Wskaz�wki do realizacji Przed przyst
pieniem do realizacji 
wiczenia nauczyciel powinien om�wi
jego zakres i spos�b wykonania. Spos�b wykonania 
wiczenia UczeD
powinien: 1) opisa
przykB
ad osoby niepeB
nosprawnej, zaznaczaj
c wiek, zainteresowania, sytuacj
rodzinn
podopiecznego, rodzaj stosowanej rehabilitacji, 2) okre[
li
zaB
o|
ony cel programu rehabilitacji, 3) okre[
li
cz
sto[

wpis�w przebiegu procesu terapeutycznego do karty obserwacji, 4) utworzy
kart
obserwacji podopiecznego. Zalecane metody nauczania uczenia si
:  burza m�zg�w,  dyskusja wielokrotna. Z
rodki dydaktyczne:  papier,  dB
ugopis/oB
�wek,  linijka,  komputer,  drukarka. 
wiczenie 2 Na podstawie analizy przypadku oraz poni|
szego zapisu okre[
l najistotniejsze elementy, kt�re musz
by
zawarte w indywidualnym programie rehabilitacji. Opis przypadku: Podopieczny, poruszaj
cy si
na w�zku inwalidzkim, mieszkaj
cy w [
rodowisku rodzinnym.  ...konstruuj
c program rehabilitacji nale|
y pami
ta
o jego dostosowaniu do indywidualnych potrzeb zdrowotnych, spoB
ecznych, edukacyjnych itp. podopiecznego a tak|
e, |
e powinien on mie
charakter edukacyjno-terapeutyczny, z uwagi na fakt, |
e w przypadku, zwB
aszcza rehabilitacji dzieci i mB
odzie|
y, tych funkcji nie mo|
na od siebie oddziela
 .  Projekt wsp�B
finansowany ze [
rodk�w Europejskiego Funduszu SpoB
ecznego 21 Wskaz�wki do realizacji Przed przyst
pieniem do realizacji 
wiczenia nauczyciel powinien om�wi
jego zakres i techniki wykonania. Uczniowie powinni pracowa
w 3 osobowych grupach. Spos�b wykonania 
wiczenia UczeD
powinien: 1) przeanalizowa
z czB
onkami grupy przedstawiony przypadek osoby niepeB
nosprawnej, 2) zapisa
propozycje czB
onk�w zespoB
u, 3) wybra
najistotniejsze elementy istotne do opracowania planu rehabilitacji, 4) przygotowa
projekt planu indywidualnej rehabilitacji dla przedstawionego przypadku. Zalecane metody nauczania uczenia si
:  burza m�zg�w,  dyskusja wielokrotna. Z
rodki dydaktyczne:  arkusze papieru,  mazaki,  flipchart.  Projekt wsp�B
finansowany ze [
rodk�w Europejskiego Funduszu SpoB
ecznego 22 5.7. Metody rehabilitacji 5.7.1. 
wiczenia 
wiczenie 1 Przyporz
dkuj zabiegi i 
wiczenia do grup metod terapeutycznych stosowanych w rehabilitacji os�b niepeB
nosprawnych. Wskaz�wki do realizacji Przed przyst
pieniem do realizacji 
wiczenia nauczyciel powinien om�wi
jego zakres i techniki wykonania. Uczniowie pracuj
w grupach. Spos�b wykonania 
wiczenia UczeD
powinien: 1) dobra
osoby do pracy w grupie, 2) okre[
li
, w jaki spos�b mo|
na uporz
dkowa
podane propozycje (burza m�zg�w  nie krytykuj
c |
adnego z pomysB
�w kole|
anek/koleg�w), 3) uporz
dkowa
i zapisa
zaproponowane przez czB
onk�w grupy propozycje, 4) skonfrontowa
wB
asne propozycje z zapisami innych grup, 5) przedyskutowa
ewentualne r�|
nice w efektach pracy innych grup, 6) zapisa
i przedstawi
koD
cow
wersj
. Zalecane metody nauczania uczenia si
:  burza m�zg�w,  dyskusja wielokrotna. Z
rodki dydaktyczne:  arkusze papieru,  karta 
wiczeD
:  metoda Peto,  hipoterapia,  jonoforeza,  metoda Knilla,  metoda Faya,  
w. oddechowe,  
w. redresyjne,  wodolecznictwo,  [
wiatB
olecznictwo,  
w. izometryczne,  metoda Domana,  Program Stymulacji Intelektualnej,  
w. czynne wolne,  
w. bierne,  laseroterapia,  ultradzwi
ki,  metoda Sherbourne,  Metoda Dobrego Startu,  TENS,  metoda o[
rodk�w pracy. kinezyterapia fizykoterapia wczesna interwencja  mazaki, - flipchart.  Projekt wsp�B
finansowany ze [
