MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Anna Fert
Stosowanie metod pracy socjalnej 346[02].Z1.02
Poradnik dla nauczyciela
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
dr Andrzej Niesporek
mgr Aurelia Włoch
Opracowanie redakcyjne:
inż. Danuta Szczepaniak
Konsultacja:
mgr Hanna Całuń
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 346[02].Z1.02
 Stosowanie metod pracy socjalnej zawartego w modułowym programie nauczania dla
zawodu asystent osoby niepełnosprawnej.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Przykładowe scenariusze zajęć 7
5. Ćwiczenia 11
5.1. Charakterystyka modeli i metod pracy socjalnej 11
5.1.1. Ćwiczenia 11
5.2. Charakterystyka narzędzi pracy socjalnej 14
5.2.1. Ćwiczenia 14
5.3. Charakterystyka diagnozy społecznej oraz sposoby monitorowania
pracy socjalnej 18
5.3.1. Ćwiczenia 18
5.4. Projektowanie działań nastawionych na zmianę sytuacji
osoby niepełnosprawnej 20
5.4. 1. Ćwiczenia 20
5.5. Sposoby nawiązywania kontaktu z osobą niepełnosprawną
i jej otoczeniem 23
5.5.1. Ćwiczenia 23
5.6. Charakterystyka zadań polityki społecznej w Polsce 25
5.6.1. Ćwiczenia 25
6. Ewaluacja osiągnięć ucznia 27
7. Literatura 39
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu
zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie asystent osoby niepełnosprawnej.
W poradniku zamieszczono:
wymagania wstępne, wykaz umiejętności, jakie uczeń powinien posiadać, aby bez
problemów mógł korzystać z poradnika,
cele kształcenia, wykaz umiejętności, jakie uczeń opanuje podczas pracy z poradnikiem,
przykładowe scenariusze zajęć,
ćwiczenia, przykładowe ćwiczenia ze wskazówkami do realizacji, zalecanymi metodami
nauczania-uczenia oraz środkami dydaktycznymi,
ewaluację osiągnięć ucznia, przykładowe narzędzia pomiaru dydaktycznego,
literaturę.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze
szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania, np. samokształcenia
kierowanego, tekstu przewodniego, metody przypadku, dyskusji dydaktycznej.
Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od
samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
346[02].Z1
Metody pracy z osobą
niepełnosprawną
346[02].Z1.01
Posługiwanie się językiem
migowym
346[02].Z1.02 346[02].Z1.03
Stosowanie metod pracy Rozpoznawanie potrzeb
socjalnej i problemów osoby
niepełnosprawnej
346[02].Z1.04 346[02].Z1.05
Wspieranie osoby Wykonywanie
niepełnosprawnej podstawowych czynności
w korzystaniu higienicznych
z kompleksowej rehabilitacji i pielęgnacyjnych
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej, uczeń powinien umieć:
 przestrzegać przepisy bhp, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska,
 posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu pracy socjalnej (praca socjalna,
rewalidacja, profilaktyka, podopieczny),
 korzystać z Internetu i prasy w celu wyszukiwania aktualnych ofert spędzania czasu
wolnego przez osoby niepełnosprawne,
 wskazywać niepełnosprawnym możliwości podjęcia pracy, własnego rozwoju,
uprawiania sportu oraz wykorzystania innych możliwości,
 nawiązywać kontakt z innymi ludz
mi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej, uczeń powinien umieć:
 wykorzystać w działalności zawodowej metody pracy socjalnej,
 określić modele pracy socjalnej,
 określić rodzaje i typy diagnozy społecznej,
 zastosować w pracy z osobą niepełnosprawną wybrane narzędzia pracy socjalnej,
 ocenić sytuację życiową podopiecznego na podstawie przeprowadzonych badań,
 scharakteryzować metodę indywidualnych przypadków i metodę pracy grupowej,
 dobrać metody i techniki pracy socjalnej,
 nawiązać kontakt z podopiecznym i jego otoczeniem,
 określić wartość kontraktu socjalnego w działalności opiekuńczej,
 opracować indywidualny plan pracy z osobą niepełnosprawną,
 dokonać oceny realizacji indywidualnego programu pomocy osobie niepełnosprawnej,
 określić przedmiot, cele i zadania polityki społecznej w Polsce.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. PRZYKA
ADOWE SCENARIUSZE ZAJ
Ć
Scenariusz zajęć 1
Osoba prowadząca & & & & & & & & & & & & & & & & &
Modułowy program nauczania: Asystent osoby niepełnosprawnej 346 [02]
Moduł: Metody pracy z osobą niepełnosprawną 346 [02]. Z1
Jednostka modułowa: Stosowanie metod pracy socjalnej 346[02].Z1.02
Temat: Zastosowanie kontraktu socjalnego w pracy z osobą niepełnosprawną.
Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności tworzenia kontraktu socjalnego.
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:
 zdefiniować kontrakt socjalny,
 opisać sytuację klienta,
 dokonać oceny sytuacji klienta,
 wyznaczyć cele działania,
 opracować plan działania,
 opracować założenia kontaktu socjalnego formułując przyczyny trudnej sytuacji klienta,
jego możliwości i ograniczenia, cele oraz działania do wykonania,
 dokonać oceny realizacji działań,
 zaprezentować efekty wykonanej pracy.
Metody nauczania uczenia się:
 wykład informacyjny,
 dyskusja,
 ćwiczenia,
Formy organizacyjne pracy uczniów:
 praca w zespole.
Czas: 3 godziny dydaktyczne.
Środki dydaktyczne:
 druk kontaktu socjalnego,
 powielony przykładowo wypełniony druk kontraktu socjalnego,
 powielony przykładowy opis sytuacji klienta, na podstawie którego uczniowie tworzyć
będą samodzielnie tworzyć założenia kontraktu socjalnego.
Zadanie dla ucznia
Wypełnij druk Kontraktu Socjalnego na podstawie opisu sytuacji klienta.
Przebieg zajęć:
1. Czynności organizacyjne: sprawdzanie listy obecności, sprawdzanie gotowości do zajęć.
2. Podanie tematu zajęć, uświadomienie celu zajęć.
3. Wprowadzenie do tematu:
 nauczyciel przeprowadza wykład informacyjny na temat tego co to jest kontrakt
socjalny, jakie zawiera części i punkty, do jakich celów winien być wykorzystywany,
 uczniowie zapisują definicję kontraktu socjalnego,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
 nauczyciel przedstawia uczniom druk kontraktu socjalnego i po kolei omawia jego
punkty. Po wykładzie nauczyciel zadaje pytania: Co to jest kontrakt socjalny? Z jakich
części i poszczególnych punktów składa się kontrakt socjalny? Typuje ucznia do
odpowiedzi, uczeń udziela odpowiedzi. Nauczyciel weryfikuje odpowiedzi. Następnie
nauczyciel przydziela zadanie grupom.
4. Realizacja ćwiczenia:
Praca w grupach 3 5 osobowych:
 nauczyciel wyjaśnia cel ćwiczenia, jego zakres i sposób wykonania,
 uczniowie zapoznają się z treścią przydzielonego zadania,
 każda z grup ma za zadanie w oparciu o opisaną sytuację klienta, wypełnić druk
kontraktu socjalnego.
Nauczyciel obserwuje pracę uczniów, udziela rad i wskazówek:
 czy uczniowie prawidłowo wykonują ćwiczenia,
 czy uczniowie pracują zespołowo,
 przerywa pracę po wypełnieniu przez uczniów poszczególnych punktów kontaktu
socjalnego i koryguje treści. Podkreśla prawidłowe sformułowana, zwraca uwagę na
błędy. Czas na dyskusję z uczniami.
