Wykłady – Pedagogika społeczna

dr Katarzyna Segiet

Co to jest pedagogika społeczna

Helena Radlińska jest prekursorem i twórcą pedagogiki społecznej, stworzyła

definicję pedagogiki społecznej, która jest aktualna aż do dzisiaj.

Pedagogika społeczna wg Heleny Radlińskiej

1. Jest dyscypliną pogranicza – powstała na pograniczu nauk, które zajmują się

człowiekiem i jego środowiskiem, która ma własny punkt widzenia – rozpatruje

wiele problemów społecznych człowieka ale rozpatruje je ze względu na swoje

cele itp.

2. Jest dyscypliną praktyczną – charakter jej badań jest prakseologiczny, posiada

własne metody i techniki badań środowiska jest nauką interdyscyplinarną.

Bada wzajemne relacje człowieka ze środowiskiem.

Pedagogika społeczna to relacja :

Człowiek

środowisko społ., kulturowe

edukacja

Pedagogikę społeczną interesuje środowisko, które odziaływuje w sposób

edukacyjny na człowieka.

Zadanie pedagogiki społecznej wynikające z tej relacji – przede wszystkim ma

oddziaływać na człowieka jego środowisko w sposób bardzo aktywizujący jego siły

społeczne ( energia, która może tkwić w jednostce lub w grupach czy

społeczeństwie, pedagogika społeczna ma wydobyć tę energię, która ma pozwolić

na przebudowę środowiska życia jednostki). Człowiek zmienia to środowisko w imię

własnych ideałów ale to środowisko odziaływuje na człowieka.

Jej zadaniem jest aktywizowanie wychowawczo oddziaływania na środowisko

życiowe jednostki. Skupia się na problematyce środowiskowych uwarunkowań

procesów wychowawczych oraz analizie tych warunków umożliwiających

zaspakajanie potrzeb rozwojowych człowieka w różnych fazach jego życia –

człowiek, w każdej fazie życia, różnorodnych sytuacjach życiowych, człowiek w

rodzinie, w szkole, aktywność ludzka. Koncentruje się na środowisku życia

jednostek, grup, oraz instytucjach celowo powołanych do realizacji zadań

wychowawczych. Pedagogika społeczna jest jednocześnie teorią i praktyką

pedagogiczną, czyli rozwija się do dzisiaj jako obszar teorii i praktyki edukacyjnej.

Praktyka związana jest z praktyką życia rodzinnego, czyli z teorią potrzeb ludzkich.

Pedagog społeczny chce przekształcać oddziaływania w intencjonalną pracę

wychowawczą.

1

Współczesna definicja pedagogiki społecznej:

Pedagogika społeczna – powstała i rozwija się jako obszar teorii i praktyki

edukacyjnej. Teoria życia społecznego uwzględniająca potrzeby ludzkie człowieka.

Z punktu widzenia pedagogiki społecznej: wychowywać – to realizować w

środowisku zadania indywidualne, grupowe, instytucjonalne, które będą zmierzać do

tego aby ulepszać zastane środowisko w imię zastanych wartości i celów tworzenia

warunków do realizacji idei sprawiedliwości społecznej.

Funkcje pedagogiki społecznej – grupy funkcji

1. Ciągłe odczytywanie problemów życiowych jednostek, grup i kształtowanie

wrażliwości na te problemy;

2. Próby lepszego rozumienia relacji między człowiekiem i środowiskiem jego życia, tworzenia teorii, które umożliwiałyby wyjaśnienie zachodzących tam zmian, procesów i jak pomóc np. teorie środowisk wychowawczych;

3. Niesienie pomocy ludziom potrzebującym wsparcia w rozmaitych sytuacjach

życiowych.

Funkcje i zadania pedagogiki społecznej

1. poznawcze

2. teoretyczne

3. praktyczne – diagnoza, profilaktyka, opieka, terapia pedagogiczna, stawianie

opinii

Pedagogika społeczna ma charakter interdyscyplinarny – współpracuje z różnymi

naukami np. socjologią, psychologią itp., bada cały obszar związany z rodziną,

patologią rodziny, interesuje się szkołą, dzieckiem, organizacją czasu wolnego,

problemami społecznymi itp.. Współpracuje z wieloma naukami, które pozwalają

odpowiedzieć jej na pytanie JAKI JEST CZŁOWIEK?. Pedagogika społeczna próbuje

odpowiedzieć na pytania: JAK BYĆ MOŻE?, JAK BYĆ POWINNO?, CO ZROBIĆ

ŻEBY BYŁO LEPIEJ?, JAK POMÓC?. Jest dyscypliną użyteczną, utylitarną ma

wyodrębniony obszar działania tj. środowisko działania pedagogiki społecznej.

PEDAGOGIKA SPOŁECZNA ZAJMUJE SIĘ

1. Dziećmi – Jaka jest postać adaptacji społecznej (warunki życia, sytuacje) dzieci uspołeczniających się w różnych warunkach życiowych? Jaki jest ich

start

życiowy

i kariera edukacyjna?

2. Młodzieżą – Do jakich społecznie oczekiwanych i pożądanych ról ma prowadzić edukacja specjalizującą życiowo młodzież, w jakie wyposażyć ją

kompetencje życiowe, czemu służące i jak je spożytkować?

3. Dorosłymi – W jakich strukturach społecznych i w jaki sposób powinny się

stabilizować osoby dorosłe, by zdołały zachować zdolność do reprodukcji biologicznej, społecznej, kulturowej?

4. Starszymi – Jak uchronić ludzi starszych, którzy już schodzą z areny życia

społecznego przed ich społeczną degradacją? Jak zwyciężać problemy tak

2

licznej grupy społecznej? Jak strzec człowieka przez patologiczną nieporadnością?

Pedagogika społeczna w pewnym sensie związana jest z resocjalizacją, patologią

społeczną. Nie można jej oddzielić od polityki. Buduje koncepcje teorii wychowawczych.

Pojęcia pedagogiki społecznej.

Środowisko

Środowisko :

1. H

elena Radlińska – środowisko jest to zespół warunków, wśród których bytuje

jednostka

i czynników przekształcających jej osobowość, oddziaływujących stale lub

przez dłuższy czas;

2. R

yszard Wroczyński – uzupełnia definicje Radlińskiej – jej uczeń; środowisko

są to składniki struktury otaczającej osobnika, które działają jako system

bodźców i wywołują określone reakcje psychiczne;

3. A

leksander Kamiński – również uzupełnia tą definicję Radlińskiej – kolejny jej

uczeń; Środowisko są to elementy otaczającej struktury przyrodniczej,

społecznej i kulturowej, które działają na jednostkę stale lub przez dłuższy

czas, krótko lecz ze znaczną siłą jako samorzutną lub zorganizowany system

kształtujących ją podniet;

4. Ew

a Marynowicz – Hetka - W rezultacie możemy powiedzieć, że środowisko

to te elementy, które są bezpiecznie spożytkowane na osiągnięcie zamierzeń;

H. Radlińska – otoczenie a środowisko – otoczenie jest strukturą szerszą, trwałą natomiast środowisko jest częścią otoczenia, które wywiera na człowieka wpływ.

Interpretacje środowiska : dwa podejścia – koncepcje:

1. I ndywidualistyczna ( subiektywistyczna) – patrzenie na środowisko od strony

jednostki, każda jednostka ma swoje środowisko.

2. O

biektywistyczna Paweł Rybicki – jest to środowisko typowe od strony życia

zbiorowości, patrzymy na środowisko, dostrzegamy w nim sumy warunków

tworzonych przez życie zbiorowe dla kształtowania się życia jednostek. To co

jest wspólne dla danej społeczności.