rodk�w Europejskiego Funduszu SpoB
ecznego 23 
wiczenie 2 Na podstawie poni|
szego opisu, podaj propozycje dziaB
aD
upowszechniania wiedzy w spoB
eczeD
stwie na temat niepeB
nosprawno[
ci.  ...bardzo wa|
n
cz
[
ci
rehabilitacji spoB
ecznej jest przygotowanie rodziny i najbli|
szego otoczenia osoby niepeB
nosprawnej, a tak|
e caB
ego spoB
eczeD
stwa do wsp�B
|
ycia i wsp�B
pracy z czB
owiekiem z niepeB
n
sprawno[
ci
. W tym celu konieczne jest upowszechnianie wiedzy o niepeB
nosprawno[
ci, o mo|
liwo[
ciach rehabilitacji os�b niepeB
nosprawnych, o mo|
liwo[
ciach i ograniczeniach tych os�b, a w konsekwencji o tym, w jakim zakresie osoby te mog
, a nawet powinny radzi
sobie same, a w jakim potrzebuj
pomocy. Bardzo wa|
n
rol
maj
tutaj do odegrania [
rodki masowego przekazu; wiele bowiem zale|
y od sposobu prezentowania problem�w ludzi niepeB
nosprawnych i sB
u|
b rehabilitacyjnych przez pras
, radio, telewizj
... . Wskaz�wki do realizacji Przed przyst
pieniem do realizacji 
wiczenia nauczyciel powinien om�wi
jego zakres i techniki wykonania. Spos�b wykonania 
wiczenia UczeD
powinien: 1) zaproponowa
i zapisa
dziaB
ania upowszechniania wiedzy na temat niepeB
nosprawno[
ci (np. burza m�zg�w  nie krytykuj
c |
adnego z pomysB
�w kole|
anek/koleg�w), 2) zaprezentowa
wB
asne propozycje, 3) przedyskutowa
propozycje z grup
. Zalecane metody nauczania uczenia si
:  burza m�zg�w,  dyskusja wielokrotna. Z
rodki dydaktyczne:  arkusze papieru,  mazaki,  flipchart.  Projekt wsp�B
finansowany ze [
rodk�w Europejskiego Funduszu SpoB
ecznego 24 5.8. Sprz
t rehabilitacyjny 5.8.1. 
wiczenia 
wiczenie 1 Pomoce techniczne stosowane w r�|
nych fazach rehabilitacji mo|
na podzieli
wedB
ug ich przeznaczenia na: sprz
t ortopedyczny, rehabilitacji leczniczej, lokomocyjny, rehabilitacji zawodowej, rehabilitacyjny do obsB
ugi osobistej. Do ka|
dego rodzaju sprz
tu, podaj co najmniej po 2 przykB
ady. Wskaz�wki do realizacji Przed przyst
pieniem do realizacji 
wiczenia nauczyciel powinien om�wi
jego zakres i techniki wykonania. Zapozna
uczni�w z zasadami bezpiecznej pracy. Spos�b wykonania 
wiczenia UczeD
powinien: 1) zastanowi
si
nad przykB
adami, 2) zapisa
wB
asne propozycj
, 3) por�wna
wB
asne propozycje z zapisami innych grup, 4) na podstawie wB
asnych propozycji i propozycji pozostaB
ych grup stworzy
jeden plakat prezentuj
cy przykB
ady sprz
tu rehabilitacyjnego. Zalecane metody nauczania uczenia si
:  dyskusja wielokrotna. Z
rodki dydaktyczne:  arkusze papieru,  mazaki,  flipchart. 
wiczenie 2 Okre[
l podziaB
pomocy technicznych w procesie rehabilitacji, stosuj
c kryterium u|
yteczno[
ci. Wskaz�wki do realizacji Przed przyst
pieniem do realizacji 
wiczenia nauczyciel powinien om�wi
jego zakres i techniki wykonania. Spos�b wykonania 
wiczenia UczeD
powinien: 1) zastanowi
si
, i zapisa
wszystkie propozycje (np. burza m�zg�w  nie krytykuj
c |
adnego z pomysB
�w kole|
anek/koleg�w), 2) por�wna
i przedyskutowa
ewentualne r�|
nice z propozycjami innych grup, 3) przedstawi
koD
cow
wersj
. Zalecane metody nauczania uczenia si
:  burza m�zg�w,  dyskusja wielokrotna.  Projekt wsp�B
finansowany ze [
rodk�w Europejskiego Funduszu SpoB
ecznego 25 Z
rodki dydaktyczne:  arkusze papieru,  mazaki,  flipchart.  Projekt wsp�B
finansowany ze [
rodk�w Europejskiego Funduszu SpoB
ecznego 26 5.9. Aktywizowanie os�b niepeB
nosprawnych 5.9.1. 
wiczenia 
wiczenie 1 Okre[
l rodzaje/sposoby sp
dzania wolnego czasu, pobudzaj
ce aktywno[