Zakończenie zajęć:
 uczeń przedstawiciel grupy, prezentuje wykonane zadanie przez swoją grupę. Wymienia
spostrzeżenia z pracy grupy,
 uczniowie dyskutują na forum klasy na temat tworzenia kontraktu socjalnego, poziomu
jego trudności oraz indywidualności w pracy z poszczególnym klientem.
 nauczyciel ocenia pracę każdej grupy.
Praca domowa
Zaprezentuj jeden wypełniony Kontrakt Socjalny dotyczący dowolnego problemu.
Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:
 nauczyciel ocenia metodą obserwacji indywidualnie ucznia i grupę, na bieżąco, podczas
dyskusji, podczas wykonywania ćwiczenia oraz końcowe efekty pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Scenariusz zajęć 2
Osoba prowadząca & & & & & & & & & & & & & & & & &
Modułowy program nauczania: Asystent osoby niepełnosprawnej 346 [02]
Moduł: Metody pracy z osobą niepełnosprawną 346 [02]. Z1
Jednostka modułowa: Stosowanie metod pracy socjalnej 346[02].Z1.O2
Temat: Zastosowanie projektu socjalnego w pracy z osobą niepełnosprawną.
Cel ogólny: Nabycie umiejętności tworzenia projektu socjalnego.
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:
 zdefiniować projekt socjalny,
 podać etapy tworzenia projektu socjalnego,
 samodzielnie napisać projekt socjalny.
Metody nauczania uczenia się:
 wykład informacyjny,
 ćwiczenia,
 dyskusja okrągłego stołu,
 dyskusja wielokrotna,
 metoda projektów.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
 praca indywidualna,
 praca w zespole.
Czas: 3 godziny dydaktyczne
Środki dydaktyczne:
 wzory projektów socjalnych,
 komputer z dostępem do Internetu,
 papier A4,
 materiały do pisania.
Zadanie dla ucznia:
Opracuj projekt socjalny na dowolnie wybrany temat.
Przebieg zajęć:
1. Czynności organizacyjne: sprawdzanie listy obecności, sprawdzanie gotowości do zajęć.
2. Podanie tematu zajęć, uświadomienie celu zajęć.
3. Wprowadzenie do tematu:
 nauczyciel przeprowadza wykład informacyjny na temat projektu socjalnego, etapów
jego powstawania, założeń i celów do których ma prowadzić. Uczniowie sporządzają
notatki. Nauczyciel prezentuje przykładowe projekty pomocy osobom
niepełnosprawnym. Omawia jeden zwracając szczególną uwagę na fazy jego
powstawania. Po prezentacji nauczyciel zadaje pytanie: Jakie znacie fazy powstawania
projektu socjalnego? Typuje uczniów do odpowiedzi. Koryguje odpowiedzi.
 praca indywidualna. Nauczyciel prosi uczniów, by każdy z nich wymyślił swój własny
temat projektu socjalnego. Wszystkie pomysły zostają zapisane na tablicy. Po
weryfikacji nauczyciela następuje głosowanie w wyniku którego wybierany jest
najlepszy pomysł. Następuje jego tworzenie w grupach 3-5 osobowych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
4. Realizacja ćwiczenia:
 nauczyciel wyjaśnia cel ćwiczenia, jego zakres i sposób wykonania,
 uczniowie zapoznają się z treścią przydzielonego zadania,
 uczniowie dyskutując w grupach zapisują poszczególne fazy projektu socjalnego
zgodnie z przyjętym tematem,
 nauczyciel obserwuje pracę uczniów, udziela rad i wskazówek,
 czy uczniowie prawidłowo wykonują ćwiczenia,
 czy zachowują zasady bhp,
 przerywa pracę po napisaniu przez uczniów poszczególnego etapu projektu socjalnego
i koryguje treści. Podkreśla prawidłowe sformułowana, zwraca uwagę na błędy. Czas
na dyskusję z uczniami.
Zakończenie zajęć:
 uczeń przedstawiciel grupy, prezentuje wykonane zadanie przez swoją grupę. Wymienia
spostrzeżenia z pracy grupy,
 uczniowie dyskutują na forum klasy na temat tworzenia projektu socjalnego, poziomu
jego trudności oraz indywidualności w pracy z poszczególnym klientem,
 nauczyciel ocenia pracę każdej grupy.
Praca domowa
Przeanalizuj stworzony podczas zajęć projekt socjalny i dokonaj porównania
z odnalezionym w literaturze projekcie socjalnym o podobnej tematyce. Zapisz wnioski.
Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach
 nauczyciel ocenia metodą obserwacji indywidualnie ucznia i grupę, na bieżąco, podczas
dyskusji, podczas wykonywania ćwiczenia oraz końcowe efekty pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
5. ĆWICZENIA
5.1. Charakterystyka modeli i metod pracy socjalnej
5.1.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Scharakteryzuj podstawowe założenia metod pracy socjalnej.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania. Uczeń szczególną uwagę powinien zwrócić na precyzyjny opis założeń
metod pracy socjalnej wg podanego wzoru. Ćwiczenie powinno być wykonane samodzielnie.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeanalizować założenia metod pracy socjalnej,
2) przygotować tabelę wg wzoru,
3) wpisać do tabeli nazwy metod pracy socjalnej i ich podstawowe założenia,
4) zaprezentować pracę.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
 pogadanka,
 ćwiczenia.
Środki dydaktyczne:
 arkusz papieru A4,
 przybory do pisania,
 linijka,
 wzór tabeli:
Lp. Nazwa metody Podstawowe założenia
1. 1. Jest skierowana do& & & & & & & & & & & & & & & .
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ...
2. Ma na celu& & & & & & & & & & & & & & & & & & .
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ...
3. Charakteryzuje się & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
2. 1. Jest skierowana do& & & & & & & & & & & & & & & .
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ...
2. Ma na celu& & & & & & & & & & & & & & & & & & .
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ...
3. Charakteryzuje się & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
3. 1. Jest skierowana do& & & & & & & & & & & & & & & .
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ...
2. Ma na celu& & & & & & & & & & & & & & & & & & .
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ...
3. Charakteryzuje się & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
 poradnik dla ucznia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
Ćwiczenie 2
Uzupełnij poniższe zdania:
1. Model pracy socjalnej ukierunkowanej na identyfikację problemu i na rozwiniętą
diagnozę zróżnicowanych społecznie grup ryzyka to model pracy
socjalnej..................................................................................................................................
2. Podstawową relacją w modelu pracy socjalnej nadziei w możliwość zmian jest
relacja......................................................................................................................................
3. Grupy rozwojowo-wychowawcze znajdują zastosowanie głównie w pracy w takich
placówkach jak ......................................................................................................& & ..
4. Grupy rewalidacyjne mogą mieć zastosowanie w placówkach (jakich?)
......................................................................................................& & ...........& & ...............
5. Grupy psychoterapeutyczne mogą być prowadzone w..........................................................
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ............................
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania. Ćwiczenie powinno być wykonane samodzielnie.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeanalizować zdania do uzupełnienia,
2) określić założenia pracy socjalnej,
3) zaprezentować wykonaną pracę.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
 ćwiczenia.
Środki dydaktyczne:
 arkusz papieru A4,
 przybory do pisania,
 poradnik dla ucznia.
Ćwiczenie 3
Określ techniki pracy socjalnej. Która z wymienionych technik jest niezbędna w pracy
z osobą niepełnosprawną?
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania. Ćwiczenie powinno być wykonane samodzielnie lub w grupach 3
osobowych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) określić techniki pracy socjalnej,
2) wybrać technikę niezbędną w pracy z osobą niepełnosprawną,
3) uzasadnić swój wybór,
4) wziąć udział w dyskusji.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
Zalecane metody nauczania uczenia się:
 ćwiczenia,
 dyskusja.
