Wsparcie społeczne
Zakład Psychologii Lekarskiej
2011 Zakład Psychologii Lekarskiej
Czym jest wsparcie społeczne?
Jest to wszelka dostępna dla jednostki pomoc w
sytuacjach trudnych. Wsparcie to konsekwencja
przynależności człowieka do sieci społecznej.
Jest to stale dostępna właściwość relacji, służąca
przystosowaniu, a także zdrowiu.
Rodzaje z
ródeł wsparcia
" naturalne- takie jak partner życiowy, grupy przyjacielskie, rodzina,
itd. Relacje wsparcia funkcjonują tam spontanicznie, nie są
sformalizowane i są wzajemne. Takie z
ródła wsparcia
najkorzystniej działają na rzecz zdrowia gdyż nie powodują
stygmatyzacji, są na ogół łatwo dostępne i często objęte relacją
zaufania interpersonalnego.
" sformalizowane- takie jak grupy zawodowe, stowarzyszenia i
instytucje, w tym także instytucje związane z opieką zdrowotną.
Tym różnią się od naturalnych z
ródeł wsparcia, że funkcjonują
według określonych reguł, mniej spontanicznie i rzadko na
zasadzie wzajemności, a niekiedy dostęp do nich jest utrudniony,
mogą też stygmatyzować.
Deterioracja wsparcia społecznego
Pojawia się w sytuacji:
" stresu społecznego związanego z sytuacjami katastroficznymi-
społeczności tracą swój potencjał altruizmu lub dochodzi do
zerwania sieci społecznych/ sąsiedzkich/wyznaniowych,
zaognienie/powstanie konfliktów.
" długotrwałych pobytów w szpitalu
" koniecznych migracji, przesiedleń
Rodzaje wsparcia społecznego
" Wsparcie spostrzegane- efekt działania sieci wspierających i
zdobywania doświadczenia w relacjach społecznych. Wynika z
wiedzy i przekonań człowieka o tym gdzie i od kogo może uzyskać
pomoc, na kogo może liczyć w trudniejszej sytuacji. Ocenia się w
nim także przekonanie o dostępności sieci wsparcia.
" Wsparcie otrzymywane- faktycznie otrzymana pomoc. Ocenia się ją
w odniesieniu do czasu i konkretnej sytuacji. Jest ono oceniane
obiektywnie lub relacjonowane subiektywnie przez odbiorcę, jako
faktycznie otrzymywany rodzaj i ilość wsparcia w określonym
czasie. Mierząc je można też ocenić poziom adekwatności i
trafności wsparcia.
Wsparcie emocjonalne:
" przekazywanie emocji podtrzymujących, uspokajających,
odzwierciedlających troskę, i pozytywne ustosunkowanie
" ma na celu opiekę
" uwalnia od napięć i negatywnych uczuć
" wpływa na samoocenę
" daje poczucie nadziei
" jest najpowszechniejsze, oczekiwane, chociaż nie zawsze
konieczne
Wsparcie poznawcze (informacyjne):
" sprzyja lepszemu zrozumieniu sytuacji i problemu
" zawiera informacje zwrotne na temat skuteczności różnych działań
zaradczych
" dzielenie się własnym doświadczeniem
" grupy samopomocy
" powoduje utrzymywanie się poczucia kontroli nad sytuacją
" utrzymanie poczucia sprawstwa
Wsparcie instrumentalne:
" rodzaj instruktażu o konkretnych sposobach postępowania
" forma modelowania skutecznych zachowań zaradczych
" może ograniczyć rozwój jednostkowych zasobów
" stosowane w poradnictwie zdrowotnym i psychologicznym
" ważne dla osób przewlekle chorych
" stosowane w uzasadnionych sytuacjach, na wyraz
ne życzenie
Wsparcie rzeczowe (materialne):
" pomoc rzeczowa i finansowa
" bezpośrednie fizyczne działanie (karmienie, udostępnienie
schronienia, itd)
" działalność charytatywna
" dobrze realizuje się w społeczeństwach altruistycznych
" zaopatrzenie w lekarstwa i środki leczenia
" działanie na rzecz osób potrzebujących
Wsparcie duchowe:
" sytuacje kryzysu egzystencjalnego
" sytuacje terminalne, nasycone cierpieniem i lękiem przed śmiercią
" hospicja, zespoły opieki paliatywnej
" wymiana dotyczy poziomu sensu życia
" czynniki indywidualne tworzące sens życia
" duchowa strategia radzenia sobie
Wsparcie społeczne odgrywa szczególną rolę w
zapobieganiu negatywnym konsekwencjom stresu, w tym
także stresu zawodowego. Mechanizm wsparcia działa na
zasadzie istnienia relacji między ludz
mi, które pozwalają
człowiekowi na poczucie, że ma w swoim otoczeniu osoby,
na których może polegać .