os�b niepeB
nosprawnych. Zapisz je w tabeli. Wskaz�wki do realizacji Przed przyst
pieniem do realizacji 
wiczenia nauczyciel powinien om�wi
jego zakres i techniki wykonania. Uczniowie pracuj
w 3 osobowych grupach. Spos�b wykonania 
wiczenia UczeD
powinien: 1) zapisa
wszystkie podane propozycje, 2) przedstawi
wB
asn
propozycj
na forum klasy, 3) zapozna
si
z propozycjami zapis�w innych grup, 4) uzupeB
ni
tabel
, 5) przedyskutowa
ewentualne r�|
nice w efektach pracy innych grup, 6) zapisa
i przedstawi
koD
cow
wersj
. Zalecane metody nauczania uczenia si
:  burza m�zg�w,  dyskusja wielokrotna. Z
rodki dydaktyczne  arkusze papieru,  wz�r tabeli: choreoterapia estetoterapia ludoterapia muzykoterapia  mazaki,  flipchart,  poradnik dla ucznia. 
wiczenie 2 Na podstawie programu  Wzmocnienie roli wolontariatu na rzecz os�b niepeB
nosprawnych , podaj kilka przykB
ad�w wpB
ywu programu na aktywizowanie os�b niepeB
nosprawnych. Wskaz�wki do realizacji Przed przyst
pieniem do realizacji 
wiczenia nauczyciel powinien om�wi
jego zakres i techniki wykonania. Uczniowie pracuj
w grupach.  Projekt wsp�B
finansowany ze [
rodk�w Europejskiego Funduszu SpoB
ecznego 27 Spos�b wykonania 
wiczenia UczeD
powinien: 1) przeanalizowa
program  wzmocnienie roli wolontariatu na rzecz os�b niepeB
nosprawnych , 2) zapisa
propozycje poszczeg�lnych czB
onk�w grupy (np. burza m�zg�w  nie krytykuj
c |
adnego z pomysB
�w kole|
anek/koleg�w), 3) przygotowa
wsp�lny dla grupy zapis, 4) skonfrontowa
wB
asne propozycje z zapisami innych grup, 5) przedyskutowa
ewentualne r�|
nice w efektach pracy innych grup, 6) zapisa
i przedstawi
koD
cow
wersj
. Zalecane metody nauczania uczenia si
:  burza m�zg�w,  dyskusja wielokrotna. Z
rodki dydaktyczne  arkusze papieru,  mazaki,  flipchart.  Projekt wsp�B
finansowany ze [
rodk�w Europejskiego Funduszu SpoB
ecznego 28 6. EWALUACJA OSI
GNI

UCZNIA PrzykB
ady narz
dzi pomiaru dydaktycznego Test dwustopniowy do jednostki moduB
owej  Wspieranie osoby niepeB
nosprawnej w korzystaniu z kompleksowej rehabilitacji Test skB
ada si
z 20 zadaD
wielokrotnego wyboru, z kt�rych: - zadania 1, 2, 4, 6, 7, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 17, 18, 19, 20 s
z poziomu podstawowego, - zadania 3, 5, 8, 9, 16 s
z poziomu ponadpodstawowego. Punktacja zadaD
: 0 lub 1 punkt Za ka|
d
prawidB
ow
odpowiedz
uczeD
otrzymuje 1 punkt. Za zB

odpowiedz
lub jej brak uczeD
otrzymuje 0 punkt�w. Proponuje si
nast
puj
ce normy wymagaD
 uczeD
otrzyma nast
puj
ce oceny szkolne: - dopuszczaj
cy  za rozwi
zanie co najmniej 10 zadaD
z poziomu podstawowego, - dostateczny  za rozwi
zanie co najmniej 13 zadaD
z poziomu podstawowego, - dobry  za rozwi
zanie 16 zadaD
, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego, - bardzo dobry  za rozwi
zanie 18 zadaD
, w tym co najmniej 4 z poziomu ponadpodstawowego. Klucz odpowiedzi: 1. c, 2. b, 3. b, 4. b, 5. a, 6. a, 7. a, 8. b, 9. b, 10. b, 11. a, 12. b, 13. b, 14. c, 15. c, 16. a, 17. c, 18. c, 19. b, 20. c. Plan testu Nr Cel operacyjny Kategoria Poziom Poprawna zad. (mierzone osi
gni
cia ucznia) celu wymagaD
odpowiedz
1 Scharakteryzowa
czym jest niepeB
nosprawno[

