testy selekcyjne

metodyczne

Porady

Kandydat do szkolenia powinien, w pierwszym rzêdzie, wykazywaæ zainteresowanie strzelectwem.

Tadeusz Baranowski

Testy selekcyjne

w naborze kandydatów

do strzelectwa sportowego

Trener, przy tworzeniu nowej grupy szkoleniowej, b¹d poszukuj¹c nowego kandydata do szkolenia, musi kierowaæ siê odpowiednimi kryteriami. Nierzad-ko okazuje siê jednak, ¿e wykorzystanie istniej¹cych testów selekcyjnych jest, z ró¿nych powodów, niemo¿liwe, albo ograniczone. Wtedy musi albo stworzyæ w³asne testy, albo dostosowaæ istniej¹ce, albo te¿ pos³u¿yæ siê zastêpczymi.

Autor artyku³u, trener strzelectwa sportowego, podejmuj¹c pracê za granic¹, stan¹³ przed takim wyzwaniem. Musia³ opracowaæ zestaw testów, które mia³y byæ zastosowane w naborze/selekcji kandydatów do strzelañ z pistoletów.

chy/dyspozycje, Najwa¿niejsze sporód

Wstêp nich mieszcz¹ siê w obrêbie zdolnoci

Jak wykazuje analiza literatury facho-

psychoruchowych, fizycznych i psychicz-

wej i potwierdza dowiadczenie szkole-

nych. S¹ to: ma³a amplituda wychwiañ

niowe, mistrzów strzelectwa sportowego

cia³a i ruchów pistoletu w postawie

charakteryzuj¹ liczne i ró¿norodne ce-

strzeleckiej, ma³y tremor miêni rêki,

Sport Wyczynowy 2006, nr 9-10/501-502

Tadeusz Baranowski

wysoki poziom koordynacji wzroko-

wy). Wyniki testów zapisywano w spe-

wo-ruchowej, wysoka wra¿liwoæ ki-

cjalnym formularzu (tab. 1). Zebrane

nestetyczna, zdolnoæ do d³ugotrwa³ej

dowiadczenia pozwoli³y na przyjêcie

koncentracji uwagi, wysoka wytrzy-

opisanej ni¿ej procedury selekcji.

ma³oæ ogólna i specjalna, odpornoæ

Testowanie kandydatów rozpoczyna

na zak³ócenia zewnêtrzne i wewnêtrz-

siê od oceny zainteresowania strzela-

ne, umiejêtnoæ regulacji/kontroli pro-

niem z pistoletu (1). Na strzelnicy spor-

cesów emocjonalnych, silna motywa-

towej, gdzie odbywa siê trening strzela-

cja do pokonywania trudnoci, chêæ

nia z pistoletu pneumatycznego do tarcz

wspó³zawodniczenia, szybkie i trwa³e

kartonowych z odleg³oci 10 metrów,

uczenie siê, mocna wiara w osi¹gniê-

kandydaci obserwuj¹ przebieg strzelania,

cie celu. Powstaje jednak problem za

maj¹ mo¿noæ ogl¹dania przestrzelin

pomoc¹ jakich testów zidentyfikowaæ

przez lunety i prowadzenia notatek. Czas

dan¹ dyspozycjê i oceniæ stopieñ jej roz-

obserwacji nie jest limitowany. Prowa-

woju oraz które sporód wymienionych

dz¹cy test i jego pomocnicy dyskretnie

cech wzi¹æ pod uwagê przy naborze kan-

obserwuj¹ zachowanie kandydatów

dydatów do sportu strzeleckiego.

tak¿e w czasie, gdy kieruj¹cy badaniami,

celowo, na oko³o 10 minut, bez zapowie-

Organizacja naboru dzi, opuszcza strzelnicê. Obserwacje Rozpoczynaj¹c pracê podda³em selek-koñcz¹ siê po up³ywie 45 minut.

cji kandydatów, którzy ukoñczyli krótki

Kolejnym testom poddawani s¹ ci

kurs strzelania z karabinka w postawie

kandydaci, którzy w opinii oceniaj¹cych

le¿¹c z podpórk¹, zapoznanych z regu-

ujawnili zainteresowanie strzelectwem

laminem zachowania siê na strzelnicy

(nie opucili miejsca testowania, robili

sportowej oraz przepisami obchodzenia

notatki, zadawali pytania na temat tre-

siê z broni¹ i amunicj¹, posiadaj¹cych za-

ningu, koncentrowali uwagê na czynno-

wiadczenie lekarskie o bardzo dobrym

ciach zawodników) oraz potwierdzili

stanie zdrowia i braku przeciwwskazañ

swe zainteresowanie uprawianiem spor-

do uprawiania strzelectwa sportowego

towego strzelania z pistoletów.