Znaczenie środowiska dla życia człowieka – rola środowiska :

1. D

eterminizm – Spencer, Bergman – istoty ludzkie są kształtowane przez środowisko przyrodnicze;

2. Pe

rsonaliści – idealizm pedagogiczny – Foester – jednostka jest wrażliwa na

motywacje wyższego poziomu na podstawie tego kształtuje swój charakter;

3. W

zajemny wpływ - Środowisko odziaływuje na człowieka i człowiek na

środowisko – H. Radlińska

Postawy człowieka wobec środowiska wg H. Radlińska

- postawa czynna, twórcza – każdy człowiek powinien się taką postawą charakteryzować; człowiek aktywnie uczestniczący w środowisku;

- bierna – charakteryzuje okres dzieciństwa jest ona usprawiedliwiona, bo

dziecko uczy się dopiero dorosłego świata, w którym przyszło mu żyć;

3

- obronna – okres adolescencji, burzy i oporów młody człowiek poszukuje odpowiedzi na pytanie : KIM JESTEM?.

Typologie środowisk:

• Płaszczyzna przyrodnicza, społeczna i kulturowa, dla pedagoga ważna jest

płaszczyzna społeczna, gdzie człowiek nawiązuje relacje interpersonalne,

płaszczyzna kulturowa to pewne wartości, wszystkie te płaszczyzny należy

brać pod uwagę [Kamiński]

• Trzy pary środowisk: [Radlińska]

o Obiektywne (to, po co może człowiek sięgać) i subiektywne (to, co jest

najbliżej człowieka i najsilniej na niego wpływa)

o Bezpośrednie i pośrednie

o Materialne (wytwory) i niematerialne (wartości)

• Środowisko przedstawione za pomocą kręgów środowiskowych [Pieter]

• Środowisko wychowawcze w różnych ramach przestrzenno-społecznych

[Trempała]

Środowisko wychowawcze

Środowisko wychowawcze (Sośnicki) – ogół sytuacji wychowawczych

Środowisko wychowawcze (Znaniecki) – odrębne środowisko społeczne, które grupa wytworzyła dla osobnika mającego zostać jej członkiem po odpowiednim przygotowaniu

Środowisko wychowawcze (Kamieński) – dwa rodzaje środowiska wychowawczego:

• Środowisko naturalne – członkowie nastawieni na realizację zadań

wychowawczych

• Środowisko społeczne – pełni funkcję wychowawczą (np. rodzina)

W pedagogice społecznej wyróżnia się 3 orientacje metodologiczne – jak

należy badać środowisko wychowawcze:

1. n

aturalistyczna – warunki, które sprzyjają naturalnemu wzrostowi i rozwoju jednostki

2. p

ozytywistyczna – źródło bodźców stymulujące rozwój wychowanka

z zastosowaniem stacji wychowawczych (np. nagród, kar)

3. h

umanistyczna – środowisko jako układ społecznych interakcji świadomych

podmiotów społecznych

Socjalizacja

Socjalizacja – uspołecznienie, można ją zdefiniować i rozumieć na dwa sposoby:

- szeroki – to wchodzenie w kulturę ( akulturacja, enkulturacja, inkulturacja),

jak też kształtowania osobowości społecznej lub nabywania dojrzałości czy

kompetencji społecznych;

- wąski – ogranicza się np. do wczesnych doświadczeń dziecka ( przede

wszystkim w rodzinie) w zakresie nabywania elementarnych form zachowania się

społecznie pożądanego.

Pojęcia wychowanie, nauczania, edukowanie łączą się ze socjalizacją.

F. Znaniecki – w pedagogice mamy do czynienia z tym, że pojęcie proces

Pojęc so

ia cjalizacji łączy się z wychowaniem rozumianym jako celowe, planowe

traktu o

jąd działywanie na wychowanka.

łącznie

4

Kwieciński – socjalizacje sytuuje się w różnych pojęciach.

Muszyński – pojmuje socjalizacje bardzo szeroko w niej znajduje, zawiera się

traktuje

wychowanie.

oddzielnie

Socjalizacja aktualizuje się na różnych płaszczyznach, trwa przez całe życie, we

wszystkich etapach życia przez otrzymywanie dojrzałości, jednostka w życiu

przybiera różne role społeczne.

Osobowość – kształtowanie osobowości społecznej pokazuje jakie jest

przystosowanie społeczne jednostki.

Jerzy Modrzewski – socjalizacja jako koncepcja uspołecznienia: to proces i

mechanizm, który wyznacza, pewien typ uczestnictwa jednostki w danym układzie

społecznym; proces który umożliwia jednostce zaistnienie społeczne ( w środowisku

wychowawczym daje sygnały mojej gotowości biologicznej bądź społecznej) ;

wartości wzory są drogowskazami w nabywaniu tej dojrzałości społecznej.

Nabywanie kompetencji – ujawnienie dojrzałości ma miejsce w środowisku

wychowawczym jednostki:

- komunikacji – w każdej kulturze występuje pewna sposób

komunikowania się, nabywanie umiejętności mówienia, nabywanie języka;

- percepcja – pewne nabywane przez człowieka wzory doświadczania

świata, siebie, które umożliwiają np. identyfikacje kolorów, dźwięków;

- ekspresja – utrwalenie, orientacja w swoich zachowaniach wzorów

zachowań, które ujawniają emocje adekwatne do danej sytuacji np. kibicowanie

drużynie sportowej;

- orientacja poznawcza – nabywanie różnych rodzajów wiedzy,

orientacja w świecie, umożliwia nabywanie wiedzy

• naukowej – np. studia

• praktycznej

• religijnej

- interakcyjna – potrafię posługiwać się wzorami kulturowymi ( normy),

które występują w społeczeństwie, kulturze, które wyznaczają sposób postępowania

wobec innych członków społeczeństwa np. postawy wobec nauczyciela;

- sprawnościowe – opanowanie przez jednostkę pewnych wzorów,

które ułatwiają mi funkcjonowanie w różnych sytuacjach np. sznurowanie

sznurowadeł, zapięcie guzików itp.;

- identyfikacyjna – to wzory tożsamości indywidualnej – Ja kobieta, Ja

Kowalska, Ja Polka.

Ukształtowanie osobowości – funkcja doświadczenia kulturalno – społecznego – jest

to suma wypadkowa wszystkich pełnionych ról przez jednostkę; jest efektem

socjalizacji; jakie pełni ona funkcje społeczne, kontakt z innymi ludźmi.

Fazy socjalizacji :

1. Socjalizacja pierwotna – wczesne dzieciństwo i późne dzieciństwo,

towarzyszą jej pewne wymogi, dziecko ma kontakt z osobami znaczącymi –

związki emocjonalne, nabywa ono kompetencji.

2. Socjalizacja wtórna – wiek młodzieńczy, dojrzałość dorosłość – do końca

życia, nabywanie ról zmienianie się ról, aspiracje jednostki, gotowość do

uczestnictwa społecznego.

5

M. Mead biorąc pod uwagę sposób przekazu kultury między pokoleniami

wyodrębniła :

• Ku

lturę postfiguratywną – będącą w zasadzie modelem chłopskiej kultury

tradycyjnej, gdzie młodzi kształtują się na wzór i podobieństwo rodziców;

• Ku

lturę kofiguratywną – charakterystyczną dla społeczeństwa przemysłowego,

gdzie przekaz kulturowy dokonuje się w obie strony między pokoleniami;

• Ku

lturę prefiguratywną – która pojawia się w społeczeństwie

postindiustrialnym (ponowoczesnym), u których obserwuje się odwracanie

dotychczasowych relacji między pokoleniami i w których pokolenia dorastające

wywierają istotny wpływ na proces socjalizacji dorosłych, np. w dziedzinie

zachowań wolnoczasowych.

Asocjalizacja – Hurel man tak ją nazwał – jest to prawidłowo socjalizacja zaburzona,

wykolejona, zsuwająca jednostkę z normalnego życia na margines społeczny.

