I. Wprowadzenie do mikroekonomii.

Ekonomia jest nauką badającą, w jaki sposób społeczeństwo gospodarujące decyduje o tym, co, jak i dla kogo wytwarzać.

Za ojca ekonomii uważa się Arystotelesa, choć nazwa może pochodzić o Ksenofonta. On jako pierwszy zwrócił

uwagę na problemy ekonomiczne, mianowicie na problem pracy niewolniczej, czy problem ceny.

Mikroekonomia to królowa nauk społecznych, dział ekonomii zajmujący się badaniem i opisywaniem zjawisk gospodarczych związanych z indywidualnymi decyzjami producentów i konsumentów oraz wzajemnych

zależności między tymi zjawiskami. Główną dziedziną mikroekonomii jest teoria rynku analizująca zależności między popytem i podażą i problemem równowagi na poszczególnych rynkach dóbr materialnych, usług oraz czynników produkcji.

Makroekonomia to dział ekonomii zajmujący się badaniem zjawisk i procesów zachodzących w całej gospodarce.

Między mikro i makroekonomią występują istotne różnice:

a) makroekonomia zajmuje się agregatami, potrzebuje jednak podbudowy ze strony mikroekonomii

b) mikroekonomia ze swej istoty jest statyczna

Oba działy mikro i makroekonomia wzajemnie się uzupełniają. Są w stosunku do siebie komplementarne.

W ekonomii stosowane są dwa podejścia:

a) podejście pozytywne,

b) podejście normatywne.

Ekonomia pozytywna to nauka zajmująca się opisywaniem i wyjaśnianiem zjawisk i procesów gospodarczych w taki sposób, aby możliwe było ich przewidywanie. Ekonomista stosujący podejście pozytywne powstrzymuje się od wyrażania sądów wartościujących. W przypadku ekonomii pozytywnej celem jest np. przewidywanie wpływu zmiany stawki płacy minimalnej na bezrobocie, a nie ocenianie sprawiedliwości tej zmiany stawki minimalnej; wzrost ceny pomidorów powoduje zmniejszenie ilości nabywanych pomidorów;

Ekonomia normatywna ustala słuszne stany gospodarcze i formułuje według określonego systemu wartości.

Udziela ona odpowiedzi na pytanie, jak być powinno, formułując sądy wartościujące. Np. ceny odżywek dla dzieci są za wysokie;

W mikroekonomii wyróżnia się pojęcie rzadkości.

Jest to cecha większości dóbr polegająca na tym, że w danym czasie i danym miejscu ilość tych dóbr jest ograniczona w stosunku do potrzeb. Z powodu rzadkości musimy dokonywać wyboru, co do alokacji (czyli rozmieszczenia) zasobów zarówno w odniesieniu do poszczególnych osób, grup, społeczności, czy danego kraju.

Ekonomiści posługują się metodą naukowego poznania życia gospodarczego, która polega na obserwacji, budowaniu modeli i tworzeniu teorii. Ważną rolę w teorii ekonomii odgrywa zasada ceteris paribus. Jest to zasada badania naukowego polegająca na założeniu, że wszystkie zjawiska oraz procesu, poza badanymi, w obrębie modelu nie zmieniają się

II. Gospodarowanie jako proces dokonywania wyborów.

Istota procesu gospodarowania polega na dokonywaniu wyborów dotyczących zastosowania rzadkich zasobów w procesie konsumpcji produkcji i podziału. Decyzje te dotyczą, co produkować, jak produkować, ile, dla kogo, i od kogo? Cele gospodarowania wynikają z potrzeb ludzkich. Potrzebom nazywa się stan przeżywany przez człowieka, odznaczający się niespełnieniem określonych warunków jest nim subiektywne odczuwanie braku niezaspokojenia lub pożądania określonych warunków i rzeczy, które człowiek uważa za niezbędne do życia, rozwoju, realizowania ról społecznych itd.

Do potrzeb człowieka (wg A. Maslowa) zalicza się:

Samorealizacji

Uznania

Kontaktów społecznych

Bezpieczeństwa

Podstawowe (biologiczne)

Środkami zaspokajania potrzeb są dobra. Dobrem nazywa się każdy środek służący bezpośrednio, lub

pośrednio do zaspokojenia potrzeb ludzkich. Szczególnym rodzajem dobra jest usługa, która służy do zaspokojenia potrzeb ludzkich, przez bezpośrednie wykonywanie pracy, określonych korzyści dostarczają człowiekowi pewne stany, takie jak: nieskażone środowisko, czas wolny od pracy.

Aby móc zaspokoić potrzeby, człowiek musi posiadać dobra produkcyjne, czyli dobra służące do wytwarzania różnych dóbr. Związek pomiędzy zaspokojeniem potrzeb, a dobrami produkcyjnymi jest taki, że jedno bez drugiego nie może istnieć.

