Przywileje Szlachty

zlachta, była uprzywilejowanym stanem. Przywilej natomiast jest to korzystne uprawnienie dla osoby, grupy

ludzi lub instytucji. Jednym z pierwszego rodzaju przywilejów był immunitet. W Polsce szczególnego znaczenia

nabrały przywileje szlacheckie, wydawane przez władców polskich w XIV - XVI wieku. Panujący w zamian za

określone ustępstwa wobec jego postulatów nadawał stanowi szlacheckiemu szczególne uprawnienia polityczne,

gospodarcze oraz sądowo - administracyjne. Gdy przywilej otrzymywał cały stan szlachecki przywilej nosił miano

przywileju generalnego, natomiast gdy przywilej otrzymywała szlachta z danego terytorium (np. dzielnicy, jednej

lub kilku ziem) przywilej nazywano przywilejem prowincjonalnym lub ziemskim.

ednym z pierwszych, ważniejszych przywilejów był przywilej budziński wydany w 1355 roku w Budzie przez

króla Ludwika Węgierskiego. Zobowiązywał się on nie pobierać nadzwyczajnych podatków, wynagradzać straty

poniesione przez szlachtę w zagranicznych wyprawach wojennych oraz w czasie podróży utrzymywać się z

własnych środków. Zabiegając o uznanie praw swoich córek do tronu polskiego wydał w 1374 roku w Koszycach

przywilej koszycki. Był to akt dotyczący całej szlachty polskiej. Przywilej ten zwalniał szlachtę z podatków, z

wyjątkiem poradlnego - 2 groszy z łanu chłopskiego. Od tego czasu na każdy podatek nadzwyczajny król musiał

uzyskać zgodę szlachty, a jej udział w pospolitym ruszeniu obowiązywał tylko na terenie państwa polskiego.

akże w czasie wypraw poza granice kraju szlachta miała otrzymywać wynagrodzenie, a w wypadku dostania

się do niewoli król miał obowiązek wykupienia z niej swych poddanych. Ograniczył także podatki duchowieństwa,

dzięki czemu episkopat udzielił mu poparcia i zgodził się na następstwo córki Ludwika na tronie polskim. Ponadto

król zobowiązywał się do utrzymywania dworu podczas podróży po kraju na własny koszt. Przywilej koszycki

gwarantował obsadzanie urzędów ziemskich dożywotnio i jedynie Polakami osiadłymi na danym terytorium, na

którym miał być sprawowany urząd.

rzywilej ten w wielu punktach utrwalał jedynie istniejący stan rzeczy i doprowadził do dziedziczności tronu w

Polsce przez dynastię andegaweńską. Przyczynił się również do ograniczenia władzy królewskiej, a także do

osłabienia pozycji politycznej miast i ustanowienia przewagi szlachty w państwie. Ważnym skutkiem stało się

powstanie ogólnopolskiej wspólnoty szlacheckiej, będącej podmiotem polityki państwowej, niezależnie od planów i

zamierzeń dynastii.

olejnym przywilejem był przywilej piotrkowski wydany w 1388 roku w Piotrkowie przez Władysława Jagiełłę.