Wsparcie społeczne
Badacze odnoszą pojecie WS do sytuacji stresu i radzenia sobie i
definiują je jako rodzaj interakcji społecznej, w trakcie której
przekazywane są emocje, informacje, narzędzia działania, dobra
rzeczowe a wszystko to po to, aby zmniejszyć stres, przezwyciężyć
trudności i rozwiązać problemy .
Samo bycie członkiem społeczeństwa często nie wystarcza aby
doświadczyć wsparcia, najistotniejsze jest to, czego jednostka
doświadcza, jej subiektywnie odczuwane korzyści czyli poziom
spostrzeganej pomocy.
Wyniki badań
" Przeprowadzono dotychczas wiele badań nad rolą wsparcia w
przeciwdziałaniu konsekwencjom stresu a większość z nich
potwierdza, że wsparcie społeczne łagodzi szkodliwość następstw
stresu, także stresu zawodowego.
" W przypadku problemów zawodowych wsparcie pochodzące
od współpracowników, okazuje się ważniejsze niż to otrzymywane
od rodziny.
" Wiadomo także, że wsparcie pochodzące ze środowiska pracy,
redukuje poziom spostrzeganego stresu zawodowego, natomiast
wsparcie pochodzące od rodziny, poprawia samopoczucie fizyczne i
psychiczne pracowników.
Wyniki badań
" Theorell i wsp. badając 49 przedstawicieli różnych zawodów
zauważyli, że wsparcie rodziny i przyjaciół zapobiegało zmianom
poziomu immunoglobuliny w sytuacji napięć i stresu.
" Według Roya i Steptoe odczuwany brak wsparcia był jednym z
predyktorów zaburzeń depresyjnych w grupie badanych przez nich
strażaków ów w pracy.
Pagel, Erdly, Becker (1987)- badanie rodzin osób
dotkniętych chorobą Alzheimera
Materiał:
Przebadano 68 osób opiekujących się chorym współmałżonkiem
Metody:
Zebrane informacje dotyczyły odbioru choroby, stresujących wydarzeń oraz
pozytywnego/negatywnego wpływu otoczenia dodatkowo przebadano ich
testami na obecność objawów zaburzeń psychologicznych.
Wyniki:
Osoby zgłaszające niezadowolenie ze stanu relacji z otoczeniem miały wyraz
nie
wyższy poziom stanów depresyjnych. Potwierdzono to na dłuższą metę i w
warunkach kontrolowanej depresji. Wskazuje to na to, że stopień
niezadowolenia z relacji interpersonalnych może być miarodajnym z
ródłem
prognozowania stanów depresyjnych. Wynika z tego, że relacje międzyludzkie
mogą zwiększać podatność na zaburzenia, jeśli ich odbiór jest negatywny lub
frustrujący.
Strażacy-ratownicy PSP w A
odzi
Lęk /Wsparcie społeczne - raport z badań własnych
Wstęp
Strażacy w czasie wykonywania obowiązków służbowych często są uczestnikami
zdarzeń, które zwiększają prawdopodobieństwo wystąpienia lęku mogącego
wpływać na sprawność funkcjonowania i skuteczność działań ratowniczo-
gaśniczych. Wsparcie społeczne może pełnić funkcję obniżającą poziom
odczuwanego lęku i wpływać ochronnie na integralność psychiczną jednostki.
Cel pracy
Celem przeprowadzonych badań była próba oceny poziomu lęku jako stanu i jako
cechy oraz ustalenie ewentualnej zależności między odczuwanym lękiem a oceną
otrzymywanego wsparcia w grupie członków oddziałów bojowych Jednostek
Ratowniczo-Gaśniczych oraz w grupie pracowników administracyjnych PSP.
Strażacy-ratownicy PSP w A
odzi
Lęk /Wsparcie społeczne  raport z badań własnych
Materiał i metody
W przeprowadzonych badaniach uczestniczyło 168 zawodowych strażaków,
mężczyzn, w tym 78 strażaków z jednostek o wysokiej wyjazdowości, 50 z
jednostek o niskiej wyjazdowości oraz 40 pracowników administracyjnych
pełniących służbę w Jednostkach Ratowniczo - Gaśniczych w A
odzi.
Zastosowanym narzędziem był kwestionariusz STAI Spielbergera (adaptacja K.
Wrześniewskiego) służący do oceny poziomu lęku jako cechy i stanu,
kwestionariusz wsparcia społecznego Nielanda (adaptacja E. Bielawska 
Batorowicz) oraz ankieta socjodemograficzna własnego autorstwa.
