2. Ciśnienie hydrostatyczne – ciśnienie, jakie wywiera na otaczające ciała ciecz niebędąca w ruchu.

5. Gradient – różnica pomiędzy wartościami parametrów w dwóch punktach doniesienia od

odległości pomiędzy tymi punktami.

6. Siła gradientu ciśnienia - jest to siła działającą na objętość powietrza wywołana gradientem ciśnienia. Siła ta działa od obszaru wysokiego do niskiego ciśnienia, nadając cząstce przyspieszenie w tym kierunku.

7. Poziomy gradient ciśnienia - określa zmianę ciśnienia atmosferycznego przypadającą na

jednostkę odległości (100 km) na powierzchni poziomej w kierunku największego spadku ciśnienia.

Pionowy gradient ciśnienia - określa zmianę ciśnienia atmosferycznego przypadająca na jednostkę wysokości.

9. Siła Coriolisa spowodowana dziennym ruchem obrotowym działa na poruszające się poziomo na Ziemi ciała.

10.Siła Coriolisa zależy do położenia geograficznego, gdyż we wzorze występuje sinφ, czyli sin szerokości geograficznej dla jakiej obliczamy wartość siły.

14. Wiatr geostroficzny - prostoliniowy przepływ powietrza o jednostajnej prędkości wiejący

wzdłuż izobar prostoliniowych. Na ten wiatr nie oddziałują siły: Coriolisa, odśrodkowa i tarcia.

15. Wiatr gradientowy - jednostajny przepływ powietrza krzywoliniowy. Wiatr ten wieje wzdłuż krzywoliniowych izobar.

16. Aby obliczyć prędkość wiatru geostroficznego potrzebne są: szerokość geograficzna i gradient baryczny.

17. Charakter zmian prędkości wiatru z wysokością (profil wiatru) zależy od stanu równowagi.

21. Pomiar prędkości wiatru – wiatromierze, anemometry rotacyjne czy ultradźwiękowe,

termoanemometry.

23. Skład atmosfery w początkach jej istnienia, pierwotna: wodór, hel, związku wodoru – metan, amoniak. Wtórna: para wodna, dwutlenek węgla, azot.

24. Gazy wchodzące w skład atmosfery: azot (78%), tlen (21%), gazy szlachetne (argon, neon, hel).

25. Gazy występujące w ułamkach % tez mają znaczenie, szczególnie te wprowadzane przez

człowieka substancje, które zakłócają naturalne obiegi pierwiastków i stanowią zagrożenie dla środowiska.

26. Powstanie tlenu w atmosferze wtórnej: fotodysocjacja pary wodnej wskutek promieniowania

UV, fotosynteza.

27. Mezosfera - warstwa atmosfery zalegająca ponad stratosferą o miąższości ok. 30-35 km. Sięga do wysokości 80-85 km. Cechuje ją spadek temperatury wraz ze wzrostem wysokości. Na jej górnej granicy temperatura wynosi ok. - 90°C. Ponad mezosferą występuje mezopauza - warstwa

przejściowa na wysokości 86-90 km, oddzielająca mezosferę od jonosfery.

28. Podział atmosfery ze względu na temperaturę:

troposfera (do ok.10km); stratosfera (10-15km), mezosfera (50-80km), termosfera, egzosfera

(powyżej 500km).

29. Heterosfera - warstwa atmosfery ziemskiej leżąca nad homosferą (powyżej mezopauzy), w

której średnia masa cząsteczkowa składników powietrza maleje wraz ze wzrostem wysokości.

30. Stratosfera – wzrost temperatury z wysokością jest spowodowany maksymalną w tej warstwie koncentracją ozonu (max na wys.25km), który powstaje w wyniku działania promieniowania UV na drobiny tlenu. A na najwyższa temperatura na wys. 50 km jest spowodowana mniejszą gęstością

powietrza na tych wysokościach, a więc mniejszą liczbą molekuł musi przejąć większą energię.

31. Efekt cieplarniany - zatrzymywanie i magazynowanie ciepła przez dolne warstwy atmosfery.

Efekt szklarniowy powstaje w wyniku absorbowania promieniowania podczerwonego emitowanego

z powierzchni Ziemi przez obecną w atmosferze parę wodną i produkty jej kondensacji oraz

znajdujący się w powietrzu dwutlenek węgla, metan, ozon.

32. Znaczenie biologiczne promieniowania:

•

UV-A – pochłaniane przez barwniki chlorofilowe (aż po niebieskie), odpowiedzialne za

starzenie się skóry;

•

UV-B – powstawanie witaminy D, opalenizna; zmiany nowotworowe;

•

UV-C – uszkadza kwasy nukleinowe i białka, bakteriobójcze.