Ekonomia pozytywna – nauka zajmująca się opisywaniem i wyjaśnianiem zjawisk i procesów

gospodarczych w taki sposób, aby możliwe było ich przewidywanie.

Ekonomista stosujący podejście pozytywne powstrzymuje się od wyrażania sądów wartościujących.

W przypadku ekonomii pozytywnej celem jest np. przewidywanie wpływu zmiany stawki płacy

minimalnej na bezrobocie, a nie ocenia sprawiedliwości tej zmiany stawki minimalnej. „Jak

sprzeciwiam się?”

Np. wzrost ceny pomidorów powoduje zmniejszenie ilości nabywanej pomidorów.

Ekonomia normatywna – ustala słuszne stany gospodarcze i formułuje je według określonego

systemu wartości.

Udziela ona odpowiedzi na pytanie jak być powinno formułując sądy wartościujące. „Jak

popieram”

Np. ceny odżywek dla dzieci są za wysokie.

Zasób – ilość dóbr lub pracy, którą mierzymy w danym punkcie czasu.

Np. majątek, dług

Strumień – ilość dóbr lub pracy, którą mierzymy jako przepływ podczas pewnego okresu, od jego

początku do końca.

Np. konsumpcja, inwestycja

Wyróżnia się następujące rodzaje dóbr:

a) dobra produkcyjne, kupowane lub wytwarzane w celu dalszego ich wykorzystania w procesie produkcji, np.

papier

b) dobra konsumpcyjne, zużywanie zaraz po ich wyprodukowaniu lub zakupie, w celu zaspokojenia potrzeb konsumpcyjnych np. żywność

c) dobra materialne – ich wartość można oszacować w pieniądzu np. samochód

d) dobra niematerialne – nie można ich przedstawić w pieniądzu np. talent

e) dobra ekonomiczne – dobro wytwarzane w procesie produkcyjnym; inaczej produkt np. rower

f) dobro rzadkie – dobro którego ilość jest w danym czasie ograniczona w stosunku do potrzeb ludzkich np.

ropa naftowa, złoża miedzi, czyste powietrze. Wszystkie dobra ekonomiczne są dobrami rzadkimi.

g) dobro pierwotne – dobro dostarczane do konsumpcji lub produkcji bezpośrednio przez przyrodę np. rudy miedzi

h) dobro wolne – dobro którego ilość jest nieograniczona w stosunku do potrzeb ludzkich np. powietrze, siła wiatru, energia słoneczna

i)

dobro prywatne – kupowane lub wytwarzane i wykorzystywane przez pojedynczych ludzi albo członków małych, dobrowolnie tworzonych grup, np. samochód Pana x

j) dobro publiczne – to dobro kupowane lub wytwarzane i wykorzystywane przez duże grupy lub rządy, np.

obrona narodowa, latarnie morskie, policja

k) dobra substytucyjne – są to dobra zamienne np. masło i margaryna

l)

dobra komplementarne – to dobra wzajemnie się uzupełniające np. samochód i benzyna

m) dobro niezależne (neutralne) – zmiana ceny jakiegoś dobra nie ma żadnego wpływu na zmianę popytu na to dobro np. piernik i wiatrak

n) dobro luksusowe (dobro wyższego rzędu) – to takie dobro, na które popyt rośnie w większym stopniu niż wzrasta dochód i maleje w większym stopniu niż maleje dochód np. diamenty

o) dobro podstawowe ( względnie poślednie) – to takie dobro na które popyt rośnie wolniej niż dochód i maleje wolniej niż dochód np. chleb

p) dobro podrzędne ( bezwzględnie poślednie- niższego rzędu)- to dobro na które popyt rośnie wolniej niż dochód np. salceson, kaszanka

Czynniki produkcji – dobra pierwotne i ekonomiczne oraz praca stosowane w produkcji do wytwarzania innych dóbr i usług.

Dzielą się na:

a) ziemię np. powierzchnia ziemi, gleba , pastwiska

b) pracę np. ludzie wraz ze swoją wiedzą, zdolnościami, siła robocza

c) kapitał np. maszyny, urządzenia, hala produkcyjna

Zachowania nietypowe konsumenta:

Efekt Veblena: (inaczej efekt prestiżowy) polega na tym, że niektóre gospodarstwa domowe

nabywają tym większe ilości danego dobra, im jest ono droższe. Korzyść konsumenta polega na detemonstrowaniu swoich możliwości konsumpcyjnych.

Efekt snobizmu:polega na tym, że niektóre gospodarstwa domowe mniej cenią te dobra, które

nabywane i konsumowane są przez innych. Niektórzy konsumenci w ogóle eliminują je ze swoich

zakupów.

Efekt owczego pędu ( efekt naśladownictwa): polega na tym, że gospodarstwo domowe tym bardziej

sobie ceni dane dobro, im więcej nabywają go inni konsumenci.