7. Bogactwo kultury szlacheckiej w "Panu Tadeuszu" A. Mickiewicza. Funkcje obrazów polskiej dawności w tym utworze.

Historia szlachecka "Pan Tadeusz" opisuje życie i obyczaje szlachty w schyłkowym okresie Rzeczypospolitej szlacheckiej. Mickiewicz zauważył, że ludzie, których znał w dzieciństwie, obyczaje i kultura szlachecka zanikają i chciał ocalić je od zapomnienia. Stworzył galerię "ostatnich" postaci (Podkomorzy, Wojski, Klucznik, Woźny Trybunału, Sędzia, Rejent) i "ostatnich" zwyczajów szlacheckich. Drobiazgowość i pieczołowitość opisów świadczy o tym, że drogi mu był ten polski, szlachecki, swojski świat. Opisuje go subiektywnie, z sentymentem i ciepłym humorem. Piękny dworek szlachecki w Soplicowie jest centrum polszczyzny. Gospodaruje w nim Sędzia odziany, jak przystało, w kontusz, życzliwy ludziom, zachowujący dawne obyczaje, gościnny i dbający o zachowanie zasad grzeczności. Dla podkreślenia atmosfery dworku wprowadził poeta przemowy na temat grzeczności i mody, uwagi o regułach myśliwskich. Także potrawy, podawane na uczcie u Sędziego, są tradycyjne. Mickiewicz drobiazgowo opisuje jak gotowano bigos, jak parzono kawę w dawnym polskim domu, jakie mięsa leżały na półmiskach w trakcie śniadania. Ulubionym zajęciem litewskiej szlachty były polowania, grzybobrania i spacery. Sędzia nie tylko karmi gości, ale i organizuje dla nich rozrywki. Opisy szlacheckich, narodowych tradycji rozsiane są po całym utworze. Dotyczą spraw ważnych i drobiazgów. Głównym celem poety było ukazanie i obudzenie w narodzie uczuć patriotycznych. W tym celu pojawiają się w "Panu Tadeuszu" liczne nawiązania do okresu świetności Rzeczypospolitej szlacheckiej. Obrazy z życia szlachty polskiej są zgodne z rzeczywistością, bogate w szczegóły zaczerpnięte z codzienności. Mickiewicz zawarł w epopei opisy wszelkich dziedzin życia. Należy do nich m. in. staropolska gościnność (opisana w ks. I), grzeczność na co dzień (ks. I), stosunek do mody cudzoziemskiej (ks. I, II i IV), gawędy Wojskiego o przeszłości, rozkład zajęć na dworze zamożnego ziemianina, kultywowanie staropolskich obyczajów (ks. I, II, V), życie w zaścianku, opis zagrody drobnego szlachcica (ks. VI), charakterystyka mieszkańców Dobrzyna (ks. VII), rola karczmy w życiu społecznym (ks. IV), zabawy, kłótnie i umizgi (ks. II), stroje, posiłki, zajęcia (ks. III), ucztowanie (XI), zajazd jako forma samosądu (ks. IX), "czarna polewka" jako sposób odmówienia konkurentowi ręki panny (ks. X). Poeta podkreśla przywiązanie szlachty do tradycji, starych obyczajów i narodowego stroju. Idealizuje przeszłość szlachecką, toczącą się w harmonii z rytmem natury. Mickiewicz używa w tekście wielokrotnie epitetu "ostatni", co dowodzi świadomości poety, że świat szlachecki bezpowrotnie odchodzi w przeszłość. Wyraz "ostatni" dodany do słowa "zajazd" łagodzi nawet okrucieństwo i prywatę tego obyczaju. Niesympatyczny Stolnik w godzinie śmierci godnie żegna się z życiem. Lekkomyślność i pieniactwo Sędziego są przesłonięte przez gościnność i poszanowanie tradycji. Obecność w utworze tak licznych opisów obyczajowości sarmackiej jest wynikiem straszliwej tęsknoty poety - wygnańca za "krajem lat dziecinnych", chęci stworzenia, przynajmniej na papierze, krainy szczęśliwości dla Polaków, którym nigdy już nie będzie dane powrócić w strony rodzinne. "Pan Tadeusz" jest wyrazem marzeń Mickiewicza o Litwie, do której już nie powrócił.