made by woj
Wykład 12 Histofizjologia układu moczowego
CZYNNOŚĆ UKŁADU MOCZOWEGO
1. Oczyszczanie krwi z produktów przemiany i obcych substancji, które zostają wydalone z moczem (mocz w I WŚ najlepszym środkiem dezynfekującym, gdyż jest slinie toksyczny dla bakterii) 2. Regulacja przemiany wodnej i mineralnej (około 1,5-2,0 litra na dzień) 3. Utrzymanie stałego pH (oddając więcej moczu alkalizujemy organizm) 4. Regulacja ciśnienia krwi (angiotensyna I » renina » angiotensyna II > indukowanie aldosteronu z kory nadnerczy > resorpcja sodu i wody z moczu pierwotnego w kanaliku II rzędu) 5. Wpływ na hemopoezę szpikową (syntetyzowanie erytropoetyny - hormonu stymulującego rozwój erytrocytów)
6. Syntetyzowanie substancji czynnych biologicznie (np. pochodnej witaminy D) SKŁAD UKŁADU MOCZOWEGO
• Parzyste nerki i moczowody
• Pęcherz moczowy
• Cewka moczowa
NERKA
Fasolowatego kształtu, z wyraźną zatoką (miedniczka nerkowa i kielichy) i wnęką (dochodzi tu tętnica nerkowa) UKM – Układ Kielichowo-Miedniczkowy – odkładanie się kamieni nerkowych może prowadzić do niedrożności i zalegania moczu w tym obszarze.
BUDOWA:
1. Torebka łącznotkankowa z tzw. poduszeczką tłuszczową na zewnątrz (dodatkowa ochrona przed mechanicznymi uszkodzeniami)
2. Kora (obecność kłębuszków nerkowych)
• Kora kory - tuż pod torebką nie zawiera kłębuszków nerkowych, ale zawiera naczynia podtorebkowe, przez które krąży krew gdy jesteśmy w pozycji horyzontalnej – śpimy. Krew nie jest filtrowana w kłębuszkach dlatego też rzadko oddajemy mocz w nocy.
• Kora właściwa - słupy nerkowe (część korowa między piramidami)
3. Rdzeń
• Piramidy
• Promienistości rdzenne (część rdzenia w korze nerki)
DROGI MOCZOWE WEWNĄTRZNERKOWE
Nefron – ciałko nerkowe + kanalik proksymalny + pętla Henlego + kanalik dystalny Ciałko nerkowe z biegunem naczyniowym i moczowym
• Osłonka wewnętrzna (ścienna) - nabłonek jednowarstwowy płaski
• Osłonka zewnętrzna (trzewna) - komórki nabłonkowe tzw. podocyty torebki Bowmana (mają specjalne wypustki pomiędzy którymi przepływają jedynie cząsteczki do masy 40 000 – nie przepuszczają białek)
• Kłębuszek naczyniowy - pętle naczyń tętniczych tworzące tzw. sieć dziwną (mocz pierwotny jest przesączem tętniczym)
Kanalik kręty I rzędu (proksymalny, bliższy, główny)
• Nabłonek jednowarstwowy sześcienny z rąbkiem szczoteczkowym (oraz prążkowaniem przypodstawnym – dużo chondriomów komórkowych)
• Wchłanianie wody (80%) i całkowite glukozy, białek, polipeptydów, aminokwasów i witamin Pętla nefronu (kanalik pośredni) z częścią:
• zstępującą (cienką - nabłonek płaski – nietypowy kształt jądra, zamiast spłaszczonego jest okrągłe)
• wstępującą (grubą - nabłonek sześcienny)
• Zagęszczanie moczu w wyniku działania pompy sodowo - potasowej
Kanalik kręty II rzędu (dystalny, dalszy)
• Nabłonek jednowarstwowy sześcienny z mikrokosmkami
1
made by woj
• Resorpcja Na+ i wydzielanie K+
• Resorpcja jonów dwuwęglanowych i wydzielanie jonów wodorowych
• Brak rąbka szczoteczkowego
Cewki zbiorcze - mocz z kanalików II rzędu doprowadzają do kielichów nerkowych
• Nabłonek jednowarstwowy sześcienny z komórkami ciemnymi (wstawkowe) - wydzielnicze i jasne (główne) z jedną migawką.
• Jest to jeden z "hipertonicznych okolic nerki", ponieważ w wyniku działania hormonu antydiuretycznego z przysadki, woda jest ponownie wchłaniana, kontrolując wodny bilans ciała.