A P c 2 Okre[
li
czym jest kinezyterapia B P b Przeanalizowa
w jaki spos�b mo|
na okre[
li
czy 3 C PP b program rehabilitacji jest prowadzony prawidB
owo Scharakteryzowa
na czym polega rehabilitacja 4 B P b kompleksowa 5 Okre[
li
inaczej niepeB
nosprawno[
ci dziedziczne A PP a Scharakteryzowa
wg Polskiego modelu 6 rehabilitacji, jakie elementy powinna posiada
B P a rehabilitacja kompleksowa Okre[
li
do jakiej metody rehabilitacji nale|
y 7 C P a stosowanie ultradz
wi
k�w  Projekt wsp�B
finansowany ze [
rodk�w Europejskiego Funduszu SpoB
ecznego 29 Scharakteryzowa
w jakiej grupie os�b 8 niepeB
nosprawnych stosowana jest metoda C PP b wczesnej interwencji Przeanalizowa
z czym powinno by
zwi
zane 9 C PP b aktywizowanie os�b niepeB
nosprawnych 10 Okre[
li
kogo nazywamy osob
niepeB
nosprawn
A P b Scharakteryzowa
od czego w wi
kszo[
ci 11 B P a przypadk�w rozpoczyna si
proces rehabilitacji Okre[
li
liczb
grup niepeB
nosprawno[
ci 12 uwzgl
dniaj
c kryteria biologiczne, spoB
eczne A P b i zawodowe Scharakteryzowa
do jakiego kryterium 13 A P b niepeB
nosprawno[
ci zaliczysz umiarkowany stopieD
Scharakteryzowa
kto opracowuje indywidualny 14 B P c program rehabilitacji Okre[
li
w jakim czasie powinien by
opracowany 15 B P c indywidualny program rehabilitacji Scharakteryzowa
cele zaopatrzenia 16 C PP a ortopedycznego Okre[
li
jakiego typu przywracanie sprawno[
ci 17 B P c powinno by
celem koD
cowym rehabilitacji Scharakteryzowa
rodzaj rehabilitacji kt�ra si
18 zajmuje uB
atwianiem uzyskiwania zatrudnienia B P c osobie niepeB
nosprawnej 19 Okre[
li
inaczej rehabilitacj
lecznicz
A P b 20 Okre[
li
przyczyny naturalne niepeB
nosprawno[
ci A P c  Projekt wsp�B
finansowany ze [
rodk�w Europejskiego Funduszu SpoB
ecznego 30 Przebieg testowania Instrukcja dla nauczyciela 1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej jednotygodniowym. 2. Om�w z uczniami cel przeprowadzenia testu. 3. Zapoznaj uczni�w z zasadami punktowania i oceny. 4. Przygotuj odpowiedni
ilo[

test�w. 5. Zapewnij samodzielno[

podczas rozwi
zywania testu. 6. Przed rozpocz
ciem testu przeczytaj uczniom, instrukcj
dla ucznia. 7. Zapytaj, czy uczniowie wszystko prawidB
owo zrozumieli, wyja[
nij w
tpliwo[
ci. 8. Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test. 9. 5 minut przed koD
cem czasu wypeB
niania testu, przypomnij uczniom o zbli|
aj
cym si
czasie zakoD
czenia udzielania odpowiedzi. Instrukcja dla ucznia 1. Przeczytaj uwa|
nie instrukcj
. 2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kart
odpowiedzi. 3. Zapoznaj si
z zestawem zadaD
testowych. 4. Test zawiera 20 zadaD
. Dla ka|
dego zadania s
doB

czone 4 mo|
liwo[
ci odpowiedzi. Tylko jedna jest prawdziwa. 5. Udzielaj odpowiedzi na zaB

czonej karcie odpowiedzi, zakre[
laj
c X prawidB
ow
odpowiedz
. 6. Pracuj samodzielnie. 7. Na rozwi
zanie testu masz 30 minut. Powodzenia! MateriaB
y dla ucznia:  instrukcja,  zestaw zadaD
testowych,  karta odpowiedzi. ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH 1. NiepeB
nosprawno[
ci
nazywamy a) niepeB
nosprawno[

fizyczn
. b) niezdolno[

do wykonywania pracy zarobkowej. c) niezdolno[

do wykonywania zawodu. d) niepeB
nosprawno[

spoB
eczn
. 2. Kinezyterapi
jest a) leczenie przy pomocy bodz
c�w fizykalnych i ruchu. b) leczenie ruchem. c) leczenie przy pomocy bodz
c�w fizykalnych. d) balneoterapia.  Projekt wsp�B
finansowany ze [
rodk�w Europejskiego Funduszu SpoB
ecznego 31 3. PrawidB
owo[

prowadzenia programu rehabilitacji ocenisz a) poprzez obserwacj
. b) drog
ewaluacji. c) poprzez przeprowadzenie wywiadu. d) poprzez rozmow
z pacjentem. 4. Rehabilitacja kompleksowa polega na a) sp�jnych dziaB
aniach medycznych i zawodowych. b) zorganizowanych dziaB
aniach medycznych, spoB
ecznych i zawodowych. c) sp�jnych dziaB
aniach psychologicznych i leczniczych. d) zorganizowanych dziaB
aniach spoB
ecznych i zawodowych. 5. NiepeB
nosprawno[
ciami dziedzicznymi s
niepeB
nosprawno[
ci a) genetyczne. b) nabyte. c) przewlekB
e. d) ostre. 6. Polski model rehabilitacji kompleksowej zakB
ada a) powszechno[