Działania naprawcze interwencyjne – cel pedagogiki społecznej i umiejscowienie

kompetencji społecznych jednostki umocnienie tego i próba aktywizacji ich

społecznego funkcjonowania. Działania naprawcze mają istotne znaczenie w

procesie wychowania. Zanim to nich przechodzimy musimy przeprowadzić diagnozę

środowiska życia jednostki.

Kapitał społeczny i ludzki

O znaczeniu kapitału społecznego i kryzysu zaufania, który ma miejsce w Polsce

rozprawia np. Czapliński.

Polacy wyprodukowali duży kapitał ludzki – dużo osób studiujących.

Model molekularny – masowo inwestujemy w wiedzę, szczęście, w pracę, każdy z

nas liczy, że dzięki takiemu kapitałowi społecznemu będzie się nam żyło lepiej.

Wzrost gospodarczy opiera się na kapitale społecznym. W Polsce wszystkie te

wysiłki są niewystarczające.

Formalizm wschodni – więzi głównie z rodziną jest to szkodliwe dla kraju ponieważ

tworzą się mury między wspólnotą a resztą społeczeństwa są to mniej wydajni ludzie,

ponieważ nie umieją pracować z obcymi im ludźmi, grupach.

W Polsce istnieje koło nieufności – tylko najbliżsi ludzie – rodzina, 2 przyjaciół .

Patologiczny indywidualizm jest widoczny już w szkołach, brak nauki pracy w

grupach, zespołach, nie uczy się współpracy z innymi. Rodzina – nauka bliskości do

bliźniego nie ma odzwierciedlenia – dbaj tylko o siebie, żeby być koleżeńskim w

wyścigu szczurów, umacnia egoizm, nieufność. Kryzys przynależności do organizacji

młodzieżowych.

Kształtowanie się tożsamości pedagogiki społecznej

Pedagogika społeczna – dyscyplina praktyczna wywodzi się z XIX w.

Okresy kształtowania się tożsamości pedagogiki społecznej:

6

1. F

aza wstępna – lata 80 XIX w do ok. 1925r powstanie wolnej wszechnicy

polskiej w jej ramach powstaje studium pracy społeczno – oświatowej, w

ramach wszechnicy polskiej kształtowało się pedagogów społecznych i

pracowników socjalnych;

2. F

aza rozwoju i stabilizacji – 1925 – 1945 pojawiają się pierwsze badania i

kształtowanie pracowników społecznych;

3. F

aza adaptacji do warunków PRL – zaczynają się pojawiać pierwsze

paradygmaty i kierunki zainteresowań dotyczących warunków czasu

szkolnego;

4. F

aza readaptacji po 1980 – pedagogika społeczna zaczyna być otwarta na

zmiany społeczne i jej udział w budowie społeczeństwa demokratycznego.

Helena Radlińska – prekursor pedagogiki społecznej. Natomiast R. Wroczyński i A.

Kamiński byli jej uczniami i kontynuatorami.

Helena Radlińska w jej dorobku naukowym są widoczne fazy kształtowania się

pedagogiki społecznej.

• 1897 – 1905 – Warszawa – pierwsze działania. 1905 wybuch powstania

w królestwie polskim. Drukowała ona broszurki kim był A. Mickiewicz,

idee narodowo – wyzwoleńcze. Zajmowała się problemem oświaty ludzi

dorosłych

• 1906 pojechała do Krakowa do 1918 – pojawiają się jej pierwsze prace

naukowe i tworzenie bibliotek demokratycznych, które miały służyć

polskiemu narodowi, organizowała wykłady dla danego kręgu ludzi,

głównie środowisko wiejskie zapraszała wybitnych ludzi aby mogli się

czegoś od nich dowiedzieć. Publikacje dotyczące edukacji poza

szkolnej ludzi dorosłych.

• 1918 – 1939 – do wybuchu wojny wróciła do Warszawy, okres licznych

publikacji dotyczących pedagogiki czasu wolnego i jak powinna

wyglądać praca w środowisku wychowawczym, wydaje podręcznik

„ Społeczne przyczyny powodzeń i niepowodzeń szkolnych u dzieci”;

podejmowała problem oświaty dzieci w środowiskach wiejskich; braki

środowiskowe to przyczyna niepowodzeń szkolnych – daje dowody na

to jaką rolę odgrywa środowisko, w których dziecko funkcjonuje.

• 1939 – wybuch wojny, przebywa w Łodzi, analfabetyzm ludzi dorosłych

sieroctwo – przyczyny wojny, publikacje dotyczące pomocy i wsparcia

dla tego środowiska. Mówi że pedagog to nie naukowiec ale praktyk i

że należy go oceniać po jego skuteczności, pracy w środowisku.

Oprócz H. Radlińskiej prekursorami pedagogiki społecznej byli:

• E. Abramowski

• L. Krzywicki

• S. Karpowicz

którzy stworzyli Towarzystwo Wolnej Wszechnicy Polskiej, w ramach której powstało

studium kształcące pierwszych pedagogów.

7

R. Wroczyński, A. Kamiński – piszą pierwsze podręczniki do pedagogiki społecznej.

Pedagogika społeczna ma wymiar humanistyczny. Paradygmat humanistyczny –

głównym przedmiotem zainteresowań pedagogiki społecznej jest człowiek.

Suchodolski – pedagogika społeczna jest nauką o człowieku w trakcie stawania się,

w trakcie działania, przez którego się działa i do którego się działa, podmiot

refleksyjny nastawiony na zmianę, podmiot poznający nastawiony na poznanie i

działanie.

Helena Radlińska 3 pojęcia:

1. Wzrost – czyli aspekt biologiczny i fizjologiczny

2. Wrastanie – aspekt społeczno – kulturowy

3. Wprowadzanie wartości człowieka – aspekt wychowawczy

Pedagogika społeczna interesuje się człowiekiem w całym jego życiu. Życie

człowieka charakteryzuje zmienność, która przyjmuje ciągłość, bardzo ściśle

akceptuje koncepcje potrzeb ludzkich, które pokazują nasze zachowanie w życiu

ludzkim, mówią o naszym rozwoju czy stagnacji, procesy rozwojowe możemy

omawiać w aspekcie aktywności jednostki, dużą rolę odgrywają mechanizmy

związane z kontrolą społeczną nagradzanie i karanie.

Metodologiczna charakterystyka pedagogiki społecznej

Środowisko społeczne jest przedmiotem pedagogiki społecznej, ma rolę

osobotwórczą i prorozwojową, w nim dokonuje się kształtowanie osobowości

jednostki.

Pedagogika społeczna jest nauką o działaniu czyli stosowaną pozostaje w związku z

praktyką uprawianą. Teoria w niej dotyczy koncepcji, które mówią nam za pomocą

jakich działań można uzyskać zamierzone cele.

Problematyka sprowadza się również do działań związanych z instytucjami np.

szkoła – pełni funkcje realizacji zadań i celów wychowawczych. Można też mówić o

innych instytucjach

Jednostka zawsze przynależy do środowiska a środowisko na nią oddziałuje.

Znaniecki – każda jednostka żyje i rozwija się w odrębnym dla siebie środowisku, pedagog społeczny musi zainteresować się tym środowiskiem aby dowołać się do

pewnych sposobów modyfikacji tego środowiska.

Środowisko może sprzyjać bądź nie rozwojowi jednostki np. geograficzne, kulturowe.

Jest zasadniczym przedmiotem badawczym pedagogiki społecznej.

8

Koncepcja ekologiczna Une Broufenbrennera

Podstawowe założenia - rozwój jednostki (osoby) dokonuje się w kontekście jej

związków ze środowiskiem rozwijająca się osoba jest dynamiczna jednostką, która

nie tylko podlega wpływom środowiska ale także sama oddziałuje na środowisko

-istotne dla rozwoju człowieka środowisko nie jest ograniczone do pojedynczego,

bezpośrednio oddziałującego siedliska, ale obejmuje powiązania między różnymi

siedliskami oraz wpływy większych środowisk -środowisko ekologiczne jest układem

koncentrycznych struktur- każda zawiera się wewnątrz następnej. Struktury te sa

określane jako mikro, mezo, egzo i makrosystemy.