Środki dydaktyczne:
 arkusz papieru A4,
 przybory do pisania,
 poradnik dla ucznia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
5.2. Charakterystyka narzędzi pracy socjalnej
5.2.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
W oparciu o podane przykładowe cele i przewidywane efekty działań dla wybranych
dysfunkcji, wpisz cele i przykładowe efekty działań do kontraktu, który zawarłbyś z osobą
niepełnosprawną ze schorzeniem kręgosłupa (lat 28), samotną, bezrobotną z rocznym stażem
pracy w sklepie spożywczym, posiadającą wykształcenie średnie ogólnokształcące. Załóż, że
osoba ta zamieszkuje wraz z rodzicami, którzy udzielają jej wsparcia finansowego na
poziomie podstawowym. Skup się na pomocy osobie w zdobyciu dodatkowego
wykształcenia.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania. Podczas wykonania ćwiczenia uczeń szczególną uwagę powinien
zwrócić na precyzyjne formułowanie celów i działań zawartych w kontrakcie. Ćwiczenie
powinno być wykonane w grupach 3 osobowych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeanalizować opis przypadku,
2) zapoznać się z informacjami w tabeli,
3) wpisać na arkuszu papieru właściwe cele oraz przewidywane efekty działań, do kontraktu
zawieranego z osobą niepełnosprawną,
4) zaprezentować efekty ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
 analiza przypadku,
 dyskusja.
Środki dydaktyczne:
 arkusz papieru A4,
 przybory do pisania,
 wzór tabeli:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
Rodzaj dysfunkcji Cele Przewidywane efekty działań
Bezrobocie Nabycie umiejętności Ubranie jest czyste, wyprasowane, dostosowane do
dostosowywania wyglądu pory roku, buty wyczyszczone, ciało umyte, włosy
zewnętrznego do potrzeb sytuacji uczesane, dłonie czyste, paznokcie obcięte
życiowej
Przyjęcie postawy aktywnej Uczestniczenie w warsztatach dla osób bezrobotnych
w pokonywaniu trudności i nabywanie umiejętności potrzebnych na rynku pracy.
życiowych Zgłoszenie się i uczestniczenie w kursach/szkoleniach
zawodowych. Wiedza o swoich zasobach
i możliwościach oraz brakach i ograniczeniach.
Zdobywanie informacji na temat możliwości podjęcia
pracy w miejscu zamieszkania i poza nim. Aktywne
poszukiwanie pracy (np. składanie dokumentów w
kolejnych zakładach pracy codziennie). Współpraca
z asystentem osoby niepełnosprawnej w
przezwyciężaniu trudności związanych z brakiem
pracy.
Nabycie umiejętności swobodngo Umiejętność rozpoczynania rozmów i zmiany ich
nawiązywania kontaktów tematów. Samodzielne załatwianie spraw w urzędzie
społecznych pracy.
Zdobycie kwalifikacji potrzebnych Uzyskanie świadectwa ukończenia kursu. Uzyskanie
na rynku pracy zaświadczenia o kwalifikacjach.
Nabycie umiejętności Wiedza o swoich zasobach, możliwościach, ale także
autoprezentacji i poszukiwania brakach ograniczeniach. Umiejętność rozpoczęcia
pracy rozmowy z pracodawcą. Umiejętność zainteresowania
pracodawcy swoimi zasobami i możliwościami.
Samodzielne opracowanie dokumentów, takich jak
CV, podanie o pracę. Wiedza na temat możliwości
podjęcia pracy w miejscu zamieszkania i poza nim.
Poszukiwanie pracy przez rozmowy ze znajomymi,
przegląd ofert pracy e prasie, Internecie, składanie
dokumentów w zakładach pracy itp.
Uzależnienie, Utrzymywanie trzez
wego stylu Podjęcie i ukończenie terapii w ośrodku, poradni
współuzależnienie życia lub utrzymanie abstynencji leczenia uzależnień. Nie spożywanie napojów
(cel formułowany tylko wtedy, zawierających alkohol nawet w małych ilościach.
kiedy jest diagnoza o uzależnieniu)
Zbudowanie oparcia społecznego Uczestniczenie w grupach wsparcia/klubach dla
trzez
wych alkoholików; działalność w grupach
wsparcia dla rodzin osób uzależnionych od alkoholu.
Długotrwała lub Zapewnienie odpowiedniej opieki Chory otrzymuje zapisane od lekarza leki.
ciężka choroba, medycznej i pielęgnacyjnej. Zaspokajane są potrzeby fizjologiczne, bytowe
niepełnosprawność i społeczne chorego. Chory nie ma odleżyn ani
odparzeń. Wykonywane są zabiegi zlecone przez
lekarza. Osoba chora jest czysta. Czysta jest również
pościel i pokój chorego.
Zapewnienie możliwości Chory jest pod opieką opiekunki środowiskowej
zaspokojenia potrzeb i rehabilitanta. W pomoc zaangażowane jest
fizjologicznych i bytowych. hospicjum domowe.
Zapewnienie możliwości Osobę chorą odwiedzają wolontariusze.
zaspokojenia potrzeb kontaktów
społecznych i kulturalnych.
Dostosowanie mieszkania do Są środki finansowe na dostosowanie mieszkania do
potrzeb osoby niepełnosprawnej. potrzeb osoby niepełnosprawnej. Zamontowano
uchwyty w łazience, zlikwidowano progi
w mieszkaniu. Osoba niepełnosprawna może w miarę
samodzielnie funkcjonować w swoim mieszkaniu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
Ćwiczenie 2
Zaplanuj odpowiednie działania do sformułowania celów w kontrakcie socjalnym (część
III kontraktu socjalnego).
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania. Podczas wykonania ćwiczenia uczeń szczególną uwagę powinien
zwrócić na adekwatne przypisanie działań do celów. Ćwiczenie powinno być wykonane
samodzielnie, bądz
w grupach 3 osobowych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się ze sformułowymi celami kontraktu socjalnego,
2) przeanalizować III część kontraktu socjalnego (załącznik 1.),
3) zaplanować odpowiednie działania,
4) zaprezentować efekty ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
 ćwiczenia,
 dywanik pomysłów.
Środki dydaktyczne:
 arkusz papieru A4,
 przybory do pisania,
 wzór III części kontraktu socjalnego (załącznik 1).
Załącznik 1. wzór III części Kontraktu socjalnego.
4. Cele, które ma osiągnąć osoba/rodzina, umożliwiające przezwyciężenie trudnej sytuacji
życiowej:
4.1. Cel lub cele główne2)Nabycie przez Panią X umiejętności prowadzenia gospodarstwa
domowego........................................................................................
4.2. Cele szczegółowe i przewidywane efekty działania:
a) nabycie umiejętności dbania o higienę osobistą.......................................................................
.......................................................................................................................................................
b) nabycie umiejętności sporządzania posiłków& ......................................................................
.......................................................................................................................................................
c) nabycie umiejętności dbania o wygląd mieszkania..................................................................
.......................................................................................................................................................
d) nabycie umiejętności organizowania wolnego czasu...............................................................
.......................................................................................................................................................
e) nabycie umiejętności gospodarowania środkami finansowymi................................................
Przewidywane efekty działań:
Ad. a) Pani X ciało umyte, włosy uczesane, dłonie czyste, paznokcie obcięte.
Ad. b) Pani X potrafi przygotować śniadanie, kolację oraz dwudaniowy obiad, potrafi
odpowiednio dobrać produkty żywnościowe, podawać posiłki w czystych naczyniach oraz
porach dnia wyznaczonych do ich spożycia.
