Leki psychotropowe

Leki przeciwlękowe (anksjolityki)

LEKI PSYCHOTROPOWE

Leki przeciwdepresyjne

Leki neuroleptyczne

Małgorzata Bereziń ska

Zakład Farmakologii

Uniwersytet Medyczny w Łodzi

1

2

Leki przeciwlękowe

Benzodiazepiny

Zolpidem

LEKI PRZECIWLĘKOWE

Agoniści receptora serotoninowego 5-HT1A 3

4

Benzodiazepiny – działania

Benzodiazepiny – mechanizm działania

Przeciwlękowe

Uspokajające i nasenne

Przeciwdrgawkowe

Obniżające napięcie mięśni

Hipokamp

Ciało migdałowate

Cl-

Cl-

Cl-

Cl-

Cl-

Cl-

Cl-

Cl-

5

6

1

Benzodiazepiny – profil kliniczny Benzodiazepiny – farmakokinetyka

Zrównoważony

Przeważające

Silne działanie

Działanie nasenne

Dobrze wchłaniają się z przewodu pokarmowego profil kliniczny

działanie

przeciwdrgawko

przeciwlękowe

we

W dużym procencie wiążą się z albuminami krwi Chlorodiazepoksyd

Lorazepam

Klonazepam

Triazolam

Łatwo przenikają barierę krew-mózg

Diazepam

Oksazepam

Diazepam

Lormetazepam

Metabolizowane w wątrobie

Bromazepam

Prazepam

Estazolam

Wydalane z moczem

Klonazepam

Medazepam

Flurazepam

Nitrazepam

Przechodzą przez łożysko i do mleka

7

8

Benzodiazepiny – wskazania

Benzodiazepiny – działania niepożądane

Zaburzenia lękowe

Spowolnienie psychoruchowe

Padaczka (diazepam, klonazepam)

Zaburzenia koordynacji

Schorzenia układu mięśniowego (diazepam,

Senność

klorazepat)

Zaburzenia pamięci i sprawności intelektualnej

Poalkoholowe zespoły abstynencyjne

Utrata apetytu

Premedykacja chirurgiczna

Zaburzenia dysforyczne

9

10

Agoniści receptorów serotoninergicznych

Zolpidem

Buspiron – agonista receptorów 5-HT +

Ułatwia zasypianie, wydłuża całkowity czas 1A

antagonista receptorów D (ogólne działanie trwania snu, zapobiega wczesnemu przebudzaniu 2

uspokajające)

oraz zmniejsza liczbę i czas trwania budzeń

Ipsapiron i gepiron – tylko agoniści receptorów nocnych

5-HT

Nie zmniejsza aktywności dziennej następnego 1A

dnia po przyjęciu dawki nasennej

Wskazania – krótkotrwałe leczenie bezsenności 11

12

2

Zaburzenia neurochemiczne w chorobach afektywnych

Teoria monoaminowa – zaburzenia syntezy i metabolizmu serotoniny i amin katecholowych LEKI PRZECIWDEPRESYJNE

Inne neuroprzekaźniki – acetylocholina, peptydy 13

14

Leki przeciwdepresyjne

Trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne

Nieselektywne inhibitory wychwytu zwrotnego

Konkurują z monoaminami o białka transportujące; serotoniny/noradrenaliny, dodatkowo blokujące receptory blokują presynaptyczne receptory α -adrenergiczne 2

neuroprzekaźników (trójpierścieniowe i czteropierścieniowe leki przeciwdepresyjne)

Działają cholinolitycznie, blokują receptory

Selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego histaminowe

serotoniny/noradrenaliny

Selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny

Selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego noradrenaliny

Inhibitory monoaminoksydazy

Inne

15

16

Trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne Trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne

Amitryptylina

Dobrze i szybko wchłaniają się z przewodu

Imipramina

pokarmowego

Desimipramina

Duża dystrybucja pozanaczyniowa

Klomimipramina

Długi okres półtrwania

Opipramol

Podlegają efektowi pierwszego przejścia

Doksepina

Metabolizowane w wątrobie do aktywnych

Dibenzepina

metabolitów

17

18

3

TLPD – działania niepożądane TLPD – przeciwwskazania

Objawy cholinolityczne

Jaskra

Zaburzenia sercowo-naczyniowe

Zaburzenia rytmu serca

Senność

Znaczne zaburzenia ciśnienia tętniczego

Zaburzenia czynności wątroby

Przerost gruczołu krokowego

Uszkodzenia OUN

19

20

Czteropierścieniowe leki przeciwdepresyjne Czteropierścieniowe leki przeciwdepresyjne