Makrosystem

Ekosystem

Mezosystem

Mikrosystem

Makrosystem – wszelkiego rodzaju wpływy kulturowe, cywilizacyjne.

Ekosystem – społeczne i historyczne o charakterze lokalnym bądź światowym.

Mezosystem – warstwa, która mówi o wzajemnych relacjach pomiędzy grupami –

np. rodzina – grupa rówieśnicza

Mikrosystem – bezpośrednie interakcje jednostek, które pochodzą z dwóch różnych sąsiedz życia w środowisku rodzinnym, rówieśniczym interakcje z osobami

znaczącymi – relacje uczuciowe, interakcje społeczne.

Społeczny kontekst rozwoju środowiska

Naturalnie

stworzone przez człowieka

Środowisko fizyczne

środowisko społeczne , środowisko wychowawcze

Bodźce

Znaczenia, wartości

wartości

Bodźce

Znaczenia

Złożoność kontekstu społecznego

• Człowiek od początku życia funkcjonuje w sieci związków społecznych

• Podlega wpływom bezpośrednim, pośrednim innych ludzi za pośrednictwem

mowy

• Rozwija się korzystając z kompetencji innych ludzi i sam przyczynia się do ich

rozwoju – ich ścieżki rozwojowe się splatają.

9

naród

osoba

ludność

grupa

społeczność

państwo

Uczestnictwo człowieka przypada na każdą fazę rozwoju człowieka, w każdym jego

okresie odbywa się rozwój określonych kompetencji. Środowisko zawsze stawia

człowiekowi określone wyzwania, wymagania.

Przedmiotem pedagogiki społecznej jest wzajemna relacja środowisko – człowiek

Opanowanie nowych kompetencji powoduje, że środowisko nas ocenia, pojawiają się

również oczekiwania – czy potrafimy

Relacja człowiek otoczenie

aktualne

kontekst

nacisk społeczny

strategia radzenia

działania

naszego życia

oczekiwania

sobie z

naciskami

Funkcja

Wzajemne

Funkcja

adaptacyjna

ekspresywna i Styl życia

wpływy

Styl życia

stylu życia

impresywna

stylu życia

działanie

stosunek do

struktura tożsamości

doświadczenia

skierowane

otoczenia

osobistej

osoby

na kontekst

Gdy stan równowagi zostaje zakłócony to pedagogika społeczna musi prowadzić do

tego aby ten stan powrócił – aby znów była równowaga

Funkcja społeczna zachowania - Adaptacja

Równowaga

10

Funkcja osobista zachowania - Emancypacja

Funkcja osobista i społeczna zachowania – Ja w otoczeniu moje potrzeby a wymagania otoczenia

Dwie analizy środowiskowe w pedagogice społecznej :

1. a n a l i z a t y p o l o g i c z n a – zmienna do budowania wiedzy ogólnej o środowiskach, określonej kategorii społecznej i kulturowej; wiedza kategorii

społecznej, kulturowej; wiedza usystematyzowana pod kątem wywoływania

zmian, które mają prowadzić do optymalizacji życiowej, poszukiwania,

rozpoznawania sił społecznych w jednostce

2. a n a l i z a d i a g n o s t y c z n a – zachowana na użytek konkretnych już przypadków pojedynczych lub zbiorowych, w których zachodzi podejrzenie że

dokonanie

zmian

w rozwoju jednostki nie mogą się dokonywać bez odpowiednich modyfikacji

ich środowiska

Pedagog społeczny podejmuje zmiany gdy – 2 powody :

1. uzna, że zmiana jest konieczna , gdy rozwój jednostki jest opóżniony, powolny, spaczony co do kierunku

2. gdy do wywołania określonych zmian potrzebna jest pewna modyfikacja

środowiska.

Analiza środowiska ma prowadzić do wykrycia w tym środowisku tkwiących czynników, które poddawane są zmianie i które należy kontrolować, bez poznania

tych czynników osobotwórczych nie można podejmować badań. Pedagog społeczny

nie może kierować się swoją intuicją.

Diagnoza

Diagnoza – w pedagogice społecznej oznacza rozpoznanie badanego stanu rzeczy,

ocenę jego objawów i możliwości przemian. Prowadzi do planowej działalności pomocowej związanej z profilaktyką i kompensacją

Każda diagnoza powinna być traktowana w sposób indywidualny od strony

przypadku ale można również porównywać z innymi

Stan środowiska - 4 wymiary sytuacji związanych z wpływem środowiska na dziecko :

1. Środowisko pełne możliwości rozwojowych

2. Środowisko ograniczonych możliwości rozwojowych

3. Środowisko – statut rozwojowego zagrożenia

4. Środowisko – stan zablokowania rozwoju

Zasady, które powinien stosować pedagog badający środowisko wychowawcze – 4

tezy

 Zasada wspólnoty warunków i doświadczeń - Rybicki

 Zasada jedności rozwoju człowieka i środowiska – R. Miller

 Zasada głosząca, że ważna jest wiedza o istotności wczesnych doświadczeń

życiowych jednostki - Adler

 Zasada traktowania środowiska jako system = zasada holizmu poznawczego i

metodologicznego - Więcławski

11

Pedagogika społeczna dąży do rozpoznania badanego stanu rzeczy jego tendencji

rozwojowych na podstawie objawów w oparciu o ogólne prawidłowości w wyniku

tego procesu dochodzi do planowej działalności pomocowej związanej z

kompetencją i profilaktyką.

Dwa modele diagnozy :

1. Model Edwarda Mazurkiewicza proces rozpoznawania i medycznego

postępowania

Diagnoza – opisująca, przyporządkowująca, stwierdzająca-

Klasyfikacyjna typologiczna

Znaczenia funkcjonowania

Etiologiczna, genetyczna

fazy etapu

wyjaśniająca

Interpretacja

prognostyczna rozwojowa

D ecyzja o metodycznym

postępowaniu

działania profilaktyczne

działania naprawcze

działania projektujące

modyfikujące

terapeutyczne

2. Model Zbigniewa Talkowskiego

1

1,2,3 Eksploracja –

poznajemy badane

zjawisko

4

2

3

I etap tej diagnozy to:

Symptomy – są najczęściej opisywane

Etiologia - wyjaśnia powstanie symptomu

Mechanizm – przewidywanie, prognoza,

II etap tej diagnozy to:

Strategia – weryfikacja hipotez i interwencja środowiskowa

12

Podejścia : Diagnoza powinna poprzedzać interwencje, może być że interwencja poprzedza diagnozę ale również że diagnoza towarzyszy interwencji.

Pytania stawiane przez pedagoga gdy diagnozuje obszar związany z biedą

- co świadczy o ubóstwie – symptomy

- dlaczego w tej rodzinie pojawiło się ubóstwo – etiologia

- dlaczego utrzymuje się w tej rodzinie ubóstwo – mechanizm

- jak zwalczyć to ubóstwo w tej rodzinie gdzie skierować rodzinę do jakich

instytucji żeby jej pomóc – interwencja

Obiektem diagnozy może być:

 Jednostka

 Grupa

 Rodzina

 Organizacja

 Społeczność

Diagnoza

 Psychologiczna

 Pedagogiczna

 Medyczna

 Społeczna

 Socjalna

Modele diagnozowania – charakter :

a) diagnoza hierarchiczna – współwystępuje z innymi diagnozami, np. pedagogiczną,

psychologiczną, ale któraś jest podrzędna a któraś nadrzędna

b) sumaryczna diagnoza – różne diagnozy ( pedagogiczna, psychologiczna itp. są

wobec siebie równe

c) diagnoza interdyscyplinarna

Problemy ważne w diagnozie

- co ma być zrobione

- co naprawdę jest

- obszar działania w środowisku

Diagnoza zawsze jest stworzona przez kogoś i dla kogoś

2 rodzaje diagnoz:

• Poznawcza,

• Decyzyjna.

