Zdolność prawna pojęcie rozumiane jest jednolicie zdolność bycia podmiotem praw i
obowiązków z zakresu prawa cywilnego. Przez zdolność prawną należy rozumieć
zdolność do występowania w charakterze podmiotu (strony) określonych praw i
obowiązków w istniejącym stosunku cywilnoprawnym. Według postanowień
kodeksu cywilnego osoby fizyczne mają zdolność prawną od chwili urodzenia aż do
śmierci. Osoby prawne mają zdolność prawną od chwili wpisania ich we właściwym
rejestrze i ową zdolność tracą gdy następuje wykreślenie tej osoby z właściwego
rejestru. Rodzaje osób prawnych w kodeksie nie ma definicji za to są kryteria które stwierdzają Czy dany podmiot może być osobą prawną czy też nie. Osobami
prawnymi są skarb państwa i jednostki organizacyjne którym przepisy szczególne
przyznają osobowość prawną. Skarb państwa, spółki kapitałowe, banki, państwowe
jednostki organizacyjne, spółdzielnie i związki, stowarzyszenia. Skarb państwa jest
szczególną osobą prawną. Pojęciem skarbu państwa posługujemy się gdy państwo nie
występuje jako suweren lecz państwo pojawia się jako równorzędny podmiot partner
z innymi równoprawnymi państwami. Szkoła, jednostki wojskowe i urzędy są
elementem skarbu państwa. Po wszystkich zmianach kodeksu skarb państwa nie
ponosi odpowiedzialności za zobowiązania przedsiębiorstw państwowych i
odwrotnie, każdy podmiot odpowiada za swoje działania
Zdolności do czynności prawnej to zdolność do nabywania praw i zaciągania
zobowiązań (ogólnie wywoływania określonych skutków prawnych) swym własnym
działaniem, Za pomocą czynności prawnych.
Zdolność do czynności prawnych osób fizycznych prawo cywilne fakt posiadania
brak lub ograniczenie zdolności do czynności prawnych wiąże, z wiekiem osoby
dojrzałości. Ustawodawca uzależniając zdolność do czynności prawnej od wieku
przyjął założenie że osoba działając od pewnego wieku będzie działać dojrzale na
swoją korzyść. W związku z ochroną osoby fizyczne mogą posiadać 3 kategorie: 1.
Pełną zdolność do czynności prawnych – osoby pełnoletnie, konsekwencją pełnej
zdolności jest to że bez jakichkolwiek ograniczeń osoby te mogą dokonywać,
wszelkich dopuszczalnych przez prawo czynności prawnych ze skutkiem prawnym
dla siebie wiążącym.
Ograniczoną zdolność do czynności prawnych – mają osoby które ukończyły lat 13 i
zostały częściowo ubezwłasnowolnione. Osoby te niektórych czynności nie mogą
dokonywać, natomiast tylko niektóre czynności przez nich dokonywane są ważne i
nie wymagają zatwierdzenia osób trzecich. Osoba ograniczona w zdolności do
czynności prawnych która zaciąga zobowiązania albo rozporządza swoim prawem
musi uzyskać dla ważności tych czynności uprzednią zgodę przedstawiciela
ustawowego rodziców lub opiekunów prawnych. Dla ważności umowy
cywilnoprawnej ktróa została zawiązana przez taką osobę bez wymaganej zgody
przedstawiciela ustawowego konieczne będzie jej potwierdzenie przez takiego
przedstawiciela lub potwierdzenie przez samą osobę ograniczoną w zdolności do
czynności prawnych po uzyskaniu przez nią pełnej zdolności, jeśli ta osoba dokonała
jednostronnej czynności prawnej do której to czynności ustawa wymaga uprzedniej
zgody przedstawiciela ustawowego to taka czynność w świetle przepisów prawa cywilnego jest czynnością nie ważną. Osoba ograniczona w zdolności do czynności
prawnej może zawierać umowy należące do tzw umów powszechnie zawieranych w
drobnych bieżących sprawach życia codziennego. Osoba ograniczona może
rozporządzać swoim zarobkiem chyba że sąd opiekuńczy postanowi inaczej. Osoba
taka może rozporządzać przedmiotami majątkowymi oddanymi jej przez
przedstawiciela ustawowego do swobodnego użytku
Brak zdolności prawnych – Nie posiadają zdolności do czynności prawnej osoby
które nie ukończyły 13 roku życia oraz osoby całkowicie ubezwłasnowolnione, osoby
takie nie mogą w sposób ważny (prawnie skuteczny) żadnych umów ani dokonywać
jednostronnych czynności prawnych wszystkie te czynności wykonują ich
przedstawiciele. Czynność prawna wykonana przez taką osobę jest nieważna. Jest
jeden wyjątek od tego prawa osoba która nie ma zdolności do czynności prawnej
może zawrzeć umowę należącą do czynności drobnych, bieżącą chyba że ta umowa
zawiera rażące pokrzywdzenie takiej osoby.