CIŚNIENIE FILTRACYJNE
Ciśnienie hydrostatyczne krwi – (ciśnienie osmotyczne koloidu + ciśnienie wewnątrztorebkowe) = 60 – (32+18)
= 10mmHg
SKŁAD MOCZU I WYDALANIE
Stężenie związku Wydalanie (1,2L
we krwi
moczu na dzień)
JONY
Chlorkowy
533mg/dL
6,4g/dzień
Sodowy
333 mg/dL
4,0 g/dzień
Potasowy
166 mg/dL
2,0 g/dzień
Fosforanowy
83 mg/dL
1,0 g/dzień
Amonowy
60 mg/dL
0,68 g/dzień
Wapno
17 mg/dL
0,2 g/dzień
Magnez
13 mg/dL
0,16 g/dzień
ZWIĄZKI AZOTOWE
Mocznik
1,8g/dL
21 g/dzień
Kreatynina
150 mg/dL
1,8 g/dzień
Kwas moczowy
40 mg/dL
0,5 g/dzień
Urobilina
125g/dL
1,52 mg/dzień
Bilirubina
20g/dL
0,24 mg/dzień
INNE ORGANICZNE
Aminokwasy
288g/dL
3,5 mg/dzień
Ciała ketonowe
17 g/dL
0,21 mg/dzień
Węglowodany
9 g/dL
0,11 mg/dzień
Tłuszcze
1,6 g/dL
0,02 mg/dzień
APARAT PRZYKŁĘBUSZKOWY
1. Komórki ziarniste (nabłonkowate), zmienione komórki mięśniowe gładkie tętniczki doprowadzającej –
produkują reninę
2. Komórki plamki gęstej - wysokie komórki w ścianie kanalika II rzędu - receptorowe dla stężenia moczu pierwotnego
3. Komórki siatki (mezangialne) - w przestrzeni międzynaczyniowej komórki mezangium produkują erytropoetynę
4.
Komórki okołonaczyniowe (między naczyniami włosowatymi) zawierają lipidy, przypuszczalnie komórki APUD
2
made by woj
UKŁAD RENINA-ANGITENSYNA-ALDOSTERON
angiotensynogen
alfa2 globulina
angiotensynogen I
angiotensyna II
(wątroby) (dekapeptyd) (oktapeptyd) (płuca)
↑ ↑
renina z komórek enzym konwertujący ↓
mioidalnych w płucach Na+ K+
AIdosteron
↓ (nadnercza) Zatrzymanie Na+ i H O
2
↓
Wzrost objętości krwi
↓
Wzrost ciśnienia krwi RR↑
DROGI WYPROWADZAJĄCE MOCZ
od kielichów nerkowych > miedniczka nerkowa > moczowód > pęcherz moczowy > cewka moczowa MOCZOWÓD I PĘCHERZ MOCZOWY
Błona śluzowa
•
nabłonek przejściowy z:
•
oskórkiem na powierzchni – twór kutikularny (jest jeszcze rąbek oskórkowy m.in. w uchu)
•
komórkami baldaszkowatymi – często bikariocytarnymi
•
zmienną liczbą warstw
•
tkanka łączna wiotka
Błona podśluzowa
•
tkanka łączna wiotka (brak jej w tzw. trójkącie pęcherza moczowego)
Błona mięśniowa
Moczowód - trójwarstwowa: podłużny, okrężny i podłużny
Pęcherz moczowy - mniej wyraźny trójwarstwowy - (raczej skośny) okrężna warstwą tworzy zwieracz pęcherza
Błona zewnętrzna przydanka
-
CEWKA MOCZOWA ŻEŃSKA
Błona śluzowa
•
nabłonek od przejściowego do wielowarstwowego płaskiego
•
tkanka łączna
Błona mięśniowa podłużna i okrężna (zwieracz cewki)
CEWKA MOCZOWA MĘSKA
1. cześć sterczowa
•
Nabłonek przejściowy
•
Mięśniówka podłużna i okrężna
(przerost prostaty jest najczęstszym powodem zatrzymania moczu)
2. część błoniasta
•
Nabłonek wielowarstwowy cylindryczny (drugie miejsce - drogi łzowe!!)
•
Mięśniówka podłużna i okrężna (zwieracz cewki)
3. część gąbczasta
•
Nabłonek wielowarstwowy płaski
•
Mięśniówka podłużna i okrężna
3
made by woj
CHOROBY UKŁADU MOCZOWEGO
Nieprawidłowości podocytów w chorobach kłębków nerkowych
W zespole nerczycowym (m.in. białkomocz) u dzieci zmiana kształtu i rozmieszczenia wypustek podocytów, które spoczywają bezpośrednio na błonie podstawowej.
Nieprawidłowości w budowie błony podstawnej w chorobach kłębków nerkowych Znaczne pogrubienie błony podstawnej w zespole nerczycowym, w wyniku odkładania się kompleksu antygen –
przeciwciało (konsekwencje – brak wymiany między środowiskami np. brak wydalania mocznika) Nieprawidłowości śródbłonka kłębka naczyniowego
Zmniejszenie światła naczyń włosowatych kłębka wskutek proliferacji od wewnątrz błony podstawnej komórek śródbłonka - wpływa to na zmniejszenie przepływu krwi przez siec naczyń.
Ostre zapalenie nerek powoduje obrzęk, który również powoduje zmniejszenie światła naczyń, a co za tym idzie również wszystkie tego konsekwencje tj. mniejsza filtracja krwi.
Ostra niewydolność nerek
Uszkodzenie kanalików - zmiany degeneracyjne nabłonka części krętej kanalika proksymalnego, zanik rąbka szczoteczkowego.
Mezangialne zapalenie nerek (immunologiczne)
Proliferacja komórek mezangium i nadmierna produkcja macierzy mezangium.
Komórki mezangialne mogą wytwarzać nadmiar substancji międzykomórkowej tworzącej kuliste skupienia tzw.
węzły Kimmelstiela-Wilsona (w cukrzycy), powoduje uciskanie naczyń niewydolność nerek.
HEMODIALIZA
Poprzez wstawienie do naszego krwioobiegu komory dializacyjnej, w której znajdują się błony półprzepuszczalne i płyn dializacyjny, dochodzi do filtracji krwi.
4