(niepe³noletni posiadali tak¿e zgodê rodzi-

Kolejnym etapem testowania jest

ców). Przeprowadzony wywiad przyniós³

ocena ruchów cia³a kandydata i pisto-

informacje dotycz¹ce wczeniejszych osi¹-

letu w postawie strzeleckiej (2). Roz-

gniêæ sportowych, wyników uzyskanych

poczyna j¹ pokaz i przypomnienie czyn-

w sprawdzianach sprawnoci fizycznej,

noci zgrywania muszki i szczerbinki.

wyników nauczania w szkole.

Kandydat na sygna³ prowadz¹cego uno-

Wybrani kandydaci zostali zaproszeni

si pistolet pneumatyczny na wysokoæ

do udzia³u w testach (strzelnica sportowa,

oka i celuje z niego do ciany, staraj¹c

sala gimnastyczna, bie¿nia lub droga bez

siê maksymalnie ograniczyæ ruchy cia³a

ruchu ko³owego) i powiadomieni o ter-

i broni. Przerywa utrzymywanie tak wy-

minie ich przeprowadzenia. Szczególn¹

celowanej broni po kolejnym sygnale

uwagê zwracano na bezpieczeñstwo te-

prowadz¹cego. Je¿eli potrzeba, powta-

stowanych (obowi¹zywa³ ubiór sporto-

rza to zadanie kilkakrotnie. Zapisywana

roku.

73 mm

78 mm

Tabela

klubie,

2005

nie

rowadzono

nie rowadzono

pistoletów 2000

rzep

z od

16`18"

13`50"

20`00"

6 p

esie

okr

sportowego w

360

138

182

131

200

121

strzelania owadzonych

0,75

0,5

1,5

1,0

przepr

Numer testu

14,1

14,2

13,5

15,6

16,7

uprawiania

szkolenia:

8 s

>60

3 s

360 +

330 +

360 ++

przyjêci

360 -

300 -

360 -

kandydatów

Przyjêci

s s

Nie

- s

13 19

+ +

27 4

niektórych

+ -

- -

testów

sprawny biegowej

nie-

tak

wyniki

bardzo

Pa-

l¹-

cy?

niet

tak

niet

tak

km,

10 wytrzyma³oci

dres

brak

Przyk³adowe

dystans

p/l

iekW

przebieg³ stwierdzono

praworêcznoæ-leworêcznoæ

rêka

podpórki

wod-

nik

p/l 1 bez 2 lewa 3 póniej 4 póniej

Tadeusz Baranowski

jest ocena ostatniej próby. Oddzielnie

boki wdech, zaciska palcami nos i za-

ocenia siê ruchy cia³a i amplitudê ru-

trzymuje powietrze w p³ucach. Mierzo-

chów pistoletu (++ bardzo ma³a, + ma³a,

ny jest czas do zrobienia wydechu.

- du¿a, -- bardzo du¿a).

Kolejny test ocenia porednio czas

W nastêpnej fazie naboru ocenia siê

reakcji (6). Kandydat stoi w lekkim roz-

zdolnoæ utrzymywania równowagi

kroku, rêka prowadz¹ca wyci¹gniêta

cia³a w sytuacji dynamicznej i statycz-

przed siebie. Prowadz¹cy test wk³ada

nej (3). Testy przeprowadzane s¹ na sali

kij od szczotki (maj¹cy 30 cm podzia³-

gimnastycznej lub w innym odpowied-

kê z zerem oddalonym o 40 cm od koñ-

nim miejscu. Jeden z nich polega na tym,

ca) do nie zaciniêtej d³oni (0 cm na po-

¿e kandydat przechodzi wzd³u¿ dwu po³¹-

ziomie palca wskazuj¹cego). Bez jakie-

czonych równowa¿ni gimnastycznych

gokolwiek sygna³u puszcza kij, a kandy-

(wysokoæ 50-70 cm) lub belki o d³ugoci

dat, bez ruchu d³oni w pionie, ma na-

5-7 m i szerokoci ok. 10 cm zamoco-

tychmiast go z³apaæ. Test poprzedzony

wanej sztywno na tej samej wysokoci.

jest trzema próbami. Do formularza wpi-

W tym samym celu mo¿na wykorzystaæ

sywana jest rednia z 10 pomiarów.

tak¿e p³askie porêcze barierki odgradza-

W ocenie amplitudy ruchów dowol-

j¹cej zawodników od publicznoci. Oce-

nych rêki prowadz¹cej (7) wykorzystu-

niana jest swoboda przejcia ca³ej d³ugo-

je siê kartê z trzema figurami geome-

ci (++ swobodne przejcie, + z zatrzy-

trycznymi ko³em, kwadratem i piêcio-

maniami, - brak przejcia ca³ej d³ugoci).