Ad. c) W domu jest czysta podłoga, brak śladów kurzu na meblach, odkurzony dywan, brak
pajęczyny na ścianach, naczynia pozmywane, ułożone w miejscu dla nich przeznaczonym,
ubrania złożone w szafie, stół czysty.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
Ad. d) Pani X dzieli obowiązki domowe pomiędzy wszystkich członków rodziny, zaprzestaje
ciągłego oglądania TV, podczas wykonywania prac domowych koncentruje się na
wykonywanej czynności, nie przerywa jej na obejrzenie serialu, poświęca czas wolny na
odpoczynek na świeżym powietrzu, zabawę z dziećmi, bądz
swoje hobby.
Ćwiczenie 3
Zaprezentuj jedną z części kwestionariusza wywiadu środowiskowego.
Wskazania do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania. Nauczyciel powinien przydzielić do odszukania każdemu z uczniów
konkretną część kwestionariusza wywiadu, tak by na lekcji zostały zaprezentowane wszystkie
istniejące części. Ćwiczenie powinno być wykonane samodzielnie, bądz
w grupach 2
osobowych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się ze wzorami kwestionariusza zamieszczonymi w Dzienniku Ustaw z dnia 4
maja 2005 r., nr 77, poz. 672,
2) skopiować jedną część kontraktu socjalnego,
3) zaprezentować kopię kwestionariusza środowiskowego.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
 ćwiczenia,
 dyskusja.
Środki dydaktyczne:
- arkusz papieru A4,
- komputer z dostępem do Internetu,
- Dziennik Ustaw z dnia 4 maja 2005 r., nr 77, poz. 672.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
5.3. Charakterystyka diagnozy społecznej oraz sposoby
monitorowania pracy socjalnej
5.3.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Określ czym jest diagnoza społeczna a następnie wypełnij tabelę.
Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres,
i sposób wykonania. Podczas wykonania ćwiczenia uczeń szczególną uwagę powinien
zwrócić na specyfikę diagnozy społecznej. Ćwiczenie powinno być wykonane w grupach
3 osobowych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym diagnozy społecznej,
2) określić czym jest diagnoza społeczna,
3) przygotować tabelę wg wzoru,
4) wpisać do tabeli etapy i cechy diagnozy oraz grupy błędów diagnostycznych,
5) zaprezentować pracę.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
 dyskusja,
 ćwiczenia.
Środki dydaktyczne:
 przykładowo opracowana diagnoza dowolnego przypadku,
 wzór tabeli:
Diagnoza społeczna
Etapy diagnozy Grupy błędów Cechy dobrej diagnozy
diagnostycznych
1. 1. 1.
2. 2. 2.
3. 3. 3.
4.
5.
Ćwiczenie 2
Dokonaj charakterystyki działań mających na celu zastosowanie wobec podopiecznego
środków przymusu i nadzoru. Podaj cechę wspólną wszystkich opisanych działań.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania. Podczas wykonania ćwiczenia uczeń szczególną uwagę powinien
zwrócić na podanie cech wspólnych opisanych działań. Ćwiczenie powinno być wykonane
w grupach 3 5-osobowych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) scharakteryzować działania mające na celu zastosowanie wobec podopiecznego środków
przymusu i nadzoru,
2) określić cechę wspólną łączącą opisane działania,
3) zapisać wnioski,
4) zaprezentować pracę.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
 dyskusja,
 ćwiczenia.
Środki dydaktyczne:
 arkusz papieru A4,
 przybory do pisania,
 Poradnik dla ucznia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
5.4. Projektowanie działań nastawionych na zmianę sytuacji osoby
niepełnosprawnej
5.4.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Opracuj projekt pomocy osobie niepełnosprawnej na podstawie przykładu projektu.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania i warunki bezpieczeństwa pracy. Podczas wykonania ćwiczenia uczeń
szczególną uwagę powinien zwrócić na tworzenie projektów mających na celu poprawę
sytuacji osoby niepełnosprawnej. Ćwiczenie powinno być wykonane w grupach 3 5
osobowych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z projektem pomocy osobie niepełnosprawnej,
2) określić potrzeby osoby niepełnosprawnej,
3) opracować swój własny projekt,
4) zaprezentować pracę.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
 metoda projektu,
 burza mózgów.
Środki dydaktyczne:
 arkusz papieru A4,
 przybory do pisania,
 wzór przykładowo opracowanego projektu socjalnego:
Przykład projektu
Tytuł: Projekt działań samopomocowych dla osoby niepełnosprawnej poruszającej się na
wózku inwalidzkim.
Wstęp
Projekt pomocy osobie niepełnosprawnej poruszającej się na wózku inwalidzkim zam. Na
Osiedlu KSM w Lublinie. Projekt powstał z inicjatywy asystenta osoby niepełnosprawnej
Pana J. Kowalskiego.
Celem projektu jest wzajemna wymiana doświadczeń w zakresie samoobsługi osoby
poruszającej się na wózku inwalidzkim oraz wzajemne wsparcie w rozwiązywaniu
codziennych problemów związanych z niepełnosprawnością oraz wsparcie psychologiczne
w momentach trudnych dla Pana X. Projekt będzie realizowany przez co najmniej 12
miesięcy.
Charakterystyka problemu
Pan X uległ w IV 2007 roku wypadkowi samochodowemu na skutek, którego porusza się
na wózku inwalidzkim. Przeżywa chwile załamania, zniechęcenia do życia, nie potrafi
odnalez
ć się w obecnej sytuacji. Nie wychodzi z domu, nie wykonuje żadnych podstawowych
czynności samoobsługowych typu: jedzenie, mycie itp. Jest w bardzo złym stanie
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
psychicznym. Dotychczas podejmowane działania tj. rozmowy z psychologiem, zażywanie
leków uspakajających, wsparcie rodziny nie przynoszą rezultatów.
Projekt oparto na założeniach teorii socjologicznych i psychologicznych wg których
społeczeństwo akceptuje projekty nastawione na pobudzanie inicjatyw i aktywności
jednostkowych i środowiskowych. Natomiast uwzględnienie indywidualnych potrzeb,
pragnień i oczekiwań wzmocni osobę w jej poczynaniach.
Adresaci projektu
Projekt adresowany jest do osoby poruszającej się na wózku inwalidzkim  Pana X.
Partnerzy przy realizacji projektu
Wolontariusz- osoba poruszająca się na wózku inwalidzkim od kilku lat, znakomicie
funkcjonująca w środowisku, psycholog, rodzina adresata projektu.
Cele projektu
Wzajemna wymiana doświadczeń w zakresie samoobsługi osoby poruszającej się na wózku
inwalidzkim oraz wzajemne wsparcie w rozwiązywaniu codziennych problemów związanych
z niepełnosprawnością oraz wsparcie psychologiczne w momentach trudnych dla Pana X.
Sposób oceny projektu
Zebranie informacji zwrotnych od uczestników spotkań, zebranie anonimowych
informacji zwrotnych od samego Pana X, oraz jego rodziny na temat jego funkcjonowania po
przeprowadzeniu projektu.
Harmonogram zadań
Lp. Zadania Realizator Termin
1. Dogłębna analiza problemów Pana X oparta Asystent osoby Od 9.IX-20.IX.07
na zebranym materiale. niepełnosprawnej
2. Rozmowy z Panem X, jego rodziną Asystent osoby Od 22.IX- 29.IX.07
wolontariuszem, psychologiem, niepełnosprawnej
3. Spotkania Pana X z wolontariuszem wolontariusz 1 x w tygodniu w okresie od
2.XI do VIII. Częstotliwość
spotkań może być
dostosowywana do potrzeb
Pana X.