, ci
gB
o[

, wczesno[

, kompleksowo[

. b) powszechno[

, wczesno[

, kompleksowo[

, ci
gB
o[

. c) powszechno[

, wczesno[

, kompleksowo[

, og�lno[

. d) powszechno[

, szeroko[

, jasno[

, kompleksowo[

. 7. Stosowanie ultradz
wi
k�w nale|
y do a) fizykoterapii. b) kinezyterapii. c) balneoterapii. d) ergoterapii. 8. Metoda wczesnej interwencji stosowana jest a) u os�b z niepeB
nosprawno[
ci
ruchow
. b) u dzieci niepeB
nosprawnych. c) u mB
odzie|
y niepeB
nosprawnej. d) u os�b w wieku podeszB
ym. 9. Aktywizowanie os�b niepeB
nosprawnych zwi
zanej jest a) tylko z integracj
spoB
eczn
osoby niepeB
nosprawnej. b) z integracj
i reintegracj
spoB
eczn
osoby niepeB
nosprawnej. c) tylko z reintegracj
spoB
eczn
osoby niepeB
nosprawnej. d) z usprawnianiem ruchowym. 10. Osob
niepeB
nosprawn
nazywamy, osob
kt�rej stan fizyczny a) trwale lub okresowo utrudnia funkcjonowanie spoB
eczne. b) lub/i psychiczny trwale lub okresowo utrudnia, ogranicza albo uniemo|
liwia wypeB
nianie zadaD
|
yciowych i r�l spoB
ecznych zgodnie z normami prawnymi i spoB
ecznymi. c) trwale lub okresowo utrudnia funkcjonowanie zawodowej. d) trwale lub okresowo utrudnia funkcjonowanie ruchowe.  Projekt wsp�B
finansowany ze [
rodk�w Europejskiego Funduszu SpoB
ecznego 32 11. Proces rehabilitacji rozpoczyna si
od a) leczenia funkcjonalnego tzn. prowadzenia 
wiczeD
ruchowych. b) terapii zaj
ciowej. c) terapii sztuk
. d) psychoterapii. 12. Liczba grup niepeB
nosprawno[
ci wg kryterium biologicznego, spoB
ecznego i zawodowego to a) 4. b) 3. c) 2. d) 1. 13. Umiarkowany stopieD
niepeB
nosprawno[
ci zaliczamy do kryterium a) somatycznego. b) obowi
zuj
cego orzecznictwa. c) wg zdolno[
ci do pracy zawodowej. d) wg spisu powszechnego. 14. Indywidualny program rehabilitacji opracowuje a) lekarz specjalista w rehabilitacji, fizjoterapeuta, piel
gniarka, psycholog kliniczny. b) logopeda, pracownik socjalny, technik ortopedyczny, pedagog specjalny. c) wszyscy czB
onkowie zespoB
u rehabilitacyjnego. d) lekarz i pacjent z rodzin
. 15. Indywidualny program rehabilitacji powinien by
opracowany a) w okresie 3 miesi
cy. b) w okresie 1 miesi
ca. c) mo|
liwie najkr�tszym czasie. d) po powrocie ze szpitala. 16. Celem zaopatrzenia ortopedycznego jest a) uzupeB
nienie podstawowego leczenia bezoperacyjnego lub operacyjnego. b) uzupeB
nienie podstawowego leczenia bezoperacyjnego. c) uzupeB
nienie podstawowego leczenia operacyjnego. d) leczenie ortopedyczne. 17. Celem koD
cowym rehabilitacji jest przywr�cenie sprawno[
ci a) fizycznej, psychicznej. b) fizycznej, psychicznej, spoB
ecznej. c) fizycznej, psychicznej, spoB
ecznej, zawodowej. d) motorycznej. 18. Rehabilitacja, kt�ra si
zajmuje uB
atwianiem uzyskiwania zatrudnienia osobie niepeB
nosprawnej to a) rehabilitacja spoB
eczna. b) rehabilitacja lecznicza. c) rehabilitacja zawodowa. d) rehabilitacja pedagogiczna.  Projekt wsp�B
finansowany ze [
rodk�w Europejskiego Funduszu SpoB
ecznego 33 19. Rehabilitacj
lecznicz
nazywamy rehabilitacj
a) spoB
eczn
. b) medyczn
. c) piel
gniarsk
. d) zawodow
. 20. Naturalne przyczyny niepeB
nosprawno[
ci to przyczyny a) [
rodowiskowe. b) spoB
eczne. c) starcze. d) wrodzone.  Projekt wsp�B
finansowany ze [
rodk�w Europejskiego Funduszu SpoB
ecznego 34 KARTA ODPOWIEDZI Imi
i nazwisko.......................................................................................... Wspieranie osoby niepeB
nosprawnej w korzystaniu z kompleksowej rehabilitacji Zakre[
l poprawn
odpowiedz
. Nr Odpowiedz
Punkty zadania 1 a b c d 2 a b c d 3 a b c d 4 a b c d 5 a b c d 6 a b c d 7 a b c d 8 a b c d 9 a b c d 10 a b c d 11 a b c d 12 a b c d 13 a b c d 14 a b c d 15 a b c d 16 a b c d 17 a b c d 18 a b c d 19 a b c d 20 a b c d Razem:  Projekt wsp�B
finansowany ze [
rodk�w Europejskiego Funduszu SpoB
ecznego 35 TEST 2 Test dwustopniowy do jednostki moduB
owej  Wspieranie osoby niepeB
nosprawnej w korzystaniu z kompleksowej rehabilitacji Test skB
ada si
z 20 zadaD
wielokrotnego wyboru, z kt�rych: - zadania 1, 2, 3, 4, 6, 9, 11, 12, 15, 16, 17, 18, 20 s
z poziomu podstawowego, - zadania 7, 8, 10, 13, 14, 19 s
z poziomu ponadpodstawowego. Punktacja zadaD
: 0 lub 1 punkt Za ka|
d
prawidB
ow
odpowiedz
uczeD
otrzymuje 1 punkt. Za zB