k¹tem. Zadaniem kandydata, który siedzi

Inna próba to stanie równowa¿ne na

na krzele przy stole, jest poprowadze-

nodze prawej (stopa na stopie) z ramio-

nie kolorowym cienkopisem w sposób

nami w bok i zamkniêtymi oczami. Re-

ci¹g³y, bez jego odrywania, z dowolne-

jestrowany jest czas (w sekundach)

go miejsca, linii dok³adnie pokrywaj¹cej

utrzymania tej pozycji bez utraty równo-

liniê obwodu ka¿dej figury. W czasie

wagi. To samo na nodze lewej.

wykonywania testu ¿adna czêæ ramie-

Poziom koordynacji wzrokowo-ru-

nia z d³oni¹ krel¹c¹ nie mo¿e zetkn¹æ

chowej (4) kandydata oceniany jest za

siê z blatem sto³u. Mierzy siê odchyle-

pomoc¹ wyskoku w górê z maksymalnym

nia rysowanej linii oraz notuje liczbê ta-

obrotem cia³a w prawo (potem w lewo)

kich odchyleñ (ryc. 1).

i utrzymania równowagi po l¹dowaniu.

Ocena si³y miêni barku ramienia

Rejestruje siê k¹t obrotu i ocenê równo-

prowadz¹cego i miêni stabilizuj¹cych

wagi po zakoñczeniu æwiczenia (test ko-

postawê (8). Kandydat w pozycji stoj¹-

ordynacji W. Starosty).

cej unosi 5 kg hantlê rêk¹ prowadz¹c¹,

W innej próbie badany stoj¹c, bez

bokiem do poziomu z poleceniem utrzy-

przemieszczania siê, balansuje drewnia-

mania jej przez 5 sekund. Zapisywane

nym kijem do szczotki (ok. 120 cm), pod-

jest wykonanie zadania.

partym palcem wskazuj¹cym. Zapisywany

Ocena wytrzyma³oci miêni barku

jest czas skutecznego balansowania.

ramienia prowadz¹cego (9). Kandydat

Podczas pomiaru czasu bezdechu

siedz¹c na krzele, z pionowym ustawie-

(5) badany siedzi na krzele robi g³ê-

niem klatki piersiowej, rêk¹ prowadz¹-

Testy selekcyjne w naborze kandydatów do strzelectwa sportowego 31

Ryc. 1. Wyniki pomiaru amplitudy ruchów dowolnych rêki prowadz¹cej pierwszego z zawodników wymienionych w tabeli 1.

c¹ z wyprostowanym ³okciem unosi pó³-

b) sk³ony tu³owia z le¿enia ty³em, noto-

torakilogramow¹ hantlê bokiem do po-

wana jest ich liczba w ci¹gu 2 minut,

ziomu oczu i stara siê utrzymaæ j¹ w tej

c) ugiêcia i wyprosty ramion w podpo-

pozycji jak najd³u¿ej. Notowany jest

rze le¿¹c przodem, notowana jest ich

czas utrzymywania ciê¿aru.

liczba w ci¹gu 2 minut.

Ocena zdolnoci szybkiego uczenia

W dodatkowym tecie informacyj-

siê nowych æwiczeñ wymagaj¹cych ko-

nym kandydat otrzymuje do z³o¿enia

ordynacji ruchów (10). Przygotowane

pociêt¹ na kawa³ki figurê geometryczn¹

s¹: 13 jednakowych pi³ek tenisowych,

(test wprowadzony przez Achmedowa).

kolisty ekran o rednicy 1 m, skakanka.

Notowany jest czas wykonania zadania.

Kandydat w 10 rzutach pi³k¹ ma trafiæ

Testowanie kandydatów rozk³adano na

jak najwiêcej razy w powieszony na cia-

3 dni, rozpoczynaj¹c od testów wymaga-

nie ekran (rodek na wysokoci 140 cm

j¹cych precyzji ruchów. W tym czasie oraz

od pod³ogi) z odleg³oci 10 m. Test po-

w trakcie kolejnych 2 dni prowadzony by³

przedzaj¹ 3 rzuty próbne. Zapisywana

skrócony kurs nauki strzelania z pistoletu

jest liczba trafieñ.

pneumatycznego z podpórki, po którym

W drugim zadaniu badany obracaj¹c

kandydaci mieli sprawdzian strzelania

skakankê ma przeskoczyæ przez ni¹

do tarczy na skupienie (12). Po oddaniu

maksymalnie mo¿liw¹ liczbê razy. Test

10 strza³ów (wczeniej 5 próbnych) odno-

poprzedzaj¹ 3 próby.1

towywano rozrzut przestrzelin, mierz¹c

Do oceny wytrzyma³oci ogólnej

najwiêksze oddalenie skrajnych (pomiê-

(11) stosowane s¹ trzy próby:

dzy ich zewnêtrznymi krawêdziami).