4. Spotkania Pana X z psychologiem Psycholog 1 x w tygodniu w okresie od
Rodzina Pana 2.XI do VIII. Częstotliwość
spotkań może być
dostosowywana do potrzeb
Pana X.
5. Dyskusja  wzajemna wymiana spostrzeżeń Asystent osoby raz w miesiącu przez okres
co do efektów działań niepełnosprawnej realizacji projektu
Psycholog
Rodzina Pana X
Pan X
Wolontariusz
6. Spotkanie podsumowujące efekty podjętych j/w VIII 2008
działań  ocena realizacji projektu
Koszty realizacji projektu
Rodzaj wydatku jednostka Koszt w zł Ilość jednostek Udział własny
Psycholog godzina 30 40 1200 zł
Asystent osoby godzina 20 80 1600 zł
niepełnosprawnej
Telefon Impuls 0,35 100 35,00
Koszt dojazdu Bilet 2,00 80 160
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
Pożądane rezultaty projektu
Systematyczny udział w spotkaniach z wolontariuszem, psychologiem, poprawa
samopoczucia psychicznego Pana X, poprawa funkcjonowania fizycznego, większa
samodzielność w wykonywaniu codziennych czynności, nabycie motywacji do dalszej pracy
nad sobą, ogólna poprawa relacji z rodziną i najbliższymi.
Możliwość kontynuacji projektu
Po zakończeniu projektu z Panem X, może on zostać wykorzystany do pomocy innej osobie
w podobnej sytuacji. Może mieć miejsce zamiana ról Pana X- to On tym razem będzie
pomagał.
Ćwiczenie 2
Przyporządkuj fazy projektu socjalnego do właściwych im definicji.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania. Podczas wykonania ćwiczenia uczeń szczególną uwagę powinien
zwrócić na znajomość faz projektu socjalnego. Ćwiczenie powinno być wykonane
samodzielnie.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) określić fazy projektu socjalnego,
2) zapoznać się z definicjami faz,
3) przyporządkować definicje do nazw faz projektu socjalnego,
4) zaprezentować pracę.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
 ćwiczenia.
Środki dydaktyczne:
 arkusz papieru A4,
 przybory do pisania,
 karta ćwiczeń:
Fazy projektu Definicje
konkretyzacja celu głównego i celów
Konceptualizacja
szczegółowych
nie tylko ocena celów i metod realizacji
projektu, lecz również ocenia zamian u tych,
Operacjonalizacja do których działanie zostało skierowane,
a także wszystkich pozostałych uczestników
projektu
spojrzenie na projekt z punktu racjonalnego
Ewaluacja
działania
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
5.5. Sposoby nawiązywania kontaktu z osobą niepełnosprawną
i jej otoczeniem
5.5.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Określ zalety biblioterapii oraz jej znaczenie w nawiązywaniu kontaktów z osobami
niepełnosprawnymi.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania. Podczas wykonania ćwiczenia uczeń szczególną uwagę powinien
zwrócić na różne formy terapii osoby niepełnosprawnej, ze szczególnym uwzględnieniem
biblioterapii. Ćwiczenie powinno być wykonane samodzielnie.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) określić zalety biblioterapii,
2) wyjaśnić znaczenie biblioterapii w nawiązywaniu kontaktu z osobą niepełnosprawną,
3) dokonać analizy propozycji innych uczniów,
4) zapisać wnioski.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
 dyskusja,
 ćwiczenia.
Środki dydaktyczne:
 arkusz papieru A4,
 przybory do pisania,
 numery lub kserokopie czasopism:  Opieka  Wychowanie  Terapia 2001, nr 1,
s. 29 31, oraz  Bibliotekarz 1991, nr 1, s. 16 20.
Ćwiczenie 2
Określ sposoby nawiązywania współpracy z osobą niepełnosprawną, które dają
w praktyce najlepsze rezultaty.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania. Podczas wykonania ćwiczenia uczeń szczególną uwagę powinien
zwrócić na sposoby nawiązywania kontaktu z osobą niepełnosprawną. Ćwiczenie powinno
być wykonane samodzielnie.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym nawiązywania współpracy z osobą
niepełnosprawną,
2) określić sposoby nawiązywania współpracy,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
3) wybrać sposoby pomocy dające w praktyce najlepsze rezultaty,
4) uzasadnić swój wybór,
5) zaprezentować pracę.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
 burza mózgów,
 ćwiczenia.
Środki dydaktyczne:
- arkusz papieru A4,
- przybory do pisania,
- poradnik dla ucznia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
5.6. Charakterystyka celów i zadań polityki społecznej w Polsce
5.6.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wybierz spośród podanych celów polityki społecznej, cele definiowane jako działalność.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania. Podczas wykonania ćwiczenia uczeń szczególną uwagę powinien
zwrócić na cele polityki społecznej definiowanej jako działalność. Ćwiczenie powinno być
wykonane samodzielnie.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z listą celów polityki socjalnej,
2) określić cele definiowane jako działalność,
3) wypisać na arkuszu papieru właściwe cele,
4) zaprezentować efekty ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
 dyskusja,
 ćwiczenia.
Środki dydaktyczne:
 lista wybranych celów polityki społecznej na foliogramie:
 zwalczanie niedomagań dziedzinie procesu dystrybucji,
 tworzenie równego dostępu w korzystaniu z obywatelskich praw,
 utrzymanie i wzmocnienie wewnętrznych, materialnych powiązań w społeczeństwie,
 wyrównywanie warunków życia i pracy poprzez zaspokajanie potrzeb ludności
w różnym wieku,
 integracja grup społecznych w społeczeństwo jako całość,
 usuwanie nierówności społecznych,
 wspieranie lub tłumienie pewnego systemu gospodarczego lub jego części,
 asekurowanie przed ryzykiem życiowym.
 rzutnik,
 arkusz papieru A4,
 przybory do pisania,
 poradnik dla ucznia.
Ćwiczenie 2
Spośród niżej podanych wartości wybierz, te, które są wartościami socjalnymi
w rozumieniu polityki społecznej.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania. Podczas wykonania ćwiczenia uczeń szczególną uwagę powinien
zwrócić na wartości socjalne w rozumieniu polityki społecznej. Ćwiczenie powinno być
wykonane samodzielnie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z listą wartości,
2) określić wartości socjalne,
3) wypisać na arkuszu papieru wartości socjalne w rozumieniu polityki społecznej,
4) zaprezentować efekty ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
 dyskusja,
 ćwiczenia.
Środki dydaktyczne:
 arkusz papieru A4,
 przybory do pisania,
 lista wybranych wartości na folii lub planszy:
a) wolność,
b) braterstwo,
c) pokój,
d) jedność,
e) równość,
f) godność osoby ludzkiej,
g) sprawiedliwość,
h) miłość.
- rzutnik,
- poradnik dla ucznia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
6. EWALUACJA OSI
GNI
Ć UCZNIA
Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego
Test dwustopniowy do jednostki modułowej  Stosowanie metod pracy
socjalnej
Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:
 zadania 1, 2, 3, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 13, 15, 17, 19, 20 są z poziomu podstawowego,
 zadania 4, 12, 14, 16, 18, są z poziomu ponadpodstawowego.
Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt
Za każdą prawidłową odpowiedz
uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedz
lub jej brak
uczeń otrzymuje 0 punktów.
Proponuje się następujące normy wymagań, uczeń otrzymuje następujące
oceny szkolne:
 dopuszczający  za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,
 dostateczny  za rozwiązanie co najmniej 12 zadań z poziomu podstawowego,
 dobry  za rozwiązanie 15 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,
 bardzo dobry  za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 4 z poziomu
ponadpodstawowego.