Powodami dla których pedagog społeczny podejmuje działanie są:

- gdy jest nieprawidłowy rozwój

- gdy rozwój jest spaczony

Obserwuje jakie czynniki mogą być modyfikowane w środowisku aby był prawidłowy

13

Sytuacje trudne

Pedagog ma do czynienia w środowisku z sytuacjami trudnymi, które zaburzają

jednostkę.

Definicje sytuacji trudnych :

℘ T

omaszewski – Sytuacja trudna powstaje wówczas, gdy wewnętrzna równowaga

sytuacji normalnej zostanie zakłócona, tak że normalny przebieg aktywności

podstawowej zostanie zakłócony i prawdopodobieństwo realizacji zadania na

poziomie normalnym stanie się mniejsze – definicja psychologiczna.

℘ Ja

rosz M. – Sytuacje trudne to sytuacje zawierające czynniki powodujące zagrożenie

dla jednostek sygnalizowane lub bezpośrednio poznawane – bądź powodujące

pozbawienie cenionych wartości, możliwości zaspakajania potrzeb lub czynniki

zakłócające bądź uniemożliwiające działanie zmierzające osiągnięcia celu

( rozwiązania zadania, zaspokojenia potrzeby) bądź powodują pozbawienie

cenionych wartości; sytuacja trudna wyzwala stan wzmożonej aktywizacji i obciąża

lub przeciąża system regulacji zachowania. – definicja socjologiczna.

℘ H

ołyst – sytuacje trudne – powszechnie występujące sytuacje trudne, które

nazwiemy sytuacjami niepełnej świadomości. Autor definiuje je jako takie, w których

człowiek odczuwa lub zdaje sobie niejasno sprawę, że występuje jakaś trudność

przeważnie natury psychicznej lecz nie potrafi jej dokładnie określić. Nie potrafi jej określić a jednocześnie jest zmuszony do poradzenia sobie z nią niejako odwraca się

od niej niekiedy wręcz neguje jej istnienie zwracając się ku sytuacją ……

Definicje podsumowanie:

Sytuacje trudne najczęściej są opisywane w naukach psychologicznych jako

dysharmonia warunków przedmiotowych i możliwości podmiotu do racjonalnego

rozwiązywania zadań i sprawnego funkcjonowania w cyklu biograficznym.

Typy sytuacji życiowych – w działalności człowieka w naturalnych sytuacjach

życiowych wyróżniamy :

1. O

ptymalne – szczególnie korzystne dla realizacji wyznaczających je zadań i

zaspakajania potrzeb uzyskania zaprogramowanego poziomu wykonywania

czynności

2. N

ormalne – kiedy istnieją możliwości pomyślnego wykonania określonej

czynności, choć może to wymagać wysiłku oraz pokonania napotkanych przy

tym trudności.

• …….

Podział sytuacji trudnych

Sytuacje trudne nie stanowią jednakowej klasy sytuacji lecz są grupą zróżnicowaną

wewnętrznie. W literaturze spotykamy podział sytuacji trudnych: Tomaszewski :

1. S

ytuacje deprywacji – sytuacje, w których brak jest człowiekowi pewnych

zewnętrznych w stosunku do niego elementów o charakterze fizycznym bądź

14

psychicznym. Sytuacje deprywacji są sytuacjami szczególnie trudnymi

ponieważ nawet radykalna zmiana zwykłych sposobów działania nie zapewnia

człowiekowi osiągania owych istotnych dla jego życia, zdrowia lub rozwoju

elementów danych z zewnątrz o charakterze fizycznym bądź psychicznym. W

zależności od rodzaju praktycznych elementów mówi się o deprywacji

pokarmowej, seksualnej, emocjonalnej.

2. S

ytuacje przeciążenia – to sytuacje, w których jeden z elementów znacznie

jest dostosowany do warunków działania jednostki lub jej możliwości

fizycznych i psychicznych. Ten typ sytuacji może być niezwykle dotkliwy i

czasem znajduje tragiczne rozwiązanie np. samobójstwo narkotyki

3. S

ytuacje utrudnienia - to sytuacje, w których występuje zmiana zwykłych

warunków działania czy wykonywania czynności w skutek pojawiania się

sytuacji przeszkód lub braków o charakterze albo wewnętrznym albo

zewnętrznym. Frustracja określa ten typ sytuacji trudnych. Najczęściej

przechodzą one do zachowań agresywnych, skierowanych na samego siebie

lub na zewnątrz.

4. S

ytuacje konfliktowe – powstają wówczas, gdy człowiek znajduje się w polu

działania przeciwstawnych sił fizycznych lub sprzecznych nacisków o

charakterze społecznym lub moralnym. Zaliczamy tutaj konflikty

interpersonalne, moralne, wartości uznane decyzyjnymi lub wyboru, które jako

pierwszy opisał Lewin.

5. S

ytuacje zagrożenia – występuje w tych sytuacjach większe niż zazwyczaj

prawdopodobieństwo zaburzenia wartości o charakterze fizycznym lub

psychicznym cenionych przez człowieka.

Cechy sytuacji trudnych:

1. Sytuacje trudne zawierają czynniki zakłucające normalny tok aktywności

człowieka

2. Niosą ze sobą dla potrzeb dążeń i wartości cenionych przez jednostkę

3. Wywołują u jednostki przykre przeżycia emocjonalne i stany silnego napięcia

psychicznego, które są reakcjami na przeciążenie psychiczne.

Sytuacje trudne są indukowane:

- czyli takie z których pomocą bądź presją społeczną bądź środka masowego

oddziaływań lub nakazów społecznych wymuszone są na człowieku zachowania

wewnętrzne i zewnętrzne, które sprzeczne są z jego najgłębszymi dążeniami, jego

sumieniem – znajduje się on w sytuacji trudnej.

Sytuacje izolacji

- gdy sytuacje trudne trwają zbyt długo to przewlekłe sytuacje trudne powodują

różnorakie zaburzenia, dotyczące sfery psychicznej, fizjologicznej, behawioralnej

człowieka. Długotrwałe sytuacje trudne uruchamiają szereg mechanizmów

obronnych jednostki, które pomagają mu w tej sytuacji.

15

Metody pracy wychowawczej

Metody wykorzystywane do badania środowiska :

1. sondaż diagnostyczny – ilościowy, ankieta, narzędzie, kwestionariusz, ankiety

2. studium przypadku – jakościowy, kilka przypadków – liczy się przeszłość,

teraźniejszość i przyszłość – wywiad narracyjny

3. eksperyment naturalny – przeprowadzany w środowisku poprzez

wprowadzenie nowego elementu

4. monografia środowiska – analiza dokumentów

Metody pracy opiekuńczo-wychowawczej:

1. Metoda indywidualnego przypadku

2. Metoda grupowa

3. Organizacji środowiska lokalnego

Na podstawie Pilch, Leparczyk „pedagogika społeczna”

AD. 1. Metoda indywidualnego przypadku.

• Jest przykładem wzajemnej relacji i związków teorii oraz metod jej pozyskiwania z praktyką socjalno- wychowawczą

• To co jednostkowe, indywidualne w człowieku, jego losie i najbliższym

środowisku, podejmuje i rozwija w celu usprawnienia wzmocnienia i

poprawy jego sytuacji życiowej bądź to traktuje jako źródło wiedzy o

zjawiskach szerszych, ogólniejszych, bardziej uniwersalnych.