Maprotylina

Działanie podobne do TLPD

Mianseryna

Mniej nasilone działanie cholinolityczne

Mirtazapina

Stosowane głownie w depresjach z pobudzeniem i lękiem

21

22

Selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego Selektywne inhibitory wychwytu

serotoniny/noradrenaliny – wenlafaksyna

zwrotnego serotoniny (SSRI)

Hamuje wychwyt zwrotny noradrenaliny i serotoniny,

Citalopram

Dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego

Fluoksetyna

Podlega EPP

Fluwoksamina

Działania niepożądane – nudności, zawroty głowy,

Paroksetyna

zmęczenie, bezsenność, drżenia mięśni

Sertralina

23

24

4

SSRI – cechy wspólne

SSRI – objawy uboczne

Szeroki indeks terapeutyczny

Bezsenność, bóle głowy

Niewielki wpływ na układ krążenia

Zaburzenia żoładkowo-jelitowe

Niewielkie ryzyko działania teratogennego

Hamują cytochrom CYP450

Dobra tolerancja

Dysfunkcje seksualne (z wyjątkiem

fluwoksaminy)

25

26

Selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego Inhibitory monoaminooksydazy (IMAO)

noradrenaliny – reboksetyna

Stosowana głównie u pacjentów z depresją ze

Nieselektywne – fenelezyna

współistniejącym zahamowaniem napędu

Selektywne IMAO-A, nieodwracalne –

Dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego selegilina

Metabolizowana w wątrobie do nieczynnych metabolitów, wydalana przez nerki

Selektywne odwracalne inhibitory MAO-A

– moklobemid

27

28

Moklobemid

Pozostałe

Wpływa korzystnie na nastrój i napęd

Bupropion – blokuje wychwyt zwrotny dopaminy

Stosowany w depresjach z zahamowaniem

Tianeptyna - selektywnie zwiększa wychwyt zwrotny napędu i w fobii społecznej

serotoniny; skuteczna w depresji poalkoholowej

Dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego,

Trazodon - antagonista receptorów serotoninowych i metabolizowany wątrobie

inhibitor wychwytu zwrotnego serotoniny

29

30

5

Leki neuroleptyczne

Działają uspokajająco i antyemocjonalnie w dawkach nie upośledzających procesów

LEKI NEUROLEPTYCZNE

kojarzeniowych

Działają przeciwpsychotycznie

Działają hamująco na ośrodki autonomiczne

Działają hamująco na układ pozapiramidowy 31

32

Leki neuroleptyczne – wskazania

Receptory dopaminowe

Schizofrenia

Podrodzina D1 – D i D

1

5

Ostre stany pobudzenia

Podrodzina D2 – D , D i D .

2

3

4

Pomocniczo w terapii innych chorób

Leczenie przeciwwymiotne

33

34

Leki neuroleptyczne

Leki klasyczne

Klasyczne (typowe)

Grupa

Leki

Atypowe (nowsze)

Promazyna, chloropromazyna, lewomeproamzyna, Pochodne fenotiazyny

tiorydazyna, trifluoperazyna, perfenazyna, prochlorperazyna, perazyna

Pochodne tioksantenu

Chlorprotyksen, flupentiksol, zuklopentiksol Pochodne butyrofenonu

Haloperidol, droperidol

Pochodne

Pimozyd, fluspirylen

difenylobutylopiperydyny

35

36

6

Pochodne fenotiazyny

Przeciwwskazania

Działają depresyjnie głównie na pień

Ciąża

mózgu

Ciężka niewydolność wątroby

Działanie kojące, uspokajające i

Miastenia

nasenne

Działanie hipotermiczne, hipotensyjne,

Jaskra z wąskim katem przesączania

przeciwwwymiotne, zwiększające

Zaawansowana choroba niedokrwienna serca apetyt

Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy

Działanie pozapiramidowe

Choroba Parkinsona

37

38

Chloropromazyna (Fenactil)