Klucz odpowiedzi: 1. b, 2. c, 3. b, 4. d, 5. a, 6. a, 7. b, 8. b, 9. c, 10. a, 11. d,
12. d, 13. a, 14. b, 15. a, 16. d, 17. d, 18. c, 19. a, 20. a.
Plan testu
Nr Cel operacyjny Kategoria Poziom Poprawna
zad. (mierzone osiągnięcia ucznia) celu wymagań odpowiedz

1. Zdefiniować pojęcie kontraktu socjalnego A P b
2. Rozróżnić etapy kontraktu socjalnego C P c
3. Wyjaśnić funkcję oceny operacyjnej działania
B P b
w pracy socjalnej
4. Rozróżnić diagnostyczne błędy rozumowania C PP d
5. Rozróżnić fazy projektu socjalnego C P a
6. Zdefiniować cel projektu socjalnego A P a
7. Określić założenia planu pracy A P b
8. Wyjaśnić kwestię istnienia definicji osoby
B P b
niepełnosprawnej
9. Określić rolę osób niepełnosprawnych
A P c
w społeczeństwie
10. Określić zadania Centrów Aktywizacji
A P a
Zawodowej Osób Niepełnosprawnych
11. Zdefiniować termin  polityka społeczna A P d
12. Rozróżnić zakres zainteresowań polityki
C PP d
społecznej
13. Scharakteryzować  pojęcie wyrównywania
B P a
szans w polityce społecznej
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
14. Rozróżnić założenia aspektu pedagogicznego
D PP b
projektu socjalnego
15. Zdefiniować etap projektu socjalnego A P a
16. Określić liczbę zdefiniowanych grup osób
C PP d
niepełnosprawnych
17. Określić zadania PFRON A P d
18. Rozróżnić rodzaje rehabilitacji C PP c
19. Dobrać sposoby nawiązywania współpracy
C P a
z osobą niepełnosprawną
20. Zdefiniować pojęcie  case study A P a
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej
jednotygodniowym.
2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przygotuj odpowiednią liczbę testów.
5. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
6. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.
7. Zapytaj czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.
8. Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.
9. Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbliżającym się czasie
zakończenia udzielania odpowiedzi.
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zdań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.
5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedz
zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową.
6. Pracuj samodzielnie bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na póz
niej i wróć do niego gdy zostanie Ci wolny czas.
8. Na rozwiązanie testu masz 45 min.
Materiały dla ucznia:
 instrukcja,
 zestaw zadań testowych,
 karta odpowiedzi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Pod pojęciem kontrakt socjalny rozumiemy
a) zdefiniowanie problemów i celów operacyjnych.
b) umowę z podopiecznym, polegającą na wspólnym uzgodnieniu celów i projektu
działania między pracownikiem socjalnym a klientem, na wyjaśnieniu i wspólnej
negocjacji wyboru możliwych rozwiązań pożądanej zmiany trudnej sytuacji oraz
określaniu na jej podstawie form i czasu trwania pracy.
c) opracowanie planu pracy i jej strukturalizacja w czasie.
d) oświadczenie klienta o chęci rozwiązania jego trudnej sytuacji.
2. Etapem kontraktu socjalnego jest
a) umiejętność wykonania jakiegoś zadania.
b) zaangażowanie osoby w realizację działania.
c) ewaluacja osiągnięć i wyników pracy.
d) zapewnienie możliwości zaspokojenia potrzeb fizjologicznych i bytowych.
3. Ocena operacyjna działania w pracy socjalnej służy do
a) wyjaśnienia postępowania podejmowanego w pracy socjalnej.
b) wskazania celów i stworzenia projektu działania.
c) zakończenia metodycznego działania.
d) skierowania osoby do kompetentnej instytucji.
4. Do diagnostycznych błędów rozumowania należy
a) spostrzeganie objawów w zmienionej ilościowej lub jakościowej postaci.
b) z
le skonstruowany wywiad.
c) spostrzeganie objawów nieistniejących.
d) błąd fałszywej przyczyny  mylenie ze skutkami.
5. Fazy projektu socjalnego to
a) konceptualizacja, operacjonalizacja, ewaluacja.
b) decydowanie, projektowanie, realizowanie.
c) techniczna, praktyczna, celowa.
d) zasadnicza, pejoratywna, analityczna.
6. Projekt socjalny nastawiony jest na
a) dokonywanie zmian jednostkowych, grupowych i środowiskowych, które są ściśle
związane z realizacją zadań pomocy społecznej.
b) zastosowanie podejścia psychologicznego.
c) profesjonalne i świadome formy aktywności.
d) kierowanie klienta do instytucji wspomagających jego rozwój.
7. Aby ustalić plan pracy należy
a) wdrożyć projekt.
b) określić kompetencje i zadania osób i instytucji uczestniczących w projekcie.
c) wesprzeć klienta finansowo.
d) opracować założenia metodologiczne.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
8. Definicja osoby niepełnosprawnej
a) nie istnieje.
b) jest precyzyjnie określona.
c) jest niejasna.
d) zawiera kwestie sporne.
9. Osoby niepełnosprawne powinny
a) być izolowane.
b) kontaktować się tylko z podobnymi sobie.
c) brać pełny udział w życiu społecznym.
d) utrzymywać kontakty tylko z rodziną.
10. Projekty wdrażania osób niepełnosprawnych na rynek pracy tworzone są przez
a) Centra Aktywizacji Osób Niepełnosprawnych Zawodowo.
b) wolontariuszy.
c) pedagogów ulicy.
d) samorządy.
11. Polityka społeczna to
a) działania gminy na rzecz potrzebujących pomocy.
b) działania MOPS wobec  niepełnosprawnych życiowo .
c) polityka prewencji i zwalczania zjawisk patologii.
d) zespół długofalowych działań na rzecz zaspokajania potrzeb i rozwiązywania
problemów społecznych.
12. W zakres zainteresowań polityki społecznej nie wchodzą zagadnienia polityki
a) kulturalnej.
b) ochrony zdrowia.
c) mieszkaniowej.
d) rolnej.
13. Polityka społeczna pod pojęciem wyrównywania szans rozumie
a) równy dostęp do wyżywienia, zdrowia, mieszkania, edukacji oraz pomocy
materialnej w przypadku zdarzeń losowych i niezdolności do pracy.
b) poprawę gospodarczej pozycji większości osób.
c) zapewnienie minimalnych standardów socjalnych.
d) poprawę warunków pracy szerokich warstw ludności.
14. Aspekt pedagogiczny projektu wiąże się z założeniem, że
a) głównym inicjatorem zmian środowiskowych powinno być państwo.
b) należy ulepszać środowisko życia.
c) współczesne społeczeństwo umożliwia i akceptuje projekty nastawione na
pobudzanie inicjatyw i aktywności jednostkowych i środowiskowych, które
warunkują rozwój społeczny.
d) pracownik socjalny prowadzi działania metodyczne, tzw. profesjonalne i świadome
formy aktywności, które nastawione są na pozytywną modyfikacji sytuacji, w której
znajduje się podopieczny.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
15. Wdrażanie projektu, w ramach którego powinno następować systematyczne
weryfikowanie przyjętych założeń i ich zgodności z planem w formie wymiany
informacji między osobami biorącymi udział w projekcie to
a) etap projektu socjalnego.
b) wymiar projektu socjalnego.
c) element projektu socjalnego.
d) cecha projektu socjalnego.
16. Liczba grup osób niepełnosprawnych wyróżnionych na podstawie definicji to
a) 3.
b) 4.
c) 1.
d) 2.
17. Asekuracją ryzyka niepełnosprawności zajmuje się głównie
a) MOPS/GOPS.
b) gmina.
c) samorząd.
d) PFRON.