• Jest metodą wpierania człowieka w trudnej sytuacji życiowej. Ważnym

kryterium podjęcia pracy socjalno – wychowawczej jest zaistnienie

różnorodnych zaburzeń usytuowanych bądź to bezpośrednio w

jednostce bądź to w jej środowisku.

• Zapoczątkowana w latach 30 przez Mary Richmond -> zebranie

wiedzy na temat jednostki i analiza jej sytuacji życiowej, podniosła do

rangi najważniejszego zadania poprzedzającego bezpośrednio pracę z

przypadkiem. Studium przypadku czyli jego społeczna diagnoza oraz

prowadzenie , praca z przypadkiem stanowią istotę tej metody.

Planowanie i organizowanie pracy socjalnej musi być poprzedzone

wszechstronną społeczną diagnozą.

Studium przypadku

Diagnoza (jak jest?)

Diagnoza przypadku M.

Richmond

Postgnoza

(jak było wcześniej?)

Badanie losów jednostki

Opracowanie planu pomocy

Praca z przypadkiem

16

Prowadzenie przypadku

Teoretyczny i praktyczny dorobek M. Richmond dał początek klinicznemu spojrzeniu

na życiowe problemy człowieka, wprowadził pojęcie diagnozy społecznej oraz nowe

narzędzia jej opracowania – wywiad środowiskowy.

Procedura pracy pracownika socjalnego została podzielona na 3 etapy:

1. Opracowanie społecznej diagnozy przypadku ( diagnoza środowiskowa)

2. Opracowanie planu postępowania

3. Właściwe prowadzenie przypadku

Trzy główne kategorie sytuacji, które wymagają indywidualnej pracy z przypadkiem:

1. Wyczerpane zostały w jednostce indywidualne zasoby sił i możliwości

rozwiązywania problemu, potrzebna jest pomoc pracownika socjalnego, który

byłby w stanie pokierować i pomógł szukać nowych możliwości.

2. Osoby o ograniczonych możliwościach umysłowych lub fizycznych, które

same nie potrafią korzystać z oferty socjalnej, będącej w zasięgu reki.

3. Osoby pozostające w długotrwałym stresie. Przedłużający się stres prowadzi

do niemożności prostych nawet problemów i stanowi cały syndrom zaburzeń

funkcjonowania człowieka w społeczeństwie.

Def Pilch :

Metoda indywidualnego przypadku jest sposobem badań, polegającym na

analizie jednostkowych losów ludzkich, uwikłanych w określone sytuacje

wychowawcze, lub na analizie konkretnych zjawisk natury wychowawczej przez

pryzmat jednostkowych biografii ludzkich z nastawieniem na opracowanie diagnozy

przypadku lub zjawiska w celu podjęcia działań terapeutycznych.

Metoda indywidualnych przypadków

3

Stadium przypadku

Praca z przypadkiem

1

Charakterystyka jednostkowych diagnoza społeczna

opracowanie planu

prowadzenie

2

losów ludzkich

przypadku

Studium indywidualnych przypadków

- w wąskim zakresie pojęcia – ujęcie pedagogiczne

• Indywidualna historia życia (biografia)

• Rodzina jako układ odniesienia w badaniu biografii

- w szerokim zakresie pojęcia – ujęcie socjologiczne

• Badanie układów społecznych

• Zbiorowości

• Instytucji

17

Obejmuje wszystkie 3 te metody ( grupowa i środowiska lokalnego) nie daje się pochłonąć subiektywnym działaniom, staje się metodą terapeutyczną,

socjalną.

Diagnoza przypadku (wg E. Kantowicz):

a) dane osobowe – obowiązuje zasada anonimowości

b) zdefiniowanie problemu, który dotyczy dziecka, podopiecznego, ucznia lub wychowanka, jakie są symptomy (np. złe oceny) które spowodowały, że zajęliśmy się

danym przypadkiem

diagnoza może też być skoncentrowana na dziecku wybitnie zdolnym, nie dotyczy

tylko dzieci z trudnościami

c) określenie technik i narzędzi gromadzenia materiału diagnostycznego o jednostce,

np. dziennik, wywiad

d) opis (charakterystyka) dziecka w kontekście jego cech:

* psychospołecznych, zdrowotnych, fizycznych

* w kontekście środowiska szkoły lub placówki w której dziecko przebywa

* w kontekście środowiska rodzinnego

e) diagnoza przypadku – wnioski diagnostyczne wynikające z wcześniejszej charakterystyki dziecka – wnioski należy pisać w trybie przypuszczającym

f) formy i metody pracy opiekuńczo-wychowaczej zastosowane w pracy z dzieckiem i

rodzicami

g) plan pracy z przypadkiem ( ocena i prognoza) np. skierowanie na zajęcia terapeutyczne, nawiązanie współpracy z nauczycielami

AD. 2 Metoda grupowa

Def. A. Kamiński

Metoda grupowa – wychowawca ma przed sobą zespolony przez wpólne

zadanie zbiór osób; wiąże go nie tylko dialog z pojedynczymi członkami tej

zbiorowości – jego talent wychowawczy wyraża się w umiejętnościach przewodzenia

lub przodowania grupie i takiego oddziaływania na grupę, aby na straży zadań i

zwyczajów sugerowanych przez wychowawcę – stał nie tylko on lecz także

członkowie grupy.

Kamiński wyróżnia 3 odmiany metody grupowej :

• G

rupy rozwojowo – wychowawcze – służą ludziom normalnie funkcjonującym

społecznie w takich placówkach jak domy kultury, instytucje edukacyjne,

rekreacyjne, organizacje młodzieżowe. Grupy te mają wpierać rozwój

osobowości jednostek, które mniej lub bardziej świadomie identyfikują się z

celami i wartościami grupy.

• G

rupy rewalidacyjne – stosują pracę rozwojowo – wychowawczą do

oddziaływań na jednostki społecznie lub fizycznie niedostosowane, celem

usprawnienia ich społecznego funkcjonowania.

• G

rupy psychoterapeutyczne – służyć mają usprawnieniu społecznego i

psychicznego funkcjonowania jednostek w oparciu o techniki z arsenału

psychologii klinicznej w odniesieniu do lżejszych przypadków.

18

Zasady pracy grupowej :

- koncentracja na pomaganiu uczestnikom grupy w staniu się systemem

wzajemnej pomocy. Uruchomienie w grupie wzajemnej pomocy

- rozumienie i wykorzystywanie w pracy procesu grupowego, czyli

dynamicznej sekwencji zdarzeń pojawiających się w życiu każdej grupy a

polegających na wspólnym rozwiązywaniu problemów, wyrażaniu stosunku

emocjonalnego do i wobec innych kształtowaniu wzorów stosunków

interpersonalnych, wpływaniu na nich. W pracy grupowej należy dążyć do

maksymalizacji czynników korzystnych a minimalizacji niekorzystnych oraz uczyć

członków tego samego.

- dążenie do wzmocnienia zdolności uczestników do funkcjonowania

samodzielnego i autonomicznego jako jednostki i jako grupy.

- nauczenie uczestników grupy wykorzystywania doświadczenia grupowego

do funkcjonowania w różnych sytuacjach grupowych w życiu realnym.

Etapy procesu grupowego – etapy

- tworzenie grupy – na tym etapie ludzie z różnymi oczekiwaniami, potrzebami,

dotychczasowymi doświadczeniami społecznymi wkraczają do na ogół nie znanej

sobie zbiorowości innych, aby stworzyć grupę.

Zadania pracownika prowadzącego grupę zaczynają się jeszcze przed

zgromadzeniem się przyszłych członków na pierwsze spotkanie. Decydujące oprócz

spraw organizacyjnych, zapewnienia środków działania jest poznanie środowiska, z

którego rekrutować się będzie grupa oraz skuteczne rozpoznanie jej celów. W ciągu

pierwszego spotkania pracownik powinien kolejno realizować następujące zadania:

• Ułatwiać poznanie się ludzi, stwarzać od początku okazje do

współdziałania poszczególnych osób z innymi

• Wyjaśnić wyraźnie cel tworzenia grupy z punktu widzenia

organizatora placówki oraz przeprowadzić dyskusję, w której

wszyscy mogliby się do tego ustosunkować oraz ujawnić i

poznać swoje oczekiwania.