Całkowitemu pochłonięciu w atmosferze ziemskiej podlega promieniowanie UV-B.

34. Indywidualna stała gazowa - stała fizyczna równa pracy wykonanej przez 1 kg gazu

podgrzewanego o 1 kelwin (stopień Celsjusza) podczas przemiany izobarycznej. Rd = 287,05J/kg*K

36. Prawo Daltona - ciśnienie mieszaniny jest równe sumie ciśnień cząstkowych każdego ze

składników tej mieszaniny: p = ∑pi = ∑ ρiRiT. (->prawo ciśnień cząstkowych, prawo objętości cząstkowych).

37. Zmiany ciśnienia z wysokością w atmosferze izotermicznej: p(z) = p0 * exp (- gz / RdT).

39. Stopień baryczny – różnica wysokości odpowiadająca jednostkowej zmianie ciśnienia – ok.8m/

hPa.

40. Atmosfera standardowa - jest to umowny międzynarodowy wzorzec rozkładu gęstości, ciśnienia i temperatury z wysokością. Zakłada on ciśnienie przy powierzchni Ziemi 1013,25 hPa; temperaturę 15ºC, do wysokości 11 km spadek temperatury: 0,65ºC/100m, od wysokości 11 km do 25 km

temperatura nie zmienia się z wysokością.

41. Termometr maksymalny działa na tej samej zasadzie, co znany niemal wszystkim termometr

lekarski. Zbiorniczek z cieczą rozszerzalną (zazwyczaj rtęcią) oddzielony jest od rurki pomiarowej kapilarą. W momencie zwiększania objętości rtęci pod wpływem wzrostu temperatury, znaczne

ciśnienie w zbiorniczku przepycha rtęć przez kapilarę i wysokość słupka rtęci w rurce pomiarowej rośnie. W przypadku spadku temperatury, rtęć w zbiorniczku kurczy się, słupek rtęci w kapilarze ulega przerwaniu i wysokość słupka rtęci w rurce pomiarowej pozostaje stała (nie opada). W ten sposób koniec słupka rtęci rejestruje najwyższą temperaturę, jaka wystąpiła w czasie od ostatniego przygotowania termometru do pomiaru.

42. Barometr rtęciowy a aneroid (barometr deformacyjny), różnice: zawierający jako sensor tzw.

„puszkę Vidiego”, a barometr zmierzona wartość odpowiada sile grawitacji masy słupa rtęci w stosunku do powierzchni równej podstawie rurki, w której się znajduje.

43. Aneroid a anemometr – pomiar ciśnienia, pomiar prędkości wiatru.

44. Radiosondaż – pomiar ciśnienia, temperatury, pozycji geograficznej, wilgotności i czasami koncentracji ozonu i innych pomiarów.

46. Zakresy długości fal:

•

ultrafiolet: 250 do 400 nm;

•

światło widzialne: 400-700 nm;

•

podczernień: powyżej 750 nm.

49. Promieniowanie krótkofalowe - promieniowanie elektromagnetyczne emitowane przez Słońce

w paśmie fal o długości mniejszej niż 4 um. Promieniowanie długofalowe - przez Ziemię i

atmosferę jest emitowane w paśmie fal o długości 4-100 nm.

50. Okno atmosferyczne - zakres spektralny promieniowania elektromagnetycznego słabo

pochłaniany przez atmosferę.

51. Stała słoneczna – gęstość mocy promieniowania słonecznego na górnej granicy atmosfery,

ok.1360 Wm2.

52. Albedo – współczynnik odbicia – stosunek energii promieniowania odbitego od danej

powierzchni, do ilości promieniowania na nią padającego, w tym samym czasie. Podawane w %ach (albedo planetarne – ok.30%).

53. Strumień promieniowania – gęstość promieniowania - w odniesieniu do fal

elektromagnetycznych w tym i światła jest to energia promieniowania przenoszona (emitowana,

pochłaniana, przechodząca) w jednostce czasu przez promieniowanie przez wybraną powierzchnię.

W układzie SI jednostką strumienia jest wat.

55. Równowaga radiacyjna - Przy braku konwekcji mielibyśmy do czynienia z równowagą

radiacyjną, która ustaliła by pionowy spadek temperatur z wysokością znacznie większy niż 10º na 1km.

56. Temperatura efektywna - odzwierciedla łączny wpływ temperatury, wilgotności powietrza i

prędkości wiatru na kształtowanie odczuwalności cieplnej człowieka podczas kąpieli powietrznych

w cieniu. Wskaźnik ten nie uwzględnia promieniowania słonecznego.