18. Rodzajem rehabilitacji osoby niepełnosprawnej nie jest rehabilitacja
a) fizyczna.
b) społeczna.
c) pedagogiczna.
d) psychiczna.
19. Sposoby nawiązywania współpracy z osobą niepełnosprawną to
a) biblioterapia, muzykoterapia, warsztaty terapii zajęciowej.
b) zajęcia korekcyjne, wyrównawcze.
c) nauczanie indywidualne w domu.
d) tworzenie ośrodków dziennego pobytu wyłącznie dla osób niepełnosprawnych.
20. Termin  case study oznacza
a) rozpoznanie.
b) zweryfikowanie.
c) analizę.
d) kwestionowanie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko ..........................................................................................................................
Stosowanie metod pracy socjalnej
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1. a b c d
2. a b c d
3. a b c d
4. a b c d
5. a b c d
6. a b c d
7. a b c d
8. a b c d
9. a b c d
10. a b c d
11. a b c d
12. a b c d
13. a b c d
14. a b c d
15. a b c d
16. a b c d
17. a b c d
18. a b c d
19. a b c d
20. a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
Test 2
Test dwustopniowy do jednostki modułowej  Stosowanie metod pracy
socjalnej
Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:
 zadania 1, 3, 4, 5, 6, 8, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 20 są z poziomu podstawowego,
 zadania 2, 7, 9, 19 są z poziomu ponadpodstawowego.
Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt
Za każdą prawidłową odpowiedz
uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedz
lub jej brak
uczeń otrzymuje o punktów.
Proponuje się następujące normy wymagań, uczeń otrzymuje następujące
oceny szkolne:
 dopuszczający  za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego
 dostateczny  za rozwiązanie co najmniej 12 zadań z poziomu podstawowego
 dobry  za rozwiązanie 15 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego
 bardzo dobry  za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu
ponadpodstawowego.
Klucz odpowiedzi: 1. a, 2. d, 3. b, 4. a, 5. c, 6. c, 7. b, 8. b, 9. a, 10. d, 11. a,
12. b, 13. c, 14. a, 15. a, 16. c, 17. a, 18. a, 19. a, 20. a.
Plan testu
Nr Cel operacyjny Kategoria Poziom Poprawna
zad. (mierzone osiągnięcia ucznia) celu wymagań odpowiedz

1 Zdefiniować pojęcie opracowania planu pracy A P a
2 Rozróżnić narzędzia pracy socjalnej C PP d
3 Określić ilość sporządzanych egzemplarzy
A P b
kontraktu socjalnego
4 Określić zakres kontraktu socjalnego A P a
5 Określić synonim terminu diagnoza A P c
6 Określić funkcje oceny końcowej działania
A P c
w pracy socjalnej
7 Rozróżnić błędy techniczne rozumowania C PP b
8 Określić zakres diagnozy społecznej A P b
9 Rozróżnić działania stosowane podczas
C PP a
monitorowania pracy socjalnej
10 Zdefiniować pojęcie nadzorowania w procesie
A P d
monitorowania pracy socjalnej
11 Wyjaśnić pojęcie konceptualizacji w projekcie
B P a
socjalnym
12 Scharakteryzować aspekt socjologiczny projektu
B P b
socjalnego
13 Scharakteryzować cechy aspektu
B P c
pedagogicznego projektu socjalnego
14 Określić definicję osoby niepełnosprawnej A P a
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
15 Scharakteryzować regulacje prawne
B P a
niepełnosprawności
16 Zdefiniować politykę społeczną A P c
17 Określić cele polityki społecznej A P a
18 Określić elementy diagnozy społecznej A P a
19 Skategoryzować kontrakt socjalny C PP a
20 Określić ramy prawne wzoru kwestionariusza
A P a
wywiadu środowiskowego
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej
jednotygodniowym.
2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przygotuj odpowiednią liczbę testów.
5. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
6. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.
7. Zapytaj czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.
8. Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.
9. Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbliżającym się czasie
zakończenia udzielania odpowiedzi.
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zdań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.
5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedz
zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową.
6. Pracuj samodzielnie bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na póz
niej i wróć do niego gdy zostanie Ci wolny czas.
8. Na rozwiązanie testu masz 45 minut.
Materiały dla ucznia:
 instrukcja,
 zestaw zadań testowych,
 karta odpowiedzi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Pod pojęciem opracowanie planu pracy i jego strukturalizacja w czasie rozumiemy
a) podział zadań, form pracy lub podejmowanie przez obie strony umowy aktywności,
ustalenia częstotliwości spotkań, czasu trwania.
b) realizację uzgodnień i wyników pracy.
c) umiejętność wykonania jakiegoś zadania.
d) poprawę gospodarczej i społecznej pozycji większości osób.
2. Do narzędzi pracy socjalnej zaliczamy
a) monografię.
b) socjometrię.
c) kwestionariusz obserwacji.
d) kontrakt socjalny.
3. Kontrakt socjalny sporządza się w
a) 1 egzemplarzu.
b) dwóch jednobrzmiących egzemplarzach dla każdej ze stron.
c) 3 egzemplarzach.
d) 4 egzemplarzach.
4. Kontrakt socjalny określa
a) sposób współdziałania między osobą/rodziną a ośrodkiem pomocy społecznej
w zakresie rozwiązywania trudnej sytuacji życiowej.
b) zakres pomocy materialnej dla klienta.
c) sytuację osobistą klienta.
d) styl i tryb życia klienta.
5. Termin  diagnoza w pracy socjalnej został zastąpiony terminem
a) poznanie.
b) rozpoznanie.
c) ocena.
d) oznaka.
6. Ocena końcowa działania w pracy socjalnej służy do
a) wyjaśnienia postępowania podejmowanego w pracy socjalnej.
b) wskazaniu celów i stworzeniu projektu działania.
c) zakończenia metodycznego działania.
d) skierowania danej osoby do kompetentnej instytucji.
7. Do technicznych błędów rozumowania należą
a) spostrzeganie objawów w zmienionej ilościowej lub jakościowej postaci działania
socjalnego.
b) z
le skonstruowany wywiad.
c) spostrzeganie objawów nieistniejących.
d) błąd fałszywej przyczyny- mylenie ze skutkami.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
8 Zakres diagnozy społecznej to m.in.
a) wiek, płeć, sytuacja zawodowa, materialna; rodzinna; bytowa.
b) poglądy polityczne, społeczne, system moralny.
c) pochodzenie społeczne, rasa, narodowość.
d) sytuacja zawodowa, system wartości, gust.
9. Monitorowanie pracy socjalnej zawiera m.in. działania
a) ostateczne, modyfikujące.
b) aksjologiczne, pejoratywne.
c) podstawowe, zasadnicze.
d) kontynuowanie pracy, narzucanie wymogów i ograniczeń.
10. Poprzez nadzorowanie w procesie monitorowania działań pracy socjalnej rozumiemy.
a) działanie mające na celu odcięcie podopiecznego od pewnych zachowań lub szybkie
wykrycie trudności podopiecznego.
b) spostrzeganie objawów w zmienionej ilościowej lub jakościowej postaci działania
socjalnego.
c) nakładane na podopiecznego wymagania muszą być współmierne do jest dla niego
możliwe do wykonania pod względem fizycznym, intelektualnym i emocjonalnym.
d) spotkania i wizyty domowe z podopiecznymi.
11. W projekcie socjalnym działania konceptualizacji polegają na
a) ocenie celów i metod realizacji projektu.
b) spojrzeniu na projekt z punktu racjonalnego działania.
c) operacjonalizacji.
d) destrukcji.