odpowiedz
lub jej brak uczeD
otrzymuje 0 punkt�w. Proponuje si
nast
puj
ce normy wymagaD
 uczeD
otrzyma nast
puj
ce oceny szkolne: - dopuszczaj
cy  za rozwi
zanie co najmniej 10 zadaD
z poziomu podstawowego, - dostateczny  za rozwi
zanie co najmniej 13 zadaD
z poziomu podstawowego, - dobry  za rozwi
zanie 16 zadaD
, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego, - bardzo dobry  za rozwi
zanie 18 zadaD
, w tym co najmniej 4 z poziomu ponadpodstawowego. Klucz odpowiedzi : 1. c, 2. d, 3. d, 4. c, 5. b, 6. c, 7. a, 8. b, 9. c, 10. c, 11. a, 12. c, 13. b, 14. c, 15. b, 16. c, 17. b, 18. c, 19. b, 20. a Plan testu Nr Cel operacyjny Kategoria Poziom Poprawna zad. (mierzone osi
gni
cia ucznia) celu wymagaD
odpowiedz
1 Okre[
li
znaczenie terminu rehabilitacja B P c 2 Okre[
li
cel rehabilitacji A P d Przeanalizowa
czego dotyczy 3 B P d niepeB
nosprawno[

4 Okre[
li
kim jest logopeda A P c 5 Okre[
li
znaczenie rehabilitacji leczniczej A P b Scharakteryzowa
niepeB
nosprawno[

6 A P c sensoryczn
Okre[
li
dziedziczne przyczyny 7 C PP a niepeB
nosprawno[
ci Scharakteryzowa
na czym polega rehabilitacja 8 C PP b kompleksowa Przeanalizowa
co uB
atwia uzyskiwanie 9 B P c zatrudnienia osobie niepeB
nosprawnej  Projekt wsp�B
finansowany ze [
rodk�w Europejskiego Funduszu SpoB
ecznego 36 Nr Cel operacyjny Kategoria Poziom Poprawna zad. (mierzone osi
gni
cia ucznia) celu wymagaD
odpowiedz
Okre[
li
, kt�r
z cech zalicza si
do istoty 10 C PP c rehabilitacji wg prof. Degi Scharakteryzowa
na czym polega ci
gB
o[

11 B P a procesu rehabilitacji Okre[
li
przyczyny naturalne 12 A P c niepeB
nosprawno[
ci Scharakteryzowa
wg jakiego kryterium 13 wyr�|
niamy umiarkowany stopieD
C PP b niepeB
nosprawno[
ci Scharakteryzowa
kryterium niezdolno[
ci do 14 pracy wg, jakiego wyr�|
niamy grupy C PP c niepeB
nosprawno[
ci Okre[
li
kto jest B

cznikiem mi
dzy osob
15 niepeB
nosprawn
a [
rodowiskiem, zakB
adem A P b pracy Okre[
li
kto opracowuje indywidualny 16 B P c program rehabilitacji 17 Okre[
li
poj
cie kinezyterapii A P b 18 Okre[
li
termin ergoterapii A P c Okre[
li
jak si
dowiesz czy program 19 C PP b rehabilitacji jest prawidB
owo prowadzony 20 Okre[
li
co to jest rehabilitacja A P a  Projekt wsp�B
finansowany ze [
rodk�w Europejskiego Funduszu SpoB
ecznego 37 Przebieg testowania Instrukcja dla nauczyciela 1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej jednotygodniowym. 2. Om�w z uczniami cel przeprowadzenia testu. 3. Zapoznaj uczni�w z zasadami punktowania i oceny. 4. Przygotuj odpowiedni
ilo[

test�w. 5. Zapewnij samodzielno[

podczas rozwi
zywania testu. 6. Przed rozpocz
ciem testu przeczytaj uczniom, instrukcj
dla ucznia. 7. Zapytaj, czy uczniowie wszystko prawidB
owo zrozumieli, wyja[
nij w
tpliwo[
ci. 8. Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test. 9. 5 minut przed koD
cem czasu wypeB
niania testu, przypomnij uczniom o zbli|
aj
cym si
czasie zakoD
czenia udzielania odpowiedzi. Instrukcja dla ucznia 1. Przeczytaj uwa|
nie instrukcj
. 2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kart
odpowiedzi. 3. Zapoznaj si
z zestawem zadaD
testowych. 4. Test zawiera 20 zadaD
. Dla ka|
dego zadania s
doB

czone 4 mo|
liwo[
ci odpowiedzi. Tylko jedna jest prawdziwa. 5. Udzielaj odpowiedzi na zaB

