Zmienność gamet, dobór naturalny i jego typy jako główny

czynnik ewolucji

ZMIENNOŚĆ GAMET – syntetyczna teoria ewolucji zakłada, że istnieje szereg źródeł

zmienności organizmów, spośród których ZNACZENIE EWOLUCYJNE MA JEDYNIE

ZMIENNOŚĆ, DOTYCZĄCĄ MATERIAŁU GENETYCZNEGO KOMÓREK LINII

GENERATYWNEJ (rozrodczej). Komórki generatywne stanowią jedyny łącznik pomiędzy

kolejnymi pokoleniami. W procesie łączenia dochodzi do ich połączenia i wytwarzania zygot,

zawierających kompletne dane budowy nowo powstających organizmów.

Podstawowe typy zmienności genetycznej to ZMINNOŚĆ REKOMBINACYJNA – wynikająca z

samej istoty procesów płciowych, oraz ZMINNOŚĆ MUTACYJNA – wynikająca ze zmian

materiału genetycznego.

Krótka charakterystyka zmienności genetycznych:

- ZMIENNOŚĆ REKOMBINACYJNA – wynika z samego przebiegu mejozy, gdzie losowa

segregacja chromosomów homologicznych i proces CROSSING – OVER, doprowadzają do

powstania różnie wyposażonych komórek rozrodczych. W wyniku tego procesu gamety,

wytwarzane przez ten sam organizm są niejednorodne pod względem genetycznym. Każda z

nich posiada inny zestaw genów, a liczba możliwych kombinacji genowych jest ogromna. Tak

samo ogromne jest zróżnicowanie potomstwa, tym bardziej, że łączące się gamety pochodzą od

różnych osobników.

- ZMIENNOŚĆ MUTACYJNA – wynika z zachodzenia różnego rodzaju mutacji: genowych lub

chromosomowych. Mutacje stanowić mogą źródło nowych genów lub źródło modyfikacji genów

już istniejących.

JEDNĄ Z NAJWAŻNIEJSZYCH PODSTAW WSPÓŁCZESNEJ TEORII EWOLUCJI STANOWI

ZAŁOŻENIE, IŻ ZMIENNOŚĆ GENETYCZNA MA CHARAKTER BIEZKIERUNKOWY

(PRZYPADKOWY).

DOBÓR NATURALNY – zmiany genetyczne są w zasadzie nieprzewidywalne i nie mają

najczęściej charakteru przystosowawczego. Na bezkierunkowe zmiany nakłada się dopiero

działanie DOBORU NATURALNEGO, który „wybiera” tylko te z nich, które mają określoną

wartość przystosowawczą w danych warunkach. Tylko one mają szansę być przekazywane

następnym pokoleniom. Jedynie dobór naturalny nadaje więc, określonym procesom

ewolucyjnym. Zmienność genetyczna jest oczywiście podstawą ewolucji, ale bez działania

doboru nie byłyby przypuszczalnie w ogóle możliwa.

Wynika to z samego charakteru zmienności, polegającej w głównej mierze na drobnych

bezkierunkowych zmianach materiału genetycznego oraz rekombinacji już istniejących genów.

Mutacje zmieniające działanie genów są nie tylko bezkierunkowe, ale i stosunkowo rzadkie.

Wydajność genetyczna jest zbyt niska, by sam proces mógł spowodować znaczące, a do tego

jeszcze ukierunkowane zmiany w puli genowej gatunku. Zmiany takie mogą jednak występować

w wyniku działania doboru naturalnego, który potęguje ich tempo i sprawia, że gatunki mogą

zmieniać się w realnym, zbliżonym d przewidywanego czasie.

TYPY DOBORU NATURALNEGO – zależnie od sposobu i efektów działania, wyróżniamy trzy

podstawowe typy doboru – stabilizacyjny, kierunkowy, różnicujący (rozrywający).

- DOBÓR STABILIZACYJNY – faworyzuje w populacji fenotypy typowe, nie odbiegające zbytnio

od średniej. Dobór ten polega więc głównie na zachowanie już osiągniętej w wyniku procesów

ewolucji normy. Umożliwia utrzymanie równowagi przystosowawczej i eliminację odchyleń,

najczęściej niekorzystnych w ustalonych warunkach środowiska naturalnego.

- DOBÓR KIERUNKOWY – eliminowane są tu osobniki o skrajnych wartościach danej cechy, po

kilku pokoleniach, dochodzi do przesunięcia średniej wartości danej cechy w populacji. Ten typ

doboru stosowany jest bardzo często w hodowli zwierząt i roślin, gdzie do dalszego rozwoju

selekcjoner wybiera jedynie okazy charakteryzujące się najwyższą produktywnością nasion,

największymi kwiatami, największą masą ciała itp.

- DOBÓR RÓŻNICUJĄCY (ROZRYWAJĄCY) – faworyzuje osobniki o skrajnych wartościach

danej cechy, eliminuje te, u których osiąga ona wartość średnią. Długotrwałe działanie tego typu

doboru powoduje „rozerwanie” populacji na dwie subpopulacje, znacznie różniące się pod

względem średniej wartości cechy.

PRZYKŁADY DZIAŁANIA – niedźwiedź polarny, krępak (melanizm), nasiona