12. Aspekt socjologiczny projektu wiąże się
a) ze stawianiem pytań, co do z
ródeł czy zasadności projektu, jak i jego skutków, które
z sobą pociągnie.
b) z założeniem, że należy ulepszać środowisko życia.
c) z założeniem, że współczesne społeczeństwo umożliwia akceptuje projekty
nastawione na pobudzanie inicjatyw i aktywności jednostkowych i środowiskowych,
które warunkują rozwój społeczny.
d) z założeniem pracownik socjalny prowadzi działania metodyczne, tzw. profesjonalne
i świadome formy aktywności, które nastawione są na pozytywną modyfikacji
sytuacji w której znajduje się podopieczny.
13. Aspekt pedagogiczny projektu wyraża się w takich cechach jak
a) globalność, dynamika, kompensacja, wartościowanie.
b) zmiany osobowościowe, moralne, charakterologiczne.
c) ocena celów i metod realizacji projektu.
d) paradygmaty, uniformizacja, monotyp.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
14. Osoba niepełnosprawną to osoba
a) której stan fizyczny lub/ i psychiczny trwale lub okresowo utrudnia, ogranicza lub
uniemożliwia wypełnianie zadań życiowych i ról społecznych zgodnie z normami
prawnymi i społecznymi.
b) nie posiadająca odpowiedniego orzeczenia wydanego przez organ do tego
uprawniony.
c) odczuwa ograniczenie sprawności w wykonywaniu czynności podstawowych dla
swojego wieku.
d) nie czuje się na tyle sprawna by samodzielnie funkcjonować.
15. Niepełnosprawność posiada swoje regulacje prawne
a) tylko w prawie polskim.
b) tylko w prawie międzynarodowym.
c) zarówno w prawie polski jak i międzynarodowym.
d) nie posiada regulacji prawnych.
16. Według J. Auleytnera polityka społeczna to
a) działalność państwa i samorządowych organizacji pozarządowych, których celem
jest wyrównanie szans życiowych grup społeczeństw ekonomicznych i socjalnie
najsłabszych.
b) przyjęty i realizowany przez władzę publiczną i organizacje pozarządowe zespół
długofalowych działań na rzecz zaspokajania potrzeb i rozwiązywania problemów
społecznych.
c) przeciwdziałanie bezrobociu, kształtowanie płac i warunków bezpieczeństwa pracy.
ochrona grup społeczno-ekonomicznych, które wskutek swojej zależności
d)
ekonomicznej są szczególnie narażone na szkody, krzywdy, niebezpieczeństwa
i kłopoty.
17. Usuwanie nierówności społecznych oraz integracja grup społecznych w społeczeństwo
jako całość to
a) cele polityki społecznej.
b) zadania.
c) funkcje.
d) zasady.
18. Element diagnozy społecznej to
a) przyczyny trudnej sytuacji życiowej oraz z
ródła tych przyczyn.
b) mocne strony osoby, rodziny i zasoby środowiska.
c) słabe strony osoby/rodziny oraz ograniczenie, bariery i przeszkody w środowisku.
d) koncentrowanie się wyłącznie na deficytach środowiska.
19. Kontrakt socjalny jest
a) narzędziem pracy socjalnej.
b) metodą pracy socjalnej.
c) metodą diagnozowania środowiska.
d) metodą badań pedagogicznych.
20. Wzór kwestionariusza wywiadu środowiskowego jest
a) jasno określony.
b) nie sprecyzowany.
c) dowolny.
d) w projekcie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko .............................................................................................
Stosowanie metod pracy socjalnej
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr Odpowiedz
Punkty
zadania
1. a b c d
2. a b c d
3. a b c d
4. a b c d
5. a b c d
6. a b c d
7. a b c d
8. a b c d
9. a b c d
10. a b c d
11. a b c d
12. a b c d
13. a b c d
14. a b c d
15. a b c d
16. a b c d
17. a b c d
18. a b c d
19. a b c d
20. a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
7. LITERATURA
1. Andrzejewska A.: Biblioterapia w podmiotowym podejściu do osób niepełnosprawnych.
Opieka  Wychowanie  Terapia 2001, nr 1, s. 29-31
2. Auleytner J.: Polityka społeczna. Teoria a praktyka, Warszawa 1997
3. De Robertis C.: Metodyka działania w pracy socjalnej. BPS, Katowice 1998
4. Dziennik Ustaw z dnia 16 marca 2005 r.
5. Garvin Ch., Seabury B.: Działania interpersonalne w pracy socjalnej. BPS, Katowice
1998
6. Głąbicka K.: Polityka społeczna państwa polskiego u progu członkostwa w Unii
Europejskiej. ITeE, Radom 2004
7. http://wikipedia.ogr/wiki/polityka_ spo%C5%82eczna
8. http://www.wtzbarwice.imax.com.pl/Uslugi/uslugi.html
9. Kamiński A.: Funkcje pedagogiki społecznej. PWN, Warszawa 1982
10. Kantowicz E.: Elementy teorii i praktyki pracy socjalnej. Olsztyn 2001
11. Kwaczyńska-Butrym Z.: Niepełnosprawność  specyfika pomocy społecznej. Katowice
1998
12. Lalak D., Pilch T. (red.): Elementarne pojęcia pedagogiki społecznej i pracy socjalnej.
Wydawnictwo Akademickie  Żak , Warszawa 1999
13. Maciejewska J.: Jaka Integracja. Edukacja i Dialog 2006, nr 8, s. 7-11
14. Mikołajewicz W.: Praca socjalna jako działanie wychowawcze. BPS, Katowice 1999
15. Murynowicz-Hatka E.: Modele pracy socjalnej i profesje społeczne. W: Praca socjalna
w poszukiwaniu metod i narzędzi, red. Małgorzata Orłowska, L. Malinowski. Wyd.
 Żak , Warszawa 2000
16. Ossowski R.: Biblioterapia niepełnosprawnych. Bibliotekarz 1991, nr 1, s. 16-20
17. Pilch T.: Zasady badań pedagogicznych. Wydawnictwo Akademickie,  Żak , Warszawa
1998
18. Podstawy pracy socjalnej. Materiały ze szkolenia dla aspirantów pracy socjalnej MOPS
w Radomiu, Radom 2006
19. Praca socjalna w Polsce. Materiały z VII Zjazdu Polskiego Stowarzyszenia Szkół Pracy
Socjalnej, Katowice 1999
20. Richmond M.: What is Social Casework? Nowy Jork 1922
21. Rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej z dnia 19 kwietnia 2005r. w sprawie
przeprowadzenia wywiadu środowiskowego. Dzienniku Ustaw z dnia 4 maja 2005 nr 77,
poz.672
22. Rozporządzeniem Ministra Polityki Społecznej z dnia 1 marca 2005r w sprawie wzoru
kontraktu socjalnego. Dz. U z dnia 16 marca 2005r. na podstawie art. 108 ust. 2 ustawy
z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej; Dz. U. Nr 64, poz. 593, Nr 99, poz. 1001
i Nr 273, poz. 2703
23. Skidmore R., Thackeray M.: Wprowadzenie do pracy socjalnej. BPS, Katowice 1998
24. Szmagalski J.: Praca socjalna w poszukiwaniu skutecznych metod w: Praca socjalna 
służbą człowiekowi. Wyd. Akad.  Żak , Warszawa 1998
25. Ustawa z 26 sierpnia 1997 o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób
niepełnosprawnych. Dz.U. nr 123, poz.776
26. Włoch A., Domaradzki P.: Kontrakt socjalny. Przewodnik dla pracowników socjalnych
ośrodków pomocy społecznej. W: Praca socjalna 2005, nr 4, s. 21-100
27. Wódz K.: Praca socjalna w środowisku zamieszkania. BPS, Katowice 1998
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39