czonej karcie odpowiedzi, zakre[
laj
c X prawidB
ow
odpowiedz
. 6. Pracuj samodzielnie. 7. Na rozwi
zanie testu masz 30 minut. Powodzenia! MateriaB
y dla ucznia:  instrukcja,  zestaw zadaD
testowych,  karta odpowiedzi. ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH 1. Rehabilitacja to a) kinezyterapia. b) fizykoterapia. c) fizjoterapia. d) balneoterapia. 2. Rehabilitacja ma na celu a) popraw
stanu fizycznego. b) popraw
stanu psychicznego. c) adaptacj
do uszkodzenia. d) przywracanie sprawno[
ci.  Projekt wsp�B
finansowany ze [
rodk�w Europejskiego Funduszu SpoB
ecznego 38 3. NiepeB
nosprawno[

dotyczy sfery a) psychicznej. b) fizycznej. c) sensorycznej. d) psychicznej, fizycznej i sensorycznej. 4. Logopeda to a) terapeuta zaj
ciowy b) terapeuta ruchowy c) terapeuta mowy d) terapeuta zaopatrzenia ortopedycznego. 5. Rehabilitacja lecznicza to inaczej rehabilitacja a) spoB
eczna. b) medyczna. c) piel
gniarska. d) zawodowa. 6. NiepeB
nosprawno[

tzw. sensoryczna a) wi
|
e si
z utrat
mo|
liwo[
ci zarobkowania. b) wi
|
e si
z utrat
podejmowania wysiB
ku fizycznego. c) mo|
e, ale nie musi ogranicza
zdolno[
ci zarobkowania. d) nie wpB
ywa na rodzaj podejmowanej pracy. 7. Dziedzicznymi przyczynami niepeB
nosprawno[
ci s
przyczyny a) genetyczne. b) nabyte. c) przewlekB
e. d) ostre. 8. Rehabilitacj
kompleksow
s
a) sp�jne dziaB
ania medyczne i zawodowe. b) zorganizowane dziaB
ania medyczne, spoB
eczne, zawodowe. c) sp�jne dziaB
ania psychologiczne i lecznicze. d) zorganizowane dziaB
ania spoB
eczne i zawodowe. 9. UB
atwianiem uzyskiwania zatrudnienia osobie niepeB
nosprawnej zajmuje si
a) rehabilitacja spoB
eczna. b) rehabilitacja lecznicza. c) rehabilitacja zawodowa. d) rehabilitacja pedagogiczna. 10. Istot
rehabilitacji wg prof. W. Degi jest a) staranno[

. b) jasno[

. c) powszechno[

. d) dB
ugotrwaB
o[

.  Projekt wsp�B
finansowany ze [
rodk�w Europejskiego Funduszu SpoB
ecznego 39 11. Ci
gB
o[

procesu rehabilitacji polega na a) jednolitym i nie przerywanym procesie rehabilitacji. b) skoordynowanym dziaB
aniu rehabilitant�w. c) staB
ym 
wiczeniu. d) sp�jno[
ci dziaB
aD
. 12. Przyczynami naturalnymi niepeB
nosprawno[
ci s
przyczyny a) [
rodowiskowe. b) spoB
eczne. c) starcze. d) wrodzone. 13. Umiarkowany stopieD
niepeB
nosprawno[
ci wynika z podziaB
u wg kryterium a) somatycznego. b) obowi
zuj
cego orzecznictwa. c) zdolno[
ci do pracy zawodowej. d) spisu powszechnego. 14. Kryterium niezdolno[
ci do pracy wyr�|
nia nast
puj
c
liczb
grup niepeB
nosprawno[
ci a) 2. b) 5. c) 3. d) 4. 15. A

