Instytut Statystki Kościoła Katolickiego – prowadzi pomiar dominicantes oraz comunicantes w Kościele w Polsce. Podstawą wyniku jest obserwacja oraz zliczanie wiernych. Dane gromadzi się

metodą urzędową. Badania odbywają się w zwykłą niedzielę liturgiczną.

Podstawowym zarzutem jest zleceniodawca badań, czyli sam Kościół.

W niektórych krajach religia pełni funkcję związana z tożsamością narodową. Wiąże się to głównie

z krajami, które w swej historii miały epizody pozbawienia podmiotowości narodowej na przełomie

XVIII i XIX wieku (teza Mirosławy Marody). Wg Mirosławy Grabowskiej badania te pokazują

konformizm społeczny.

Polska religijność zmienia się podobnie jak religijność w innych krajach europejskich, tj. podlega

ona indywiduacji. Zmienia się również treść wiary, zwiększa się poziom selektywności wierzeń,

odrzucając pewne aspekty wiary, bądź też dodająć elementy z innych wierzeń. Da się także

zauważyć wpływ sekularyzacji w Polsce, sekularyzacji rozumianej jako wpływającej na życie

człowieka. Ludzie przestają uważać za niezbędne legitymizację religijną związku małżeńskiego.

Zmieniła się także funkcja religii w socjalizacji dzieci, doszło do powszechnej akceptacji zjawisk

potępianych przez Kościół, jak stosunki przedmałżeńskie, stosowanie antykoncepcji, etc.

Katolicyzm w Polsce jest z jednej strony ludowy, z drugiej strony jest Kościołem ludu-narodu.

Volkskirche – kościół narodu, ludu, nie chodzi tu o religijność ludową. Istnienie takiego Kościoła w

Polsce stwierdził Władysław Piwowarski podczas swoich badań. Jego obecność objawia się nie w

folklorze, lecz w organizacjach i funkcjach nie związanych z religijną funkcją Kościoła, jak

integracja narodu, funkcja opiekuńcza narodu, jak i funkcję kulturalne oraz pedagogiczne. Określa

się to także mianem katolicyzmu kulturowego.

Przeciwieństwem takiego ujęcia jest Kościół mniejszościowy, a więc parafii, czy też wspólnot

religijnych. Instytucje te operują w środowisku obojętnym, bądź wrogim. Określa się to Kościołem

diaspory, bądź wyspiarski. Piwowarski określił to mianem Kościoła wyboru, gdyż wybór ten jest

świadomy i dobrowolny.

Katolicyzm w Polsce został zdeterminowany przez dzieje kraju. Jest nacechowany folklorem oraz

związkiem z narodem, patriotyzmem. Uznano, żę formuła Polak=Katolik pojawiła się po Potopie

Szwedzkim. Utożsamienie to jest szczególnie silne w świadomości chłopów. Więź narodowa była

traktowana zarazem jako więź kultowa. Wpływ miała także kontreformacja. Polski katolicyzm

cechuję się także teatralizacją obrzędów oraz kultem świętych, silny jest takżę kult maryjny, który

objawia się poprzez oddawanie czci różnymi wizerunkom Matki Boskiej. Zjawiska te były w

Kościele w Polsce promowane. Rzeczywistość ludowa zaś była mocno konserwatywna i

tradycyjna. Swiat wewnętrzny był silnie przeciwstawiony światu zewnętrznemu, silne było

przeciwstawienie swój-obcy. Polska była krajem mało uprzemysłowionym, stąd istniały problemy

w kontaktach pomiędzy różnymi terenami.

Stefan Czarnowski jako cechy katolicyzmu ludowego w Polsce podał:

•

rytualizm;

•

sensualizm – nastawienie na namacalność sacrum, tu i teraz;

•

nastawienie na ucieleśnienie sacrum w postaci posągów, obrazów, etc;

•

przesunięcie akcentu z treści doktrynalnych na treści kultowe;

•

niska waloryzacja praktyk osobistych;

•

rozproszenie kultu do centrów lokalnych;

Religijność ludowa wchodziła w stosunek dialektyczny z religijnością szlachecką związana z

patriotyzmem. Stąd koncepcje Polski jako Chrystusa narodów, jak i Polska jako przedmurze

chrześcijańskiej Europy.

Aspekty te zaczęły odradzać się po upadku komunizmu w Polsce.

W Polskim katolicyzmie echem stosunków agrarnych jest stosunek pomiędzy laikatem, a klerem.

Kościół w Polsce nie miał okazji do przeporawdzenia wszelkich reform związanych z Vaticanum II

z powodu walki z laicyzacja w dobie komunizmu. Ze wszystkich Kościołów krajów satelickich

wyszedł on z tego powodu najlepiej z ery komunizmu.