57. Międzyzwrotnikowa strefa zbieżności - równikowy pas ciszy - strefa przejściowa między

systemami cyrkulacyjnymi półkuli północnej i południowej; odznacza się słabymi wiatrami lub

ciszą.

58. i 60. Teoria Rayleigha - rozpraszanie Rayleigha to rozpraszanie światła na cząsteczkach o rozmiarach mniejszych od długości fali rozpraszanego światła. Występuje przy rozchodzeniu się światła w przejrzystych ciałach stałych i cieczach, ale najbardziej efektownie objawia się w gazach.

Rozpraszanie Rayleigha na cząsteczkach atmosfery jest przyczyną błękitnego koloru nieba.

61. Usłonecznienie - czas podany w godzinach podczas,którego na określone miejsce na

powierzchni Ziemi padają bezpośrednio promienie słoneczne.

62. Orbita geostacjonarna – taka, na której satelita porusza się z taką samą prędkością kątową jak prędkość kątowa Ziemie – z punktu widzenia obserwatora umieszczonego na powierzchni planety , satelita ten będzie względem niego nieruchomy. Zalety: sporządzanie sekwencji zdjęć o dowolnej długości – upraszcza to analizę porównawcza i wizualizację. Wady: ograniczony horyzont

obserwacji; ograniczona rozdzielczość otrzymanych obrazów.

63. Niska orbita polarna – położona w zewnętrznej części egzosfery Ziemi lub poza nią. Zalety: duża rozdzielczość zdjęć; zapewniona widoczność obszarów okołobiegunowych. Wady: horyzont

jest wielokrotnie mniejszy; okolice strefy równikowej znajdują się w polu widzenia satelity tylko 2

razy w ciągu doby.

64. Pasmo widzialne – (VIS, ok.0,6 um) powierzchnia oceanu jest na zdjęciach zwykle ciemna,

powierzchnie pokryte śniegiem i grube chmury są jasne. Przy ukośnym oświetleniu widoczne są

cienie i oświetlone boczne krawędzie chmur (określanie grubości). Jasność chmur zależy od ilości kropelek wody lub kryształków lodu w chmurach. Cienkie chmury pierzaste ( Cirrus, Cirrostratus) są zwykle słabo widoczne, natomiast chmury zawierające duże ilości kropelek ( Stratus) i mgła są wyraźne, jasne.

65. Pasmo podczerwieni – jasność chmur na zdjęciu IR jest miarą wysokości wierzchołków chmur

– obszary zimne są jasne, a ciepłe – ciemne. Cienkie chmury Cirrus są jasne na zdjęciach IR, a ciemne na VIS; chmury burzowe Cumulonimbus są jasne na obydwu; chmury Stratus są jasne na VIS, a ciemne na IR.

66. Obserwacje radarowe - przy pomocy dopplerowskiego radaru meteorologicznego można

określić prędkość i kierunek ruchu chmury lub opadów, zawartość wody i jej właściwości fizyczne na różnych wysokościach. Można też zmierzyć powierzchnię, podstawę i pułap chmur oraz wykryć wyładowania atmosferyczne i niejednorodności ruchów powietrza.

67. Typowe wartości: długość fali - .......; szerokość wiązki – 1; czas emisji impulsu - 5450-5825

MHz .

69. Duża odbiciowość chmury w jej obrazie radarowym świadczy o dużej ilości i średnicy kropel -

grad, deszcz z gradem.

70. Rodzaje chmur dobrze wykrywane przez radar – chmury piętra górnego, średniego i dolnego, deszczowe i konwekcyjne.

72. 8 radarów w sieci POLRAD.

73. Stan równowagi pionowej – przyspieszenie pionowo poruszającej się masy powietrza zależy od różnicy temperatur bezwzględnych powietrza przemieszczającego się i powietrza otaczającego.

74. Gradient suchoadiabatyczny - wartość zmiany temperatury masy powietrza związanej z ruchem adiabatycznym - wynosi 1ºC na 100 m.

75. Proces zachodzący bez wymiany ciepła nazywamy procesem adiabatycznym. Przy ruchu w górę

wskutek rozprężania adiabatycznego maleje energia wewnętrzna masy powietrza, a więc jej

temperatura. Przy ruchu w dół temperatura będzie wzrastać .

76. W stratosferze dominuje równowaga radiacyjna.

77. Kształt smug kominowych:

•

równowaga chwiejna – postać sinusoidalna;

•

równowaga stała – kształt mocno spłaszczonego wachlarza;

•

równowaga obojętna – stożkowata smuga.