Kodeks cywilny przewiduje instytucję ubezwłasnowolnienia
Ubezwłasnowolnienie częściowe z tych samych przyczyn jednak są one mniej
intensywne, sąd stwierdza że całkowite jest bezzasadne i jest kierowane tylko wobec osób pełnoletnich, przyznaje się takiej osobie kuratora, jeżeli się okaże że u takiej osoby postępuje degradacja osobowa można zmienić częściowe na całkowite
ubezwłasnowolnienie i odwrotnie, a nawet można uchylić ubezwłasnowolnienie.
ubezwłasnowolnienie całkowite
W razie pijaństwa lub narkomanii. Osoba taka nie jest w stanie kierować swym
postępowaniem wówczas wszczynane jest postępowanie o ubezwłasnowolnienie.
Przyznawany jest takiej osobie pełnomocnik. Orzeczenie o ubezwłasnowolnieniu ma
cechę konstytutywną przyznaje się tej osobie opiekuna prawnego
Osoba prawna zgodnie z teorią organów działa przez swoje organy w sposób
przewidziany przez przepisy z ustawy.
Przedmiot stosunku cywilnoprawnego
Pojęcie czynności prawnych – Czynność prawna to taka czynność osoby fizycznej
lub prawnej która zmierza do ustanowienia zmiany lub zniesienia stosunku
cywilnoprawnego przez złożenie odpowiedniego oświadczenia woli. Czynność
prawna to najczęściej świadome działanie podmiotu uprawnionego zmierzające
bezpośrednio do wywołania pożądanego skutku prawnego. Podstawą czynności
prawnej jest przemyślane i świadome dążenie do wywołania pożądanych skutków
prawnych. Czynności prawne najczęściej występują pod postacią czynności
dwustronnych bądź wielostronnych dlatego nieodzownym elementem każdej
czynności prawnej jest występowanie co najmniej jednego oświadczenia woli.
Czynność prawna wywołuje nie tylko skutki w niej bezpośrednio wyrażone lecz
również takie które w sposób ogólny wynikają z ustawy, zasad współżycia
społecznego i z ustalonych zwyczajów. Skutki prawne czynności wynikające z
ustawy ich bezpośrednie działania na strony stosunku cywilnoprawnego mogą zostać
ograniczone przez same strony w zakresie ich własnego działania, dlatego że dotyczy
to głównie przepisów względnie obowiązujących. Formą podstawową czynności
prawnych która najczęściej występuje w obrocie codziennym jest umowa, czyli
zgodne oświadczenie woli co najmniej dwóch podmiotów. Oświadczenie woli danego podmiotu nie musi przybierać specjalnej formy musi natomiast być jasne i
zrozumiałe dla podmiotu który będzie odbierał od nas to oświadczenie woli,
powszechnie przyjmuje się że wola osoby dokonującej czynności prawne może być
wyrażona przez każde jej zachowanie się które to zachowanie ujawnia tą wolę w
sposób dostateczny. Oświadczeniem woli będzie każde zachowanie się podmiotu
które demonstruje w sposób przyjęty zwyczajowo wolę czynności prawnej. Z zasady
oświadczenia woli nie stanowi milczenie chyba że ustawa dopuszcza możliwość
takiego oświadczenia. Oświadczenie woli nie zawsze musi być kierowane do
konkretnej osoby, nie zawsze musi być im znane. Oświadczenie woli kierowane do
innej osoby uważa się za skutecznie złożone z chwilą gdy oświadczenie to dotarło do
takiej osoby w taki sposób że osoba ta mogła się z tym oświadczeniem zapoznać.
Odwołanie oświadczenia kiedy oświadczenie dotarło z odwołaniem jednocześnie.
Prawomocne orzeczenie sądu stwierdzające obowiązek danej osoby do złożenia
oświadczenia woli zastępuje orzeczenie. Interpretując złożone oświadczenie woli
należy je tak tłumaczyć tak jak tego wymagają ze względu na okoliczności w
których zostały złożone, zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje. W
umowach należy badać jaki był zgodny zamiar strony i przyjęty cel umowy jaki był
rodzaj i cel umowy.