• Przedyskutować i ustalić prawo obowiązujące w grupie oraz

wzajemne zobowiązania jakich muszą się podjąć: placówka,

pracownik prowadzący grupę oraz uczestnicy grupy – nazywa

się to zawarciem kontraktu.

• Przedyskutować program i metody pracy, rozważyć co ma się

zdarzyć na kolejnym spotkaniu.

• Rozpocząć kształtowanie norm i wartości grupowych

• Dbać o to aby wszyscy mogli zaistnieć w grupie i dać poznać

innym swoje silne strony.

- stabilizacja jej struktury i norm grupy – kształtują się sposoby

funkcjonowania, które później będą przesądzać o jej efektywności w realizacji celów.

Ważne jest aby intensyfikować współprace wszystkich i doprowadzić do wspólnych

sukcesów, co zapobiega rozwarstwieniom i dominacjom. Ważne tutaj dla sprawnego

funkcjonowania grupy jest również wspólne podejmowanie decyzji i grupowe

rozwiązywanie problemów.

19

- realizacja jej celu – po tym jak struktura grupy jest stabilna, jest odpowiedni kontakt pomiędzy jej członkami oraz zostały ustalone normy grupa może realizować

wspólnie założony przez siebie cel.

- ocena efektów działania i decyzja o jej dalszym istnieniu lub rozwiązaniu –

dokonuję się oceny efektów grupy w jakim momencie realizacji celu się znajduje.

Pozytywna ocena działalności grupy stawia pod znakiem zapytania sens jej dalszego

istnienia czy przynajmniej dalszego uczestnictwa tych członków, którzy już nie

potrzebują pomocy w realizacji swoich celów. W efektywnej grupie wytwarzają się

silne więzi emocjonalne, które utrudniają rozwiązanie grupy lub powodują

uzależnienie się od niej jednostek i lek przed jej utratą.

Prowadzący grupę powinien przyjmować te zjawiska jako naturalne i się ich nie lękać

i przygotować do tego uczestników. Uświadomienie im czego dokonała grupa, co

osiągnęli osobiście, wzmacnia ich przed opuszczeniem grupy, pozostawia w pamięci

doświadczenia korzystne dla funkcjonowania w ich rzeczywistym otoczeniu. Ważne

jest również przedyskutowanie ewentualnych obaw członków.

AD. 3 Metoda organizacji środowiska lokalnego.

Metoda organizowania środowiska – ma ulepszać i poprawiać zastane środowisko

(wg Kamińskiego):

∝ wąskie ujęcie – gdy chodzi o pomoc uruchamianą cyklicznie lub

stałą, mamy z nią do czynienia gdy przedmiotem

zainteresowania lub działania jest jedna grupa społeczna np.

ludzie starzy czy czas wolny; występuje wówczas, gdy działania

i przedsięwzięcia środowiskowe prowadzone są przez jedną

grupę osób lub jedną instytucje – praca zespołu charytatywnego

przy parafi czy drużyny harcerskiej np. WOŚP

∝ szerokie ujęcie – całościowe rozumienie środowiska lokalnego,

pełna rejestracja jego problemów; kompleksowy,

komplementarny system działań; podejmowanie pracy z intencją

stałego działania i usuwania zagrożeń i niepożądanych zjawisk;

dominacja pozytywnego działania społecznego nad negatywnym

sensem aktywności społecznej.

∝ odnosi się do warunków życia

∝ za cele stawia sobie usprawnienie komunikacji, eliminację

anonimowości społecznej, budowanie więzi emocjonalnych,

tworzenie wspólnoty, wspomaganie rozwoju

Scenariusz metody organizowania środowiska :

1. Rozpoznanie – lustracja społeczna – diagnoza potrzeb, braków, zagrożeń.

Oznacza także rozpoznanie i jakby inwentaryzację sił społecznych, czyli

nieprofesjonalnych, ochotniczych wychowawców- społeczników –

organizatorów. Następnie rozpoznanie instytucji i organizacji zdolnych do

prowadzenia samodzielnie pracy społecznej i we współdziałaniu z innymi.

2. Organizowanie zespołu pracy – podział zadań między zespoły, instytucje i

osoby oraz zorganizowanie sprawnego systemu informacji

20

3. Planowanie, koordynacja działań wychowawczych – rejestrowanie wszelkich potrzeb środowiska , wspólnego ich analizowania, namysłu nad

optymalnym sposobem ich zaspokojenia czy rozwiązania, ocena sił i

środków jakimi dysponuje zespół organizatorów i dzielenia się zadaniami.

4. Wtórne pobudzanie zwane także etapem inspiracji i umacniania zespołu

oraz poszczególnych jego ogniw. Jest to ważne ze względu na to, że w

miarę obejmowania działalnością wspierającą lub rozwojową osób i grup w

środowisku lokalnym narastają trudności i bariery. Pojawia się

zniechęcenie i frustracja. Bardzo ważne jest wówczas jakieś

przedsięwzięcie, którego użyteczność jest oczywista.

5. Ulepszanie i poprawianie warunków życia- w działalności tej musi być zawarty pewien czynnik służebności wobec najbardziej potrzebujących ale

i wobec każdego w wiec doradztwo różnego typu

6. Kontrola i doskonalenie – konieczna jest stała uwaga i rejestracja zjawisk,

potrzeb, zagrożeń z jednej strony, a ocena możliwości i sprawności

wykonawczych z drugiej strony. Niezbędne jest również kreowanie nowych

pomysłów, koncepcji i rozwiązań.

Kontrakt

Zasady praktycznego kontaktu z klientem – kompetencje pedagoga :

1. Akceptacja – zasada respektowania podopiecznego jako osoby, z wszystkimi

jego problemami i trudnościami, zrozumienie dla jego nieporadności,

szacunek dla jego osobistych decyzji i wyborów

2. Komunikacja – osoby te mają prawo się ze sobą nie zgadzać w dyskusji, czy

też prezentować odmienne preferencje co do sposobu rozwiązania problemu

lecz muszą nawzajem rozumieć swoje intencje i wypowiedzi – rozumiały język,

role i przedsięwzięcia.

3. Indywidualizacja – indywidualne podejście do klienta a nie porównywanie go

do całej grupy osób o podobnej sytuacji.

4. Zasada uczestnictwa – pacjent od samego początku musi świadomie i

aktywnie uczestniczyć w tym procesie

5. Zasada zaufania i poszanowania prywatności – klient musi mieć przekonanie,

że wszystkie informacje, których udzieli będą wykorzystane tylko i wyłącznie

aby mu pomóc.

6. Zasada samoświadomości – oddzielenie stosunków z podopiecznym –

motywacja zawodowa – konieczność służenia pomocą podopiecznemu od

osobistych preferencji czy uprzedzeń.

Kontrakt – umowa o charakterze pisemnym zawierana między dwoma podmiotami,

które są chętne do współpracy i mają na celu rozwiązanie pewnego problemu

Kontrakt ma pomóc w usamodzielnieniu się jednostek i rozwiązaniu pewnych problemów

Kontrakt może motywować do współpracy i zmiany niepożądanych zachowań. Ideą

kontraktu jest aktywność.

Nie można kontraktu zawierać z osobami starszymi, osobami chorymi psychicznie

21

Kontrakt należy zawierać gdy zauważamy, że potrzebna nam jest aktywność w dążeniu do zamierzonego celu.