Wyniki
Stwierdzono, że badane grupy nie różnią się istotnie ani pod względem poziomu
lęku-stanu ani poziomu lęku-cechy. Poziom lęku jest średni dla wszystkich grup.
Grupę strażaków o niskiej wyjazdowości istotnie różnicuje poziom lęku  stanu w
odniesieniu do oceny otrzymywanego wsparcia.
y
ródła wsparcia
Poziom lęku - stanu w poszczególnych grupach
zawodowych strażaków PSP w A
odzi (N = 168).
Poziom lęku - cechy w poszczególnych grupach
zawodowych strażaków PSP w A
odzi (N = 168).
Tab.1. Analiza statystyczna poziomu odczuwanego lęku - stanu w
zależności od oceny otrzymanego wsparcia w badanych grupach (N =
168).
Strażacy-ratownicy PSP w A
odzi
Lęk /Wsparcie społeczne  raport z badan własnych
Wnioski
" Badane grupy strażaków pracujących w Jednostkach Ratowniczo 
Gaśniczych nie różnią się pod względem poziomu lęku  stanu jak i
lęku - cechy. Wszystkie badane grupy strażaków charakteryzuje
średni poziom lęku - stanu oraz lęku  cechy.
" Wykazano obecność specyficznej zależności istniejącej tylko w
grupie strażaków o niskiej wyjazdowości: im wyższa ocena
otrzymywanego wsparcia, tym niższy jest lęk jako stan.
Poczucie wsparcia społecznego u nastolatków
z cukrzycą typu 1
Cel badań.
Ocena poczucia wsparcia społecznego u nastolatków z cukrzycą typu 1.
Materiał i metody.
Zastosowano Skalę Wsparcia Społecznego K. Kmiecik-Baran w celu
określenia rodzaju (emocjonalnego, informacyjnego, wartościującego,
instrumentalnego) i siły wsparcia, jakie jednostka otrzymuje od 3 grup
społecznych: opiekunów, rówieśników i personelu medycznego. Grupę
eksperymentalną stanowiły dzieci w wieku 11 18 lat, przebywające w
sanatorium oraz w oddziałach szpitalnych. Grupę porównawczą tworzyli
wybrani losowo uczniowie ze szkół: podstawowych, gimnazjów i średnich.
Grupy są równoliczne (N = 60).
Poczucie wsparcia społecznego u nastolatków
z cukrzycą typu 1
Wyniki.
" Z analizy statystycznej otrzymanych danych wynika, że nastolatki z
cukrzycą otrzymują najsilniejsze wsparcie emocjonalne od opiekunów
(rodziców) (M = 8,34), następnie od grupy rówieśniczej (M = 9,86) oraz
wsparcie informacyjne ze strony opiekunów (M = 10,98).
" Znaczące różnice wystąpiły w otrzymywanym wsparciu: emocjonalnym i
wartościującym ze strony personelu medycznego  chore nastolatki czują
się bardziej wspierane emocjonalnie (p = 0,15) i wartościująco (p =
0,015).
" Wystąpiły różnice ze względu na płeć: chłopcy z cukrzycą czują się
bardziej wspierani emocjonalnie (p = 0,025) i wartościująco (p = 0,042)
ze strony personelu medycznego w porównaniu z ich zdrowymi
rówieśnikami
Facylitacja społeczna
Napięcie wynikające z obecności innych osób i
możliwości oceny naszego działania, czego
rezultatem jest lepsze wykonanie łatwiejszych
zadań, lecz gorsze wykonanie zadań
trudniejszych
Zbyt wysokie wsparcie szkodzi
" Zbyt wysoki poziom wsparcia może wywierać negatywny wpływ na
zdolności adaptacyjne jednostki.
" Niektórzy badacze (Jaworowska-Obłoj, Skuza, 1986) zwracają
uwagę, że w sytuacjach gdy wsparcie społeczne zastępuje
człowiekowi inne sposoby rozwiązywania problemów związanych z
sytuacjami trudnymi, a zwłaszcza gdy występuje to permanentnie,
może nastąpić utrata zdolności jednostki do samodzielnego
radzenia sobie w okolicznościach krytycznych, zanik
samodzielności i coraz znaczniejszy stopień uzależnienia się osoby
od wsparcia i pomocy otoczenia.
Negatywne skutki wsparcia społecznego:
" Obawa przed ujawnieniem swoich problemów i niezrozumieniem.
" Zagrożenie dla samooceny.
" Zagrożenie zależnością od innych.
" Im bardziej potrzebne jest wsparcie, tym niższa samoocena.