cznikiem mi
dzy osob
niepeB
nosprawn
a [
rodowiskiem i zakB
adem pracy jest a) terapeuta zaj
ciowy. b) pracownik socjalny. c) psycholog. d) piel
gniarka. 16. Indywidualny program rehabilitacji opracowuje a) lekarz. b) rehabilitant. c) zesp�B
rehabilitacyjny. d) rodzina pacjenta. 17. Kinezyterapi
jest a) leczenie [
wiatB
em. b) leczenie ruchem. c) leczenie sanatoryjne. d) wodolecznictwo. 18. Ergoterapi
jest a) terapia ruchem. b) terapia [
rodowiskowa. c) terapia prac
. d) terapia fizykalna.  Projekt wsp�B
finansowany ze [
rodk�w Europejskiego Funduszu SpoB
ecznego 40 19. Informacji o prawidB
owo[
ci prowadzonego programu rehabilitacji dostarcza a) obserwacja. b) ewaluacja. c) wywiad. d) rozmowa z pacjentem. 20. Rehabilitacja to proces a) medyczno-spoB
eczny. b) leczniczy. c) spoB
eczny. d) zawodowy.  Projekt wsp�B
finansowany ze [
rodk�w Europejskiego Funduszu SpoB
ecznego 41 KARTA ODPOWIEDZI Imi
i nazwisko.......................................................................................... Wspieranie osoby niepeB
nosprawnej w korzystaniu z kompleksowej rehabilitacji Zakre[
l poprawn
odpowiedz
. Nr Odpowiedz
Punkty zadania 1 a b c d 2 a b c d 3 a b c d 4 a b c d 5 a b c d 6 a b c d 7 a b c d 8 a b c d 9 a b c d 10 a b c d 11 a b c d 12 a b c d 13 a b c d 14 a b c d 15 a b c d 16 a b c d 17 a b c d 18 a b c d 19 a b c d 20 a b c d Razem:  Projekt wsp�B
finansowany ze [
rodk�w Europejskiego Funduszu SpoB
ecznego 42 7. LITERATURA 1. Dykcik W.: Pedagogika specjalna. Wyd. Naukowe Uniwersytetu im. A. Mickiewicza, PoznaD
1997 2. Garrison S.J.: Podstawy rehabilitacji i medycyny fizykalnej. PZWL, Warszawa 1997 3. Hulek A.: KsztaB
cenie i wychowanie dzieci i mB
odzie|
y niepeB
nosprawnej a sB
u|
by socjalne  zadania pedagoga. ZakB
ad Narodowy im. OssoliD
skich PAN, WrocB
aw 1992 4. Karwat I. D.: Problemy rehabilitacyjne i zagadnienia pomocy spoB
ecznej os�b niepeB
nosprawnych w Polsce T.2. Liber, Lublin 2002 5. KawczyD
ska-Butrym Z.: NiepeB
nosprawno[

-specyfika pomocy spoB
ecznej. BPS, Katowice 1998 6. Kirenko J.: PsychospoB
eczne przystosowanie os�b z paraplegi
. Wyd. UMCS, Lublin 1991 7. Kirenko J.: Rehabilitacja lecznicza mB
odzie|
y niepeB
nosprawnej w warunkach pozaszpitalnych. Post. Reh. 1991 8. Kirenko J.: Oblicza niepeB
nosprawno[
ci. WA, Lublin 2006 9. Kiwerski J. (red): Rehabilitacja medyczna. PZWL, Warszawa 2006 10. Kowalik S.: PsychospoB
eczne podstawy rehabilitacji os�b niepeB
nosprawnych, Warszawa 1996 11. Kostrzewa. E., Marek E., Patkiewicz. J., W�jcik M.: Vademecum niepeB
nosprawnych, WrocB
aw 1993 12. Kwolek A.: Rehabilitacja medyczna. T1-2. Wyd. Medyczne Urban i Partner, WrocB
aw 2003 13. Laidler P.: Rehabilitacja po udarze m�zgu: zasady i strategia. Wyd. Lekarskie PZWL, Warszawa 2004 14. Levitt S.: Rehabilitacja w pora|
eniu m�zgowym i zaburzeniach. PZWL, Warszawa 2000 15. Milanowska K.: Rehabilitacja medyczna. Wyd. Lekarskie PZWL, Warszawa 2001 16. Marciniak J.: Sprz
t szpitalny i rehabilitacyjny. Wyd. Politechniki Z
l
skiej, Gliwice 2003 17. MichaB
owicz R.: M�zgowe pora|
enie dzieci
ce. PZWL, Warszawa 2000 18. Mika T.: Fizykoterapia. PZWL, Warszawa 2003 19. Podolski K., Turnowiecki W.: Polityka spoB
eczna. GdaD
sk 1993 20. Przez
dziak B.: Zaopatrzenie rehabilitacyjne. Via Medica, GdaD
sk 2003 21. Rutkowska E.: Rehabilitacja i piel
gnowanie os�b niepeB
nosprawnych. Czelej, Lublin 2002 22. StraburzyD
ski. G., StraburzyD
ska-Lupa. A.: Medycyna fizykalna, Warszawa 2000. 23. Sowa. J.: Pedagogika specjalna w zarysie. Wydawnictwo O[
wiatowe FOSZE, Rzesz�w 1997 24. Sherborne V.: Ruch rozwijaj
cy dla dzieci. Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2002 25. Speck O.: NiepeB
nosprawni w spoB
eczeD
stwie: Podstawy ortopedagogiki. GdaD
skie Wydawnictwa Psychologiczne, GdaD
sk 2005 26. UchwaB
a Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z 1 sierpnia 1997 r. Karta Praw Os�b NiepeB
nosprawnych. (M.P. z 3 sierpnia 1997 r., Nr 50, poz. 475) 27. Ustawa z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i spoB
ecznej oraz zatrudnianiu os�b niepeB
nosprawnych. (Dz. U. z 9 paz
dziernika 1997 r., Nr 123, poz. 776 z p�z
n. zm.) 28. Ustawa z marca 2004 r. o pomocy spoB
ecznej (Dz. U z 15 kwietnia 2004 r., Nr 64, poz. 593, ze zm.) 29. ZabB
ocki K. J.: Dziecko niepeB
nosprawne, jego rodzina i edukacja. Wyd. Akad., Warszawa 1995  Projekt wsp�B
finansowany ze [
rodk�w Europejskiego Funduszu SpoB
ecznego 43