Podział czynności prawnych:
– Jednostronne czyli takie które dochodzą do skutku na na wskutek złożenia
oświadczenia woli przez jedną osobę np. Testament
– Czynności prawne dwustronne czyli takie do których dokonania potrzeba
dwóch lub więcej stron np. umowy
– Czynności prawne rozporządzające takie czynności które powodują
przeniesienie prawa majątkowego z jedne osoby na drugą osobę np.
przeniesienie własności rzeczy
– Czynności prawne zobowiązujące zawierające w sobie zobowiązanie strony do
dokonania określonego świadczenia w przyszłości np. umowa o dzieło
– Czynności prawne odpłatne takie których wykonanie wiąże się z otrzymaniem
korzyści majątkowych ekwiwalent za inne przysporzenia majątkowe
– Czynności prawne konsensualne takie które dochodzą do skutku w drodze
zgodnego porozumienia stron
– Czynności realne dla których ważności oprócz uprzedniego porozumienia stron
jest następstwem wydania rzeczy
Forma czynności prawnych
forma szczególna – ustawodawca najczęściej wymaga formy pisemnej najczęściej z
urzędowo poświadczonym podpisem lub datą
forma aktu notarialnego poświadczenie złożone przez notariusza
Niezachowanie formy szczególnej pisemnej wywołuje wystąpienie trzech różnych
skutków.
– Pod rygorem nieważności czynność dokonana bez jej zachowania jest
czynnością nie ważną
– Dla celów dowodowych czynność powinna być dokonana w formie pisemnej
ale brak jej zachowania nie spowoduje nieważności czynności prawnej pojawią się jednak trudności dowodowe w razie sporu
– Dla celów specjalnych forma ta ma znaczenie tylko wtedy gdy chcemy
wywołać określony jednostkowy skutek prawny
Przesłanki ważności i uchylenia się od czynności prawnych. Każda czynność prawna
aby była skuteczna i ważna musi cechować się występowaniem kilku elementów te
elementy ich wystąpienie jednoczesne pozwala na uznanie w sposób obiektywny że
czynność ta jest czynnością nie wadliwą tylko czynność nie wadliwa może wywołać
oczekiwane skutki prawne. Przesłanki ważności czynności prawnej czynność prawną
możemy uznać za niewadliwą jeżeli
1. Została dokonana przez uprawnioną osobę. Posiada pełną zdolność do
czynności prawnych
2. Jest zgodna z ustawą i zasadami życia społecznego
3. Została dokonana z zasadami i formą
4. Oświadczenie woli złożone musi być wolne od wad
jeśli nie została dokonana z tymi zasadami jest to czynność wadliwa. Sankcje
niezachowania przesłanek ważności czynności prawnej będą polegały na tym że
czynność taka w całości lub częściowo nie wywoła zamierzonych skutków prawnych.
Nasilenie sankcji związanych z brakiem ważności w praktyce najczęściej wywołuje
nieważność czynności z mocy samego prawa lub sytuację w której skutek czynności
prawnej będzie podlegał uchyleniu. Nieważność z mocy prawa stanowi najostrzejszą
sankcję jaką prawo cywilne przewiduje dla wadliwych czynności prawnych. Na taką
nieważność może powołać się każdy podmiot a nie tylko te podmioty które
bezpośrednio uczestniczyły w danej czynności. Jeśli wskażemy na ową nieważność
podczas procesu sądowego sąd zbada ta nieważność i jeśli sąd zauważy tą
nieważność wyda oświadczenie o nieważności.
Bezwzględnie nieważnymi będą czynności sprzeczne z ustawą, bez zachowania
formy szczególnej. Art 59 kodeksu cywilnego uznanie czynności prawnej za
bezskuteczną gdy samo wykonanie zakwestionowanej umowy czyni niemożliwym
zadośćuczynienie osobom trzecim, umowa zawarta pomiędzy dwiema osobami
narusza prawo osoby trzeciej.
Uchylenia się od skutków względnej nieważności
Składniki czynności prawnych
Treść oświadczenia woli składa się na treść czynności prawnych. W treści czynności
prawnych wyróżniamy trzy składniki:
1. Istotne są to postanowienia które każdorazowo rozstrzygają o kwalifikacji
prawnej danej czynności tą czynność indywidualizują każdy rodzaj czynności
prawnej ma swoje charakterystyczne składniki istotne które nazywają się
Essentialia negoti. Jeżeli te składniki istotne nie występują ich brak powoduje
niemożność zindywidualizowania czynności prawnej
2. Nieistotne Accidentalia negoti to takie składniki które w danej czynności
prawnej mogą wystąpić lecz których brak nie wpływa na jej ważność
3. Dodatkowe Naturalia negoti to warunek i termin