Pochodne tioksantenu

Zastosowanie – psychiatria (zespoły urojeniowe z

Flupentiksol, chlorprotiksen, zuklopentiksol pobudzeniem ruchowym, mania), majaczenie

Działanie farmakologiczne podobne do pochodnych alkoholowe, premedykacja chirurgiczna, pląsawica, fenotiazyny

tężec, hipertermia złośliwa, nudności i wymioty

Działają przeciwdepresyjnie, poprawiają nastrój

Słabe działanie pozapiramidowe

39

40

Pochodne tioksantenu – zastosowanie

Pochodne tioksantenu – działania niepożądane

Psychozy

Działanie cholinolityczne

Stany pobudzenia psychomotorycznego

Zaburzenia czynności wątroby

i niepokoju

Skórne reakcje alergiczne, nadwrażliwość skóry

Nerwice

na światło

Leczenie odwykowe

Premedykacja

41

42

7

Pochodne butyrofenonu

Pochodne butyrofenonu – zastosowanie

Działają silnie uspokajająco i przeciwwymiotnie

Stany pobudzenia psychomotrycznego w zespołach

urojeniowych i stanach maniakalnych

Silne działanie psychodepresyjne i

pozapiramidowe

Premedykacja chirurgiczna

Nie działają cholinolitycznie i

Neuroleptoanalgezja

przeciwhistaminowo

Wymioty różnego pochodzenia

Słabe działanie adrenolitycznie

Pomocniczo w leczeniu pląsawicy i tików 43

44

Pochodne butyrofenonu – działania niepożądane Pochodne piperydyny

Zespół parkinsonowski

Pimozyd, fluspirylen

Stany depresyjne

Działają podobnie do pochodnych butyrofenonu –

silniej przeciwpsychotycznie i słabiej uspokajająco

Hipotonia i zaburzenia czynności przewodu pokarmowego

Stosowane głównie w schizofrenii

45

46

Atypowe leki przeciwpsychotyczne

Klozapina

Blokuje receptory dopaminowe (D ), serotoninowe, 4

Grupa

Leki

muskarynowe, α-adrenergiczne i histaminowe Pochodne diazepiny i

Klozapina, olanzapina, zotepina,

oksazepiny

kwetiapina,

Działa silnie uspokajają co, umiarkowanie przeciwpsychotycznie, słabo przeciwdepresyjnie Pochodne benzamidu

Sulpiryd, amisulpiryd, tiaprid

Nie wywołuje objawów pozapiramidowych Inne

Risperidon

Stosowana w psychozach opornych na inne neuroleptyki, lub gdy inne neuroleptyki są przeciwwskazane

Może powodować poważne zaburzenia hematologiczne –

leukopenia, granulocytopenia, agranulocytoza!!!

47

48

8

Sulpiryd

Risperidon

Selektywny antagonista receptorów D2

Silny antagonista receptorów serotoninowych 5-

Działa neuroleptycznie i przeciwdepresyjnie, HT ; blokuje także receptory D , α i H

2A

2

1

1

zwiększa napęd, poprawia nastrój

Zmniejsza wytwórcze objawy schizofrenii, działa

W małych dawkach stosowany w leczeniu chorób także na objawy negatywne

psychosomatycznych, zaburzeń napędu, nastrojów

Rzadko powoduje objawy pozapiramidowe

depresyjnych

W dużych dawkach stosowany w schizofrenii 49

50

Objawy pozapiramidowe

Objawy pozapiramidowe

Objawy ostre – blokowanie receptorów

Ostre reakcje dystoniczne

dopaminowych w istocie czarnej

Zespół parkinsonowski i akatyzja

Objawy późne – rozwój nadwrażliwości

Dyskinezy późne

receptorów dopaminowych

51

52

Złośliwy zespół neuroleptyczny

Podawanie dużych dawek neuroleptyków (flufenazyna, pochodne butyrofenonu, pochodne tioksantenu) lub nagłe odstawienie leków dopaminergicznych

Podłoże patofizjologiczne niewyjaśnione

Kliniczna triada objawów

Sztywność

Zaburzenia wegetatywne

Zaburzenia świadomości

Najczęściej u osób w młodym i średnim wieku, zwykle u mężczyzn

53

9