Jako pedagodzy nie zawieramy kontraktu, gdy:

 Nie posiadamy zdolności komunikacji

 Nie posiadamy zdolności metodologicznych, nie umiemy ocenić sytuacji, nie

stawiamy diagnozy

 Nie posiadamy umiejętności negocjacyjnych

 Nie potrafimy nawiązać kontaktów partnerskich

 Gdy nie mamy czasu

 Gdy nie wierzymy w skuteczność kontraktu

Podstawą zawarcia kontraktu jest sprawna komunikacja

Komunikacja polega na sprawnej wymianie informacji. Dobra komunikacja musi dotrzeć do odbiorcy. Możemy to zauważyć, gdy dziecko wykonuje to, o co je poprosimy.

Warunki dobrej komunikacji:

• O

dpowiednie miejsce – sala gdzie jest cisza i odpowiednie oświetlenie

• Ja

sność sygnałów które wysyłamy – dostosowany język, którym się

posługujemy

• T

reść komunikatu ma być przygotowana

Błędy w komunikacji:

• Prowokacja wyglądem

• Nieodpowiedni wystrój pomieszczenia

• Zła pozycja – np. krzesło za biurkiem

• Nieodpowiedni ton do danej sytuacji

Reguły występujące przy kontrakcie:

• Wzajemności

• Zaangażowania i konsekwencji

• Społecznego dowodu słuszności – to, co dana jednostka ma zrobić jest aprobowane społecznie, ważne jest więc aby prowadzący był modelem i

autorytetem dla grupy

Zasady zawierania kontraktu:

• Wszyscy muszą być aktywni, także w formułowaniu zasad

• Podmioty muszą identyfikować się z założeniami kontraktu

• Stosowanie wzmocnień pozytywnych

• Cele powinny być jasno sprecyzowane i realne, osiągalne. Przy realizacji kontraktu każde osiągnięcia należy chwalić

• Każdy cel powinien kończyć się efektem

Kontrakt to także negocjacje, tak aby obie strony były zadowolone

Negocjacje:

styl rzeczowy – nastawienie na realizację problemu

Etapy negocjacji:

22

1) przygotowanie – to co chcemy osiągnąć, lista oczekiwań, jakie zagadnienia będziemy negocjować

2) dyskusja – zbiór informacji od każdej strony

3) propozycja – co możemy wynegocjować, przedstawienie oferty

4) transakcja – oddanie czegoś w zamian za coś innego

Ocena realizacji kontraktu:

- czy osoba/ rodzina / ja wywiązywaliśmy się z uzgodnionych działań?

- czy cel został osiągnięty?

- czy są działania które należy zmodyfikować?

- jak dalej pracować z tą osobą, grupą?

Społeczny kontekst w jakim może się kształtować młody

człowiek

Młody dorosły – człowiek u progu dorosłości jest punktem zainteresowania pedagoga

społecznego.

Kształtowanie się perspektyw młodego człowieka:

a) Optymistyczne – rozwój techniki, media, nowe możliwości rozwoju

osobowości, rozwijanie własnych pragnień – szczęśliwa

samorealizacja, możliwość kształtowania samego siebie.

b) Nie optymistyczne z perspektywy makrospołecznej ma tu wpływ kapitał

społeczny, psychiczna dyscyplina przykre doświadczenia

Te nowe przemiany w sferze indywidualnych osiągnięć nie zawsze mają dobre skutki

– wyścig szczurów, alkohol, narkotyki.

Perspektywa globalnej wioski – mieszkańcy doświadczają bezosobowej obecności

innych ludzi, rozwój międzynarodowych organizacji transportu. Człowiek wie więcej o

egzotycznych krajach niż o własnym kraju świadomość ludzkości i świata wypiera

świadomość własnej tożsamości. Reguły myślenia wypierane są przez destruktywne

filozoficzne myślenie. Odp. na pytanie myśleć globalnie ale patrzeć lokalnie

Cechy społeczeństwa postmodernistycznego ( Szacki ) – rosnące znaczenie

usług, technik zarządzania i reklamy, który jest skoncentrowany na rozwój

konsumpcji ale po to, żeby rozwinąć własny prestiż. Wpływ kultury masowej na

rozwój życia człowieka. Daje to więcej zagrożeń -> cywilizacja śmieci -> wizja

katastrofalna

Jan Paweł II – uciekamy od śmierci w sposób instrumentalny, śmierć jednostki

została wyparta z jej świadomości. Często umiera sama w samotności bez rodziny,

ginąc w wypadku, przejawu terroryzmu – komercjalizacja śmierci gry komputerowe,

w których zabijanie i śmierć jest zabawą.

23

Śmierć staje się hitem medialnym. Artyści instrumentalnie traktują śmierć.

Świat paradoksu elementy

- złamanie tabu społecznego – konserwacja ludzkich zwłok, pokaz martwego

ludzkiego ciała

- tanatopraktyka, tanatopraksja – przygotowanie ciała człowieka do pogrzebu.

Zaprzeczanie usługą pogrzebowym – usługi pogrzebowe przyjmują takie same

miano jak np. krawieckie

- kriogenizacja – jeżeli ciało umieści się w niskiej temperaturze to komórki nie

ulegną rozkładowi i można je reanimować i odwrócić od starości

- kriogenika – ludzie oczekują nieśmiertelności

- zalegalizowane zabijanie – aktywni zwolennicy dobrej śmierci, eutanazja,

samobójstwo

- kryptanazja – uśmiercanie człowieka bez jego zgody lub wiedzy

- paradoks śmierci dziecka – umieralność niemowląt, dziecko traktowane w

sposób instrumentalny przez dorosłych.

Młodzi bardzo często są swawolni, muszą się wyszumieć. Wszystko dzisiaj biegnie o

wiele szybciej. Proces edukacji bardzo się wydłużył. Pościg za sukcesem pojawia się

bardzo szybko, bo już w szkole. Młodzież pragnie zostać modelką, piosenkarką,

aktorką, gwiazdą show biznesu. Osoby bardzo szybko wchodzą na szczyt kariery, a

edukacja jest spłycona nic dla nich nie znaczy. Telewizja pokazuje człowieka

młodego, który jest uśmiechnięty, pełny życia. Przemysł kosmetyczny – dbanie o

wizerunek bardzo dobry wygląd pod hasłem „ jesteś tego warta” mówią reklamy

telewizyjne

W naszym świecie nie ma miejsca na podstawowe wartości. Uczciwość, moralność,

szacunek dla drugiej osoby stają się egzotyką. W tym świecie nie ma miejsca na

refleksje ani na Boga i modlitwę.

Grupy młodzieży :

1. Odpowiada odmową chce się wyróżnić od świata, odwrócić od tego co dają

media, prasa, moda, zdobywają zawody bardzo często, które nie dają kariery

są mało produktywne, wyznają wartości inne niż wszyscy.

2. Elegancko ubrani odpowiednik amerykańskich jupis, otwierają małe firmy,

darzą do kariery, są egoistyczni, uważają się za lepszych istnieją tylko dla

siebie, często pracują w korporacjach, w branżach komputerowych

3. Wolontariusze dbający o innych, poświęcają się dla innych osób, pracują z

pasją, posiadają różne motywy zaangażowania – przystosowują się do pracy

społecznej.

4. Kraniec niedostosowania się do życia – dzieci z blokowisk postrzegane

bardzo często jako gorsze, chcą dominować, dlatego tworzą paczki, które są

24

przepełnione agresją do świata, społeczeństwa, dominacja nad innymi staje się sposobem na życie, SA na granicy prawa lub po za nim. Są czasem

dobrze wykształceni ale postrzegani zupełnie inaczej.

Młodzi ludzie z dobrym wykształceniem wyjeżdżają za granice i otrzymują bardzo

często prace fizyczną, niezgodną z ich kwalifikacjami.

Zmieniła się rodzina. Wzrasta liczba rozwodów, matek samotnie wychowujących

dzieci, rodzice są bardzo często pochłonięci pracą a dzieci pozostawiają same sobie

25