a) bieg na dystansie 3 km, notowany jest

czas z dok³adnoci¹ do sekundy,

Wyniki naboru

W wyniku testów przeprowadzonych

1Test wprowadzony przez S. Achmedowa, tre-

w latach 2000-2005 sporód 65 kandyda-

nera wspó³pracuj¹cego.

tów tylko 3 zakwalifikowano do dalszego

Tadeusz Baranowski

szkolenia (tabela 1). Pierwszy z nich po

wstêpnej musimy przejæ do szkolenia

2,5 latach szkolenia, prowadzonego przez

podstawowego. W jego trakcie zawod-

Autora artyku³u, uzyska³ 563 pkt. w strze-

nik musi byæ obserwowany i oceniany

laniu z pistoletu pneumatycznego w zawo-

a oceniane winno byæ m.in. tempo jego

dach o Puchar wiata 2005 (maj¹c przed

rozwoju, postêp wyników, rozwój dyspo-

nimi tylko 3 starty miêdzynarodowe i kil-

zycji strzeleckich, si³a motywacji i trwa-

kanacie klubowych sprawdzianów strze-

³oæ zainteresowañ czy umiejêtnoæ radze-

leckich). Drugi, po 3 latach szkolenia pro-

nia sobie ze stresem (w trakcie naboru

wadzonego przez trenera wspó³pracuj¹ce-

i wstêpnej selekcji nie sposób tego prze-

go, uzyska³ 564 pkt. w Mistrzostwach Azji

widzieæ). Prawdziw¹ odpowied na pyta-

w 2004 roku. Ze szkolenia trzeciego zre-

nie, czy i na ile wstêpny nabór by³ trafny,

zygnowano po 2,5 latach z braku wyra-

uzyskuje trener po d³u¿szym szkoleniu.

nych postêpów. By³ on przyjêty do szko-

lenia pomimo umiarkowanych ocen w te-

Pimiennictwo

stach 2 i 3, ale z bardzo dobrymi ocena-

1. Antal L., Skanaker R.: Pistol Shooting.

mi w pozosta³ych, przy pominiêciu testów

Liverpool 1985. Laslo Antal & Ragnar Ska-

wytrzyma³oci ogólnej.

naker.

W zale¿noci od tego, jakie kryteria

2. Dietrych J.: System i konstrukcja. Warsza-

wa 1985. WNT.

kwalifikacyjne (wartoci wyników testów)

3. Gaczeczinadze J. W., Or³ow W. A.: Fizi-

ustali trener, zale¿y, ilu i którzy z kandy-

czeskaja podgotowka strie³ka. Moskwa

datów zostan¹ przyjêci do dalszego, pod-

1984. DOSAAF.

stawowego, szkolenia. Celem tego szko-

4. Hempel L.: Cz³owiek i maszyna. Warszawa

lenia jest opanowanie podstawowych na-

1984. Wydawnictwo Komunikacji i £¹cz-

noci.

wyków technicznych strzelania, kszta³to-

5. Juriew A. A.: Pulewaja sportiwnaja striel-

wanie sprawnoci ogólnej i ukierunkowa-

ba. Moskwa 1973. Fizkultura i Sport.

nej, nabywanie wiedzy o sprawnym funk-

6. Ljach W.: Kszta³towanie zdolnoci moto-

cjonowaniu w trudnych sytuacjach i jej

rycznych dzieci i m³odzie¿y. Warszawa 2003.

wykorzystania we wspó³dzia³aniu z broni¹

COS. Biblioteka Trenera.

i we wspó³zawodnictwie sportowym.

7. Wajnsztejn L. M.: Psycho³ogija w pulewoj

strielbie. Moskwa 1981. DOSAAF.

Zakoñczenie 8. ¯ilina M. J.: Metodyka trienirowki strie³-

ka-sportsmiena. Moskwa 1986. DOSAAF.

Akcja naboru kandydatów do szkole-

Wykorzystano ponadto materia³y szkoleniowe

nia strzeleckiego, nawet jeli zosta³a racjo-

wydawane przez Katedrê Sportu AWF we

nalnie zaplanowana i roz³o¿ona w czasie,

Wroc³awiu, obserwacje najlepszych strzelców

wiata prowadzone od 1971 r. przez Autora

jest tylko pierwszym fragmentem procesu

i wspó³pracuj¹cych z nim trenerów, a tak¿e selekcji. Nawet gdybymy dysponowali

wybrane artyku³y i wywiady przeprowadzone

idealnymi testami diagnostycznymi, a nie

z najlepszymi strzelcami wiata zamieszczo-

dysponujemy, bo takie nie istniej¹, z fazy

ne w UIT (ISSF) Journal oraz ISSF News.