78.Inwersja termiczna - zjawisko atmosferyczne polegające na wzroście temperatury powietrza wraz z wysokością. Inwersje temperatury w istotnym stopniu oddziałują na rozprzestrzenianie się zanieczyszczeń w atmosferze, ponieważ stanowią ona naturalną barierę w transporcie gazów i

pyłów. Inwersja temperatury hamuje dopływ do powierzchni Ziemi zanieczyszczeń

wyemitowanych z bardzo wysokich kominów (200-300 m). Ale w przypadku niskich źródeł, np.

palenisk domowych, komunikacji samochodowej, lokalnych kotłowni, jest wysoce niepożądana –

uniemożliwia bowiem ona ruch zanieczyszczeń ku górze, co powoduje ich kumulację w

przyziemnej warstwie atmosfery -wydatnie podnosi poziom imisji.

79. Ewapotranspiracja - ubytek wody z powierzchni Ziemi drogą bezpośredniego parowania z

gruntu oraz transpiracji roślin.

Resublimacja - bezpośrednim przechodzeniu substancji z fazy gazowej (pary) w fazę stałą z

pominięciem stanu ciekłego.

80. Stan równowagi fazowej - stan układu wielofazowego (faza), którego parametry nie ulegają zmianie, a potencjały chemiczne każdego poszczególnego składnika są jednakowe we wszystkich

fazach.

81. Punkt potrójny - to stan w jakim dana substancja może istnieć w trzech stanach skupienia równocześnie w równowadze termodynamicznej.

82. Para nasycona - gaz (np. para wodna) w równowadze z cieczą, z której powstała. Para ta ma największe możliwe dla danej temperatury ciśnienie i gęstość. Ciśnienie pary nasyconej jest

niezależne od objętości.

83. Prężność pary nasyconej, ciśnienie pary nasyconej - jest funkcją temperatury, kształtu

powierzchni i obecności gazu obojętnego nad tą powierzchnią.

85. Woda przechłodzona – pozostająca w postaci ciekłej poniżej 1st C.

86. Gradient suchoadiabatyczny jest większy od wilgotnoadiabatycznego, gdyż w procesie

wilgotnoadiabatycznym obserwuje się zmniejszenie spadku temperatury spowodowane

wydzielaniem ciepła przy okazji procesów kondensacji.

87. Powstawanie mgieł. Mgła - krople wody (lub kryształy lodu) zawieszone w powietrzu, których dolna podstawa styka się z powierzchnią ziemi.

90. Chwiejność warunkowa -

92. Rodzaje chmur w piętrze wysokim: Cirrus, Cirrostratus, Cirrocumulus.

93 . Cirrostratus dają zjawisko zwane halo.

94. Proces Bergerona – Findeisena - is the formation of precipitation in the cold clouds of the mid and upper latitudes by ice crystal growth. w tym procesie podstawowe znaczenie ma fakt, że w chmurach mieszanych ( złożonych z kropelek przechłodzonej wody i kryształków lodu) para wodna nasycona względem kropelek wody staje się przesycona względem kryształków lodu. Powoduje to

szybki wzrost kryształków lodu kosztem kropelek wody.

95. Jądra kondensacji - drobina unosząca się w powietrzu. W warunkach: nasycenia powietrza parą wodną lub obniżenia temperatury do punktu rosy, na jądrach kondensacji lodowych lub

chmurowych powstają odpowiednie chmury.

96. Procesy powodujące wzrost rozmiarów krople chmurowych – zderzania i koagulacja.

98. Zasianie jodkiem srebra mgły w temp powyżej 0st C – nie da się.

99. Pustynie na zawietrznej stronie łańcuchów górskich - pustynie mogą się również tworzyć w tzw.

-cieniu opadowym- po zawietrznej stronie gór na obszarach, gdzie panują suche wiatry.

100. Wiatr halny (ciepły i suchy) - powstaje przy ruchu powietrza skierowanym do zboczy, gdy wskutek różnic ciśnienia między jedną a drugą stroną grzbietu gór powietrze przepływa przez

dostatecznie wysoki łańcuch górski zgodnie z kierunkiem gradientu barycznego. Duża suchość

wiatru halnego wywołana jest kondensacją pary wodnej i opadami przy wznoszeniu się powietrza wzdłuż zbocza strony nawietrznej łańcucha górskiego, a stosunkowo wysoka ciepłota -

adiabatycznym ogrzewaniem się powietrza podczas jego ruchu w dół po zawietrznej stronie gór.